ΕΤΗΣΙΑ ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π.

ΕΤΗΣΙΑ ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π. ΝΠΙΔ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ 31/12/2016 PRUDENTIAL ACTUARIAL SOLUTIONS LTD ΜΑΡΤΙΟΣ 2017

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εκτελεστική Περίληψη... 2 1. Πλαίσιο Αναλογιστικής Έκθεσης... 4 1.1. Σκοπός... 4 1.2. Αναλογιστικό πλαίσιο λειτουργίας ΕΤΕΑΠΕΠ... 4 1.3. Σημαντικότεροι Κίνδυνοι... 5 2. Δημογραφικά-Στατιστικά Στοιχεία κατά την 31/12/2016... 7 2.1. Ενεργοί ασφαλισμένοι... 7 Πίνακας 1: Ηλικιακή Κατανομή 31/12/2016... 7 Πίνακας 2: Ποσοστημόρια Ηλικιακής Κατανομής... 8 Διάγραμμα 1: Ηλικιακή Κατανομή Ενεργών Ασφαλισμένων... 9 2.2. Ανενεργοί Ασφαλισμένοι... 10 Πίνακας 3: Στατιστικά Στοιχεία Ανενεργών Ασφαλισμένων... 10 Πίνακας 5: Στατιστικά Στοιχεία Ανενεργών Ασφαλισμένων... 10 Διάγραμμα 2: Ηλικιακή Κατανομή Ανενεργών Ασφαλισμένων... 11 2.3. Συνταξιούχοι... 12 Πίνακας 6: Ηλικιακή Κατανομή 31/12/2016... 12 Πίνακας 7: Κατανομή Σύνταξης 31/12/2016... 12 Διάγραμμα 3: Ηλικιακή Κατανομή Συνταξιούχων... 13 Πίνακας 9: Εκκρεμείς συντάξεις 31/12/2016... 13 Πίνακας 10: Κατανομή ανά Κατηγορία Εκκρεμών Συντάξεων 31/12/2016... 14 3. Μεθοδολογία... 15 3.1. Εισαγωγικά / Μεθοδολογία... 15 3.2. Ανάλυση της μεθοδολογίας... 15 4. Αποτελέσματα... 17 4.1. Αποτελέσματα Αναλογιστικών Προβολών... 17 4.2. Ανάλυση αποτελεσμάτων... 18 4.3. Ύψος Αναλογιστικής Υποχρέωσης (Τεχνικά Αποθεματικά) κατά την 31/12/2016... 19 Πίνακας 11.: Αναλογιστική Υποχρέωση κατά την 31/12/2016... 19 5. Συμπεράσματα - Προτάσεις... 20 6. Παράρτημα... 22 Πίνακας 12: Ποσοστά Ετήσιας Μείωσης των Συντάξεων.... 22 PRUDENTIAL ACTUARIAL SOLUTIONS PC Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π. 1

Εκτελεστική Περίληψη Σκοπός της παρούσης είναι η αναλογιστική έκθεση των δεδομένων του Επαγγελματικού Ταμείου Επικουρικής Ασφάλισης Προσωπικού Εταιριών Πετρελαιοειδών (Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π.) για την οικονομική/διαχειριστική χρήση του 2016 (με σημείο αναφοράς την 31/12/2016), σύμφωνα με τα άρθρα 2 και 9 της Υ.Α.Φ. Επαγ.ασφ./ οικ.16 / 9-4-2003. Το Ταμείο, κλείνοντας την τρίτη οικονομική/διαχειριστική του χρήση, διαθέτει έναν ενεργό κλάδο, τον κλάδο επικουρικής ασφάλισης, με οργανωτική, λογιστική και οικονομική αυτοτέλεια. Στον κλάδο αυτόν, το Ταμείο δεν αναλαμβάνει καμία εγγύηση, ως π.χ. το ύψος της παροχής ή το ύψος της επενδυτικής απόδοσης. Το Ταμείο έχει συσσωρεύσει κατά την 31/12/2016 περιουσία ύψους 21.670.567 (με βάση τις οικονομικές καταστάσεις του Ταμείου και την τακτική ενημέρωση από τον Διαχειριστή Επενδύσεων. Σημειώνεται ότι το ύψος της Περιουσίας περιλαμβάνει και τον φόρο εισοδήματος). Το Ταμείο θα πρέπει να εξασφαλίζει ετησίως την απαιτούμενη σχέση Αποθεματικών Παρούσας αξίας δέσμευσης καθορισμένων παροχών 1 (συντελεστής αποθεματοποίησης της υποχρέωσης μέχρι και την 31/12/2012), με σημείο καμπής το χρονικό σημείο εξισορρόπησης του συντελεστή αποθεματοποίησης. Η παρούσα αξία δέσμευσης καθορισμένων παροχών μέχρι την 31/12/2012 καλύπτεται από την περιουσία (οπότε και επιτυγχάνεται συντελεστής αποθεματοποίησης στα όρια της μονάδας) σε διάστημα 10 περίπου ετών. Μετά την ανωτέρω πλήρη αποθεματοποίηση και ύστερα από Αναλογιστική Μελέτη, το Ταμείο δύναται να μεταβάλλει τον τρόπο υπολογισμού των παροχών ή ακόμη και το σύστημα λειτουργίας του (π.χ. από σύστημα καθορισμένων μη εγγυημένων παροχών, σε σύστημα καθορισμένων εισφορών ή σε κάποιας μορφής υβριδικό σύστημα). Ο χρονικός ορίζοντας κάλυψης της παρούσας αξίας δέσμευσης καθορισμένων παροχών εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τις προοπτικές ανάκαμψης και ανάπτυξης της οικονομίας της χώρας. Εφόσον η οικονομική πορεία της χώρας θεωρηθεί ότι θα ακολουθήσει ανοδική 1 PBO: Projected Benefit Obligation (κόστος υπηρεσίας). PRUDENTIAL ACTUARIAL SOLUTIONS PC Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π. 2

τάση και δεδομένου ότι οι αποδόσεις των επενδύσεων (τουλάχιστον σε εθνικό επίπεδο) αναμένεται ευλόγως να αυξηθούν, ως συνέπεια θα έχουμε την αύξηση των περιουσιακών στοιχείων του Ταμείου και την επίτευξη του στόχου της κάλυψη με περιουσιακά στοιχεία της Παρούσας αξίας δέσμευσης Καθορισμένων Παροχών, με μικρότερη μείωση των συντάξεων. Το Ταμείο κατά την παρούσα αναλογιστική του μελέτη και λαμβανομένου υπόψη την τήρηση του προγράμματος χρηματοδότησης, πληροί τις προϋποθέσεις μακροχρόνιας βιωσιμότητας εντός του κεφαλαιοποιητικού συστήματος, στον βαθμό του ευλόγως προβλεπτού. Υπό την προϋπόθεση της αποτελεσματικής τήρησης των ανωτέρω και δεδομένου ότι απρόσμενοι και ιδιαίτερης σφοδρότητας εξωγενείς παράγοντες, δεν θα απειλήσουν την ομαλή συνέχεια της δραστηριότητας του Ταμείου, αναμένεται βιώσιμη και μακροχρόνια λειτουργία του Ταμείου προς όφελος των ασφαλισμένων μελών. Β. ΜΑΡΓΙΟΣ Β. ΜΠΕΤΣΗΣ Κ.ΝΙΚΟΛΑΟΥ Αδειούχος Αναλογιστής Αναλογιστής Επαγγ.Ασφάλισης Αναλογιστής Επαγγ.Ασφάλισης B.Sc. M.Sc. B.Sc., M.Sc, PhDc B.Sc., M.Sc., MBA PRUDENTIAL ACTUARIAL SOLUTIONS PC Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π. 3

1. Πλαίσιο Αναλογιστικής Έκθεσης 1.1. Σκοπός Σκοπός της Αναλογιστικής Έκθεσης, είναι η διερεύνηση της βιωσιμότητας του Ταμείου Επαγγελματικής Ασφάλισης Προσωπικού Εταιριών Πετρελαιοειδών, στο πλαίσιο των διατάξεων του Ν.4052/2012, σε συνδυασμό με τα άρθρα 7 και 8 του Ν.3029/2002. 1.2. Αναλογιστικό πλαίσιο λειτουργίας ΕΤΕΑΠΕΠ Με βάση τις καταστατικές διατάξεις του Ταμείου και το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, το αναλογιστικό πλαίσιο λειτουργίας του Ταμείου συνοψίζεται στην παροχή επικουρικής σύνταξης, παροχή για την οποία το Ταμείο δεν αναλαμβάνει καμία εγγύηση, ως π.χ. το ύψος της μηνιαίας παροχής ή το ύψος της επενδυτικής απόδοσης, καθώς το ταμείο βρίσκεται σε κατάσταση κεφαλαιοποίησης. Η κάλυψη των λειτουργικών εξόδων γίνεται από τις εισφορές του Ταμείου, σύμφωνα με το άρθρο 33 του καταστατικού. PRUDENTIAL ACTUARIAL SOLUTIONS PC Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π. 4

1.3. Σημαντικότεροι Κίνδυνοι Στο πλαίσιο της σκιαγράφησης των κινδύνων που μπορεί να αντιμετωπίζει ένα επαγγελματικό ταμείο, με βάση τα ανωτέρω, τις καταστατικές διατάξεις και το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, επισημαίνονται στην παρούσα οι ακόλουθοι σημαντικότεροι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει το συγκεκριμένο Ταμείο, χωρίς η παρακάτω αναφορά να πρέπει να θεωρηθεί ότι εξαντλεί πλήρως το θέμα. Σύμφωνα με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο από 23/04/2014 και μετά, πρέπει κάθε τρίμηνο να συντάσσεται σχετική έκθεση των κινδύνων που αντιμετωπίζει το ΤΕΑ, από τον Διαχειριστή Κινδύνου. 1.3.1. Ο κίνδυνος της επενδυτικής απόδοσης του Κλάδου Επικουρικής Σύνταξης του Ταμείου, ο οποίος, με βάση τις καταστατικές του διατάξεις, ομοίως αναλαμβάνεται από τα μέλη του Ταμείου. Στον κίνδυνο αυτό συμπεριλαμβάνεται πλήθος λοιπών κινδύνων, όπως π.χ. ο κίνδυνος της αγοράς, ο πιστωτικός κίνδυνος, ο κίνδυνος ρευστότητας, ο κίνδυνος αντισυμβαλλομένου. Ο κίνδυνος συστηματικών και σε βάθος χρόνου αρνητικών επενδυτικών αποδόσεων (σε σχέση πάντα με την εκάστοτε συγκριτική αξιολόγηση και τον κάθε φορά τρέχοντα πληθωρισμό του κράτους που έχει έδρα το ΤΕΑ), ενδέχεται να επιφέρει διάβρωση της υπεραξίας του Ταμείου και να επηρεάσει το τρέχον πρόγραμμα αποθεματοποίησης. 1.3.2. Ο λειτουργικός κίνδυνος. Υπό τον όρο αυτό θα πρέπει να συμπεριληφθεί κάθε κίνδυνος που ενδεχομένως απορρέει τόσο από την αστοχία του υλικοτεχνικού (ηλεκτρονικού ή μη) εξοπλισμού του Ταμείου, όσο και του ανθρώπινου δυναμικού του. Η ύπαρξη λειτουργικών κινδύνων και η δημιουργία ειδικότερα ανεπαρκούς πλαισίου ελέγχου πιθανών καταστατικών αποκλίσεων, ενδέχεται να επιφέρει ουσιαστικά προβλήματα στην ομαλή και σε βάθος χρόνου απρόσκοπτη λειτουργία του Ταμείου. 1.3.3. Ο κίνδυνος μη τήρησης πολιτικών και διαδικασιών του ΤΕΑ. Στον κίνδυνο αυτό περιλαμβάνονται η μη ύπαρξη και η μη τήρηση, των πολιτικών και των διαδικασιών που πρέπει να εφαρμόζονται στο Ταμείο, προκειμένου να εξασφαλίζεται η ομαλή λειτουργία του. 1.3.4. Ο κίνδυνος που απορρέει από τον εξωπορισμό βασικών λειτουργιών του ΤΕΑ, όπως π.χ. η αναλογιστική λειτουργία. Το Ταμείο πρέπει να είναι προετοιμασμένο, PRUDENTIAL ACTUARIAL SOLUTIONS PC Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π. 5

ώστε σε περίπτωση που για οποιοδήποτε λόγο, ο εξωτερικός συνεργάτης που του έχει ανατεθεί η βασική λειτουργία του Ταμείου, δεν μπορεί να εξυπηρετήσει το Ταμείο για το σκοπό που συνεργάζεται, να έχει εναλλακτική λύση αντιμετώπισης του προβλήματος, είτε εκ των έσω είτε εκ νέου με εξωπορισμό. 1.3.5. Ο κίνδυνος αντιστοίχησης ενεργητικού παθητικού, ώστε πάντοτε να υπάρχουν τα απαραίτητα στοιχεία ενεργητικού, που να καλύπτουν τις υποχρεώσεις του Ταμείου. PRUDENTIAL ACTUARIAL SOLUTIONS PC Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π. 6

2. Δημογραφικά-Στατιστικά Στοιχεία κατά την 31/12/2016 2.1. Ενεργοί ασφαλισμένοι Πλήθος Πίνακας 1: Ηλικιακή Κατανομή 31/12/2016 Κατανομή Μέση Ηλικία Μέση Προϋπηρεσία Μέση Μελλοντική Υπηρεσία Άνδρες 2151 77,5% 43,8 14,5 21,5 Γυναίκες 624 22,5% 42 12 23 Σύνολο 2775 100,0% 43,5 14 22 PRUDENTIAL ACTUARIAL SOLUTIONS PC Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π. 7

Πίνακας 2: Ποσοστημόρια Ηλικιακής Κατανομής Ηλικία Πλήθος Κατανομή Αθροιστική Κατανομή 18 1 0,04% 0,04% 19 0 0,00% 0,04% 20 1 0,04% 0,07% 21 3 0,11% 0,18% 22 6 0,22% 0,40% 23 4 0,14% 0,54% 24 7 0,25% 0,79% 25 14 0,50% 1,30% 26 28 1,01% 2,31% 27 31 1,12% 3,42% 28 46 1,66% 5,08% 29 39 1,41% 6,49% 30 47 1,69% 8,18% 31 44 1,59% 9,77% 32 61 2,20% 11,96% 33 60 2,16% 14,13% 34 68 2,45% 16,58% 35 79 2,85% 19,42% 36 89 3,21% 22,63% 37 82 2,95% 25,59% 38 104 3,75% 29,33% 39 99 3,57% 32,90% 40 96 3,46% 36,36% 41 100 3,60% 39,96% 42 127 4,58% 44,54% 43 129 4,65% 49,19% 44 121 4,36% 53,55% 45 120 4,32% 57,87% 46 142 5,12% 62,99% 47 99 3,57% 66,56% 48 101 3,64% 70,20% 49 108 3,89% 74,09% 50 83 2,99% 77,08% 51 82 2,95% 80,04% 52 78 2,81% 82,85% 53 80 2,88% 85,73% 54 58 2,09% 87,82% 55 61 2,20% 90,02% 56 70 2,52% 92,54% 57 45 1,62% 94,16% 58 47 1,69% 95,86% 59 36 1,30% 97,15% 60 27 0,97% 98,13% 61 13 0,47% 98,59% 62 20 0,72% 99,32% 63 5 0,18% 99,50% 64 6 0,22% 99,71% 65 3 0,11% 99,82% 66 1 0,04% 99,86% 67 2 0,07% 99,93% 68 0 0,00% 99,93% 69 1 0,04% 99,96% 70 0 0,00% 99,96% 71 0 0,00% 99,96% 72 0 0,00% 99,96% 73 0 0,00% 99,96% 74 1 0,04% 100,00% Σύνολο 2775 PRUDENTIAL ACTUARIAL SOLUTIONS PC Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π. 8

Πλήθος Η διαγραμματική απεικόνιση της ηλικιακής κατανομής των ενεργών ασφαλισμένων ΕΤΕΑΠΕΠ, έχει ως ακολούθως: του Διάγραμμα 1: Ηλικιακή Κατανομή Ενεργών Ασφαλισμένων Ηλικιακή Κατανομή Ενεργών Ασφαλισμένων 160 140 120 100 80 60 40 20 0 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62 64 66 68 70 72 74 Ηλικία PRUDENTIAL ACTUARIAL SOLUTIONS PC Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π. 9

2.2. Ανενεργοί Ασφαλισμένοι Πίνακας 3: Στατιστικά Στοιχεία Ανενεργών Ασφαλισμένων Πλήθος % Κατανομή Μέση Ηλικία Μέση Προϋπηρ εσία Μέση Μελλοντική υπηρεσία (πιθανός χρόνος απαίτησης της υποχρέωσης) Μέσες Αποδοχές Άνδρες 1941 78,7% 43 9 24 Γυναίκες 525 21,3% 40 10 25 Σύνολο 2466 100,0% 42 9 24 1.586,68 Πίνακας 5: Στατιστικά Στοιχεία Ανενεργών Ασφαλισμένων Έτος Πλήθος Μέση Υπηρεσία Μέσες Αποδοχές κατά το έτος διακοπής της ασφάλισης 2008 231 2 1.762 2009 251 5 1.696 2010 270 5 1.477 2011 280 7 1.851 2012 226 8 1.737 2013 266 9 1.907 2014 176 13 1.086 2015 390 10 1.560 2016 376 10 1.233 Σύνολο 2466 7,78 1.587 Σημείωση: Η μέση μελλοντική υπηρεσία του Πίνακα 3, δείχνει τον μέσο χρόνο στον οποίο ο ανενεργός ασφαλισμένος θα απαιτήσει, μέσω της διαδοχικής ασφάλισης, από το Ταμείο την παροχή που αντιστοιχεί για το χρονικό διάστημα που υπήρξε ασφαλισμένος στο Ταμείο (δηλ. για την προϋπηρεσία του στο Ταμείο). PRUDENTIAL ACTUARIAL SOLUTIONS PC Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π. 10

Πλήθος Διάγραμμα 2: Ηλικιακή Κατανομή Ανενεργών Ασφαλισμένων Ηλικιακή Κατανομή Ανενεργών 120 100 80 60 40 20 0 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62 64 66 68 70 72 74 76 78 Ηλικία PRUDENTIAL ACTUARIAL SOLUTIONS PC Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π. 11

2.3. Συνταξιούχοι Πίνακας 6: Ηλικιακή Κατανομή 31/12/2016 Κατηγορία Σύνταξης Άνδρες Γυναίκες Σύνολο Μέση Ηλικία Μέση Ηλικία Μέση Μέση Πλήθος Ανδρών Γυναικών Ηλικία Σύνταξη Γήρατος 1771 599 2370 73,5 69 72,5 248 Αναπηρίας 62 26 88 66,5 64 66 198,5 Θανάτου (δικαιοδόχοι) 40 1026 1066 73,5 78,6 78,5 106 Σύνολο 1873 1651 3524 73 75 74 204 Κατανομή φύλου 53,1% 46,9% 100,0% Πίνακας 7: Κατανομή Σύνταξης 31/12/2016 Κατηγορία Σύνταξης Άνδρες Γυναίκες Σύνολο Μέση Σύνταξη Γήρατος 74,7% 25,3% 67,3% 248 Αναπηρίας 70,5% 29,5% 2,5% 198,5 Θανάτου (δικαιοδόχοι) 3,8% 96,2% 30,2% 106 Σύνολο 53,1% 46,9% 100,0% 204 Πίνακας 8: Κατανομή ανά Ποσά Συντάξεων Ποσό Σύνταξης Πλήθος Συνταξιούχων 2015 Κατανομή 2015 Αθροιστική Κατανομή 2015 Πλήθος Συνταξιούχων 2016 Κατανομή 2016 Αθροιστική Κατανομή 2016 (0-100] 664 19,2% 19,2% 734 20,8% 20,8% (100-200] 1111 32,1% 51,2% 1207 34,3% 55,1% (200-250] 301 8,7% 59,9% 347 9,8% 64,9% (250-300] 314 9,1% 69,0% 424 12,0% 77,0% (300-350] 338 9,8% 78,7% 324 9,2% 86,2% (350-400] 319 9,2% 87,9% 302 8,6% 94,7% (400-450] 221 6,4% 94,3% 140 4,0% 98,7% (450-500] 141 4,1% 98,4% 41 1,2% 99,9% (500-550] 49 1,4% 99,8% 3 0,1% 99,9% (550-1050] 7 0,2% 100,0% 2 0,1% 100,0% Σύνολο 3465 100,0% 3524 100,0% PRUDENTIAL ACTUARIAL SOLUTIONS PC Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π. 12

Πλήθος Διάγραμμα 3: Ηλικιακή Κατανομή Συνταξιούχων Ηλικιακή Κατανομή Συνταξιούχων 140 120 100 80 60 40 20 0 35 38 41 44 47 50 53 56 59 62 65 68 71 74 77 80 83 86 89 92 95 98 101 Ηλικία Εκτός από τις υποχρεώσεις των σημερινών συνταξιούχων, υποχρεώσεις αποτελούν και οι εκκρεμείς συνταξιοδοτήσεις, οι οποίες θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στις αναλογιστικές μελέτες. Στους πίνακες που ακολουθούν παρουσιάζονται στατιστικά στοιχεία για τις εκκρεμείς συντάξεις του Ταμείου κατά την 31/12/2016 Πίνακας 9: Εκκρεμείς συντάξεις 31/12/2016 Πλήθος Κατανομή Μέση Ηλικία Άνδρες 114 69,1% 62 Γυναίκες 51 30,9% 59 Σύνολο 165 100,0% 61 PRUDENTIAL ACTUARIAL SOLUTIONS PC Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π. 13

Πίνακας 10: Κατανομή ανά Κατηγορία Εκκρεμών Συντάξεων 31/12/2016 Κατηγορία Πλήθος Κατανομή Μέση Σύνταξη Γήρατος 147 89,1% 252 Αναπηρίας 7 4,2% 135 Θανάτου 11 6,7% 151 Σύνολο 165 100,0% 240 PRUDENTIAL ACTUARIAL SOLUTIONS PC Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π. 14

3. Μεθοδολογία 3.1. Εισαγωγικά / Μεθοδολογία Η παρούσα αναλογιστική μελέτη δίνει την εικόνα της οικονομικής κατάστασης του Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π. κατά την 31/12/2016, με βάση τις ακόλουθες παραδοχές σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας αυτού: 1. Το ταμείο ακολουθεί το σύστημα των καθορισμένων μη εγγυημένων παροχών. 2. Το Ταμείο λειτουργεί υπό την προϋπόθεση της κάλυψης της διαφοράς της παρούσας αξίας δέσμευσης καθορισμένων παροχών (PBO) και της περιουσίας εντός συντόμου χρονικού διαστήματος. 3. Το Ταμείο χορηγεί παροχές που υπολογίζονται κάθε φορά στο πλαίσιο του υπάρχοντος επιπέδου κεφαλαιοποίησης, που αντιστοιχεί στα περιουσιακά στοιχεία του Ταμείου. 4. Οι παροχές υπολογίζονται αναλογιστικά βάσει τεχνικών αναλογιστικών παραμέτρων ως αυτές εξειδικεύονται στην εκάστοτε τακτική, ετήσια αναλογιστική μελέτη. 3.2. Ανάλυση της μεθοδολογίας 3.2.1. Λαμβάνοντας υπόψη ότι, το Ταμείο μέχρι την 31/12/2012 λειτουργούσε με βάση το διανεμητικό σύστημα, η κάλυψη της παρούσας αξίας δέσμευσης καθορισμένων παροχών θα πρέπει να συντελεστεί σε βάθος χρόνου. Συγκεκριμένα και μετά γνώμη της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής, ετέθη ως στόχος, η κάλυψη της ανωτέρω διαφοράς της παρούσας αξίας δέσμευσης καθορισμένων παροχών (PBO) από την περιουσία του Ταμείου, να πραγματοποιηθεί σε βάθος χρόνου 10-12 περίπου ετών, με έτος έναρξης το 2013. 3.2.2. Για το χρονικό διάστημα που η διαφορά αυτή δεν καλύπτεται από αντίστοιχα περιουσιακά στοιχεία (για το χρονικό διάστημα δηλαδή, που το Ταμείο λειτουργεί κεφαλαιοποιητικά, αλλά με συντελεστή αποθεματοποίησης μικρότερο της μονάδας), το Ταμείο δεν εγγυάται ούτε το ύψος των παροχών, ούτε το ύψος της επενδυτικής απόδοσης, αλλά αναπροσαρμόζει κάθε έτος τις παροχές του, έτσι ώστε ο συντελεστής αποθεματοποίησης αυξανόμενος να προσεγγίσει τη μονάδα στο τέλος του διαστήματος των 10-12 περίπου προσεχών ετών. PRUDENTIAL ACTUARIAL SOLUTIONS PC Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π. 15

3.2.3. Μετά το χρονικό σημείο κάλυψης της ανωτέρω αναλογιστικής υποχρέωσης (διαφοράς), το Ταμείο θα βρίσκεται σε καθεστώς πλήρους αποθεματοποίησης. Το δε ύψος των παροχών μετά το χρονικό αυτό σημείο εξισορρόπησης, θα καθορίζεται κάθε έτος από την αντίστοιχη αναλογιστική μελέτη και ύστερα από την έγκριση αυτής από την Εθνική Αναλογιστική Αρχή, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η πλήρης κάλυψη των υποχρεώσεων του Ταμείου (και να διατηρείται ο συντελεστής αποθεματοποίησης ίσος ή και ελαφρώς υψηλότερος της μονάδας). PRUDENTIAL ACTUARIAL SOLUTIONS PC Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π. 16

4. Αποτελέσματα 4.1. Αποτελέσματα Αναλογιστικών Προβολών Βασικό σημείο της μελέτης αποτελεί ότι το ταμείο μετά την μετατροπή του σε ΝΠΙΔ, σύμφωνα με την ιδρυτική αναλογιστική μελέτη έχει προβεί στην μείωση των παροχών κατά 15% το 2013, κατά 5% το 2014, κατά 10% το Δεκέμβριο του 2015 (ή οποία ουσιαστικά εφαρμόστηκε από τον Ιανουάριο του 2016) και κατά 20% το 2016. Να σημειωθεί ότι το Ταμείο τον Μάρτιο του 2017 προέβη σε επιπλέον μείωση 18% των παροχών του προς τους ασφαλισμένους. Δηλαδή, 52,5% συνολική μείωση των συντάξεων από το 2012 μέχρι και τον Μάρτιο του 2017. Επίσης στις προβολές των χρηματοροών έχει ληφθεί υπόψη το εκτιμώμενο κατά την 31/12/2016 πρόγραμμα χρηματοδότησης του ταμείου μέχρι και την 31/12/2025. Τα ανωτέρω ποσοστά μείωσης των συντάξεων, προέκυψαν στο πλαίσιο των υπολογισμών της παρούσας Αναλογιστικής Μελέτης. Κατά την λειτουργία του, το Ταμείο μετά από Αναλογιστικές Μελέτες βασιζόμενες σε πραγματικά οικονομικά και δημογραφικά στοιχεία και ύστερα από αιτιολογημένη απόφαση του Δ.Σ. και έγκριση από την Εθνική Αναλογιστική Αρχή, θα προχωρά στην απαιτούμενη μείωση των συντάξεων. Από τις προβολές των χρηματοροών, παρατηρείται ότι μετά την κατάργηση της εισφοράς 0,1% και με τις εισφορές εργαζομένου και εργοδότη, όπως καθορίζονται στο καταστατικό (για παλαιούς ασφαλισμένους 10%, 5% εργαζόμενος και 5% εργοδότης και για νέους ασφαλισμένους 6% για κοινά (3% και 3% εργαζόμενος και εργοδότης αντίστοιχα) και 8% για βαρέα (4.25% και 3.75%)), γίνεται φανερό ότι ανατρέπεται το πρόγραμμα αποθεματοποίησης που είχε καθοριστεί με την ιδρυτική αναλογιστική μελέτη. Συγκεκριμένα, η εισφορά του 0,1% αποτελούσε περίπου το 65%, των εισφορών που χρηματοδοτούσαν τις παροχές των ασφαλισμένων, οπότε γίνεται φανερό από τον πίνακα των χρηματοροών ότι το ταμείο για να τηρήσει το πρόγραμμα αποθεματοποίησης των 12 ετών, θα πρέπει να προβεί σε σημαντικές μειώσεις των παροχών, αφού οι εισφορές εργοδότη και εργοδοτών υπολείπονται των παροχών, σε ετήσια βάση. PRUDENTIAL ACTUARIAL SOLUTIONS PC Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π. 17

4.2. Ανάλυση αποτελεσμάτων Όπως προκύπτει από τις χρηματοροές, η τιμή του συντελεστή αποθεματοποίησης, αυξάνεται ετησίως σταδιακά από το 34% το έτος 2017, ώστε να φθάσει στο 106% το έτος 2025. Στο σημείο αυτό, επισημαίνεται ότι η επίτευξη του στόχου της πλήρους κάλυψης της δεσμευμένης αναλογιστικής υποχρέωσης, επιτυγχάνεται μέσω της σημαντικής μείωσης των συντάξεων, των νυν και μελλοντικών συνταξιούχων. Η μείωση αυτή των συντάξεων πραγματοποιείται σταδιακά στο διάστημα των 9 προσεχών ετών (βλ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I, Πίνακα 2). Μετά το χρονικό σημείο κάλυψης της παρούσας αξίας δέσμευσης καθορισμένων παροχών, το Ταμείο σωρεύει πλεονάσματα και συνεπώς η περιουσία αυτού αυξάνεται με αποτέλεσμα, εφόσον οι παροχές συντάξεων διατηρηθούν στα επίπεδα του έτους αποθεματοποίησης, ο συντελεστής αποθεματοποίησης συνεχώς να αυξάνεται με αποτέλεσμα να υπερβαίνει, μετά από ένα χρονικό διάστημα, κατά πολύ το όριο κεφαλαιακής επάρκειας του 100%. Κατ επέκταση είναι προφανές ότι το Ταμείο αφού εξασφαλίσει την εξισορρόπηση αποθεματικών Παρούσας αξίας δέσμευσης Καθορισμένων Παροχών, θα έχει τη δυνατότητα να μην προχωρήσει στην περαιτέρω αύξηση του συντελεστή αποθεματοποίησης, αλλά να τον διατηρήσει εντός ενός εύλογου διαστήματος τιμών το οποίο θα εξασφαλίζει την πλήρη κεφαλαιακή επάρκεια του Ταμείου έναντι των αναλογιστικών του υποχρεώσεων (π.χ. 100%-110%), με αποτέλεσμα την συνακόλουθη αύξηση των παροχών, έπειτα από Αναλογιστική Μελέτη και τη σύμφωνη γνώμη της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής. Η αύξηση αυτή των συντάξεων είναι ενδεικτική και όπως διευκρινίζεται ανωτέρω, αποφάσεις μεταβολής των συντάξεων θα λαμβάνονται από το Δ.Σ. του Ταμείου, μετά την PRUDENTIAL ACTUARIAL SOLUTIONS PC Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π. 18

επίτευξη του στόχου της πλήρους κάλυψης από περιουσιακά στοιχεία της Παρούσας αξίας δέσμευσης Καθορισμένων Παροχών, σύμφωνα με τις αντίστοιχες διατάξεις. Επισημαίνεται ότι το ανωτέρω πρόγραμμα βασίζεται στις παραδοχές και τα στοιχεία της παρούσας Μελέτης και θα αναπροσαρμόζεται με βάση την ετήσια Αναλογιστική Μελέτη εγκρινόμενη από την Εθνική Αναλογιστική Αρχή. Παρατήρηση: Στην περίπτωση κατά την οποία θεωρηθεί ότι η πλήρης κάλυψη με περιουσιακά στοιχεία της Παρούσας αξίας δέσμευσης Καθορισμένων Παροχών θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί σε βάθος χρόνου μεγαλύτερο των 10-12 ετών, η ανωτέρω αποθεματοποίηση μπορεί να επέλθει χωρίς να απαιτείται μεγάλη μείωση των συντάξεων. 4.3. Ύψος Αναλογιστικής Υποχρέωσης (Τεχνικά Αποθεματικά) κατά την 31/12/2016 Στον πίνακα που ακολουθεί, παρουσιάζεται η αναλογιστική υποχρέωση του Ταμείου κατά την 31/12/2016 (Projected Benefit Obligation), όπως καθορίζεται σύμφωνα με το λογιστικό πρότυπο IAS 19. Το τεχνικό επιτόκιο με το οποίο εκτιμήθηκε η αναλογιστική υποχρέωση είναι το 2,5% 2 και θεωρείται αποδεκτό από την Εθνική Αναλογιστική Αρχή. Πίνακας 11.: Αναλογιστική Υποχρέωση κατά την 31/12/2016 ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ (PBO) @ 31/12/2016 173.710,93 Παρατήρηση Το ποσό των 173,7 εκ. του πίνακα 11 αποτελεί την αναλογιστική υποχρέωση του Ταμείου με βάση το πρόγραμμα χρηματοδότησης όπως αυτό έχει εφαρμοστεί μέχρι και την 31/12/2016, δηλαδή έχοντας λάβει τις μειώσεις των ετών 2013 (15%), 2014 (5%), 2015 (10%), 2016 (20%) και 2017 (18%). 2 Αποτελεί το μέσο μακροχρόνιο επιτόκιο προεξόφλησης των χρηματοροών για τον χρονικό ορίζοντα 2017-2066 των προβολών. PRUDENTIAL ACTUARIAL SOLUTIONS PC Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π. 19

5. Συμπεράσματα - Προτάσεις Από την ανωτέρω ανάλυση της κατάστασης του Ταμείου κατά την 31/12/2016, θα θέλαμε να επισημάνουμε τα ακόλουθα: 5.1. Το Ταμείο, όπως όλα τα ΤΕΑ, πρέπει να προσαρμοστούν άμεσα στις διάφορες νομικές και νομοθετικές απαιτήσεις, που προέκυψαν από τις Υπουργικές Αποφάσεις που εκδόθηκαν εντός του 2014. 5.2. Τα πρώτα 3 χρόνια λειτουργίας το Ταμείο έχει κάνει πολύ σημαντικά οργανωτικά βήματα, βελτιώνοντας τις δομές του και την αποτελεσματικότητά του, όσον αφορά την αντιμετώπιση των υποχρεώσεών του απέναντι στα μέλη του και συνεχίζει σε αυτή την κατεύθυνση. 5.3. Το Ταμείο θα πρέπει να εξασφαλίζει ετησίως την απαιτούμενη σχέση Αποθεματικών Παρούσας αξίας δέσμευσης καθορισμένων παροχών (συντελεστής αποθεματοποίησης), με σημείο καμπής το χρονικό σημείο εξισορρόπησης του συντελεστή αποθεματοποίησης. Η παρούσα αξία δέσμευσης καθορισμένων παροχών αποσβένεται (οπότε και επιτυγχάνεται συντελεστής αποθεματοποίησης στα όρια της μονάδας) σε διάστημα 9 περίπου ετών. Μετά την ανωτέρω πλήρη αποθεματοποίηση και ύστερα από Αναλογιστική Μελέτη, το Ταμείο δύναται να μεταβάλλει τον τρόπο υπολογισμού των παροχών ή ακόμη και το σύστημα λειτουργίας του (π.χ. από σύστημα καθορισμένων μη εγγυημένων παροχών, σε σύστημα καθορισμένων εισφορών ή σε κάποιας μορφής υβριδικό σύστημα). 5.4. Ο χρονικός ορίζοντας κάλυψης της παρούσας αξίας δέσμευσης καθορισμένων παροχών εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τις προοπτικές ανάκαμψης και ανάπτυξης της οικονομίας της Χώρας. Εφόσον η οικονομική πορεία της Χώρας θεωρηθεί ότι θα ακολουθήσει ανοδική τάση και δεδομένου ότι οι αποδόσεις των επενδύσεων (τουλάχιστον σε εθνικό επίπεδο) αναμένεται ευλόγως να αυξηθούν, ως συνέπεια θα έχουμε την αύξηση των περιουσιακών στοιχείων του Ταμείου και την επίτευξη του στόχου της κάλυψη με περιουσιακά στοιχεία της Παρούσας αξίας δέσμευσης Καθορισμένων Παροχών, με μικρότερη μείωση των συντάξεων. PRUDENTIAL ACTUARIAL SOLUTIONS PC Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π. 20

5.5. Το Ταμείο κατά την παρούσα αναλογιστική του μελέτη, πληροί τις προϋποθέσεις μακροχρόνιας βιωσιμότητας εντός του κεφαλαιοποιητικού συστήματος, στον βαθμό του ευλόγως προβλεπτού. 5.6. Οι προβολές χρηματοροών σε μεγάλο βάθος χρόνου ενέχουν σημαντικό κίνδυνο στις εκτιμήσεις τους, διότι εμπεριέχουν την αβεβαιότητα και τη μεταβλητότητα των οικονομικών συνθηκών. Επιπλέον, επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από τις παραδοχές που έχουν οριστεί σήμερα και οι οποίες μπορούν στο μέλλον να αλλάξουν. Επομένως οι μακροχρόνιες προβολές είναι ενδεικτικές της πορείας του Ταμείου και θα πρέπει να γίνονται αναλογιστικές μελέτες σε τακτά χρονικά διαστήματα. 5.7. Το ταμείο μετά την αποθεματοποίηση του, θα είναι σε θέση να δώσει αυξήσεις στις συντάξεις και να επαναφέρει τη σύνταξη σε διαφορετικά, υψηλότερα επίπεδα, πάντοτε με τη σύμφωνη γνώμη της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής. PRUDENTIAL ACTUARIAL SOLUTIONS PC Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π. 21

6. Παράρτημα Πίνακας 12: Ποσοστά Ετήσιας Μείωσης των Συντάξεων. Έτος Απαιτούμενα ποσοστά ετήσιας μείωσης συντάξεων για πλήρη αποθεματοποίηση 2016 20% 2017 18% 2018 25% 2019 24% 2020 20% 2021 20% 2022 20% 2023 0% 2024 0% 2025 0% PRUDENTIAL ACTUARIAL SOLUTIONS PC Ε.Τ.Ε.Α.Π.Ε.Π. 22