Οµιλία ιευθυντή Τεκµηρίωσης και Μελετών Συνδέσµου Βιοµηχανιών Βορείου Ελλάδος (Σ.Β.Β.Ε.) κ. Χρήστου Γεωργίου στην εκδήλωση του Τεχνικού Επιµελητηρίου Ελλάδας (ΤΕΕ) / Τµήµα Κεντρικής Μακεδονίας (ΤΚΜ) µε θέµα: «Αειφόρος ανάπτυξη και βιοµηχανία» Θεσσαλονίκη, Παρασκευή 20 Ιουνίου 2008 (προσφωνήσεις) Εκ µέρους του Συνδέσµου Βιοµηχανιών Βορείου Ελλάδος σας ευχαριστώ για την πρόσκληση στη σηµερινή ηµερίδα. Είµαστε εδώ σήµερα για να συζητήσουµε το µεγάλο θέµα της αειφόρου ανάπτυξης και της βιοµηχανίας. Ας ξεκινήσω λοιπόν µε το ερώτηµα που αφορά το αν συµβιβάζονται οι έννοιες που συνθέτουν την αειφορία, δηλαδή η οικονοµική ανάπτυξη και η περιβαλλοντική προστασία. Κατ αρχήν η απάντηση στο ερώτηµα είναι ότι δεν µπορεί να είναι συµβατές αυτές οι έννοιες. Βεβαίως δεν είναι έτσι και θα προσπαθήσω παρακάτω να το τεκµηριώσω. Η βιοµηχανία, όπως άλλωστε και κάθε ανθρωπογενής δραστηριότητα, αποτελεί παράγοντα περιβαλλοντικής επιβάρυνσης. Μέχρι πριν λίγα χρόνια υποστηριζόταν µε πάθος ότι εφόσον υιοθετηθούν από τη βιοµηχανία περιβαλλοντικές πρακτικές που θα υπαγορεύονταν από τις αρχές της αειφορίας, η ίδια η βιοµηχανία θα αδυνατούσε να ικανοποιήσει την αναπτυξιακή συνιστώσα της αειφορίας. Στο πλαίσιο της αειφορίας είναι προφανές ότι υποχρέωση της βιοµηχανίας είναι η τήρηση της κείµενης νοµοθεσίας η οποία αφορά κατ αρχήν την προστασία του περιβάλλοντος. Οι βιοµηχανίες έχουν υποχρέωση να εφαρµόζουν κατά γράµµα την κείµενη νοµοθεσία για να λειτουργούν σύννοµα και κατ επέκταση να τηρούν τις αρχές της αειφορίας. Τόσο το ελληνικό νοµοθετικό πλαίσιο όσο και το ευρωπαϊκό είναι ιδιαίτερα αυστηρά στην τήρηση των νόµων. Ειδικά η Ευρωπαϊκή πολιτική απέναντι στο περιβάλλον αντιµετωπίζει νέες προκλήσεις, οι οποίες σαφώς αµφισβητούν τις µέχρι σήµερα προσεγγίσεις. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση σήµερα υπάρχουν περί τα 600 νοµοθετήµατα για το περιβάλλον 1
και τα 150 από αυτά αφορούν άµεσα τη βιοµηχανία. Όλα αυτά συνθέτουν ένα πλαίσιο θεσµών και διαδικασιών, που είναι αδύνατον να αφοµοιωθεί και να ενσωµατωθεί στο σύνολό του στην καθηµερινή µας πρακτική, ενώ είναι έντονα περιοριστικό, πολλές φορές αλληλοεπικαλυπτόµενο, και ως εκ τούτου, µάλλον αντιαναπτυξιακό. Σ αυτό το περιβάλλον καλείται να αναπτυχθεί η βιοµηχανία, η οποία αποτελείται από επιχειρήσεις δυο ταχυτήτων: Από αυτές που καινοτοµούν, εφαρµόζουν σύγχρονα συστήµατα περιβαλλοντικής προστασίας, συµµορφώνονται απόλυτα µε την κείµενη νοµοθεσία που αφορά τη λειτουργία τους, υιοθετούν σύγχρονα συστήµατα παραγωγής και παρακολουθούν τα διεθνώς δρώµενα µε έµπρακτο ενδιαφέρον που της βοηθά να είναι ανταγωνιστικές, και, Από αυτές που δεν έχουν εκσυγχρονισθεί, δεν εφαρµόζουν τις αρχές της προστασίας του περιβάλλοντος και φυσικά δεν εφαρµόζουν τη νοµοθεσία που αφορά τον τρόπο µε τον οποίο δραστηριοποιούνται. Θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι η πλειοψηφία των επιχειρήσεων µελών του ΣΒΒΕ ανήκει στην πρώτη κατηγορία. Παρά τις αντίξοες συνθήκες που επικρατούν στο πεδίο του εγχώριου και διεθνούς ανταγωνισµού καταφέρνουν και συµµορφώνονται µε τις αρχές της προστασίας του περιβάλλοντος, συµβάλλοντας στην αειφορία και τη βιώσιµη ανάπτυξη. Οι επιχειρήσεις αυτής της κατηγορίας εφαρµόζουν ολοκληρωµένα συστήµατα περιβαλλοντικής διαχείρισης και ελέγχου της λειτουργίας τους (ISO 14000 EMAS). Έχουν αναπτύξει προγράµµατα ευαισθητοποίησης και ενηµέρωσης των εργαζοµένων. Το ίδιο έχουν κάνει και στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Εφαρµόζουν συστήµατα ορθολογικής και αποτελεσµατικής χρήσης των φυσικών πόρων, προσφέροντας έτσι την καλύτερη ποιότητα ζωής στο κοινωνικό σύνολο. Λειτουργούν συστήµατα ανακύκλωσης οποιασδήποτε µορφής και αυτά αφορούν είτε έτοιµα προϊόντα, είτε παραπροϊόντα, είτε συσκευασίες κλπ. Επίσης, εφαρµόζουν προγράµµατα πρόληψης της ρύπανσης, εισφέροντας στο µείζον θέµα της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης. Για τις δεύτερες η θέση µας είναι ξεκάθαρη: η µη τήρηση της κείµενης νοµοθεσίας συνιστά αυτόµατα λόγο επιβολής ποινών που θα τις κάνουν να συµµορφωθούν µε τη νοµοθεσία που ήδη υιοθετούν οι συνάδελφοί τους. Ο ΣΒΒΕ δεν είναι υπέρ των αυστηρών προσεγγίσεων µε την επιβολή ορίων µέσω των ευρωπαϊκών οδηγιών, οι οποίες στην αρχή ξεκινούν ως Οδηγίες Πλαίσιο και τελικά διαµορφώνονται σε λεπτοµερείς εθνικές νοµοθετικές ρυθµίσεις. Η αίσθησή µας είναι ότι διαρκώς αυξάνεται η νοµοθετική παρέµβαση, χωρίς να µας είναι απολύτως σαφές ότι υπάρχει µακροχρόνια στρατηγική κατεύθυνση και οικονοµική και κοινωνική αξιολόγηση. Έτσι δεν είµαστε βέβαιοι ότι µε αυτές τις ρυθµίσεις αξιοποιούνται, µε τον βέλτιστο δυνατό τρόπο, οι περιορισµένοι οικονοµικοί και τεχνολογικοί πόροι των επιχειρήσεων, ενώ παράλληλα το µόνο βέβαιο είναι η επιβάρυνση της βιοµηχανίας. Η πρότασή µας είναι σαφής: οι προσεγγίσεις ως προς την άσκηση περιβαλλοντικών πολιτικών δεν θα πρέπει να υπηρετούν αποκλειστικά και µόνον το κριτήριο της περιβαλλοντικής αποτελεσµατικότητας, αλλά θα πρέπει να λαµβάνουν υπόψη τα κριτήρια της οικονοµικής αποδοτικότητας και της κοινωνικής αποδοχής. 2
Επιπλέον των παραπάνω θα πρέπει να λάβουµε σοβαρά υπόψη, και να αξιολογήσουµε βεβαίως, το ρόλο του κράτους για το θέµα. Το κράτος δεν πρέπει σε καµία περίπτωση να εξαντλεί το ρόλο του στην ψήφιση νοµοθετηµάτων για το περιβάλλον, που πολλές φορές είναι ιδιαίτερα αυστηρά, χωρίς το ίδιο να έχει εξασφαλίσει το περιβάλλον εφαρµογής τους. Για παράδειγµα στην Κεντρική Μακεδονία δεν υπάρχει χώρος εναπόθεσης στερεών αποβλήτων. Αφού δεν υπάρχει λοιπόν αυτός ο χώρος είναι δυνατόν να ζητά το κράτος από µια επιχείρηση να συµµορφώνεται πλήρως µε τα όσα ορίζει ο νόµος για την εναπόθεση των στερεών αποβλήτων; Γνωρίζουµε πολλές βιοµηχανίες µέλη µας που είναι αναγκασµένες τα στερεά τους απόβλητα να τα εναποθέτουν στην αυλή τους ή σε κάποια αποθήκη τους. Επίσης ακόµη ένα παράδειγµα από την περιοχή µας: ο βιολογικός καθαρισµός της Βιοµηχανικής Περιοχής Θεσσαλονίκης, που είναι η µεγαλύτερη στη χώρα, δουλεύει όπως πρέπει; Είναι σε θέση να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των επιχειρήσεων που είναι εγκατεστηµένες στη Σίνδο; Τα αναγκαία έργα υποδοµής έχουν ολοκληρωθεί; Συνεπώς το ζήτηµα της αειφορίας δεν είναι υπόθεση του ενός µέρους ή του άλλου, της βιοµηχανίας ή του κράτους, αλλά όλων µας. Για µας στον Σύνδεσµο Βιοµηχανιών Βορείου Ελλάδος (ΣΒΒΕ) υπάρχει σαφής απάντηση στο δίληµµα: περιβάλλον ή ανταγωνιστικότητα. Οι βιοµηχανίες, τουλάχιστον η πλειοψηφία τους στο Βορειοελλαδικό Τόξο επιδιώκουν την αειφορική τους ανάπτυξη µέσα από ένα σωστά σχεδιασµένο και σύγχρονο πλαίσιο περιβαλλοντικής πολιτικής. Οι συνιστώσες µιας τέτοιας πολιτικής για τον Σύνδεσµο Βιοµηχανιών Βορείου Ελλάδος (ΣΒΒΕ) είναι τέσσερις: 1. Η περιβαλλοντική αποτελεσµατικότητα: θεωρούµε ότι αυτή θα πρέπει να υπηρετείται από στόχους ποσοτικούς και ποιοτικούς, ιεραρχηµένους, ρεαλιστικούς ως προς την επίτευξή τους, µετρήσιµους και προπάντων διαφανείς και γνωστούς στην κοινωνία. 2. Η οικονοµική αποδοτικότητα: η περιβαλλοντική νοµοθεσία διαρκώς αναθεωρούµενη οδηγεί τις επιχειρήσεις σε αβεβαιότητα και σε έναν διαρκή και δαπανηρό αγώνα δρόµου για ικανοποίηση νέων περιβαλλοντικών προδιαγραφών ακόµα και αν οι πρόσφατα θεσµοθετηµένες δεν έχουν επιτευχθεί. Ο ΣΒΒΕ θεωρεί απαραίτητο ένα σταθερό και προβλέψιµο πλαίσιο πολιτικής που να στηρίζεται σε αρχές και παραδοχές τέτοιες που να καθιστούν δυνατή την απόσβεση του κόστους των περιβαλλοντικών επενδύσεων σε εύλογο χρονικό διάστηµα. Εξίσου απαραίτητο πριν αλλά και µετά από κάθε νοµοθετική ρύθµιση είναι να εξετάζεται η σχέση κόστους/οφέλους για τις επιχειρήσεις και την κοινωνία µε παράλληλη µέριµνα για διαφύλαξη της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής βιοµηχανίας. 3. Η κοινωνική αποδοχή. Μία σωστά σχεδιασµένη αειφορική πολιτική πρέπει να ολοκληρώνει την περιβαλλοντική και οικονοµική πολιτική διαµορφώνοντας στόχους για την εκπαίδευση, την υγεία και την κοινωνική προστασία. Παράλληλα, είναι ιδιαίτερα σηµαντικό να διαµορφωθούν σταδιακά περιβαλλοντικά συµβατές καταναλωτικές συνήθειες. εν πρέπει να ξεχνάµε ότι ο καταναλωτής απέναντι στο περιβάλλον είναι εξίσου υπεύθυνος όσο και ο παραγωγός. Η επίτευξη του 3
προαναφερθέντος στόχου ισοδυναµεί µε κατάλληλη παιδεία που επιτυγχάνεται µέσα από κατάλληλη εκπαίδευση. 4. Από προαγωγή συµφωνιών σε εθελοντική βάση. Έχει διαπιστωθεί ότι η ενθάρρυνση πρακτικών αυτορύθµισης ως εργαλείου περιβαλλοντικής προστασίας οδηγεί τις επιχειρήσεις στην υιοθέτηση ενεργού ρόλου και στην εξεύρεση λύσεων αποτελεσµατικών ως προς το κόστος και προσαρµοσµένων σε ταχύτερη επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων. Βεβαίως δεν σταµατούµε εδώ. Προσπαθούµε, και το έχουµε καταφέρει µέχρι σήµερα, να ευαισθητοποιήσουµε τις επιχειρήσεις µέλη µας στην κατεύθυνση της ανάληψης δράσεων εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Είναι δράσεις που συµπληρώνουν την περιβαλλοντική ευαισθησία και αποδεικνύουν ότι υπάρχουν επιχειρήσεις, κατ αρχήν µεγάλες, οι οποίες δεν στέκονται στην περιβαλλοντική συµµόρφωση, αλλά προχωρούν πιο πέρα, επιστρέφοντας στην κοινωνία µέρος από εκείνο που οι ίδιες απολαµβάνουν από τη λειτουργία τους. Στο σηµείο αυτό θα ήθελα να σας αναφέρω κάποιες δράσεις εταιρικής κοινωνικής ευθύνης για το περιβάλλον που έχουν αναληφθεί από επιχειρήσεις µέλη µας, αφού τα ζητήµατα του περιβάλλοντος έχουν τεθεί ψηλά στην ατζέντα των προτεραιοτήτων του Συνδέσµου µας στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης της βιοµηχανίας. Εταιρία που δραστηριοποιείται στην εξόρυξη ορυκτών αναλαµβάνει την αποκατάσταση του τοπίου µε ενδηµικό φυτευτικό υλικό από τα δικά της φυτώρια. Η εταιρεία καλλιεργεί πάνω από 50 είδη φυτών, ενώ η ετήσια δυναµικότητα των φυτωρίων της ξεπερνά τα 100.000 φυτά, Άλλη εταιρεία ανέλαβε σε συνεργασία µε την ελληνική εταιρεία για την προστασία του περιβάλλοντος να εκπαιδεύσει εθελοντές µαθητές, οι οποίοι στη συνέχεια ανέλαβαν να ενηµερώσουν και να εκπαιδεύσουν τους συµµαθητές τους σε περιβαλλοντικά θέµατα. Οι µαθητές που εκπαιδεύτηκαν ήταν πάνω από 2.500, και, Μια τρίτη εταιρεία ανέπτυξε ολοκληρωµένο σύστηµα ανακύκλωσης όλων των καταναλωτικών µπαταριών που χρησιµοποιούνται σε αυτόνοµες συσκευές καθηµερινής χρήσης. Στα 307 σηµεία πώλησης της εταιρείας και σε 80 σχολεία που συµµετείχαν στο πρόγραµµα συγκεντρώνονται κάθε χρόνο πάνω από 16 τόνοι µπαταριών. Τα παραδείγµατα είναι πολλά, στον τοµέα της ανακύκλωσης, της περιβαλλοντικής αποκατάστασης και της προστασίας των θαλασσών και των ακτών κλπ. Κι όλ αυτά γίνονται διότι οι κλιµατικές αλλαγές, η ανάγκη για ορθολογική χρήση πρώτων υλών, οι τεχνολογικές βελτιώσεις στους ενεργειακούς βαθµούς απόδοσης και οι απαραίτητες αλλαγές ως προς την καταναλωτική συµπεριφορά, επιβάλλουν µια επανεκτίµηση των κλασσικών συνταγών επίλυσης των περιβαλλοντικών προβληµάτων. Και φυσικά είναι πέρα από κάθε υποχρεωτική συµµόρφωση των βιοµηχανιών µε τη νοµοθεσία που αφορά το περιβάλλον. αγαπητοί συνάδελφοι, Ο Σύνδεσµος Βιοµηχανιών Βορείου Ελλάδος παρακολουθεί τις εξελίξεις σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο µέσω εξειδικευµένης οµάδας εργασίας στην οποία µετέχουν στελέχη του καθώς και στελέχη από επιχειρήσεις µέλη του, 4
προσπαθώντας να εξασφαλίσει την υιοθέτηση από την πλευρά της πολιτείας µέτρων και πολιτικών για πραγµατική αειφόρο ανάπτυξη. Παράλληλα, ευαισθητοποιεί τα µέλη του ως προς την ανάγκη προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, ενηµερώνοντας τα παράλληλα και για κάθε νέα εξέλιξη θεσµική ή τεχνολογική που είναι σχετική µε το όλο θέµα. Τέλος, απευθυνόµενος στην κοινωνία προσπαθεί να αναδείξει την προσπάθεια της βιοµηχανίας για βελτίωση των περιβαλλοντικών της επιδόσεων. Για το ζήτηµα της αειφορίας ο Σύνδεσµος Βιοµηχανιών Βορείου Ελλάδος (ΣΒΒΕ) θεωρεί ότι: 1. µια άρτια και ορθολογικά σχεδιασµένη πολιτική περιβαλλοντικής προστασίας όχι µόνον δεν έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και στην απασχόληση του εργατικού δυναµικού, αλλά αποτελεί µοχλό ανάπτυξης και ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα για µια επιχείρηση, 2. η συµµόρφωση των επιχειρήσεων µε την κείµενη νοµοθεσία προστασίας περιβάλλοντος είναι αυτονόητη και επιβεβληµένη στο πλαίσιο της αειφορίας, 3. ο ρόλος του κράτους είναι κοµβικός, γιατί αυτό καλείται να δηµιουργήσει τις προϋποθέσεις εκείνες που θα επιτρέψουν στις επιχειρήσεις να συµµορφωθούν µε όσα υπαγορεύει η νοµοθεσία που αυτό θεσµοθετεί, και, 4. η έννοια της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης (ΕΚΕ) πρέπει να δρα συµπληρωµατικά, αλλά µακροπρόθεσµα θεωρούµε ότι πρέπει να γίνει ο βασικός άξονας πάνω στον οποίο θα εδράζεται η πολιτική που ακολουθεί για την αειφορία η κάθε επιχείρηση. Ευχόµαστε να υπάρχει συνέχεια σε πρωτοβουλίες σαν την αποψινή γιατί πιστεύουµε ότι µόνον µέσα από το διάλογο που οδηγεί σε ευαισθητοποίηση όλων µπορούµε τελικά να επιτύχουµε την αειφορία. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας. 5