Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών "ΔΙΕΘΝΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ" ΜΕ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΕΙΣ MARKETING & ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΠΟΡΩΝ Επενδύοντας στην εκπαίδευση σε περίοδο Οικονομικής Κρίσης: Η περίπτωση του Π.Μ.Σ. Διεθνής Διοικητική των Επιχειρήσεων Dr. Π. Κυριαζόπουλος Dr. Ειρήνη Σαμαντά M. Βουλασίκη pkyriaz@teipir.gr isamanta@teipir.gr voulasiki_maria@yahoo.gr
O σκοπός της έρευνας. Η παρούσα έρευνα εξετάζει την συμβολή του Π.Μ.Σ. Διεθνής Διοικητική των Επιχειρήσεων του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του ΤΕΙ Πειραιά στην οικονομική και επαγγελματική εξέλιξη των πτυχιούχων του προγράμματος των ετών 2009 και 2010 καθώς και τον βαθμό της εργασιακής τους ικανοποίησης. Η έρευνα αναγνωρίζει τα κοινωνικά και ατομικά χαρακτηριστικά που έδρασαν παρακινητικά στη μάθηση των πτυχιούχων καθώς και σε ποιο βαθμό η οικονομική κρίση συνέβαλλε στην παρακίνηση τους για μάθηση.
Οι στόχοι της έρευνας Οι στόχοι που τίθενται προς διερεύνηση είναι οι παρακάτω: Να αναγνωριστούν οι παράγοντες που τους παρακίνησαν για την επιλογή του συγκεκριμένου μεταπτυχιακού. Να διαπιστωθούν τα οφέλη που αποκόμισαν από τις σπουδές τους σε επαγγελματικό επίπεδο. Να εξεταστεί πως η οικονομική κρίση συνέτεινε στην συνέχιση και στην επιλογή του συγκεκριμένου μεταπτυχιακού προγράμματος; Να διερευνηθούν ποια κριτήρια επηρέασαν την απόφαση επιλογής του συγκεκριμένου προγράμματος σπουδών από τους υποψήφιους. Τέλος, διερευνάται ο βαθμός στον οποίο το πρόγραμμα προσέφερε εφόδια που ήταν σε τέτοιο βαθμό επαρκή ώστε να υπερκεράσουν τις δυσμενείς συνθήκες της κρίσης για επαγγελματική αποκατάσταση.
Το παρόν μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών άρχισε να λειτουργεί το 2009-2010 σύμφωνα με τον Ν. 3685/2008 για τις μεταπτυχιακές σπουδές στην Ελλάδα. Το πρόγραμμα δέχεται επιστήμονες κατόχους πτυχίων ΑΕΙ (εσωτερικού και εξωτερικού) ανεξάρτητα από την ειδικότητα του βασικού τους πτυχίου. Το πρόγραμμα δίνει τη δυνατότητα και σε εργαζόμενους να το παρακολουθήσουν γιατί παρέχεται και με τη μορφή της μερικής φοίτησης, διάρκειας έξι εξαμήνων, έναντι τριών εξαμήνων για τους φοιτητές που ακολουθούν την πλήρη φοίτηση, συμπεριλαμβανομένου και του χρονικού διαστήματος εκπόνησης της διπλωματικής εργασίας. Επιτρεπόμενος αριθμός εισακτέων του προγράμματος σπουδών είναι πενήντα φοιτητές ανά τμήμα πλήρους ή μερικής φοίτησης. Το πρόγραμμα προσφέρει μαθήματα δια ζώσης καθώς και μαθήματα μέσω της πλατφόρμας ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης Open eclass (ΤΕΙ Πειραιά, 2012) και είναι αυτοχρηματοδοτούμενο.
Η θεωρία του ανθρώπινου κεφαλαίου υποστηρίζει, ότι η εκπαίδευση είναι απαραίτητη για τη βελτίωση της παραγωγικής ικανότητας του πληθυσμού. Ο εκπαιδευμένος πληθυσμός είναι παραγωγικός πληθυσμός. Η λογική πίσω από την επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο βασίζεται στα επιχειρήματα του Badalona (2003): Η νέα γενιά πρέπει να έχει πρόσβαση στη γνώση που συσσωρεύτηκε από τις προηγούμενες γενιές. Η νέα γενιά πρέπει να διδαχτεί πως η υπάρχουσα γνώση πρέπει να χρησιμοποιείται για να αναπτυχθούν νέα προϊόντα, να εισάγει νέες διαδικασίες και κοινωνικές υπηρεσίες και Οι άνθρωποι πρέπει να ενθαρρυνθούν, ώστε να αναπτύξουν καινούργιες ιδέες, προϊόντα, διαδικασίες και μεθόδους μέσω δημιουργικών προσεγγίσεων.
Η θεωρία του ανθρώπινου κεφαλαίου αιτιολογεί τις δημόσιες δαπάνες στην εκπαίδευση τόσο στις αναπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες και βασίζεται στην οικονομική απόδοση της επένδυσης στην εκπαίδευση, τόσο σε μάκρο όσο και σε μίκρο επίπεδο (Fagerlind και Saha, 1997). «Οι ανθρώπινοι πόροι αποτελούν τη βάση του πλούτου των εθνών. Το κεφάλαιο και οι φυσικοί πόροι αποτελούν παθητικούς παράγοντες της παραγωγής, ενώ οι άνθρωποι είναι ένας ενεργητικός παράγοντας που συσσωρεύει κεφάλαιο, εκμεταλλεύεται τους φυσικούς πόρους, κτίζει κοινωνικούς, οικονομικούς και πολιτικούς οργανισμούς και προωθεί την εθνική ανάπτυξη (Psacharopoulos and Woodhall 1997:102).»
Πώς οι εργοδότες θα προσαρμόσουν την εκπαιδευτική στρατηγική τους κατά τη διάρκεια της ύφεσης; Η πιο συνήθης πρακτική στην Ελλάδα της κρίσης είναι οι περικοπές επένδυσης στην εκπαίδευση με την έναρξη της ύφεσης, αλλά έρευνες φανερώνουν ότι αυτό δεν είναι το ιδανικό (Jenkins & Leaker, 2010). Η μείωση της ζήτησης οδηγεί πολλούς εργοδότες να απομακρύνουν προσωπικό που θα τους ήταν χρήσιμο στις περιόδους ανάκαμψης (Charlton, 2008).
Έρευνα από το IMC (UK) Learning Ltd (Bosch, 2010) σε ΗR managers έδειξε ότι: Το 83% πιστεύει ότι η εκπαίδευση του προσωπικού είναι το ίδιο σημαντική και σε καιρούς ύφεσης. Το 80% συμφωνεί ότι η περικοπή του προϋπολογισμού για εκπαίδευση κατά τη διάρκεια της ύφεσης δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από αυτά που επιλύει. Τo 80% πιστεύει ότι το σωστά εκπαιδευμένο προσωπικό μπορεί να διαδραματίσει βασικό ρόλο στις προκλήσεις που δημιουργεί η οικονομική ύφεση.
«τώρα είναι ακριβώς ο σωστός χρόνος να συνεχίσουμε να επενδύουμε στις ικανότητες και στα ταλέντα των ανθρώπων μας. Οι άνθρωποί μας είναι αυτοί που θα μας βοηθήσουν να βγούμε από την κρίση. Όταν οι αγορές συρρικνώνονται και μειώνονται, οι παραγγελίες είναι η δέσμευση, η παραγωγικότητα και η ικανότητα να προσθέσουμε αξία σε αυτό που θα μας κάνει να παραμείνουμε ανταγωνιστικοί» (Mason & Bishop, 2010). Σύμφωνα με το ΟΟΣΑ (2012b) η ανώτατη εκπαίδευση, βοήθησε τα άτομα να αποφύγουν την ανεργία και να παραμείνουν στην εργασία κατά τη διάρκεια της ύφεσης 2008-2010 και κατά μέσο όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ επίσης απολαμβάνουν καλύτερες αποδοχές έναντι αυτών που προέρχονται από χαμηλότερες βαθμίδες εκπαίδευσης.
Σύμφωνα με τους Douglass, (2010:21) και Majundar, (1997) η ζήτηση για την τριτοβάθμια εκπαίδευση αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της οικονομικής ύφεσης Στη Νορβηγία, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο, οι αιτήσεις για τα πανεπιστήμια για το ακαδημαϊκό έτος 2010-11 αυξήθηκαν 20% σε σχέση με το 2009-2010. Το μεγαλύτερο ποσοστό των αιτούντων ηλικίας ήταν ανω των 25 ετών, το μερίδιο των οποίων αυξήθηκε παραπάνω από 60% σε ένα έτος. Ομοίως, στην Ιρλανδία οι αιτήσεις "ωρίμων" φοιτητών αυξήθηκε κατά 30% μεταξύ 2008 και 2009 (ΟΟΣΑ, 2010a).
Ο προσδιορισμός προς την Διεθνή Διοικητική Η Ποιότητα και περιεχόμενο μαθημάτων Οι Εξειδικεύσεις Ακολουθούμενες Διαδικασίες (Έλεγχος Λογοκλοπής, Strategic Board, Master Class Series κλπ) Οι Θεμελιώδεις Ικανότητες Η Διεθνής εμπειρία
Δείγμα : 158 άτομα, το 65,5% γυναίκες και 34,5% άνδρες. 26-35 ετών (87,9%), 36-45 ετών (8,6%) 45-55 ετών (3,4%) Οι απόφοιτοι απασχολούνται: στον ιδιωτικό τομέα ελεύθεροι επαγγελματίες και δημόσιοι υπάλληλοι (6,9%) άνεργοι.
Υψηλόμισθοι, περισσότερο ικανοποιημένοι στη σχέση που είχαν με τους προϊσταμένους τους. Οι απόψεις των αποφοίτων με τα υψηλότερα εισοδήματα σχετικά με το εάν το πρόγραμμα τους παρέχει μεγαλύτερα οικονομικά εφόδια, είναι πάρα πολύ θετικές, σε σχέση με τους χαμηλόμισθους που είναι αρκετά θετικές. Υπάρχει δηλαδή άμεση σύνδεσης του υψηλότερου εισοδήματος και της εκτίμησης της αποδοτικότητας του προγράμματος.
Οι απόφοιτοι δηλώνουν πως η εκμάθηση νέων γνώσεων τους δημιουργεί αυτοπεποίθηση (48,28%) και (43,10%), Το 62% θεωρεί πως η ηλικία δεν αποτελεί αντικίνητρο για μάθηση
73% θεωρεί το μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών πολύ σημαντικό, χάρη στα εφόδια που παρέχει για επαγγελματική εξέλιξη. 90% θεωρεί ότι το μεταπτυχιακό πρόγραμμα τους δίνει τη δυνατότητα επαγγελματικής ανάπτυξης και δευτερευόντως της οικονομικής. Σημασία ανθρώπινου κεφαλαίου ως πηγή επαγγελματικής εξέλιξης Εφόδια από το συγκεκριμένο ΠΜΣ για επαγγελματική εξέλιξη
Πολύ σημαντική θεωρείται η μάθηση και η εκπαιδευτική διαδικασία που επιτελείται στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα σπουδών Διεθνής Διοικητική των Επιχειρήσεων
Σημασία επαγγελματικών και οικονομικών προοπτικών για τη μάθηση Οι λόγοι που παρότρυναν τους αποφοίτους μας για περαιτέρω μάθηση ήταν τόσο η επαγγελματικές όσο και οι οικονομικές προοπτικές που για τη μεγάλη πλειοψηφία των ερωτηθέντων ήταν μεγάλης σημασίας. Καθόλου Λίγο Μέτρια Αρκετά Πολύ Χρειαζόμουν το πτυχίο για να ανέλθω επαγγελματικά 6,9% 10,3% 8,6% 36,2% 37,9% Χρειαζόμουν το πτυχίο για να αυξήσω τον μισθό μου 8,6% 15,5% 12,1% 27,6% 36,2%
Η οικονομική κρίση είναι σημαντική για τους μεγαλύτερους σε ηλικία ενώ οι άνεργοι την θεωρούν ως λιγότερο σημαντική. Η σημασία της οικονομικής κρίσης για την συνέχιση των σπουδών τους είναι μέτριας σημασίας για το 40% των ερωτηθέντων, ενώ οι υπόλοιποι τη θεωρούν λιγότερο σημαντικό παράγοντα.
Οι δυνατότητες για επαγγελματική εξέλιξη είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας σε σχέση με τις δυνατότητες για οικονομική εξέλιξη, αλλά σε κάθε περίπτωση και οι δύο παράγοντες είναι ιδιαίτερα σημαντικοί για την επιλογή του συγκεκριμένου ΠΜΣ. Καθόλου Λίγο Μέτρια Αρκετά Πολύ Οι δυνατότητες που παρέχει για επαγγελματική εξέλιξη Οι δυνατότητες που παρέχει για επιπλέον εισόδημα 1,7% 1,7% 27,6% 34,5% 34,5% 1,7% 17,2% 25,9% 27,6% 27,6% Το πρόγραμμα σπουδών και το ενδιαφέρον της διδασκόμενης ύλης είναι κριτήριο μεγάλης σημασίας, ενώ η δυσκολία του μεταπτυχιακού θα μπορούσε να εκτιμηθεί ως ενισχυτικός παράγοντας επιλογής. Καθόλου Λίγο Μέτρια Αρκετά Πολύ Η δυσκολία του μεταπτυχιακού Το πρόγραμμα σπουδών και το ενδιαφέρον της διδασκόμενης ύλης 24,1% 10,3% 41,4% 15,5% 8,6%,0% 1,7% 6,9% 44,8% 46,6%
α) Στην εργασιακή ικανοποίηση που συνδέεται με την αμοιβή που λαμβάνει ο εργαζόμενος και με τις καλές σχέσεις με τους προϊσταμένους β) Οι απόφοιτοι του προγράμματος επένδυσαν στην εκπαίδευση γιατί αυτό τους έκανε να νοιώθουν καλύτερα (ψυχολογικοί λόγοι) αλλά και γιατί η εκπαίδευση τους μέσω του Π.Μ.Σ. Διεθνής Διοικητική των Επιχειρήσεων τους βοήθησε να εξελιχθούν επαγγελματικά.
Δημιουργία στο χώρο των εγκαταστάσεων του ΤΕΙ, Πειραιά, «Μέρες Καριέρας ή Σταδιοδρομίας για τους αποφοίτους των Μεταπτυχιακών προγραμμάτων», δίνοντας την δυνατότητα σε επιχειρήσεις να συμμετάσχουν ενεργά, στα πλαίσια στρατολόγησης του προσωπικού τους. Σύνδεση του ιδρύματος με την αγορά εργασίας, δίνοντας την δυνατότητα στους νέους επιστήμονες να απορροφηθούν άμεσα σε αυτήν. Δημιουργία ερευνητικών κοινοτήτων χρησιμοποιώντας τους αριστούχους φοιτητές προκειμένου να προωθηθεί η έρευνα με βάσει τις ανάγκες τόσο του ιδρύματος αλλά και των ενδιαφερόμενων επιχειρήσεων ή δημόσιων οργανισμών που αποσκοπούν στην βελτίωση των παροχών τους.