Διαχείριση Πληροφοριών στο Διαδίκτυο Εργαστήριο 1 Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Καβάλας Σχολή Διοίκησης & Οικονομίας Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών Διδάσκων Μαρδύρης Βασίλειος, Διπλ. Ηλ. Μηχανικός & Μηχ. Υπολογιστών, Msc 1. Στόχοι Στο εργαστήριο αυτό θα παρουσιαστεί η υπηρεσία μεταφοράς αρχείων FTP. Στόχος είναι η εξοικείωση των φοιτητών με την διαδικασία αποστολής ή λήψης αρχείων με τη χρήση των πρωτοκόλλων FTP και SFTP. Θα παρουσιαστεί ο τρόπος χρήσης της υπηρεσίας μέσω γραφικού περιβάλλοντος. Επίσης οι φοιτητές θα χρησιμοποιήσουν την υπηρεσία για να δημοσιεύσουν σελίδες στο διαδίκτυο. 2. Η υπηρεσία FTP Μια από τις πιο σημαντικές και ευρέως χρησιμοποιούμενες υπηρεσίες του Internet είναι η υπηρεσία FTP. H υπηρεσία αυτή, επιτρέπει την μεταφορά αρχείων από και προς διαφορετικούς υπολογιστές που βρίσκονται διασκορπισμένοι σε όλα τα μέρη του κόσμου. Ο όρος FTP προέρχεται από τα αρχικά των λέξεων File Transfer Protocol (Πρωτόκολλο μεταφοράς αρχείων) και είναι το σύνολο των προδιαγραφών στις οποίες βασίζεται η μεταφορά αρχείων στο Internet. Η υπηρεσία λειτουργεί σύμφωνα με το μοντέλο client-server (πελάτη-εξυπηρετητή). Ο server παίζει τον ρόλο του αποθηκευτικού χώρου για τα αρχεία, ενώ ο κάθε client συνδέεται στον server και έχει τη δυνατότητα να μεταφέρει αρχεία από και προς αυτόν. Όταν αντιγράφουμε ένα αρχείο από τον server στον υπολογιστή μας, λέμε ότι "κατεβάζουμε" (download) το αρχείο. Αντίθετα, όταν αντιγράφουμε ένα δικό μας αρχείο σε κάποιον server, λέμε ότι "στέλνουμε" (upload) το αρχείο. Ωστόσο, υπάρχει ένας περιορισμός: για να μπορεί κάποιος χρήστης (client) να έχει πρόσβαση σε έναν απομακρυσμένο υπολογιστή (server) πρέπει να έχει την εξουσιοδότηση για να συνδεθεί (login) με τον συγκεκριμένο υπολογιστή. Με άλλα λόγια δεν μπορεί να αντιγράψει αρχεία προς και από έναν υπολογιστή (server) παρά μόνο αν είναι καταχωρημένος στον κατάλογο χρηστών του, δηλαδή έχει login name και password. 3. FTP σε γραφικό περιβάλλον Χρησιμοποιώντας προγράμματα σύνδεσης στην υπηρεσία FTP (ftp clients) που λειτουργούν σε γραφικό περιβάλλον οι διαδικασίες αποστολής και λήψης αρχείων γίνονται πολύ πιο εύκολα χωρίς να πληκτρολογεί εντολές ο χρήστης. Στα πλαίσια των εργαστηριακών ασκήσεων του μαθήματος, θα χρησιμοποιήσετε το πρόγραμμα WinSCP, το οποίο είναι ένα ελεύθερο πρόγραμμα ανοιχτού κώδικα. Το WinSCP είναι ένα πρόγραμμα πελάτη (client) SFTP και FTP για τα Windows. Για να εκτελέσετε το πρόγραμμα από την Έναρξη -> Όλα τα προγράμματα -> WinSCP -> WinSCP ή από το εικονίδιο (συντόμευση) που βρίσκεται στην επιφάνεια εργασίας, Όταν εκτελέσετε το πρόγραμμα θα βρεθείτε στην οθόνη που ακολουθεί. 1
Στο σημείο που αναφέρει το Protocol, ακολουθεί το File protocol όπου δίνεται η δυνατότητα να επιλέξουμε ποιο πρωτόκολλο θα χρησιμοποιήσουμε για να συνδεθούμε στον εξυπηρετητή. Οι επιλογές που έχουμε είναι τρεις SFTP (Secure File Transer Protocol), SCP (Secure Copy Protocol) και FTP (File Transfer Protocol). Επιλέξτε το FTP, για να συνδεθείτε στον FTP server, στη συνέχεια θα πρέπει να πληκτρολογήσετε τα στοιχεία που χρειάζονται για να μπορείτε να συνδεθείτε με τον server, δηλαδή θα πρέπει να δώσετε το όνομα του εξυπηρετητή στον οποίο θέλετε να συνδεθείτε (μπορείτε επίσης να δώσετε την IP διεύθυνση του), αριθμό θύρας στην οποία «τρέχει» η υπηρεσία (συνήθως στην 21), όνομα χρήστη και κωδικό χρήστη. 2
Πληκτρολογήστε στο πεδίο Host name infoman.teikav.edu.gr, στο πεδίο User name το δικό σας όνομα χρήστη και στο πεδίο Password τον προσωπικό μυστικό κωδικό σας. Στη συνέχεια πατήστε το κουμπί Login. Αμέσως ξεκινάει η διαδικασία σύνδεσης. Μόλις αποκατασταθεί η σύνδεση το παράθυρο της εφαρμογής έχει την μορφή : Στο αριστερό μέρος παρουσιάζεται ο τοπικός φάκελος και στο δεξί μέρος ο απομακρυσμένος φάκελος. Για να μεταφέρετε ένα αρχείο δεν έχετε παρά να το σύρετε από τον ένα φάκελο στον άλλο. Για να 3
αλλάξετε φάκελο χρησιμοποιήστε το κουμπί (parent directory) ενώ για δημιουργήσετε φάκελο το κουμπί (create directory) ή αλλιώς το F7. Για να διαγράψετε αρχείο ή φάκελο το επιλέγετε και χρησιμοποιείτε το κουμπί Delete ή F8, μπορείτε επίσης κάνοντας δεξί κλικ και να επιλέξετε το Delete. Με τη βοήθεια του WinSCP να μεταφέρετε αρχεία προς και από τον ftp server καθώς επίσης να δημιουργήσετε και να διαγράψετε φακέλους και αρχεία μέχρι να εξοικειωθείτε με τις διαδικασίες αυτές. 4. Ασφαλής μεταφορά αρχείων (Secure FTP) Η μεταφορά αρχείων μπορεί να γίνει και με τη χρήση του πρωτοκόλλου SFTP. Το πρωτόκολλο SFTP λειτουργεί όπως και το FTP με τη διαφορά ότι τα δεδομένα των αρχείων κωδικοποιούνται κατά την μεταφορά τους, έτσι ώστε να παρέχεται ασφάλεια σχετική με τη μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση των μεταφερόμενων δεδομένων από τρίτους. Για την ασφαλή μεταφορά αρχείων θα χρησιμοποιήσουμε την εφαρμογή WinSCP με την διαφορά ότι τώρα θα επιλέξουμε το πρωτόκολλο SFTP και όχι το FTP. i. Δ Αφού επιλέξουμε το SFTP πρωτόκολλο, παρατηρούμε πως ο αριθμός θύρας σε σχέση με το FTP αλλάζει και από 21 γίνεται 22, ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι γιατί η υπηρεσία SFTP «τρέχει» στον server συνήθως στην 22 θύρα. Όπως στον FTP server έτσι και στον SFTP server για να συνδεθούμε θα πρέπει να δώσουμε κάποια στοιχεία, στο πεδίο Host name infoman.teikav.edu.gr, στο πεδίο User name το δικό σας όνομα χρήστη και στο πεδίο Password τον προσωπικό μυστικό κωδικό σας. Στη συνέχεια πατήστε το κουμπί Login. 4
Αμέσως ξεκινάει η διαδικασία σύνδεσης. Μόλις αποκατασταθεί η σύνδεση το παράθυρο της εφαρμογής έχει την μορφή : Μετά την επιτυχή σύνδεση εμφανίζεται το παρακάτω παράθυρο στο οποίο αριστερά υπάρχει η λίστα των αρχείων του επιλεγμένου φακέλου ενώ δεξιά η δομή των φακέλων στο απομακρυσμένο σύστημα (server). Για να μεταφέρετε αρχεία από και προς τον απομακρυσμένο φάκελο αρκεί να ακολουθήσετε μια διαδικασία copy/paste ή drag&drop όπως ακριβώς και κατά την αντιγραφή αρχείων από και προς έναν φάκελο, στον υπολογιστή σας. 5
5. Δημοσίευση σελίδων στο WWW Οι υπηρεσίες FTP και SFTP χρησιμοποιούνται πολύ συχνά με σκοπό τη δημοσίευση σελίδων html στο WWW. Για να δημοσιεύσετε σελίδες στον Web Server του τμήματος θα πρέπει αρχικά να υπάρχει μέσα στον προσωπικό φάκελό σας (/export/home/username) ο φάκελος με όνομα public_html. Αυτός ο φάκελος είναι ο βασικός φάκελος (root directory) για τις σελίδες κάποιου χρήστη. Αν ο χρήστης user1 του server infoman.teikav.edu.gr, μεταφέρει στον φάκελο /export/home/user1/public_html τη σελίδα page1a.html, τότε οποιοσδήποτε από οπουδήποτε μπορεί να δει την σελίδα πληκτρολογώντας σ έναν browser την διεύθυνση http://infoman.teikav.edu.gr/~user1/page1a.html. Δημιουργήστε στον προσωπικό σας φάκελο στο server έναν φάκελο με όνομα public_html αν δεν υπάρχει ήδη. Ακολουθείστε τα παρακάτω βήματα: i. Από το μενού Έναρξη -> Όλα τα προγράμματα -> Notepad++ επιλέξτε το Notepad++. ii. Το Notepad++ είναι ένα πρόγραμμα δημιουργίας αρχείων κειμένου (text editor). Για να δημιουργήσετε ένα νέο αρχείο επιλέξτε Αρχείο -> Νέο ή από το εικονίδιο (πάνω αριστερά). iii. Ανοίξτε την σελίδα του πρώτου εργαστηρίου και αντιγράψτε τον κώδικα της σελίδας page1a.html που βρίσκεται μέσα στις ετικέτες <HTML> και </HTML> στο αρχείο που μόλις δημιουργήσατε. iv. Στη συνέχεια από το μενού Αρχείο επιλέξτε Αποθήκευση ως. Στο παράθυρο που θα εμφανιστεί επιλέξτε ένα φάκελο και στο πεδίο Όνομα αρχείου πληκτρολογήστε test.html Μέσα στο public_html μεταφέρετε τo αρχείo test.html. Εμφανίστε τη σελίδα από τον Web Server infoman.teikav.edu.gr χρησιμοποιώντας τον Internet Explorer γράφοντας στην μπάρα διεύθυνσης την διεύθυνση http://infoman.teikav.edu.gr/~username/page1a.html (όπου username το δικό σας όνομα χρήστη). Επαναλάβετε τα παραπάνω βήματα για την σελίδα pag1b.html. Η ψηφιοποίηση του εκπαιδευτικού υλικού έγινε στο πλαίσιο υλοποίησης της πράξης με τίτλο «ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ στο ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ», του Μέτρου 2.2 «Αναμόρφωση Προγραμμάτων Σπουδών - Διεύρυνση Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης» του ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ, που συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (Ε.Κ.Τ.) κατά 80% και Εθνικούς πόρους κατά 20%. 6