Η άνοδος του φασισμού και η αντιφασιστική νίκη μέσα από τα σχολικά βιβλία

Η άνοδος του φασισμού και η αντιφασιστική νίκη μέσα από τα σχολικά βιβλία Η σημερινή μας εκδήλωση πραγματοποιείται λίγες μέρες μετά την 9 η Μάη. Η 9 η Μάη του 1945, η εικόνα της κόκκινης σημαίας στο Ράιχσταγκ, όσο και αν πασχίζουν οι αντίπαλοί μας να τη σβήσουν, είναι παγκόσμιο σύμβολο του τιτάνιου αγώνα και της αντιφασιστικής νίκης των λαών. Εξάλλου φέτος συμπληρώνονται 80 χρόνια από τη μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση που συγκλόνισε τον κόσμο. Η ΤΟ των εκπαιδευτικών ενόψει αυτής της επετείου ανοίγει πιο θαρρετά τη συζήτηση με τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές για το τι διδάσκεται στα σχολεία, για την παραχάραξη της Ιστορίας και το ρόλο του κομμουνιστή, του προοδευτικού δασκάλου στη διαμόρφωση της συνείδησης της νέας γενιάς. Μέσα από τα σχολικά βιβλία, όπως και στα άλλα μέσα προπαγάνδας που έχει στα χέρια του το σύστημα, επιχειρείται το ξαναγράψιμο της Ιστορίας, όχι βέβαια με βάση τα νέα ιστορικά δεδομένα και τις αποκαλύψεις που έχουν προκύψει. Πρόκειται για προσπάθεια παραχάραξης και διαστρέβλωσης της Ιστορίας, απογύμνωσής της από το ρόλο του παράγοντα λαού, αθώωσης των εκμεταλλευτών, ενταγμένη στη γενικότερη προσπάθεια επίθεσης ενάντια στα δικαιώματα και τις κατακτήσεις του λαού μας ενάντια στη νέα γενιά. Μια προσπάθεια που δε στοχεύει στο παρελθόν αλλά στο παρόν και το μέλλον. Η Ιστορία είναι μια επιστήμη με αντικείμενο και μέθοδο, η οποία αναζητά την αντικειμενικότητα και αλήθεια των γεγονότων, φαινομένων και διαδικασιών του παρελθόντος με κριτήριο την εξήγηση και ερμηνεία των αιτιών. Για να φτάσει σ' αυτό το αποτέλεσμα, ερευνά τη γένεση και εξέλιξη των κοινωνιών, τις κινητήριες δυνάμεις της αλλαγής και τη μετάβαση από ένα στάδιο εξέλιξης στο επόμενο. Σύμφωνα με τη νέα αντίληψη που υπάρχει στα Προγράμματα Σπουδών για την Ιστορία του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, η διδασκαλία της Ιστορίας είναι μια κατανόηση του παρόντος, αναζήτηση ταυτοτήτων και βιωματική στάση. Πριμοδοτείται η ρητορική, αισθητική και ηθική διάσταση της Ιστορίας, που καταλήγει σε μια ιδεολογική κατασκευή και σε υποκειμενικές σχετικιστικές αλήθειες. Είναι μια χρηστική, ιδεοληπτική ιστορία, σύμφωνα με την οποία δεν χρειαζόμαστε επιστημονικά κριτήρια. Κατά την άποψή μας, ο νέος πρέπει να ερευνά την ιστορική αλήθεια με συγκριτικά στοιχεία και όχι να διατηρεί τη μυθοπλαστική διάσταση ατομικά. Τα προβλήματα της παγκόσμιας κοινωνίας και Ιστορίας μπορούν να προσεγγιστούν από την άποψη των κοινωνικών συγκρούσεων, των εθνικών συγκρούσεων ομάδων, τάξεων, όπου εκεί κυριαρχούν και καταπιέζουν τα μεγάλα ισχυρά κράτη του πλανήτη. Η Ιστορία που θα μάθουν οι μαθητές, πρέπει να εξετάζει τα αίτια των πολέμων και εξεγέρσεων και των επαναστάσεων με αίτημα την κοινωνική απελευθέρωση. Να μάθουν πώς γεννιέται η βία, οι καταστροφές, η εξαθλίωση, από πού προέρχεται η πείνα, η φτώχεια. Να μάθουν πως οι ανακαλύψεις και θεωρίες της επιστήμης και τεχνολογίας ελάχιστα αξιοποιούνται προς το συμφέρον των εργαζόμενων - μισθωτών και κατευθύνονται προς τις εταιρείες, το κέρδος και την κερδοσκοπία των πλουσίων. Να μάθουν οι μαθητές ότι οι ανάγκες των πρωτοπόρων κοινωνικών τάξεων κάθε ιστορικής εποχής, που συνιστούν απελευθέρωση των υλικών και πνευματικών δημιουργικών δυνάμεων, οδήγησαν στο αίτημα αλλαγής της κοινωνίας. Και η ιστορική πραγματικότητα δείχνει ότι η προσφυγιά, η μετανάστευση, οι γενοκτονίες, τα ολοκαυτώματα είναι κυρίως αποτελέσματα οικονομικής εκμετάλλευσης και βίαιων ισχυρών δυνάμεων με πολέμους αδίκους. Η πλαστογράφηση της Ιστορίας εντάθηκε μετά τη νίκη της αντεπανάστασης στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, αποσκοπώντας στην υποβάθμιση ή εκμηδένιση της προσφοράς του Κομμουνιστικού Κινήματος στους λαούς όλου του κόσμου. Επιδιώκει να δηλητηριάσει τη συνείδηση των νεότερων γενιών, να τις καταστήσει ευάλωτες στη μαύρη προπαγάνδα. Ιδιαίτερα σήμερα, που το κεφάλαιο συναντά δυσκολίες στην αναπαραγωγή του και διαμορφώνονται πιο ξεκάθαρα οι προϋποθέσεις ανόδου της ταξικής πάλης, που πληθαίνουν τα εγκλήματα της ιμπεριαλιστικής τάξης, η παγκόσμια ιδεολογική και πολιτική δράση των δυνάμεων του κεφαλαίου παίρνει πρωτόγνωρα χαρακτηριστικά όξυνσης με στόχο τη μαζική χειραγώγηση ιδιαίτερα της νεολαίας. Η ΕΕ είναι επικεφαλής της διαστρέβλωσης της ιστορίας. Η διαστρέβλωση των ιστορικών γεγονότων αποτελεί μέρος της σύγχρονης αντικομουνιστικής εκστρατείας, με επικεφαλής Ευρωπαϊκή Ένωση και ΗΠΑ, ως συστατικού στοιχείου της γενικότερης ιμπεριαλιστικής στρατηγικής. Η 9 η Μάη καθιερώθηκε «ως μέρα της Ευρώπης»! Αναμφισβήτητα, το εκπαιδευτικό σύστημα ως μηχανισμός του κράτους μεταδίδει την κυρίαρχη ιδεολογία, την ιδεολογία της τάξης που κατέχει τα μέσα παραγωγής και, άρα, και την κρατική εξουσία. Αυτός είναι και ο ιδεολογικός ρόλος του αστικού σχολείου. Η επίτευξη των στόχων του, λοιπόν, μετριέται, μεταξύ άλλων, και με κριτήριο το κατά πόσο μπορεί να επιβάλλει αυτήν την ιδεολογία στα παιδιά των κυριαρχούμενων τάξεων, τα παιδιά των εργατικών και λαϊκών οικογενειών. Πάντα, λοιπόν, η γνώση που παρέχει κόβεται και ράβεται στα μέτρα του κεφαλαίου και δίνεται στη «δόση» που απαιτούν τα ταξικά συμφέροντα που το σχολείο υπηρετεί αφήνοντας κάποιες χαραμάδες «αντικειμενικότητας» για εκτόνωση των όποιων αντιδράσεων από την πλευρά των κυριαρχούμενων.

Ωστόσο, στο σύγχρονο αστικό σχολείο οι «χαραμάδες» αυτές την τελευταία εικοσαετία ολοένα και περιορίζονται, τείνοντας να εξαφανιστούν. Τι έχει αλλάξει σήμερα σε σχέση με παλαιότερες εποχές; Νίκη της αντεπανάστασης, προσωρινή ήττα του διεθνούς κομμουνιστικού και εργατικού κινήματος με τις ανατροπές της περιόδου 1989-1991, εξάλειψη του «αντίπαλου δέους» Ένταση της επίθεσης του κεφαλαίου στο εργατικό και λαϊκό κίνημα και την πρωτοπορία του, τους κομμουνιστές, σε συνθήκες βαθιάς καπιταλιστικής κρίσης, που, σε συνδυασμό με την υποχώρηση του κομμουνιστικού κινήματος, καλλιεργεί το έδαφος για την ανάπτυξη μηδενιστικών αντιλήψεων, την απαξίωση της πολιτικής και των συλλογικών αγωνιστικών διαδικασιών και ευνοεί το φασισμό, κυρίως στη νεολαία. Φυσική απώλεια πολλών αντιπροσώπων της γενιάς της Αντίστασης που κρατούσαν και κρατούν ζωντανή στη μνήμη του περιβάλλοντός τους - συγγενών, συντρόφων και φίλων τους - την αντιφασιστική, αντιιμπεριαλιστική πάλη του 1940-1949 και τους συμβολισμούς της. Συνέπεια: Μείωση αντιφασιστικών αντανακλαστικών στη νέα γενιά, ακόμη και σε επίπεδο συμβόλων (σβάστικα), ειδικότερα αν αναλογιστούμε πόσο φορτισμένη ιδεολογικά είναι σε παλιότερες γενιές, ακόμη και σε άτομα λιγότερο πολιτικοποιημένα, και η απλή αναφορά σε λέξεις, συνθήματα, εικόνες της περιόδου της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης. 1 Εδώ πρέπει να τονιστεί πως τα παλιότερα σχολικά βιβλία τηρούσαν κάποια στοιχειώδη προσχήματα στην παρουσίαση των ιστορικών γεγονότων. Ήταν η εποχή των πρώτων κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ, της σοσιαλδημοκρατικής διαχείρισης του καπιταλισμού, του υποτιθέμενου «κράτους πρόνοιας», κάποιων επιβεβλημένων αστικοδημοκρατικών εκσυγχρονισμών (π.χ. αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης). Ήταν η εποχή που στα σχολικά βιβλία αναγνωριζόταν αναγκαστικά η συνεισφορά του ΕΑΜ, γίνονταν κάποιες - έστω δειλές - αναφορές στο ρόλο των ιμπεριαλιστών στη χώρα, στιγματιζόταν ο δοσιλογισμός. Έτσι, δίπλα στην επίσημη συντηρητική αστική ιστοριογραφία των νικητών του Εμφυλίου επί των «κομμουνιστοσυμμοριτών και των ΕΑΜοβουλγάρων», άρχισε να προβάλλεται ισότιμα και η άλλη αστική εκδοχή, η ιστορική αφήγηση της σοσιαλδημοκρατίας και των αναθεωρητών για τα «λάθη του ΚΚΕ», την «προσωπολατρία» του Ζαχαριάδη, την «αναγκαιότητα» επιλογής όχι της εμφύλιας σύγκρουσης αλλά του «ομαλού δημοκρατικού δρόμου». Πρόκειται για την ιστορική αφήγηση που εξυμνεί ένα ΕΑΜ «ακίνδυνο», στα καλούπια του αστικού συστήματος, απαλλαγμένο από τα ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά του. Πρέπει να σημειωθεί, ωστόσο, πως αυτή η, έστω «light», εκδοχή της Εθνικής Αντίστασης που πρόβαλλε το αστικό σχολείο των δεκαετιών του 1980 και του 1990 δεν ήταν καθόλου άσχετη με την πίεση που ασκούσε στις αστικές κυβερνήσεις κατά τη Μεταπολίτευση η ανάπτυξη του εργατικού και λαϊκού κινήματος και η αυξημένη επιρροή του ΚΚΕ και της ΚΝΕ στα σχολεία και τα πανεπιστήμια. Ωστόσο, την εποχή που ακολούθησε τις ανατροπές του 1989-1991 η κατάσταση άλλαξε θεαματικά προς το χειρότερο. 1 Ο αντίκτυπος αυτών των αρνητικών εξελίξεων αποτυπώνεται έντονα και στα σχολικά βιβλία και ειδικότερα σε εκείνα της ιστορίας: σε αυτά συναντούμε μια διαστρέβλωση που θεμελιώνεται και εν συνεχεία οικοδομείται αφενός σε αλλοιώσεις και αφετέρου σε αποσιωπήσεις ιστορικών προσώπων και πραγμάτων, έτσι ώστε εν τέλει να «αποτυπωθεί» στην ιστορική συνείδηση του μαθητή -και αυριανού εργαζόμενου- το επιθυμητό, ιδεολογικοπολιτικά εγκεκριμένο, αποτέλεσμα. Ας σταθούμε στα βιβλία Ιστορίας της ΣΤ Δημοτικού, της Γ Γυμνασίου και Γ Λυκείου και κυρίως στα κεφάλαια που αφορούν την περίοδο: μεσοπόλεμος Β Παγκόσμιος Πόλεμος κατοχή αντίσταση εμφύλιος. ΣΤ Δημοτικού Στη σελίδα 200 του βιβλίου πληροφορούμαστε πως στις 4 Αυγούστου του 1936 ο Μεταξάς, «στον οποίο είχε αναθέσει την πρωθυπουργία ο βασιλιάς Γεώργιος Β', διέλυσε τη Βουλή και επέβαλε δικτατορία» 2. Τι κρύβει το βιβλίο; Δεν αναφέρεται πως ο βασιλιάς όρκισε τον Μεταξά πρωθυπουργό, ούτε πως το κόμμα των Φιλελευθέρων και το Λαϊκό Κόμμα λίγο αργότερα τού έδωσαν ψήφο ανοχής και εμπιστοσύνης αντίστοιχα. Το μοναδικό κόμμα που ψήφισε «κατά» ήταν το ΚΚΕ. Έτσι, αποσιωπάται το κρίσιμο συμπέρασμα ότι ο αστικός κοινοβουλευτισμός με τους εκπροσώπους του έστρωνε το έδαφος σε μια ανοιχτή δικτατορία του κεφαλαίου (φασισμό) και αυτό δεν αποτελούσε μόνο ελληνικό φαινόμενο. Η υποβάθμιση του ρόλου των κομμουνιστών στον εθνικοαπελευθερωτικό - αντιφασιστικό αγώνα φαίνεται από το γεγονός ότι ούτε ως υποσημείωση δεν αναφέρεται το «ανοιχτό γράμμα προς τον ελληνικό λαό» του Γενικού Γραμματέα του ΚΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη, το οποίο δημοσιεύτηκε στον Τύπο της εποχής και αποτέλεσε σάλπισμα ξεσηκωμού και αντίστασης του ελληνικού λαού.

Στην αρχή του 8ου κεφαλαίου του βιβλίου μαθαίνουμε πως «μετά την αποτυχία των Ιταλών να κατακτήσουν την Ελλάδα, τροποποιήθηκαν τα σχέδια των συμμάχων τους Γερμανών, οι οποίοι την άνοιξη του 1940 είχαν ήδη κυριεύσει τη Γαλλία και σχεδίαζαν να επιτεθούν στη Σοβιετική Ένωση 3». Τι κρύβει όμως το βιβλίο; Το πώς βέβαια πραγματοποιήθηκαν αυτές. Ήδη, από το 1938, Βρετανοί και Γάλλοι είχαν ανεχτεί την προσάρτηση της Αυστρίας από τους Γερμανούς, απορρίπτοντας την πρόταση της ΕΣΣΔ για διεξαγωγή συνδιάσκεψης, με σκοπό την αντιμετώπιση της γερμανικής επιθετικότητας. Την ίδια χρονιά, μάλιστα, υπέγραψαν με Χίτλερ και Μουσολίνι τη συμφωνία του Μονάχου που παραχωρούσε στους Γερμανούς την Τσεχοσλοβακία, ενισχύοντας το ρόλο τους στην Ανατολική Ευρώπη. Αποκαλύφθηκε έτσι κι η κοινή επιδίωξη των ιμπεριαλιστικών κρατών για χτύπημα της ΕΣΣΔ. 4 Όσον αφορά τα αίτια της ήττας, από τη γερμανική επίθεση, του ελληνικού στρατού «που υπερασπιζόταν το Ρούπελ και άλλα οχυρά στα σύνορα με τη Βουλγαρία, αντιστάθηκε αλλά δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει την ταυτόχρονη εισβολή από δύο διαφορετικές περιοχές. Στις 9 Απριλίου 1941 γερμανικές δυνάμεις κατέλαβαν τη Θεσσαλονίκη και κατευθύνθηκαν προς τη Νότια Ελλάδα. Η ελληνική κυβέρνηση αποσύρθηκε στην Κρήτη και οι στρατηγοί του αλβανικού μετώπου υποχρεώθηκαν να συνθηκολογήσουν» 3. Όμως, ο ελληνικός στρατός δεν «υπέκυψε» λόγω της υπεροπλίας του αντιπάλου, αλλά προδόθηκε και εγκαταλείφθηκε ύστερα από διαταγές της ηγεσίας του, που απηύθυνε στην ηγεσία των χιτλερικών στρατευμάτων παράδοση άνευ όρων, τη στιγμή που ο ελληνικός στρατός μάχονταν ακόμα στην Ήπειρο! Η παράδοση του Τμήματος Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας άφησε τη Στρατιά Ηπείρου εγκλωβισμένη μεταξύ των ιταλικών και γερμανικών στρατευμάτων, δυσκολεύοντας την άμυνά της. 5 Η αίσθηση της περικύκλωσης και της διάλυσης αποτυπώνεται σε όλες τις μαρτυρίες στελεχών και ανδρών του στρατεύματος της εποχής. 6 Η δεκαετία του 1940. Το ένατο κεφάλαιο του βιβλίου έχει τον απαράδεκτο τίτλο «Μία δεκαετία αγώνων και θυσιών για την ελευθερία». Δηλαδή από το '45 και μετά ποιο ήταν το περιεχόμενο του αγώνα για την ελευθερία; Τι θέλουν να πουν οι συγγραφείς, μπερδεύοντας με αυτόν τον τίτλο τους μαθητές; Επειδή είναι προφανές ότι οι συγγραφείς δεν βλέπουν τον ένοπλο αγώνα του ΔΣΕ ως δίκαιο, τότε η διατύπωση αυτή φλερτάρει με τη μαύρη προπαγάνδα περί «συμμοριτισμού». Ας δούμε λοιπόν την ιστορική αλήθεια. Με την έναρξη της Κατοχής, ένα κομμάτι της αστικής τάξης της Ελλάδος κατέφυγε στη Μέση Ανατολή και στην προστασία των Άγγλων και ένα άλλο συνεργάστηκε ανοιχτά με τους Γερμανούς καταχτητές. Τα μέλη και στελέχη του ΚΚΕ όμως, αφού δραπέτευσαν από τις εξορίες, ανασυγκρότησαν τις Οργανώσεις του Κόμματός τους και τις προσανατόλισαν στην οργάνωση του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Το βιβλίο όμως, διαστρεβλώνοντας την πραγματικότητα, αναφέρει πως «με την ηθική και υλική υποστήριξη της Βρετανίας, δημιουργήθηκαν τρεις αντιστασιακές οργανώσεις, το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ σε όλη σχεδόν τη χώρα, ο ΕΔΕΣ που έδρασε κυρίως στην Ηπειρο και η Ε.Κ.Κ.Α». 3 Εξισώνει και συκοφαντεί το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, που βασικός οργανωτής και αιμοδότης του ήταν το ΚΚΕ(κάτι τέτοιο βέβαια στο βιβλίο δεν αναφέρεται καν), με τον ΕΔΕΣ και την ΕΚΚΑ, που έχει πλέον ομολογηθεί ότι χρησιμοποιήθηκαν από τους Βρετανούς ως αντίβαρο για να χτυπήσουν το ΕΑΜ. Με τη λογική των ίσων αποστάσεων και της εξίσωσης του θύτη και του θύματος, οι συγγραφείς του σχολικού εγχειριδίου, στην επόμενη παράγραφο, σχολιάζουν τη λήξη της Κατοχής και τον ελληνικό Εμφύλιο. Αναφέρουν λοιπόν χαρακτηριστικά: «Νέα δεινά περίμεναν τον ελληνικό λαό. Οι ελληνικές πολιτικές δυνάμεις παρέμεναν διχασμένες. Από τη μία ο βασιλιάς και η αναγνωρισμένη από τους Συμμάχους ελληνική κυβέρνηση και από την άλλη το ΕΑΜ, που από το Μάρτιο του 1944 είχε σχηματίσει δική του κυβέρνηση στην ορεινή Ελλάδα. Λάθη και παραλείψεις των δύο πλευρών καθώς και παρεμβάσεις των ξένων δυνάμεων οδήγησαν τελικά σε εμφύλιο πόλεμο. Ο Εμφύλιος ξέσπασε το 1946 και "μάτωσε" την Ελλάδα για τρία ολόκληρα χρόνια. Ο αδελφοκτόνος πόλεμος τερματίστηκε στα τέλη του καλοκαιριού του 1949, με την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού, πολλές χιλιάδες θύματα και ανυπολόγιστες καταστροφές. Μπορεί οι ένοπλες συγκρούσεις να τελείωσαν, αλλά τα τραύματα στις ψυχές των Ελλήνων παρέμειναν ανοιχτά για πολλές ακόμη δεκαετίες». 7 Το λάθος δεν ήταν ο εμφύλιος πόλεμος που ήταν μια σύγκρουση ταξική, αλλά ο απαράδεκτος από την πλευρά του ΕΑΜικού κινήματος συμβιβασμός της Συμφωνίας της Βάρκιζας, τη στιγμή που ο αστικός κόσμος δεν είχε κατορθώσει να κερδίσει την πλειοψηφία του λαού. Οι συντάκτες βέβαια του βιβλίου δεν εστιάζουν σε αυτό το λάθος. Χωρίς να αναφέρεται συγκεκριμένα τι είδους λάθη έγιναν, βγαίνει το συμπέρασμα πως για το «αιματοκύλισμα» της Ελλάδας έφταιγαν και οι δύο πλευρές. Δεν οδήγησαν γενικά και αόριστα οι παρεμβάσεις ξένων δυνάμεων σε εμφύλιο πόλεμο. Ήταν ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός ο οποίος, συνεχίζοντας το έργο των Άγγλων ιμπεριαλιστών, στήριξε οικονομικά, πολιτικά και στρατιωτικά τον αστικό πολιτικό κόσμο της χώρας και τον «Εθνικό» Στρατό του Καμία σχέση με αγώνες και θυσίες για την ελευθερία, όπως αναφέρει κι ο τίτλος του κεφαλαίου, δεν είχε η δράση των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων της Ελλάδος που υπηρέτησαν την ιμπεριαλιστική βαρβαρότητα. Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 8 ΚΑΙ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 9

Τα αίτια του Β Παγκοσμίου Πολέμου: Δεν γίνεται αναφορά στον καπιταλιστικό χαρακτήρα των κοινωνιών που εκδηλώθηκε η κρίση ούτε παρουσιάζεται η οικονομική κρίση ως εγγενές χαρακτηριστικό, αναπόσπαστο κομμάτι της λειτουργίας του καπιταλισμού. Αντίθετα η κρίση εμφανίζεται ως αποτέλεσμα της «ραγδαίας πτώσης των τιμών στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης» με αποτέλεσμα κυρίως να δεχτεί ισχυρό πλήγμα «το φιλελεύθερο δημοκρατικό πρότυπο στο πεδίο της οικονομίας και κατ επέκταση, η προοπτική της ευημερίας που ήδη διαφαινόταν.» (Γ Λυκείου σ. 104) Κατά το βιβλίο η κρίση ανακόπτει την ευημερία του καπιταλιστικού συστήματος. Για την ουσία του φαινομένου (των κρίσεων στον καπιταλισμό) τίποτε. Το κύριο είναι η αποσύνδεση της κρίσης από τη γενεσιουργό της αιτία, γεγονός που αναπόφευκτα οδηγεί σε ιστορικές διαστρεβλώσεις. Και βέβαια στο ίδιο σημείο θα μπορούσε να αναφερόταν -έστω και ως υποσημείωση, χάριν μιας στοιχειώδους σφαιρικότητας ή αντικειμενικότητας της επιστήμηςτο ότι ταυτόχρονα με την παγκόσμια καπιταλιστική κρίση και την εξαθλίωση εκατομμυρίων εργαζομένων ανά την υφήλιο, υπήρχε και ένας «άλλος κόσμος». Ένας κόσμος όπου οικοδομούνταν ένα άλλο κοινωνικοπολιτικό σύστημα. 5 Η ουσία του φασισμού: ο χαρακτήρας του, η πολιτική του ιμπεριαλισμού και η ΕΣΣΔ: το σχολικό βιβλίο της Γ Λυκείου (σ. 104) αναφέρει ότι ο φασισμός ήταν αποτέλεσμα της επιτυχούς εκμετάλλευσης της κρίσης από τα άκρα, τους εχθρούς της δημοκρατίας. Ο φασισμός δεν αποτέλεσε ένα ιδιαίτερο φαινόμενο της Ιταλίας ή της Γερμανίας αποσπασμένο από τη μεγάλη οικονομική κρίση του 1929, την αδυναμία ουσιαστικής ανάκαμψης και την επίδραση της στην Ευρώπη. Αντιθέτως, σχεδόν σε όλη την Ευρώπη προς τα τέλη της δεκαετίας του 1930 είχαν ενταθεί τα μέτρα καταστολής και τρομοκράτησης, η αναστολή των αστικοδημοκρατικών ελευθεριών. Είναι χαρακτηριστικά τα παραδείγματα της Γαλλίας, της Αγγλίας, ο θαυμασμός του Τσόρτσιλ για Μουσολίνι («Αν ήμουν Ιταλός, είμαι σίγουρος ότι θα ήμουν ολόψυχα μαζί σας από την έναρξη της θριαμβευτικής σας πάλης ενάντια στις κτηνώδεις ορέξεις και πάθη του Λενινισμού. Θα πω όμως και μια λέξη για τη διεθνή διάσταση του φασισμού. Εξωτερικά, το κίνημά σας προσέφερε υπηρεσία σε ολόκληρο τον κόσμο [ ] Η Ιταλία έδειξε πως υπάρχει τρόπος καταπολέμησης των ανατρεπτικών δυνάμεων [ ] προσέφερε το αναγκαίο αντίδοτο στο ρωσικό δηλητήριο. Από δω και πέρα κανένα μεγάλο έθνος δεν θα στερείται των ύστατων μέσων για τη προστασία του από την καρκινογόνο ανάπτυξη του Μπολσεβικισμού») 10, η προσωπική αλληλογραφία Ρούζσβελτ και Μουσολίνι, η χρηματική στήριξη των αμερικανικών μονοπωλίων στην στρατιωτική ανόρθωση της Γερμανίας μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο. Παράλληλα αποσιωπούνται οι άμεσοι δεσμοί και η προτίμηση που αναπτύχθηκαν από το γερμανικό βιομηχανικό και τραπεζικό κεφάλαιο προς το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα του Χίτλερ. Τι αναδεικνύεται, τι μεταφέρεται στον αναγνώστη-μαθητή μέσα από αυτές τις λίγες και μόνο γραμμές; Καταρχάς, παρατηρούμε την αναβίωση ενός εκ των πλέον αντιδραστικών αντικομουνιστικών ιδεολογημάτων του αιώνα που μας πέρασε. Ενός ιδεολογήματος που στη χώρα μας συνδέθηκε με τις πιο μαύρες σελίδες της Ιστορίας μας. Οι κατηγορίες περί «εχθρών της δημοκρατίας» και περί «οπαδών ξένων κρατών ή θεωριών» αντηχούν ακόμη στα εδώλια των Έκτακτων Στρατοδικείων, στους τόπους των εκτελέσεων, στα ξερονήσια και τις φυλακές, τόσο της «δημοκρατικής» όσο και της «μη-δημοκρατικής» Ελλάδας. Επιπλέον, δεν γίνεται αναφορά σε δύο από τα πλέον θεμελιώδη αίτια του Β Παγκοσμίου Πολέμου: η κοινή στόχευση φασισμού και αστικής δημοκρατίας εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης και η ιμπεριαλιστική αναδιανομή του κόσμου που παρουσιάζεται ως «εκστρατεία κατά του διεθνούς κράτους δικαίου», ως υπονόμευση του υπάρχοντος συστήματος «συλλογικής ασφαλείας» και «ειρήνης», ως «εμμονή της χιτλερικής Γερμανίας να επιβάλει τη θέληση της σε βάρος της διεθνούς νομιμότητας». Έτσι, στις δυνάμεις του άξονα καταλογίζεται η πλήρης ευθύνη για τον πόλεμο, ενώ οι «φιλειρηνικές» δυνάμεις του «φιλελεύθερου δημοκρατικού» προτύπου» όπως οι ΗΠΑ εκθειάζονται για την πολιτική «καλής θέλησης» που εφάρμοσαν.(γ Λυκείου, 105, 110, 111). Παράλληλα, αποσιωπούνται και οι αλλεπάλληλες ειρηνευτικές προσπάθειες της ΕΣΣΔ, που έλαβαν χώρα στην αυγή του πολέμου. Αντ αυτού το σχολικό βιβλίο επιλέγει να εστιάσει από το σύνολο των διπλωματικών κινήσεων, επαφών και συνομιλιών της προπολεμικής περιόδου στο Σύμφωνο Μολότωφ Ρίμπεντροπ το οποίο κατά το βιβλίο «ενίσχυσε» τον Χίτλερ «στην επιλογή του υπέρ του πολέμου» και να γνωστοποιήσει «τις φιλικές σχέσεις Χίτλερ Στάλιν που επισφραγίστηκαν με τον από κοινού διαμελισμό της Πολωνίας». Για να γίνει πιστευτή αυτή η εκτίμηση σκοπίμως υποβαθμίζεται η Συμφωνία του Μονάχου που είχε προηγηθεί. Είναι φανερό ότι η αποσιώπηση της κοινής στόχευσης φασισμού και αστικής δημοκρατίας ενάντια στην ΕΣΣΔ εξυπηρετεί το αστικό ιδεολόγημα περί αντίθεσης δημοκρατίας - ολοκληρωτισμού, που αναπαράγεται στην κυρίαρχη ιστοριογραφία. 5 Β Παγκόσμιος Πόλεμος, Κατοχή και Αντίσταση: Υποβάθμιση του ρόλου της ΕΣΣΔ και του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος στον αντιφασιστικό αγώνα. Στο σχολικό βιβλίο (Γ Λυκείου σ. 117, 118, 133) τονίζεται ο παράγων «χειμώνας», ως καθοριστική αιτία στην ανακοπή της γερμανικής προέλασης στο Ανατολικό μέτωπο. Στην «ηρωική άμυνα» των Βρετανών πιλότων της RAF κατά τη «Μάχη της Αγγλίας» αντιπαρατίθενται οι «ζωντανοί νεκροί» του πολιορκημένου Λένινγκραντ, που σχεδόν μοιρολατρικά περίμεναν το θάνατο. Στο χάρτη των απωλειών του Β Παγκοσμίου Πολέμου οι νεκροί της Σοβιετικής Ένωσης δεν αναγράφονται καν. 5 Επίσης υποβαθμίζεται ο ρόλος των αντιστασιακών αντιφασιστικών κινημάτων. Η μία και μοναδική αναφορά στην αντίσταση έχει να κάνει με τη σύλληψη του Μουσολίνι από τους «Παρτιζάνους» γενικά (το «κομμουνιστές» παραλείπεται). Στα εγκλήματα πολέμου δεν αναφέρονται τα 2,5 3εκ. σοβιετικοί αιχμάλωτοι, οι χιλιάδες αντιφασίστες και κομμουνιστές κρατούμενοι που εξοντώθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. 11

Στο βιβλίο Ιστορίας της Γ Γυμνασίου υιοθετείται η κλασσική σοσιαλδημοκρατική-οπορτουνιστική εκδοχή, ότι, ναι μεν κομμουνισμός και φασισμός αποτελούσαν «δύο διαμετρικά αντίθετες προτάσεις οικονομικής και κοινωνικής αναδιοργάνωσης», ωστόσο, τη δεκαετία του 1930, ο κομμουνισμός είχε πλέον διαστρεβλωθεί σε «σταλινισμό». Ετσι αναπαράγεται η εξής εκτίμηση για την ΕΣΣΔ: «Σχεδόν όλες οι εξουσίες συγκεντρώθηκαν στην κορυφή της κρατικής ηγεσίας. Όσοι κρίνονταν ότι μπορούσαν να απειλήσουν το καθεστώς διώκονταν ανελέητα. Την περίοδο 1936-1938 εκτελέστηκαν ως υπονομευτές του καθεστώτος, μετά από δίκες-παρωδίες, οι περισσότεροι από τους μπολσεβίκους ηγέτες που είχαν πάρει μέρος στην επανάσταση του 1917. Έτσι το κομμουνιστικό κόμμα μετατράπηκε βαθμιαία σ ένα συγκεντρωτικό μηχανισμό που απλώς υλοποιούσε τις αποφάσεις και λάτρευε τον ηγέτη του (προσωπολατρία). Τα φαινόμενα αυτά, που αποτελούσαν σαφώς διαστρεβλώσεις των θεωρητικών αρχών του μαρξισμού, έγιναν γνωστά αργότερα ως σταλινισμός». 8 Η απάντηση είναι απλή: τα στοιχεία της αυτενέργειας, της αυτοθυσίας και του ηρωισμού, της συνειδητής πειθαρχίας και της προσήλωσης στο στόχο, που επέδειξαν οι Σοβιετικοί πολίτες και μαχητές καθ όλη τη διάρκεια του Πολέμου, δε θα μπορούσαν να είχαν αναπτυχθεί -και μάλιστα στο βαθμό που αναπτύχθηκαν- σε συνθήκες καταπίεσης και τρόμου. Η ΕΣΣΔ ενέπνευσε εκατομμύρια ανθρώπους ανά τον κόσμο. Και είναι ταξικά τα αίτια του γεγονότος ότι η ΕΣΣΔ ήταν το προπύργιο αυτού του αγώνα και όχι οι αστικές δημοκρατίες, το «φιλελεύθερο δημοκρατικό πρότυπο», που αποτελεί ένα από τα προσωπεία των ισχυρότερων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Η Ελλάδα στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο: η εγκαθίδρυση το δικτατορικού φασιστικού καθεστώτος στην Ελλάδα αποδίδεται εν πολλοίς στην «ισοψήφιση των δύο μεγάλων κομμάτων, των Λαϊκών και των Φιλελευθέρων, στις εκλογές του Ιανουαρίου του 1936» καθώς και στην απροθυμία του ΚΚΕ να δώσει ψήφο εμπιστοσύνης στο Κόμμα των Φιλελευθέρων, γεγονός που ανάγκασε τα αστικά κόμματα να δώσουν ψήφο εμπιστοσύνης στον Ι. Μεταξά(Γ Λυκείου σ. 106 107, Κατεύθυνσης, σ. 109). Αποσιωπάται ότι το ΚΚΕ ήταν το μόνο κόμμα που καταψήφισε τον Ι. Μεταξά τον Απρίλιο του 1936, καθώς και το φλέρτ των αστικών κομμάτων με το φασισμό πριν την δικτατορία του Μεταξά. Για τη συμμετοχή της Ελλάδας στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο και την Εθνική Αντίσταση: Η «εξόριστη κυβέρνηση» εμφανίζεται να υπερασπίζεται με «όσα μέσα διέθετε, τα εθνικά συμφέροντα» με τη συμμετοχή της Ελλάδας στις μάχες του Ρίμινι και του Ελ Αλαμέιν, παρότι χρονικά έπονται της Εθνικής Αντίστασης. Προφανώς υποβαθμίζεται η σημασία της Εθνικής Αντίστασης και δη του ΕΑΜ ΕΛΑΣ. Υποβάθμιση του ρόλου των κομμουνιστών στον εθνικοαπελευθερωτικό αντιφασιστικό αγώνα: αποσιώπηση «Ανοικτού Γράμματος» Νίκου Ζαχαριάδη, δεν αναφέρεται το ΚΚΕ ως κύριος τροφοδότης του ΕΑΜ. Σε 153 λέξεις που περιγράφεται η Εθνική Αντίσταση δε χωράει η μάχη της σοδειάς, οι απεργιακοί αγώνες, η ματαίωση της επιστράτευσης, η πολιτιστική εκπαιδευτική προσπάθεια στην «Ελεύθερη Ελλάδα», οι συνεργάτες των Γερμανών, τα Τάγματα Ασφαλείας, οι δοσίλογοι και οι μαυραγορίτες. Ας αναλογιστούμε τι έδαφος δίνει αυτή η απόκρυψη στους φασίστες της ΧΑ, τους σημερινούς απογόνους των Ταγματασφαλιτών! Η επόμενη μέρα του πολέμου και η «μοιρασιά» του κόσμου: στις σελίδες 134 135 επαναλαμβάνεται το κλασσικό πλέον επιχείρημα περί μοιρασιάς του κόσμου, με ειδική αναφορά στην περιβόητη ποσοστιαία κατανομή της βαλκανικής από τον Τσόρτσιλ και τον Στάλιν. Γίνεται λόγος για «τριγμούς στο συμπαγές συμμαχικό οικοδόμημα» για τους οποίους ευθύνονταν κυρίως η ΕΣΣΔ με την «επιθετική» της «επεκτατική» πολιτική. Τα γεγονότα που διαδραματίζονταν στην Ελλάδα την ίδια εποχή(π.χ. Δεκεμβριανά, η «διαίρεση μεταξύ των Ελλήνων») δεν αποτελούσαν παρά μία «αντανάκλαση της ευρύτερης αντιπαράθεσης» μεταξύ του «δυτικού, καπιταλιστικού φιλελεύθερου και του κομμουνιστικού προτύπου». «Συμπαγές συμμαχικό οικοδόμημα» δεν υπήρξε ποτέ. Η καθυστέρηση των «Συμμάχων» στο άνοιγμα του «δεύτερου μετώπου», οι ενέργειες της Βρετανίας σε μια σειρά χώρες για την υπονόμευση των αντιστασιακών κινημάτων κ.ο.κ., είναι μόνο μερικά από τα πολυάριθμα παραδείγματα της διαπάλης που διεξαγόταν ταυτόχρονα με τις πολεμικές επιχειρήσεις κατά των δυνάμεων του Άξονα. 5 Το επιχείρημα περί «μοιρασιάς του κόσμου» θεμελιώνεται διαχρονικά στο περιβόητο «χαρτάκι», που ο Τσόρτσιλ έδωσε στο Στάλιν κατά τη διμερή συνάντηση που έλαβε χώρα τον Οκτώβρη του 1944 στη Μόσχα, για να το λάβει πίσω με ένα σημάδι, το οποίο -σύμφωνα πάντοτε με τον ίδιο- υπονοούσε συμφωνία στην προτεινόμενη μοιρασιά. Το «γεγονός» αυτό έγινε για πρώτη φορά γνωστό μέσα από την έκδοση των απομνημονευμάτων του Βρετανού πρωθυπουργού. Ωστόσο, στην πληθώρα των διπλωματικών εγγράφων και πρακτικών, που εμπεριέχονται στα σοβιετικά, τα βρετανικά ή τα αμερικανικά αρχεία, δε βρέθηκε ποτέ τίποτε άλλο που να υποστηρίζει μια τέτοια συμφωνία. Τουναντίον, υπάρχουν πολλές αναφορές στις ενστάσεις της ΕΣΣΔ όσον αφορά τις προσπάθειες, ιδίως του Τσόρτσιλ, να καθοριστούν σφαίρες επιρροής, οι οποίες θα διασφάλιζαν το πρότερο -αντιδραστικό- status quo για μια σειρά χώρες που βρίσκονταν υπό την άμεση κυριαρχία του βρετανικού ιμπεριαλισμού. 12 Τίποτε όμως από αυτά δε λαμβάνεται υπόψη από την κυρίαρχη ιστοριογραφία, εξυπηρετώντας την επιχείρηση σπίλωσης-ακύρωσης της ιστορικής μνήμης για το ρόλο της ΕΣΣΔ στην Αντιφασιστική Νίκη των Λαών.

Τι δε μαθαίνουν λοιπόν οι μαθητές από τα βιβλία αυτά; 1. Ποιες είναι οι αιτίες των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων τότε και σήμερα 2. Ποιο κοινωνικό σύστημα γεννά το φασισμό τότε και τώρα 3. Πως ένας λαός όταν οργανώνεται μπορεί να φέρει τα πάνω κάτω 4. Ποια ήταν η συμβολή της ΕΣΣΔ και των κομμουνιστών στην αντιφασιστική νίκη 5. Τι ρόλο έπαιξαν οι πρόγονοι της ΧΑ, οι δοσίλογοι και οι ταγματασφαλίτες στη χώρα μας 6. Ποια ήταν η στάση των αστικών κομμάτων και ποια του ΚΚΕ κατά την κατοχή και την αντίσταση 7. Ποιες πραγματικά ήταν οι κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που συγκρούστηκαν στον εμφύλιο πόλεμο. Δεν έχουμε αυταπάτες ότι είναι δυνατόν να αλλάξουν τα βιβλία της Ιστορίας που διδάσκονται στα σημερινά σχολεία δίχως να αλλάξει ριζικά η συνολική εκπαίδευση, η σημερινή οικονομία, τελικά η εξουσία. Επιμέρους βελτιώσεις, βέβαια, κάτω από την πίεση του εργατικού και λαϊκού, του νεολαιίστικου κινήματος, μπορούν να υπάρξουν, όμως η φιλοσοφία που διέπει τα βιβλία, το περιεχόμενό τους δε θα αλλάξει στις υπάρχουσες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες. Προϋπόθεση είναι η όξυνση της ιδεολογικοπολιτικής διαπάλης στα σχολεία, μέσα στο μάθημα και έξω από αυτό. Η καταδίκη του αντικομμουνισμού, του φασισμού, η προβολή των πανανθρώπινων ιδανικών του κομμουνισμού στα σχολεία και γενικότερα στην κοινωνία, με οποιαδήποτε μορφή εμφανίζεται, ραφιναρισμένος ή ωμός, είναι καθήκον πρώτα και κύρια του εργατικού κινήματος, αλλά και των παιδαγωγών, των μαθητών και των φοιτητών από τα φτωχά λαϊκά στρώματα. Σε αυτήν την κατεύθυνση, καθοριστική είναι η παρέμβαση του κομμουνιστή και αγωνιστή εκπαιδευτικού μέσα στο σχολικό μάθημα, στη σχολική τάξη. Η ανάδειξη της ιστορικής αλήθειας δεν αποτελεί μια ακόμα «ακαδημαϊκή» ευθύνη, αλλά αναπόσπαστο στοιχείο της αγωνιστικής διαπαιδαγώγησης, ώστε η αυριανή βάρδια της εργατικής τάξης να μάθει να εμπιστεύεται τη δύναμή της, το λογικό της, να κατανοήσει τη θέση και την αποστολή των τάξεων στην Ιστορία. ΠΗΓΕΣ: 1. Γιώργου Δουλόπουλου, εισήγηση σε εκδήλωση στην Κρήτη με θέμα «η παραποίηση της ιστορίας του β παγκοσμίου πολέμου, της κατοχής και της εθνικής αντίστασης στα σχολικά βιβλία». 2. Ιστορία ΣΤ' Δημοτικού: «Ιστορία του νεότερου και σύγχρονου κόσμου», Ιωάννης Κολιόπουλος, Ιάκωβος Μιχαηλίδης, Αθανάσιος Καλλιανιώτης, Χαράλαμπος Μηνάογλου σ.200 3. Στο ίδιο. 4. Γρηγόρη Δελημάρη, H παραχάραξη της Ιστορίας μέσα από το βιβλίο της ΣΤ' Δημοτικού. Η περίπτωση της ιστορικής περιόδου 1936 1949. Ριζοσπάστης, 30 Σεπτεμβρίου 2012. 5. Α. Γκίκα, «Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος μέσα από τα σχολικά βιβλία», Κομμουνιστική Επιθεώρηση, τ. 5, 2010. 6. Γ. Μαργαρίτης, Προαγγελία Θυελλωδών Ανέμων, εκδ. Βιβλιόραμα, Αθήνα 2009, σ. 94. 7. Ιστορία Στ' Δημοτικού, σ. 213. 8. Ιστορία Γ Γυμνασίου: «Ν ε ό τ ε ρ η κ α ι Σ ύ γ χ ρ ο ν η Ι σ τ ο ρ ί α», Ευαγγελία Λούβη, Δημήτριος Χρ. Ξιφαράς 9. Ιστορία Γ Λυκείου: «Ιστορία του νεότερου και σύγχρονου κόσμου», Ιωάννης Κολιόπουλος, Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, Ευάνθης ΧατζηΒασιλείου, Θεόδωρος Νημάς, Χάρις Σχολινάκη-Χελιώτη 10. Βλέπε M. Gilbert (1992): «Churchill: A Life» (London: Minerva) και L. Picknett et al: «War of the Windsors: A Century of Unconstitutional Monarcy» (Edinburgh: Mainstream Publishing), 2002, σελ. 78. 11. Στο απόγειο της δύναμής του (τέλη 1944) το παρτιζάνικο κίνημα έφτασε να μετρά σχεδόν 3.000.000 μαχητές (Αλβανία 70.000, Βέλγιο 75.000, Βουλγαρία 110-130.000, Γαλλία 100.000, Γιουγκοσλαβία 800.000, Δανία 20.000, Ελλάδα-ΕΛΑΣ 77.500 μόνιμοι και 50.000 έφέδροι, ΕΣΣΔ 1.000.000, Ιταλία 256.000, Πολωνία 300.000. Ενοπλα αντάρτικα σώματα σχηματίστηκαν επίσης σε Αυστρία, Γερμανία, Νορβηγία, Ολλανδία, Ουγγαρία και Τσεχοσλοβακία). Β. Γεωργίου: «Ιστορία της Αντίστασης, 1940-1945», εκδ. «Αυλός», 1979, τ. 5, σελ. 2082-2304. 12. Βλέπε ενδεικτικά: Εγγραφο του Υπουργείου Πολέμου της Βρετανίας (FO 371/112828, Public Record Office), με ημερομηνία 1 Γενάρη 1944, όπου αναφέρεται ξεκάθαρα πως «η άποψη της σοβιετικής κυβέρνησης [ ] είναι ότι τα ζητήματα που αφορούν τις χώρες της Νοτιανατολικής Ευρώπης θα τα λύσουν οι λαοί αυτοί από μόνοι τους», (δίχως δηλαδή παρέμβαση εκ των έξω). Καθώς επίσης: «The Soviet Union at International Conferences During the Great Patriotic War of 1941-1945, Collected Documents», Vol.1, «The Moscow Conference of the Foreign Ministers of the USSR, the USA and Great Britain (October 19-30, 1943)», «The Foreign Policy of the Soviet Union During the Great Patriotic War. Documents and Materials (January 1, 1941-December 31, 1944)», Vol.2. Ακόμη: Δ. Αρβανιτάκη: «Γιάλτα: μια ακόμα σύγκρουση σοσιαλισμού - καπιταλισμού», ΚΟΜΕΠ, τ.1/2010, σελ. 91-112 Του Φάνη Καρκατζούνη, ιστορικού φιλολόγου, μέλους της Τ.Ε. Εκπαιδευτικών Κ. Μακεδονίας του ΚΚΕ.