ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι 1 Ι ΕΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ I 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ Ο όρος «µικροοργανισµός ή µικρόβιο» χρησιµοποιήθηκε πρωταρχικά από τον Γάλλο Sedillot. Τα µικρόβια είναι µικροοργανισµοί µικροσκοπικού µεγέθους και απλής δοµής. Από φυλογενετικής άποψης η θέση πολλών µικροβίων παραµένει ασαφής. Ορισµένα ανήκουν στο Ζωικό βασίλειο (πρωτόζωα), άλλα στο Φυτικό βασίλειο (βακτήρια), ενώ η θέση άλλων δεν έχει καθορισθεί. Η ανακάλυψη των µικροβίων έγινε συγχρόνως µε την ανακάλυψη του µικροσκοπίου από τον Ολλανδό Antoine Van Leuwenhoek, που περιέγραψε διάφορα είδη µικροβίων το 1680, χρησιµοποιώντας ένα µικροσκόπιο µε αντικειµενικό φακό x300. Οι µεταγενέστεροί του περιγράφουν δύο τύπους δράσης αυτών των µικροοργανισµών, τη ζύµωση και τη σήψη. Η Γερµανική Σχολή παραδέχεται ότι η ζύµωση είναι χηµική αντίδραση παρουσία µικροβίων και ζυµοµυκήτων. Η Γαλλική Σχολή παραδέχεται ότι κάθε αντίδραση οφείλεται στην παρουσία µικροοργανισµών. Αργότερα, ο Spallanzani καταλήγει κατόπιν πειραµάτων, ότι ο βρασµός οργανικών εκχυλισµάτων εµποδίζει την ανάπτυξη µικροοργανισµών. Τέλος, τον 18 ο αιώνα, ο Pasteur, που θεωρείται ο πατέρας της Μικροβιολογίας, µε εργασίες του πάνω στις ζυµώσεις παραδέχεται ότι αφενός µόνον οι ζώντες οργανισµοί είναι ικανοί να δώσουν αντιδράσεις και αφετέρου δεν υπάρχει «αυτόµατος γένεση» ή «αβιογένεση», καταρρίπτοντας αυτή τη θεωρία του Αριστοτέλη και επιβεβαιώνοντας τον Spallanzani. Επειδή η θέση πολλών µικροβίων παραµένει ακόµη ασαφής, ορισµένοι τα κατατάσσουν στο Φυτικό και άλλοι στο Ζωικό βασίλειο. Ο Haeckel το 1886 εκφράζει την άποψη, η οποία είναι και η επικρατέστερη, ότι οι µικροοργανισµοί ανήκουν σε ένα τρίτο βασίλειο, τα «Πρώτιστα».
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι 2 Ι ΕΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Η σύγχρονη ταξινόµηση την µικροβίων βασίζεται σ αυτήν την άποψη.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι 3 Ι ΕΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Τα πρώτιστα αποτελούνται από 3 οµάδες : 1) Ανώτερα πρώτιστα (ευκαρυωτικά κύτταρα) : Πρωτόζωα, Μύκητες,. 2) Κατώτερα πρώτιστα (προκαρυωτικά κύτταρα) µε µέγεθος 0,5-5µ. Τα κατώτερα πρώτιστα διαιρούνται σε: α) Κυανοβακτήρια β)βακτήρια ή Σχιζοµύκητες (Βακτήρια, Μυκόπλασµα, Σπειροχαιτιακά, Μυξοµύκητες, Ρικέτσιες, Χλαµύδια). 3) Ιοί µε µέγεθος 20-300nm Οι «Ιοί» παλαιότερα χαρακτηρίζονταν από το εξαιρετικά µικρό µέγεθός τους, αλλά στις µέρες µας τα κριτήρια είναι τα ακόλουθα: - η παρουσία ενός µόνο τύπου νουκλεϊνικού οξέως DNA ή RNA, µε περίβληµα, η απουσία σαφή µεταβολισµού, και τέλος η απουσία κυτταρικής διαίρεσης.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι 4 Ι ΕΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Φαίνεται όµως να υπάρχει µία βιολογική σχέση των διαφόρων οµάδων µικροοργανισµών που απεικονίζεται σχηµατικά (Σχήµα) ΜΕΤΑΖΩΑ Μυκοπλάσµατα ΠΡΩΤΟΖΩΑ ΜΥΚΗΤΕΣ ΣΠΕΙΡΟΧΑΙΤΙΑΚΑ Ακτινοµύκητες ΣΧΙΖΟΜΥΚΗΤΕΣ Ρικέτσιες Ιοί ΑΛΓΑΙ Σχήµα: Βιολογική σχέση διαφόρων οµάδων µικροοργανισµών 2. ΕΙ Η ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ Υπάρχουν 2 είδη µικροβιακών κυττάρων, τα προκαρυωτικά και τα ευκαρυωτικά, των οποίων οι διαφορές φαίνονται στον ακόλουθο πίνακα: (Πίνακας 1) ΠΡΟΚΑΡΥΩΤΙΚΑ ΕΥΚΑΡΥΩΤΙΚΑ Πυρηνική µεµβράνη - + Μόριο DNA (πυρηνοειδές) Αριθµός χρωµοσωµάτων 1κυκλικό µε πλασµίδες >1 ιαίρεση Αναδιπλασιασµός ιαίρεση Μείωση Μιτοχόνδρια - + Μεσοσώµατα Αναπνοή Φωτοσύνθεση ± Χρωµατοφόρα + Χλωροπλάστες
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι 5 Ι ΕΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Golgi - + Ενδοπλασµατικό ενδοθήλιο Ριβοσώµατα 70S 80S Αµοιβαδοειδής κίνηση - - ή +
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι 6 Ι ΕΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΚΑΡΥΩΤΙΚΑ ΕΥΚΑΡΥΩΤΙΚΑ Κενοτόπια για Λίγα + αποθήκευση µακροµορίων Κυτταρικό τοίχωµα + Μουκοπεπτίδιο µε µουραµικό & Σπανίως περιέχουν πολυσακχαρίτες ή ανόργανες ουσίες. διαµινοπιµελικό οξύ ή λυζίνη Πρωτεΐνες Χαµηλού Μ.Β. µε διπλό ρόλο 1. Για να κρατούν το χρωµόσωµα Βασικές πρωτεΐνες (ιστόνες) που προσκολλώνται στο DNA των χρωµοσωµάτων 2. Μεταγραφή του DNA σε mrna Φυλετικότητα Σύζευξη = (Conjugaison) Μεταφορά του χρωµοσώµατος «κύτταρο δότης» F+ σε «κύτταρο λήπτη» F- F + F - Συνένωση δύο προϋπαρχόντων γαµετών που δίνει ένα «ζυγώτη διπλοειδή» (µε διπλό φορτίο). Ταυτόχρονη συνένωση πυρήνων. Επίσωµα F Το επίσωµα κρατά τις
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι 7 Ι ΕΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ «ιδιότητες µεταφοράς» του αλλά τις δίνει επίσης στο σύνολο του χρωµοσώµατος -Με χαµηλή συχνότητα Απλοειδής (µε απορρόφηση των επιπλέον γόνων) (1) ιπλοειδής σταθερά µε σχηµατισµό «recombinants» (2) -Με υψηλή συχνότητα (Hfr) F F E D C B A 10 nm ABC 20 nm ABCDEF Σύζευξη οµαλή µε οριστική δέσµευση του επισώµατος στο χρωµόσωµα.