ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ ΝΟΜΟΥ ΚΑΒΑΛΑΣ: ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ ΤΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ

Α.Τ.Ε.Ι ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ ΝΟΜΟΥ ΚΑΒΑΛΑΣ: ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ ΤΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΝΟΥΛΑ ΕΥΤΥΧΙΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΒΑΛΑ 2010 Εκπονηθείσα πτυχιακή εργασία απαραίτητη για την κτήση του βασικού πτυχίου

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Πρώτα απ όλα θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στον καθηγητή κύριο Δημήτριο Παπαδόπουλο για την αποτελεσματική και επαγγελματική καθοδήγηση του σε όλη τη πορεία της εκπόνησης της πτυχιακής. Ευχαριστίες επίσης εκφράζω στους διευθυντές ξενοδοχείων που με βοήθησαν πολύ με τις πολύτιμες πληροφορίες που μου δώσανε σχετικά με τις γνώσεις που πρέπει να έχουν οι υπάλληλοι και τα στοιχεία της συμπεριφοράς τους. Τέλος, θέλω να ευχαριστώ τον πολύ καλό μου φίλο, Γιώργο, ο οποίος με βοήθησε πολύ στη διανομή των ερωτηματολογίων. Και τους γονείς μου για την απόλυτη στήριξη τους σε όλη τη διάρκεια των σπουδών μου.. 1

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Είναι πλέον από όλους αποδεκτό ότι ο τουρισμός είναι ένας από τους σπουδαιότερους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας παγκοσμίως, τόσο από πλευράς δημιουργίας εισοδήματος, όσο και από πλευράς αύξησης της απασχόλησης και των επενδύσεων. Ιδιαίτερα για την Ελλάδα ο τουρισμός αποτελεί κύρια πηγή εθνικού εισοδήματος και συναλλάγματος, λαμβάνοντας υπόψη την αποβιομηχάνιση και την τεχνολογική υποβάθμιση της χώρας. Η Ελλάδα διαθέτει ένα συνδυασμό από σπάνια συγκριτικά πλεονεκτήματα, που την καθιστούν ιδανικό προορισμό. Συνδυάζει «βουνό και θάλασσα», με ένα εξαιρετικό κλίμα και σπάνια πολιτιστική κληρονομιά. Είναι η χώρα που κατ εξοχήν προσφέρεται για τουρισμό όλο το χρόνο. Ακόμη, διαθέτει ξενοδοχειακές μονάδες, πλήρως οργανωμένες και με ειδικευμένο προσωπικό. Στον χώρο της εκπαίδευσης διαθέτει αρκετές σχολές τόσο δημόσιες, όσο και ιδιωτικές. Μια από τις φημισμένες σχολές τουριστικών επαγγελμάτων είναι η ΑΣΤΕΡ Ρόδου. Το ζητούμενο με τις σχολές αυτές είναι να καλύπτουν τις ανάγκες της αγοράς εργασίας και οι απόφοιτοι τους να μπορούν να εργαστούν πιο εύκολα πάνω στο αντικείμενο των σπουδών τους. Η παρούσα εργασία αποτελείται από το βασικό κείμενο το οποίο περιλαμβάνει 9 κεφάλαια, τις βιβλιογραφικές αναφορές και το παράρτημα στο οποίο συμπεριλαμβάνονται το ερωτηματολόγιο της έρευνας, οι στατιστικές αναλύσεις και η συνέντευξη από διευθυντές τεσσάρων ξενοδοχείων του Νομού Καβάλας. Αναπτύσσονται θέματα για τον τουρισμό και τις ξενοδοχειακές μονάδες. Ωστόσο, παρατίθενται οι αρμοδιότητες και τα προσόντα που πρέπει να έχουν οι υπάλληλοι πρώτης γραμμής. 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΤΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΣΕΛ. Ευχαριστίες 1 Πρόλογος 2 Πίνακας περιεχομένων 3 Πίνακας πινάκων 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ 9 1.1. Εισαγωγή 9 1.2. Σκοπός τη ς Πτυχιακή ς εργασίας 10 1.3. Πηγές της Πτυχιακή ς εργασίας 10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 11 2.1. Τουρισμός 11 2.1.1. Ιιστορική εξέλιξη τουρισμού 11 2.1.2 Ο τουρισμός στην Ελλάδα. 17 2.2. Τουριστικά κίνητρα 19 2.1.1 Κίνητρα για την επιλογή του τουριστικού προορισμού. 20 2.3. Είδη του τουρισμού. 21 2.3.1 Ειδικές μορφές τουρισμού 24 2.4 Επιπτώσεις τουρισμού 30 2.4.1 Θετικές επιπτώσεις τουρισμού 30 2.4.2. Αρνητικές επιπτώσεις τουρισμού 31 2.4 Τουρισμός και τοπική κοινωνία 31 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 33 3.1. Ορισμός 33 3.1.1. Ιστορική εξέλιξη ξενοδοχειακών επιχειρήσεων 34 3.2 Μορφές τουριστικών καταλυμάτων. 38 3.2.1. Κύρια ξενοδοχειακά καταλύματα 39 3.2.2 Μη κύρια ξενοδοχειακά καταλύματα 40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΡΩΤΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ 41 4.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 41 4.2 Front office 42 3

4.2.1. Τι είναι το front office. 4.2.2. H οργάνωση του front office. 42 4.2.2.1 Τμήμα κρατήσεων.. 42 4.2.2.2. Τμήμα υποδοχής 44 4.2.2.3. Τμήμα θυρωρείου. 44 4.2.2.4. Τηλεφωνικό κέντρο. 45 4.2.2.5. Τμήμα ταμείου. 45 4.2.2.6. Τμήμα παρακολούθησης λογαριασμών πελατών ή 45 Main Courante. 4.3. Bar 46 4.3.1. Το bar στον ξενοδοχειακό χώρο. 46 4.3.2. Τα είδη του bar. 46 4.4 Animation 48 4.3.1 Εισαγωγή 48 4.3.2 Υποδομή Animation 49 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΟΝΤΑ ΤΩΝ 50 ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΠΟΥ ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΣΕ ΑΜΕΣΗ ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΤΟΝ ΠΕΛΑΤΗ 5.1 Αρμοδιότητες υπαλλήλων υποδοχής 50 5.2 Προσόντα υπαλλήλων που έρχονται σε επαφή με τον πελάτη 52 5.2.1 Υπάλληλος υποδοχής 54 5.2.2. Σερβιτόρος 55 5.2.3. Μετρ 55 5.2.4. Μπάρμαν 55 5.2.5. Υπάλληλος Τηλεφωνείου 55 5.2.6.. Animateur 56 5.3 Εκπαιδευτικές ανάγκες 57 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 61 6.1 Δείγμα 61 6.2 Εργαλείο συλλογής δεδομένων 61 6.3 Ανάλυση δεδομένων 61 42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Ι (ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ) 62 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 62 7.1 Ερευνητική μεθοδολογία 62 7.1.1 Ερευνητική προσέγγιση 62 4

7.2 Τόπος διεξαγωγής της έρευνας 63 7.3 Επιλογή δείγματος 63 7.4 Τεχνικές ανάλυσης στοιχείων 63 7.5 Εργαλεία συλλογής δεδομένων 64 7.6 Αποτελέσματα 64 7.7 Συμπεράσματα 69 Επίλογος 70 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΙΙ (ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ) 71 8.1 Ερευνητική προσέγγιση 71 8.1.1 το δείγμα και η επιλογή του. 71 8.1.2 Όργανο μέτρησης 71 8.1.3 Δομή ερωτηματολογίου 72 8.1.4 Έλεγχος αξιοπιστίας και εγκυρότητας 72 8.2 Έλεγχος του οργάνου μέτρησης 73 8.2.1. Οι παράγοντες θεματικής ενότητας «Χαρακτηριστικά - 75 Συμπεριφορά_υπαλλήλου» 8.2.1.1. Εμφάνιση 75 8.2.1.2. Συμπεριφορά 75 8.3 τεχνικές ανάλυσης στοιχείων 76 8.4 Ανάπτυξη ερευνητικών ερωτημάτων 78 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 80 9.1 Αποτελέσματα 80 9.1.1 Έλεγχος ερευνητικής υπόθεσης Νο 1 80 9.1.2. Έλεγχος ερευνητικής υπόθεσης Νο 2 80 9.1.3. Έλεγχος ερευνητικής υπόθεσης Νο 3 81 9.1.4. Έλεγχος ερευνητικής υπόθεσης Νο 4 82 9.1.5. Έλεγχος ερευνητικής υπόθεσης Νο 5 83 9.1.6. Έλεγχος ερευνητικής υπόθεσης Νο 6 86 9.1.7. Έλεγχος ερευνητικής υπόθεσης Νο 7 86 9.1.8. Έλεγχος ερευνητικής υπόθεσης Νο 8 87 9.1.9. Έλεγχος ερευνητικής υπόθεσης Νο 9 88 9.1.10. Έλεγχος ερευνητικής υπόθεσης Νο 10 89 9.1.11. Έλεγχος ερευνητικής υπόθεσης Νο 11 90 9.1.12. Έλεγχος ερευνητικής υπόθεσης Νο 12 91 9.2 Συμπεράσματα 93 5

Βιβλιογραφία Παράρτημα 105 96 ΠΤΝΑΚΑΣ ΠΤΝΑΚΩΝ ΣΕΛ. 1. Αφίξεις στην Ελλάδα από το 2004-2007 18 2. Καταλληλότητα δείγματος 74 3. Οι μεταβλητές και οι φορτίσεις του παράγοντα «Εμφάνιση». 75 4. Οι μεταβλητές και οι φορτίσεις του παράγοντα «Συμπεριφορά» 75 5. Η σχέση με το φύλο του πρακτικού και θεωρητικού μέρους της 80 εκπαίδευσης με το φύλο. 6. Η σχέση της θεωρητικής και πρακτικής εκπαίδευσης με την ηλικία. 81 7. Η σχέση της θεωρητικής και πρακτικής εκπαίδευσης με την εμπειρία 82 8. Η σχέση του πρακτικού και θεωρητικού μέρους της εκπαίδευσης με την 82 θέση του υπαλλήλου στο ξενοδοχείο 9. Η σχέση του πρακτικού και θεωρητικού μέρους της εκπαίδευσης με την 83 θέση του υπαλλήλου στο ξενοδοχείο (αναλυτικότερος πίνακας) 10. Η σχέση του πρακτικού και θεωρητικού μέρους της εκπαίδευσης με 84 την τουριστική εκπαίδευση των απασχολούμενων στα ξενοδοχεία 11. Η σχέση του πρακτικού και θεωρητικού μέρους της εκπαίδευσης με 84 την τουριστική εκπαίδευση των απασχολούμενων στα ξενοδοχεία (αναλυτικότερος πίνακας) 12. Η σχέση των παραγόντων «Εμφάνιση» και «Συμπεριφορά» με το 86 φύλο. 13. Η σχέση των 2 παραγόντων με την ηλικία. 87 14. Η σχέση των 2 παραγόντων με την εμπειρία 88 15. Η σχέση των παραγόντων «Εμφάνιση» και Συμπεριφορά» με την 88 ιδιότητα των απασχολούμενων στα ξενοδοχεία 16. Η σχέση των παραγόντων «Εμφάνιση» και Συμπεριφορά» με την 89 εκπαίδευση των απασχολούμενων στα ξενοδοχεία 17. Ανάλυση συχνοτήτων Ξένων γλωσσών 90 18. Ανάλυση συχνοτήτων του επιπέδου των ξένων γλωσσών. 91 19. Ανάλυση συχνοτήτων του επιπέδου γνώσης Η/Υ 92 20. Ανάλυση συχνοτήτων κυριότερου προγράμματος που πρέπει να 92 γνωρίζει ο υπάλληλος 21. Ανάλυση συχνοτήτων ξενοδοχειακών προγραμμάτων 93 22. Ο δείκτης σύγκρισης του σχετικού μεγέθους συντελεστών συσχέτισης, 133 KMO και οι συσχετίσεις μεταβλητών, Bartlett's Test της ενότητας «Χαρακτηριστικά - Συμπεριφορά Υπαλλήλου» 23. Ο δείκτης Total Variance Explained της ενότητας «Χαρακτηριστικά - 133 Συμπεριφορά Υπαλλήλου». 24. Οι φορτίσεις των παραγόντων των χαρακτηριστικών του χαρακτήρα 134 6

και της συμπεριφοράς του υπαλλήλου 25. Η μετατροπή των φορτίσεων των παραγόντων της ποιότητας 136 26α. Η ανάλυση της αξιοπιστίας του παράγοντα «Χαρακτηριστικά - 136 Συμπεριφορά Υπαλλήλου» 266 Η ανάλυση της αξιοπιστίας μεταβλητών του παράγοντα «Εμφάνιση» 137 27α. Η ανάλυση της αξιοπιστίας του παράγοντα «Χαρακτηριστικά - 137 Συμπεριφορά Υπαλλήλου» 276. Η ανάλυση της αξιοπιστίας του παράγοντα «Συμπεριφορά». 137 28. Οι τιμές των μέσων τιμών και τυπικής απόκλισης των παραγόντων 138 «Θεωρητική και πρακτική κατάρτιση» 29. Η ανάλυση της αξιοπιστίας μεταβλητών του παράγοντα «Θεωρητική 139 και πρακτική κατάρτιση 30 Ο δείκτης προσδιορισμού του παράγοντα «Ηλικία». 140 31. Το στατιστικό επίπεδο σημαντικότητας των μεταβλητών των 140 παραγόντων «Ηλικία» και «Θεωρητική εκπαίδευση» 32. Η σχέση των παραγόντων «Ηλικία» και «Θεωρητική εκπαίδευση» 141 33. Ο δείκτης προσδιορισμού του παράγοντα «Ηλικία». 141 34. Το στατιστικό επίπεδο σημαντικότητας των μεταβλητών των 142 παραγόντων «Ηλικία» και «Πρακτική εκπαίδευση» 35. Η σχέση των παραγόντων «Ηλικία» και «Πρακτική εκπαίδευση». 142 36. Ο δείκτης προσδιορισμού του παράγοντα «Εμπειρία». 143 37. Το στατιστικό επίπεδο σημαντικότητας των μεταβλητών των 143 παραγόντων «Εμπειρία» και «Θεωρητική εκπαίδευση» 38. Η σχέση των παραγόντων «Εμπειρία» και «Θεωρητική εκπαίδευση». 144 39. Ο δείκτης προσδιορισμού του παράγοντα «Εμπειρία». 144 40. Το στατιστικό επίπεδο σημαντικότητας των μεταβλητών των 145 παραγόντων «Εμπειρία» και «Πρακτική εκπαίδευση» 41. Η σχέση των παραγόντων «Εμπειρία» και «Πρακτική εκπαίδευση». 145 42. Η σχέση του παράγοντα «Βαρύτητα του πρακτικού και θεωρητικού 146 μέρους της εκπαίδευσης.» με την η θέση των απασχολούμενων στα ξενοδοχεία. 43. Η σχέση του παράγοντα «Βαρύτητα του πρακτικού και θεωρητικού 146 μέρους της εκπαίδευσης.» με την εκπαίδευση των υπαλλήλων 44. Οι τιμές των μέσων τιμών και τυπικής απόκλισης των παραγόντων 147 «Εμφάνιση και Συμπεριφορά» 45. Η ανάλυση της αξιοπιστίας μεταβλητών του παράγοντα «Εμφάνιση και 148 Συμπεριφορά» 46. Ο δείκτης προσδιορισμού του παράγοντα «Ηλικία». 149 47. Το στατιστικό επίπεδο σημαντικότητας των μεταβλητών των 149 παραγόντων «Ηλικία» και «Εμφάνιση»( 48. Η σχέση των παραγόντων «Ηλικία» και «Εμφάνιση». 150 49. Ο δείκτης προσδιορισμού του παράγοντα «Ηλικία». 150 50. Το στατιστικό επίπεδο σημαντικότητας των μεταβλητών των 150 παραγόντων «Ηλικία» και «Συμπεριφορά»( 7

51. Η σχέση των παραγόντων «Ηλικία» και «Συμπεριφορά». 151 52. Ο δείκτης προσδιορισμού του παράγοντα «Εμπειρία». 151 53. Το στατιστικό επίπεδο σημαντικότητας των μεταβλητών των 152 παραγόντων «Εμπειρία» και «Εμφάνιση» 54. Η σχέση των παραγόντων «Εμπειρία» και «Εμφάνιση». 152 55. Ο δείκτης προσδιορισμού του παράγοντα «Εμπειρία». 153 56. Το στατιστικό επίπεδο σημαντικότητας των μεταβλητών των 153 παραγόντων «Εμπειρία» και «Συμπεριφορά» 57. Η σχέση των παραγόντων «Εμπειρία» και «Συμπεριφορά». 154 58. Η σχέση του παράγοντα «που πρέπει να έχει ο υποψήφιος υπάλληλος» 154 με την εκπαίδευση των υπαλλήλων 59. Η σχέση του παράγοντα «που πρέπει να έχει ο υποψήφιος υπάλληλος» 155 με την εκπαίδευση των υπαλλήλων 60. Η σχέση του παράγοντα «που πρέπει να έχει ο υποψήφιος υπάλληλος» 156 με την εκπαίδευση των υπαλλήλων 61. Η σχέση του παράγοντα «που πρέπει να έχει ο υποψήφιος υπάλληλος» 157 με την εκπαίδευση των υπαλλήλων 62. Ανάλυση Συχνοτήτων Αγγλικών 158 63. Ανάλυση Συχνοτήτων Γερμανικών 158 64. Ανάλυση συχνοτήτων.γαλλικών 159 65. Ανάλυση Συχνοτήτων Ιταλικών 159 66. Ανάλυση Συχνοτήτων Ρουμάνικων 160 67. Ανάλυση Συχνοτήτων Ρωσικών 160 68. Ανάλυση Συχνοτήτων Βουλγάρικών 161 69. Ανάλυση Συχνοτήτων Τούρκικων 161 70. Ανάλυση Συχνοτήτων Ισπανικών 162 71. Ανάλυση Συχνοτήτων Προγραμμάτων Η/Υ 162 72. Αποστολή και λήψη «Mail» 162 73. Χρήση Internet 163 74. Χρήση Word 164 75. Χρήση Excel 164 76. Χρήση Access 164 77. Χρήση Power Point 165 78. Ανάλυση Συχνοτήτων Ξενοδοχειακού Προγράμματος 165 8

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ 1.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο τουρισμός, κατά γενική προσέγγιση, θεωρείτε ότι είναι από τις σημαντικότερες δραστηριότητες πολλών αναπτυσσόμενων χωρών που υπόσχεται οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Αποτελεί την μεγαλύτερη βιομηχανία σε διεθνές επίπεδο και αυτό αποδεικνύεται από τα παγκόσμια τουριστικά στατιστικά στοιχεία που δείχνουν το μέγεθος και τη σημαντικότητα της. Ο τουρισμός για την Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί μια ιδιαίτερη σημαντική δραστηριότητα η οποία αντιπροσωπεύει περίπου το 5.5 % του ΑΕΠ της Ένωσης, το 8% της τελικής ιδιωτικής κατανάλωσης, το 4,5% του συναλλάγματος και το 6% του συνόλου των απασχολούμενων. Για την Ελλάδα, ο τουρισμός είναι η σημαντικότερη και μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες δραστηριότητες του τριτογενή τομέα η οποία διαθέτει ακόμα ανεκμετάλλευτες αναπτυξιακές δυνατότητες. Δημιουργεί πολλαπλές εκπτώσεις στην οικονομία, στην κοινωνία, στο φυσικό και πολιτισμικό περιβάλλον. Ακόμα, συμβάλλει στην ισόρροπη περιφερειακή και τοπική ανάπτυξη. Συγκεκριμένα, αποτελεί οικονομική δραστηριότητα που αντιπροσωπεύει το 7-10% του ΑΕΠ, δημιουργεί το 11-18% των θέσεων εργασίας. Καλύπτει το 35% των άδηλων πόρων σε συνάλλαγμα και το 6,4% των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου (Λαγός και Λιαργκόβας, 2004). Ο τουρισμός εμφανίζεται με διαφορετικές εναλλακτικές μορφές γι' αυτό και ένας ακριβής ορισμός του είναι δύσκολο να δοθεί. Παρόλα αυτά, όμως, ένα σαφέστερο εννοιολογικό περιεχόμενο και ένας ακριβέστερος ορισμός του τουρισμού απαιτούνται για διάφορους σκοπούς, οι σημαντικότεροι εκ των οποίων είναι οι εξής: Για μελετητικούς σκοπούς: για να μπορέσει να εξεταστεί το τουριστικό φαινόμενο, συστηματικά, είναι απαραίτητο να οριστεί προηγουμένως τι ακριβώς καλύπτει αυτό. Για στατιστικούς σκοπούς: για να μπορέσει να μετρηθεί το τουριστικό φαινόμενο πρέπει προηγουμένως να οριστεί αυτό με όσο το δυνατό μεγαλύτερη ακρίβεια γίνεται (Ηγουμενάκης, 2007). 9

1.2. ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σκοπός της παρούσας ερευνητικής εργασίας είναι να προσδιοριστούν τα απαιτούμενα προσόντα τα οποία θα πρέπει να έχει ο υπάλληλος επιχειρήσεων φιλοξενίας πρώτης γραμμής, δηλαδή οι υπάλληλοι που έρχονται σε άμεση επαφή με τον πελάτη, προκειμένου να προσδιοριστούν οι εκπαιδευτικοί στόχοι προγραμμάτων που σχετίζονται με την κατάρτιση υπαλλήλων φιλοξενίας. Η παρούσα έρευνητική εργασία υπόκειται σε ορισμένους περιορισμούς. Αφενός μεν το δείγμα της είναι σχετικά μικρό, αφετέρου δε τα ερωτηματολόγια συγκεντρώθηκαν μόνο από ξενοδοχεία του Νομού Καβάλας. Ως εκ τούτου τα ερευνητικά αποτελέσματα δεν μπορούν να γενικευθούν για όλη την Ελλάδα 1.3. ΠΗΓΕΣ ΤΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Πηγές της παρούσας πτυχιακής αποτελούν: 1) βιβλία ξενόγλωσσα και ελληνικά, 2) επιστημονικά ηλεκτρονικά άρθρα ξενόγλωσσα 3) Διαδύκτιο 10

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 2.1. ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Σαν λέξη ο τουρισμός προέρχεται από την γαλλική λέξη Tour που έχει την σημασία του τριγυρίζω. Συχνά θεωρήθηκε συνώνυμος με τον περιηγητισμό, ο οποίος αποτελεί μια έννοια στενότερη από τον τουρισμό (Αιγινήτου, 1929). Μια από τις πρώτες προσπάθειες που έγιναν για να δοθεί ένας ακριβέστερος ορισμός για τον τουρισμό, ήταν αυτή των Hunziker και Krapf του πανεπιστημίου της Βέρνης, που στη συνέχεια υιοθετήθηκε και από τη Διεθνή Ένωση Επιστημονικών Εμπειρογνώμων Τουρισμού. Αυτοί είχαν εκφράσει τη άποψη ότι ο τουρισμός έπρεπε να οριστεί ως το σύνολο των φαινομένων και σχέσεων που προκύπτουν από την πραγματοποίηση ενός ταξιδιού και τη διαμονή μη μόνιμων κατοίκων, εφόσον αυτά δεν οδηγούν σε μόνιμη διαμονή και δεν συνδέονται με καμία κερδοσκοπική δραστηριότητα. Ο ορισμός αυτός βοηθά τον τουρισμό να διαφοροποιείται από την αποδημία, αλλά κάνει την υπόθεση ότι πρέπει απαραίτητα να περιλαμβάνει τόσο το ταξίδι όσο και τη διαμονή, αποκλείοντας έτσι τελείως τις ημερήσιες περιηγήσεις, δηλαδή τις εκδρομές. Ακόμη, δεν περιλαμβάνει τα επαγγελματικά ταξίδια, που συνδέονται με μια κερδοσκοπική δραστηριότητα, ακόμα και αν το εισόδημα αυτό δεν κερδίζεται στην χώρα τουριστικού προορισμού (Ηγουμενάκης, 2007). Ωστόσο, ως τουρισμός μπορεί να οριστεί το γεγονός εκείνο που συμβαίνει όταν ένα άτομο αλλάζει φυσικό περιβάλλον και ρυθμό ζωής. Μπορεί δε να χαρακτηριστεί και ως ένα οικονομικό και κοινωνικό φαινόμενο, το οποίο πραγματοποιείται όταν συναντιέται η ανθρώπινη θέληση με το ταξίδι (Λαγός και Λιαργκόβας, 2004). 2.1.1 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Ο τουρισμός σαν σύγχρονο και κοινωνικό φαινόμενο έχει πια πάρει μαζικό χαρακτήρα, γεγονός που τον κάνει να διαφοροποιείται ουσιαστικά από τις παλαιότερες μορφές του. Παρόλο αυτά όμως ο τρόπος με τον οποίο εκδηλώνεται εξακολουθεί να παραμένει ο ίδιος, όπως ακριβώς πριν 50 ή 100 ή 1000 έτη. Η 11

διαφορά μεταξύ των παλαιότερων μορφών τουρισμού και των σημερινών είναι τόσο ποσοτική όσο και ποιοτική (Ηγουμενάκης, 1991). Η ιστορία μας παρουσιάζει παραδείγματα εμβρυικής μορφής τουρισμού με μετακινήσεις, των οποίων τα κέντρα δεν ήταν ούτε οικονομικά ούτε στρατιωτικά αλλά ιερά προσκυνήματα, Ολυμπιακοί Αγώνες, ταξίδια υγείας ή αναψυχής. Σύμφωνα με τις αφηγήσεις του Ομήρου η ιερότητα της φιλοξενίας ήταν τόσο διαδεδομένη, ώστε δεν την αρνιόταν στους επιλήψιμους ξένους. Η φιλοξενία παρεχόταν σε ανθρώπους κάθε κοινωνικής τάξης, αλλά η αποδοχή του ξένου αποτελούσε μια ιεροτελεστία η οποία διέφερε ανάλογα με την κοινωνική τάξη που άνηκε ο φιλοξενούμενος. Στον ξένο παραχωρούσαν ένα από τα καλύτερα δωμάτια και πλούσιο γεύμα. Προηγουμένως όμως έδιναν στον ξένο τα μέσα να κάνει λουτρό, ενώ στην συνέχεια τον άλειφαν με λάδι και του έδιναν πολυτελή ρούχα. Οι ξένοι στα έργα του Ομήρου δεν ήταν ποτέ τουρίστες. Ήταν εξόριστοι, αγγελιοφόροι, ταξιδιώτες, άνθρωποι που έχασαν τον δρόμο τους. Σε όλες τις περιπτώσεις μέρος των υποχρεώσεων της φιλοξενίας ήταν να βοηθηθεί ο ξένος με κάθε τρόπο στην επίτευξη του σκοπού του. Μια επιπλέον υποχρέωση ήταν να δοθεί ένα δώρο στον φιλοξενούμενο αλλά ήταν και υποχρέωση του φιλοξενούμενου να δεχτεί το δώρο (Λαλούμης, 1998). Πιο αναλυτικά η ανάπτυξη του τουρισμού από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα είναι: Αίγυπτος και Αρχαία Ελλάδα. Από το 4000 π. Χ. οι Αρχαίοι Αιγύπτιοι άρχισαν να κάνουν ταξίδια, ενώ το 3000 π. Χ. στη Μεσοποταμία βλέπουμε να γεννιούνται δυο εφευρέσεις που βοήθησαν πολύ τις μετακινήσεις, ο τροχός και το καραβόπανο. Οι Αιγύπτιοι πραγματοποιούν ταξίδια με βάρκες από πάπυρο στον Νείλο, τον Τίγρη και τον Ευφράτη κοντά στις ακτές, όπου η ναυσιπλοΐα ήταν πιο εύκολη. Αργότερα ταξιδεύουν στη Μεσόγειο, στην Ερυθρά Θάλασσα, στον Περσικό Κόλπο, και τον Ινδικό ωκεανό. Ο πρώτος επώνυμος ταξιδιώτης ήταν ο Ηρόδοτος, που έζησε τον 5ο αιώνα π.χ. και μας άφησε τους πρώτους ταξιδιωτικούς οδηγούς από τις περιοδείες που έκανε στην Περσία, την Αίγυπτο, τη Βαβυλώνα και τη Σικελία (Τζένος και Σιτάρας, 2007). Περιγράφει στις περιηγήσεις του γεωγραφικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά των τόπων που επισκέπτεται και μπορεί να χαρακτηριστεί, σύμφωνα με τουριστική τυπολογία που διαμορφώνεται τον 19ο αιώνα ως «μοντέλο τουρίστα» (ΟΆζεζ, 1992). Ο Παυσανίας, μεταγενέστερος του Ηρόδοτου κατά έξι περίπου αιώνες, θεωρείται ένας ακόμη συγγραφέας τουριστικών οδηγών. Μέσα από τις περιγραφές της Ελλάδας 12

παρέχει σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τους τόπους, τους ανθρώπους και τις παραδόσεις τους (Λαγός και Λιαργκοβάς, 2004). Ρωμαϊκή αυτοκρατορία Οι Ρωμαίοι ήταν αυτοί που πρωτοεισήγαγαν το στοιχείο του ταξιδιού για ευχαρίστηση και διασκέδαση, δημιουργώντας μάλιστα και τα πρώτα τουριστικά θέρετρα. Μέρη, δηλαδή, που συνδύαζαν το μπάνιο που πολλές φορές ήταν ιαματικό, τις καλές τέχνες και τη φυσική ομορφιά (Τζένος και Σιταράς, 2007). Στην Ρωμαϊκή εποχή ακόμη, τα ταξίδια γίνονται ασφαλέστερα, καθώς το ναυτικό των Ρωμαίων είχε καταπολεμήσει την πειρατεία, ενώ ο στρατός φρόντιζε ώστε οι δρόμοι να παραμείνουν ανοικτοί για τη διακίνηση εμπορευμάτων και ανθρώπων. Μεγάλη σημασία την εποχή εκείνη απέκτησαν οι αποστολικές περιοδείες. Οι λόγοι για τους οποίους υπήρχε αυξημένη τουριστική κίνηση κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ποικιλούσαν. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι επαγγελματικοί, και θρησκευτικοί λόγοι, παρακολούθηση αγώνων και άλλων θεαμάτων, για λόγους υγείας, για ψυχαγωγία ή περιέργεια (Λαλούμης, 1998). Μεσαίωνας. Το Μεσαίωνα, τα ταξίδια με εμπορικό σκοπό συνεχίζονται με τον ίδιο ρυθμό, αντίθετα τα ταξίδια διασκέδασης περιορίζονται σχεδόν στο ελάχιστο. Αυτό που κυρίως χαρακτηρίζει την περίοδο αυτή είναι τα μαζικά προσκυνήματα στην Ρώμη και την Ιερουσαλήμ. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι το 1300 μ. Χ. επισκέφτηκαν την Ρώμη περίπου 300.000 προσκυνητές, αριθμός μεγάλος για τα μέσα και τις συνθήκες της εποχής (Τζένος και Σιτάρας, 2007). Το φαινόμενο αυτό σχετίζεται κυρίως με : τις θρησκευτικές εκδηλώσεις και τους προσκυνητές, με την δημιουργία μιας νέας τάξης εμπόρων με κέντρο την Κωνσταντινούπολη και με τις σταυροφορίες.(λαγός και Λιαγκόβας, 2004). Ακόμη, άλλες δύο μορφές τουρισμού που επικρατούσαν κατά την διάρκεια του Μεσαίωνα, σύμφωνα με τον Βαρβαρέσο (2000), είναι οι εξής: > Πανεπιστημιακός τουρισμός. > Ο τουρισμός των μεγάλων τουριστικών γεγονότων και εορτών. 13

Πιο αναλυτικά: Πανεπιστημιακός τουρισμός. Αυτός εμφανίζεται ιδιαίτερα αναπτυγμένος γύρω από τα πανεπιστημιακά κέντρα της Ευρώπης, όπως το Παρίσι, την Οξφόρδη, το Κέμπριτζ κλπ (Βαρβαρέσος, 2000). ^ Ο τουρισμός των μεγάλων τουριστικών γεγονότων και εορτών. Στα τέλη του Μεσαίωνα, τα ελβετικά και γερμανικά ξενοδοχεία είχαν αποκτήσει μεγάλη φήμη, χάρη στην ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών, ενώ στη Γαλλία η γαστρονομία συμβάλλει στην περαιτέρω εξειδίκευση του ξενοδοχειακού προϊόντος, συνδέοντας με αυτό τον τρόπο την παραμονή με τη ψυχαγωγία (Βαρβαρέσος, 2000). Στο τέλος του Μεσαίωνα δόθηκε μια νέα αφορμή για οργανωμένες ταξιδιωτικές μετακινήσεις. Η γνωριμία με γνωστά μνημεία, ονομαστούς ζωγραφικούς πίνακες, η ανταλλαγή απόψεων με ξακουστούς καλλιτέχνες της εποχής, ακόμη και η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας δημιούργησε πολλούς εύπορους την διάθεση για ταξίδια (Τζένος και Σιτάρας, 2007). Αναγέννηση. Κατά την διάρκεια της Αναγέννησης, ο τουρισμός εμπλουτίζεται με νέα κίνητρα. Οι άνθρωποι ταξιδεύουν με κύριο σκοπό την ευχαρίστηση καθώς και από «διανοουμενίστικη περιέργεια» (Βαρβαρέσος, 2000). Σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του τουρισμού έπαιξαν οι τέχνες, οι εφευρέσεις και οι ανακαλύψεις νέων χωρών. Η Εκκλησία, παρά το γεγονός ότι είχε χάσει αρκετή από την ισχύ της μετά την Μεταρρύθμιση, εξακολουθούσε να υποστηρίζει τις τέχνες, χρηματοδοτώντας διάσημους Ιταλούς καλλιτέχνες όπως τον Μικελάντζελο, Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Η κληρονομία τους, που εκπροσωπείται από τα διάσημα έργα τους, ενέπνευσε τους περιηγητές. Οι εφευρέσεις και οι ανακαλύψεις νέων χωρών αύξησαν την περιέργεια των ανθρώπων. Οι άνθρωποι ταξιδεύουν πλέον όχι για εμπορικούς μόνο λόγους, αλλά και για να ικανοποιήσουν την περιέργεια και την ανάγκη τους για μάθηση. Πολλά ταξιδιωτικά βιβλία και τουριστικοί οδηγοί της εποχής διευκόλυναν και παρακίνησαν τους ανθρώπους να ταξιδέψουν (Λαγός και Λιαγκόβας, 2004). Προς το τέλος του 18ου αιώνα, άρχισε να συμμετέχει και η μεσαία τάξη, με μικρής διάρκειας ταξίδια, που δεν είχαν υποχρεωτικά εκπαιδευτικό χαρακτήρα, αλλά είχαν σαν σκοπό κυρίως την ικανοποίηση των αισθήσεων. 14

Τα μέλη της αριστοκρατίας για να διακριθούν από την μεσαία τάξη ακόμη περισσότερο, αλλά και για να αντιμετωπίσουν τις ιδιαίτερα χαμηλού επιπέδου συνθήκες εγκατέλειψαν τους προορισμούς της grand tour και προσανατολίστηκαν σε ιαματικές πηγές, οι οποίες γνώρισαν ιδιαίτερη ακμή (Τζένος και Σιτάρας, 2007). Οθωμανική Αυτοκρατορία Την εποχή της οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν εύκολο να γίνουν τεράστια ταξίδια χωρίς διατυπώσεις. Από την Περσία μέχρι την έντονη για την εποχή, διάθεση για ταξίδια (Λαλούμης, 1998) Μεσοπόλεμος. Στο Μεσοπόλεμο οι Άγγλοι αριστοκράτες θεωρούσαν τον τουρισμό βασικό στοιχείο της εκπαίδευσης και μόρφωσης τους. Αυτή η άποψη επικράτησε σε όλη την πολιτισμένη δυτική και βόρεια Ευρώπη (Λαλούμης, 1998). 19ος Αιώνας. Ο 19ος αιώνας αποτελεί την χρονική περίοδο σταθμό για την μεταγενέστερη εξέλιξη του τουριστικού φαινομένου. Οι θεσμικές οικονομικές, κοινωνικές και τεχνολογικές ανακατατάξεις που επιτελούνται στα πλαίσια της βιομηχανικής επανάστασης προορίζουν όχι μόνο τη μελλοντική μορφολογία του τουρισμού, αλλά συμβάλλουν επίσης στην εμφάνιση των πρώτων τάσεων της μαζικοποίησης και της εμπορικοποίησης του (Βαρβαρέσος, 2000). Οι χερσαίες μετακινήσεις ως τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα εξακολουθούσαν να πραγματοποιούνται με του ίδιους περίπου τρόπους με την αρχαιότητα (Λαγός και Λιαγκόβας, 2004). Το 1800 χρησιμοποιείται για πρώτη φορά η λέξη tourist για να χαρακτηρίσει τα άτομα που συμμετείχαν στη μακρά περιήγηση (grand tour). Το 1811 πρωτοεμφανίζεται η λέξη tourism, για να δηλώσει κατά επεξηγηματικό τρόπο την πρακτική του να ταξιδεύει κανείς από ευχαρίστηση (Βαρβαρέσος, 2000). Οι πρώτες περιορισμένες εφαρμογές ξεκίνησαν στην Αγγλία το 1816 για μικρές αποστάσεις και το 1830 κατασκευάστηκε η μεγαλύτερη ως τότε σιδηροδρομική γραμμή που είχε μήκος 48 χιλιόμετρα και σύνδεε το Μάντσεστερ με το Λίβερπουλ. Η εμπορική επιτυχία της είχε ως αποτέλεσμα την γενίκευση σιδηροδρομικών γραμμών τόσο στην Αγγλία όσο στην ηπειρωτική Ευρώπη και την Αμερική. Σταδιακά τα επιβατικά 15

βαγόνια εκσυγχρονίστηκαν. Προστέθηκαν, δηλαδή, βαγόνια με κρεβάτια, εστιατόρια και κουζίνες (Λαγός και Λιαγκόβας, 2004). Το 1839 εκδίδονται οι πρώτοι τουριστικοί οδηγοί του Beadecker, οι οποίοι αναφέρονται σε όλα εκείνα τα στοιχεία που αφορούν την πραγματοποίηση ενός ταξιδιού στο Ρήνο (Βαρβαρέσος, 2000). Μια σημαντική προσωπικότητα του 19ου αιώνα ήταν οthomas Cook (Λαγός και Λιαγκόβας, 2004), ο οποίος το 1841 ίδρυσε το πρώτο οργανωμένο ταξιδιωτικό γραφείο. Το γραφείο αυτό οργάνωνε τοπικές εκδρομές με το σιδηρόδρομο. Αργότερα, και προς το τέλος του 19ου αιώνα έφτασε να οργανώνει εκδρομές μέχρι την Αίγυπτο (Τζένος και Σιτάρας, 2007). Αξίζει να σημειωθεί ότι αρχικά απευθύνθηκε στους υψηλούς εισοδηματίες της περιοχής του, γρήγορα όμως αντιλήφθηκε ότι και οι μεσαίες εισοδηματικές τάξεις θα μπορούσαν να του προσφέρουν περισσότερα κέρδη για το λόγο αυτό και μείωσε τις τιμές (Λαγός και Λιαγκόβας, 2004). 20ος Αιώνας. Ο 20ος αιώνας χαρακτηρίστηκε από σημαντικά γεγονότα όπως η πραγματοποίηση υπερατλαντικών επιβατικών ταξιδιών, η μαζική παραγωγή αυτοκινήτων, η χρήση αεροπλάνου, οι δυο παγκόσμιοι πόλεμοι, η θεσμική θωράκιση των κοινωνιών και η βελτίωση των τεχνολογιών στον τομέα των μεταφορών, των επικοινωνιών και της πληροφορικής. Τα γεγονότα αυτά είχαν σημαντικές επιπτώσεις στην εξέλιξη του τουρισμού (Λαγός και Λιαγκόβας, 2004). Λίγο πριν από τον Ά Παγκόσμιο πόλεμο 100.000 Αμερικάνοι επισκέπτονταν κάθε χρόνο διάφορα ευρωπαϊκά κέντρα. Την ίδια περίοδο κάνουν δειλά την εμφάνιση τους, για πρώτη φορά, οι διακοπές για σκι, ενώ η ηλιοθεραπεία αρχίζει να γίνεται της μόδας, κατακτώντας όλο και περισσότερο πληθυσμιακές μάζες (Τζένος και Σιτάρας, 2007). Όταν τελείωσε ο Πρώτος Παγκόσμιος πόλεμος, η Αμερική και η Ευρώπη γνώρισαν μεγάλη οικονομική άνθηση. Τα υπερατλαντικά ταξίδια με πολυτελή πλοία επανήλθαν στο προσκήνιο, ενώ ο πλούτος που είχε παραχθεί μέσα από τις τεχνολογικές εξελίξεις, κατά την διάρκεια του πολέμου, έδωσε ώθηση στα ταξίδια αναψυχής. Οι εξελίξεις στις μεταφορές με αυτοκίνητα οδήγησαν στην ανάπτυξη μιας αποτελεσματικότερης μεταφορικής υποδομής (Λαγός και Λιαγκόβας, 2004). Το 1930, η διάδοση του αυτοκινήτου, έδωσε νέα ώθηση στην τουριστική ανάπτυξη δημιουργώντας νέους ταξιδιωτικούς προορισμούς με μεγαλύτερη γεωγραφική διασπορά. Λίγο αργότερα κάνει την εμφάνιση του, σαν μέσο μαζικής μεταφοράς, και το αεροπλάνο που έμελλε αργότερα να γίνει το δημοφιλέστερο μεταφορικό μέσο 16

(Τζένος και Σιτάρας, 2007). Η κατασκήνωση - κάμπινγκ - έγινε δημοφιλής δραστηριότητα, ενώ άρχισαν να εμφανίζονται πολλές μικρές επιχειρήσεις φιλοξενίας κατά μήκος των δικτύων μεταφορά. Ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι αποκτούν περισσότερο χρήμα και ελεύθερο χρόνο, απαραίτητα στοιχεία για την πραγματοποίηση διακοπών (Λαγός και Λιαγκόβας, 2004). Η ανάπτυξη του τουρισμού δεν οφείλεται μόνο στην ανάπτυξη μόνο των μέσων μεταφοράς, τη διεύρυνση του οδικού δικτύου και των άλλων έργων υποδομής επηρεάστηκε και από τις νομοθετικές ρυθμίσεις οι οποίες όριζαν τις εργάσιμες μέρες και καθιέρωσαν τις άδειες και τις αργίες, καθώς και την έννοια των διακοπών με αποδοχές. Μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου πολέμου άρχισε και συνεχίστηκε σε ταχύς και σε μαζικούς ρυθμούς, η νέα σελίδα της τουριστικής βιομηχανίας. Οι βασικοί λόγοι της ανάπτυξης αυτής είναι οι έξης: Η οικονομική ανάπτυξη, που ευνοεί την δημιουργία διαθέσιμου εισοδήματος. Η επαναστατική εξέλιξη των αερομεταφορών και των άλλων μέσων μεταφοράς. Η δυνατότητα απόκτησης ιδιωτικού αυτοκινήτου στα ευρύτερα λαϊκά στρώματα. Οι νομοθετικές ρυθμίσεις του χρόνου εργασίας και των διακοπών. Η δημιουργία πολλών και οργανωμένων τουριστικών γραφείων. Οι πολλαπλές δυνατότητες χρηματοδότησης. (Τζένος και Σιτάρας, 2007). 2.1.2. Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η ιστορική παράδοση της Ελλάδας και η ταυτότητα της Δύσης, ως λίκνο του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού υπήρξε αφορμή για το ξεκίνημα του τουριστικού φαινομένου πριν από 170 χρόνια. Η Ελλάδα προστέθηκε στο δρομολόγιο της «Μεγάλης Περιοδείας» κατά την διάρκεια της βασιλείας του Ναπολέων. Ο αριθμός των επισκεπτών αυξήθηκε την περίοδο 1840-1890, ενώ άρχισε να οργανώνεται η προσφορά υπηρεσιών, η οποία δεν περιοριζόταν μόνο στα καταλύματα αλλά περιελάμβανε εστιατόρια, διερμηνείς, εμπορικά καταστήματα, μεταφορικά μέσα, 17

χώρους ψυχαγωγίας μουσεία κλπ. Οι μορφωμένοι και εύποροι ταξιδιώτες αντικαταστάθηκαν σταδιακά από ομάδες που άρχισαν να επισκέπτονται την Ελλάδα πιο οργανωμένα καθώς οι νέες τεχνολογίες και η άνοδος του βιοτικού επιπέδου έκαναν τα ταξίδια πιο εύκολα και επιθυμητά (Τζένος και Σιτάρας, 2007). Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού η Ελλάδα καταλαμβάνει την 15η θέση μεταξύ των χωρών του πλανήτη με τις περισσότερες αφίξεις (Παπαδόπουλος, 2006). Επομένως ο τουρισμός μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια από τις βασικές πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας γεγονός το οποίο επιβεβαιώνεται και από το ότι η Ελλάδα κατέχει την 10η θέση, μεταξύ των χωρών, με τις μεγαλύτερες εισπράξεις. Στοιχεία για τις αφίξεις στην Ελλάδα κατά την τετραετία 2004-2007 παρουσιάζονται στον Πίνακα 1 που ακολουθεί: ΑΦΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2004 2005 2006 2007 ΣΥΝΟΛΙΚΕΣ 13.312.629 14.765.463 16.039.216 17.517.791 ΑΠΟ ΕΥΡΩΠΗ 12.323.974 13.682.537 14.784.309 16.244.141 ΑΠΟ Μ. 2.869.737 2.718.721 2.615.836 2.618.542 ΒΡΕΤΑΝΙΑ ΑΠΟ 2.189.222 2.241.942 2.267.961 2.264.332 ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΑΠΟ ΙΤΑΛΙΑ 898.208 1.128.506 1.187.598 1.157.081 ΑΠΟ ΗΠΑ 161.398 305.840 358.624 380.611 ΑΠΟ 1.193.936 1.478.197 1.591.688 1.801.814 ΑΛΒΑΝΙΑ ΑΠΟ 440.263 599.872 677.368 1.099.754 ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ ΑΠΟ Π.Γ.Δ.Μ. 411.103-350.043 364.200 ΑΠΟ ΡΩΣΙΑ 148.853 182.334 261.253 257.411 ΑΠΟ 142.346 225.570 285.049 522.033 ΡΟΥΜΑΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΥΡΚΙΑ 201.816 181.308 180.775 161.858 Πίνακας 1. Αφίξεις στην Ελλάδα από το 2004-2007 (Πηγή: Παπαδόπουλος, 2009) 18

Στον παραπάνω πίνακα παρατηρούμε ότι οι χώρες της δυτικής Ευρώπης και κυρίως η Μ. Βρετανία και η Γερμανία αποτελούν τους βασικούς «αιμοδότες» του ελληνικού τουρισμού. Ωστόσο μπορεί να παρατηρηθεί ότι ο αριθμός των τουριστών από τις ανατολικές χώρες της ανατολικής Ευρώπης αυξάνονται σταδιακά (Παπαδόπουλος, 2006). 2.2 ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΑ ΚΙΝΗΤΡΑ Σύμφωνα με τους Λαγός και Λιαργκόβα (2004) ως τουριστικό κίνητρο μπορεί να θεωρηθεί το σύνολο των εσωτερικών παραγόντων που ενεργοποιούν και υποκινούν τον τουρίστα, ώστε να διαμορφώσει την ανάλογη συμπεριφορά και να προβεί σε εκείνες τις ενέργειες οι οποίες θα ικανοποιούν τις τουριστικές του ανάγκες. Ένας δεύτερος ορισμός δίνεται από τον Ηγουμενάκη (2007), οποίος ορίζει ως τουριστικά κίνητρα όλες εκείνες τις ψυχοπνευματικές τάσεις που παρακινούν τους ανθρώπους να επισκεφτούν ένα τόπο για τουριστικούς σκοπούς, δηλαδή για την ικανοποίηση των τουριστικών τους αναγκών ή επιθυμιών. Με βάση τη διεθνή εμπειρία και την επιστημονική έρευνα τα τουριστικά κίνητρα μπορούν κατηγοριοποιηθούν ως εξής: 1. Φυσικά κίνητρα (πχ σωματική αναγέννηση). 2. Ψυχολογικά κίνητρα (πχ ξεκούραση, χαλάρωση, φυγή από την καθημερινότητα και τη ρουτίνα). 3. Προσωπικά κίνητρα (π.χ. προσωπικές αξίες, ενίσχυση ατομικού κύρους και φήμης). 4. Διαπροσωπικά κίνητρα (π.χ. επίσκεψη συγγενών και φίλων, αναζήτηση νέων εμπειριών). 5. Πνευματικά κίνητρα (π.χ. να γνωρίσει κανείς άλλες χώρες, άλλους πολιτισμούς). 6. Επαγγελματικά κίνητρα (π.χ. επαγγελματικά ταξίδια, συμμετοχή σε επαγγελματικά συνέδρια, και σεμινάρια). 7. Πολιτιστικά κίνητρα (επιθυμία κάποιου να γνωρίσει την πολιτιστική ζωή της χώρας υποδοχής). 19