1 Οικονομική, οικολογική και ασφαλής οδήγηση (Eco-Driving) Μαρία Ζαρκαδούλα, Γρηγόρης Ζωίδης, Έφη Τριτοπούλου Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠE)- Τμήμα Περιβάλλοντος & Μεταφορών, Ελλάδα Περίληψη Το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ), ως εποπτευόμενος φορέας της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας του Υπουργείου Ανάπτυξης και ως εθνικός συντονιστικός φορέας για την εξοικονόμηση ενέργειας (ΕΞΕ) και τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), προωθεί μεταξύ άλλων την βιωσιμότητα στις οδικές μεταφορές. Το ΚΑΠΕ, στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του και της εμπειρίας που διαθέτει από την συμμετοχή του σε σχετικά Ευρωπαϊκά Προγράμματα, προωθεί την Οικονομική, Οικολογική και Ασφαλή Οδήγηση (Eco-Driving). Το Eco-Driving μπορεί να εφαρμοστεί από τους οδηγούς σε όλα τα οχήματα και αποτελεί έναν έξυπνο τρόπο οδήγησης με τον οποίο επιτυγχάνονται σημαντικά οφέλη στην μείωση της κατανάλωσης καυσίμου και εκπομπών ρύπων από τα οχήματα καθώς και την βελτίωση της οδικής ασφάλειας, με την υιοθέτηση απλών μέτρων και τεχνικών από τον οδηγό. Μετά από πλήθος επιτυχημένων δράσεων σε αρκετές χώρες της Ε.Ε, το Eco-Driving σήμερα αποτελεί και επίσημα ένα από τα σημαντικότερα μέτρα πολιτικής της Ε.Ε για την βελτίωση της αποδοτικότητας των οδικών μεταφορών, το οποίο θα ενσωματωθεί στην επίσημη διαδικασία εκπαίδευσης των νέων οδηγών και την ενημέρωση ή επανεκπαίδευση των παλαιών οδηγών. Οι αρχές του Eco-Driving είναι ήδη γνωστές και διαδεδομένες στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες και η εκπαίδευση των οδηγών βρίσκεται σε υψηλό επίπεδο αποτελεσματικότητας, λόγω της εκτεταμένης εφαρμογής της και των προσαρμογών που έχει υποστεί ανάλογα με τις ανάγκες που καλύπτει. Το ΚΑΠΕ συμμετέχοντας στο ευρωπαϊκό έργο ECODRIVEN (www. ecodrive.org) οργανώνει και συντονίζει την εθνική δράση για την προώθηση του Eco-Driving στην Ελλάδα και έχει αναλάβει την προετοιμασία σχετικού υλικού και δράσεων προώθησης με τη συνεργασία ενός δικτύου φορέων από τον ευρύτερο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα.
2 1. Εισαγωγή Στον τομέα των οδικών μεταφορών με την εξέλιξη της τεχνολογίας των αυτοκινήτων ή γενικότερα των οχημάτων, έχουν επιτευχθεί σημαντικά βήματα προς την κατεύθυνση του σχεδιασμού και την κατασκευή οχημάτων νέας τεχνολογίας. Τα κύρια επιτεύγματα στον τομέα αυτόν, είναι η κατασκευή λειτουργικότερων και φιλικότερων προς το περιβάλλον κινητήρων, οι οποίοι έχουν μικρότερη κατανάλωση καυσίμου και εκπέμπουν λιγότερους ρύπους, η κατασκευή οχημάτων με αυξημένη ασφάλεια και η άνεση στην μεταφορά του οδηγού και των επιβατών με την χρήση νέων τεχνολογιών στα επιμέρους λειτουργικά και βοηθητικά μέρη των αυτοκινήτων και οχημάτων. Παρ όλη όμως αυτήν την μεγάλη πρόοδο στην τεχνολογία των οχημάτων, η οδική συμπεριφορά των περισσοτέρων οδηγών έχει παραμείνει ίδια ή και χειρότερη, λόγω της αύξησης των δυνατοτήτων και επιδόσεων των νέων οχημάτων, οι οποίες συχνά χρησιμοποιούνται καταχρηστικά και άσκοπα από τους οδηγούς. Επιπρόσθετα είναι σαφές ότι πολλοί οδηγοί που ενδεχομένως επιδιώκουν συνειδητά να κάνουν μια ορθολογική και οικονομική χρήση των οχημάτων τους, είτε αγνοούν πλήρως είτε εμπειρικά γνωρίζουν ένα μέρος μόνο από τους κανόνες που πρέπει να ακολουθήσουν για να το επιτύχουν. Αποτέλεσμα αυτού του φαινομένου, είναι ένα σημαντικό μέρος από τα οφέλη που μας προσφέρουν οι εφαρμογές των νέων τεχνολογιών στα οχήματα, όπως η εξοικονόμηση ενέργειας, η προστασία του περιβάλλοντος, η οδική ασφάλεια κλπ. να αναιρούνται από αυτή την συμπεριφορά των οδηγών. Σημαντικός παράγοντας που επιβαρύνει περαιτέρω το φαινόμενο αυτό είναι και η κακή συντήρηση των οχημάτων που δημιουργεί υπερκατανάλωση καυσίμου, αυξημένους ρύπους και φθορά ελαστικών, φρένων, αναρτήσεων κλπ. 2. Νέος τρόπος οδήγησης και νοοτροπίας (EcoDriving) Το παραπάνω φαινόμενο μπορεί να αντιμετωπιστεί με την ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής και εμμέσως οικονομικής διάστασης στον ενεργειακό σχεδιασμό των μεταφορών, όπου απαιτούνται μέτρα και πολιτικές που αποσκοπούν στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των οδικών μεταφορών. Στόχοι αυτών των μέτρων αποτελούν η εξοικονόμηση ενέργειας και η ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων στη ποιότητα ζωής, στο περιβάλλον αλλά και των οικονομικών επιπτώσεων που απορρέουν από την εντατική χρήση κυρίως των οδικών μεταφορών. Επομένως είναι αναγκαίος ο σχεδιασμός και η προώθηση ενός νέου τρόπου οδήγησης και εκπαίδευσης των οδηγών, προσαρμοσμένου στα
3 χαρακτηριστικά των οχημάτων νέας τεχνολογίας που θα συνδυάζει ταυτόχρονα την οικονομική, οικολογική και ασφαλή οδήγηση με την τήρηση ορισμένων κανόνων οδήγησης και συντήρησης από τους χρήστες των οχημάτων (Eco-Driving). Σκοπός της προώθησης αυτού του νέου τρόπου οδήγησης, είναι να αξιοποιηθούν τα οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη των νέων τεχνολογιών αλλά και γενικότερα η βελτίωση της εικόνας και λειτουργίας των οδικών μεταφορών με την θέσπιση κανόνων για την δημιουργία ενεργειακής, περιβαλλοντικής αλλά και κοινωνικής συνείδησης των οδηγών. Οι αρχές του Eco-Driving είναι ήδη γνωστές και διαδεδομένες στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες και η εκπαίδευση των οδηγών βρίσκεται σε υψηλό επίπεδο αποτελεσματικότητας, λόγω της εκτεταμένης εφαρμογής της και των προσαρμογών που έχει υποστεί ανάλογα με τις ανάγκες που καλύπτει. Τα οφέλη του Eco-Driving έχουν αποδειχθεί μέσα από την αξιολόγηση των περιπτώσεων εφαρμογής του σε πραγματικές συνθήκες: 10-15% μικρότερη κατανάλωση καυσίμου και εκπομπών CO 2 Μεγάλη μείωση των εκπομπών αέριων ρύπων CO,H/C,NOx {Σχ. 1} 10-25% λιγότερα ατυχήματα, βελτίωση οδικής ασφάλειας σημαντική μείωση της ηχορύπανσης μείωση κόστους για καύσιμα, συντήρηση και ασφάλιση του οχήματος αύξηση της άνεσης μεταφοράς για τον οδηγό και τους επιβάτες αύξηση βαθμού εμπιστοσύνης προς τα δημόσια μέσα μεταφοράς μείωση του άγχους κατά την οδήγηση ίσος χρόνος ταξιδιού σε σύγκριση με τον συνήθη τρόπο οδήγησης 6 100% g/km 5 4 3 2 1 0 4,79 78% 1,06 0,08 63% 0,03 0,42 50% CO (g/km) HC NOx Επιθετική Οδήγηση Οικονομική Οδήγηση Μείωση % Σχ.1: Τυπικό παράδειγμα της μεγάλης μείωσης των εκπομπών ρύπων μεταξύ επιθετικής και οικονομικής οδήγησης ενός αυτοκινήτου 0,23 80% 60% 40% 20% 0%
4 Σε γενικές γραμμές, οι «χρυσοί» κανόνες που μπορούν να εφαρμόσουν οι οδηγοί ώστε να επιτύχουν τα παραπάνω οφέλη του Eco-Driving είναι: Οδήγηση με υψηλή σχέση μετάδοσης στις χαμηλές στροφές του κινητήρα (1000-2500 rpm) Αλλαγή σχέσης στις 2.000 με 2.5000 στροφές{σχ.2} Πρόβλεψη απαιτούμενης επιτάχυνσης-επιβράδυνσης ανάλογα με τις συνθήκες κυκλοφορίας, την κλίση του δρόμου, τους σηματοδότες κλπ. Γρήγορη επιτάχυνση του οχήματος διατηρώντας χαμηλό αριθμό στροφών (έως 3000 rpm) Γρήγορες αλλαγές ταχυτήτων προς τις υψηλές σχέσεις και καθυστέρηση των αλλαγών προς τις μικρές σχέσεις μετάδοσης. Αποφυγή άσκοπων επιβραδύνσεων (φρεναρισμάτων) ή αλλαγή ταχυτήτων Αποφυγή των μικρών σύντομων διαδρομών με το αυτοκίνητο Σβήσιμο του κινητήρα σε σύντομες στάσεις Τακτική συντήρηση του οχήματος και ιδιαιτέρως των ελαστικών, αποφυγή της μεταφοράς περιττών φορτίων και χρήσης σχαρών οροφής, αποφυγή άσκοπου ανοίγματος των παραθύρων και τοποθέτηση αεροτομών, ορθολογική χρήση του κλιματισμού κλπ.{σχ. 3 και 4} Σχ.2: Ο «οικονομικός» τρόπος αλλαγής σχέσεων μετάδοσης σε συνάρτηση με την ταχύτητα ενός αυτοκινήτου. Σχ.3 : Με ταχύτητα 120 km/h η κατανάλωση καυσίμου ενός αυτοκινήτου μπορεί να αυξηθεί από 7,5% έως και 39% αν χρησιμοποιούνται περιττές σχάρες, μπαγκαζίερες κλπ.
5 Σχ.4: Με 0,5 bar ή 7,35 psi μικρότερη πίεση ελαστικών καταναλώνεται περίπου 4% περισσότερο καύσιμο 3. Εθνική δράση Eco-Driving To ΚΑΠΕ έχοντας αποκομίσει σημαντική εμπειρία από την συμμετοχή του σε τρία διαδοχικά ευρωπαϊκά συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα σχετικά με την οικονομική οδήγηση (Ecodriving Europe, TREATISE, ECODRIVEN) και μετά την επιτυχημένη πιλοτική εφαρμογή των τεχνικών του Eco-Driving σε αστικά λεωφορεία της Ε.ΘΕ.Λ, έχει αναλάβει την πρωτοβουλία να οργανώσει και να συντονίσει μια ολοκληρωμένη δράση προώθησης του Eco-Driving σε εθνικό επίπεδο. Η παραπάνω δράση συγχρηματοδοτείται από το ευρωπαϊκό έργο ECODRIVEN που αφορά την υλοποίηση εκστρατειών διάδοσης του Eco-Driving σε 9 χώρες μέλη της Ε.Ε. Το έργο εκτελείται υπό την αιγίδα του Προγράμματος Intelligent Energy for Europe της Ε.Ε με την συμμετοχή εθνικών ενεργειακών κέντρων και σημαντικών διεθνών φορέων όπως η ACEA, FIA, Ford Europe, BP, DVR, EFA κλπ. Στο πλαίσιο αυτής της εθνικής δράσης, το ΚΑΠΕ έχει αναλάβει την πρωτοβουλία για την δημιουργία ενός δικτύου συνεργαζόμενων φορέων τόσο από τον δημόσιο όσο και ιδιωτικό τομέα, με σκοπό την αποτελεσματική προώθηση των αρχών της οικονομικής, οικολογικής και ασφαλούς οδήγησης σε ιδιώτες και επαγγελματίες οδηγούς και σε εταιρείες που εκτελούν έργο επιβατικών ή εμπορευματικών μεταφορών. Το δίκτυο αποτελείται από : Δημόσιους φορείς και ιδιωτικές εταιρείες με στόλους οχημάτων Δημόσιους και ανεξάρτητους εθνικούς συντονιστικούς φορείς που σχετίζονται με τις οδικές μεταφορές Σχολές οδηγών και λέσχες αυτοκινήτου Μέσα μαζικής ενημέρωσης Εταιρείες πώλησης αυτοκινήτων, καυσίμων, ελαστικών κλπ. Ασφαλιστικές εταιρείες Μη κυβερνητικές οργανώσεις
6 Για την εθνική δράση θα αναπτυχθεί έντυπο και ηλεκτρονικό πληροφοριακό υλικό με σκοπό να διανεμηθεί στους συνεργαζόμενους φορείς οι οποίοι σε συνεργασία με το ΚΑΠΕ θα προωθήσουν το Eco-Driving στους Έλληνες οδηγούς καθώς και σε εταιρείες που διαθέτουν στόλους οχημάτων. Συνοπτικά το υλικό της εθνικής δράσης μπορεί να περιλαμβάνει: Δημοσιεύσεις σε εφημερίδες και περιοδικά Δημιουργία τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών spots Δημιουργία ιστοσελίδας με πληροφορίες για την οικονομική οδήγηση και την εθνική δράση (www.ecodriving.gr) Σύνταξη, σχεδιασμός και διανομή του υλικού της καμπάνιας (αφίσες, φυλλάδια, διαφημιστικό υλικό κλπ.) με θέμα την οικονομική οδήγηση. Διοργάνωση μαθημάτων οικονομικής οδήγησης (Eco-Driving) μικρής ή μεγάλης διάρκειας Συνδυασμός των πληροφοριών για την οικονομική οδήγηση και άλλων μέτρων προώθησης της βιωσιμότητας των οδικών μεταφορών π.χ. χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς, κοινής χρήσης ΙΧ (car-pooling) Εξασφάλιση της διαθεσιμότητας συμβουλών, δεδομένων και αποτελεσμάτων της οικονομικής οδήγησης για πρόσωπα ή οργανισμούς που ενδιαφέρονται, π.χ. εισάγοντας τις πληροφορίες σε μία ιστοσελίδα. Παροχή ενημέρωσης για την οικονομική οδήγηση σε σχολές οδηγών. Χρήση των διαθέσιμων υποδομών για τη διάδοση των συμβουλών, π.χ. σε κυβερνητικές ιστοσελίδες ή γραφεία πληροφόρησης του κοινού. Δημιουργία κατάλογου με τους διαθέσιμους εκπαιδευτές οικονομικής οδήγησης και δημοσιοποίησή του μέσα από ιστοσελίδες. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του της εθνικής δράσης EcoDriving (www.ecodriving.gr) και την ιστοσελίδα του έργου ECODRIVEN (www.ecodrive.org ) Βιβλιογραφία [1] Εκπαίδευση των οδηγών αστικών λεωφορείων για την προώθηση ενός έξυπνου τρόπου οδήγησης (Eco-Driving),Τελική Έκθεση ΚΑΠΕ, 1/2003 [2] Οικονομική, Οικολογική και Ασφαλής Οδήγηση (Eco-Driving) Εγχειρίδιο του έργου IEE-TREATISE. 2005 [3] Α new approach to coach driving-course reference guide,vtl- Novem,v.0201 [4] Manual de Conducciόn Eficiente para Conductores del Parque Mόvil del Estado - IDAE,9/2002 [5] Eco-Driving Europe, EVA informative leaflet [6] www.ecodrive.org
7 English summary Economical, ecological and safe driving (Eco-Driving) The Center for Renewable Energy Sources (CRES), is a public entity supervised by the Ministry of Development, General Secretariat of Research and Technology. CRES is the Hellenic national energy agency which is specialized in the fields of energy efficiency and renewable energy sources. In the framework of its activities and after its participation in relevant European projects, CRES promotes the sustainability of road transport and has obtained expertise in economical, ecological and safe driving (Eco- Driving). Eco-Driving is a smart, energy efficient, ecological and safe driving style which can be applied in all road vehicles with the use of some simple driving techniques from the vehicle driver. After numerous successful Eco- Driving actions in some EU countries, Eco-Driving officially constitutes one of the most important policy measures for the improvement of road transport energy efficiency in EU today. Eco-Driving techniques and measures are expected to be embedded is the official licensing procedure of existing and novice drivers in EU countries. CRES participates in the European ECODRIVEN project (www.ecodrive.org) and coordinates a national scheme for the promotion of Eco-Driving in Greece, through developing relevant dissemination material and organizing promotional events with the collaboration of a national network of public and private stakeholders from road transport.