Αποτελέσματα έρευνας

1 ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΩΝ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ ΣΕ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΗΛΙΚΙΑΣ 17-25 ΕΤΩΝ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΚΕΡΚΥΡΑΣ Αποτελέσματα έρευνας Υπεύθυνος Έρευνας ΛΙΩΡΗ ΑΝΝΑ Μέλη Ερευνητικής Ομάδας ΜΑΓΙΟΛΑΔΙΤΗΣ ΜΑΡΙΟΣ, ΒΛΑΣΤΑΡΑΚΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Κέρκυρα, 2015

2 Περιεχόμενα Εισαγωγή... 3 Σύντομη σύνοψη του Συνδρόμου Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS)... 4 Η ταυτότητα της έρευνας... 5 Αναλυτική κατάσταση σχολείων στα οποία διεξήχθη η έρευνα... 6 Το ερωτηματολόγιο που μοιράστηκε... 7 Αποτελέσματα της έρευνας... 10 Συμπεράσματα τη έρευνας... 16 Σύντομες παρατηρήσεις... 16 Σύντομα βιογραφικά σημειώματα των ερευνητών... 17

3 Εισαγωγή Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (Polycystic Ovary Syndrome, PCOS) αποτελεί τη συχνότερη ενδοκρινολογική διαταραχή των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας. Σύμφωνα με διεθνή ινστιτούτα υγείας (NIH) ο επιπολασμός του συνδρόμου ανέρχεται στο 6,5-6,8% των γυναικών αυτών. Το σύνδρομο γνωστό και ως σύνδρομο Stein-Leventhal, από τους συγγραφείς που αρχικώς το περιέγραψαν το 1935, απαρτίζεται από ένα σύνολο σημείων και συμπτωμάτων που χαρακτηρίζουν τη χρόνια υπερανδρογονική ανωορρηξία. Μια σειρά από μελέτες της διεθνούς βιβλιογραφίας δείχνουν το συσχετισμό των συμπτωμάτων αυτών με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης του συνδρόμου. Το PCOS εμφανίζεται συνήθως κατά την εφηβεία: είτε ως μόνο υπερηχογραφική μορφολογία πολυκυστικών ωοθηκών είτε με ευρύ φάσμα κλινικών εκδηλώσεων είτε ως συνδυασμός Η αιτιολογία του PCOS παραμένει ακόμα αδιευκρίνιστη. Μεγάλο εύρος κλινικών και παρακλινικών ευρημάτων - όχι ένας αιτιολογικός παράγοντας Οικογενής προδιάθεση σύνθετη πολυγονιδιακή φύση παράλληλη επίδρασή της με ποικίλους περιβαλλοντικούς παράγοντες τόσο κατά την ενδομήτρια ζωή όσο και μετά τη γέννηση Τρεις κύριοι παθογενετικοί μηχανισμοί, όχι απαραίτητα αλληλοαναιρούμενοι o Θεωρία της LH o Θεωρία της ωοθήκης o Θεωρία της ινσουλίνης

4 Σύντομη σύνοψη του Συνδρόμου Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS) ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΟΛΟΓΙΑ Παχυσαρκία 38% ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΕΣ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Αυξημένα ανδρογόνα (τεστοστερόνη και ανδροστενεδιόνη) ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΣΔ 11% Διαταραχές έμμηνου κύκλου 66% Αυξημένη ωχρινοτρόπος ορμόνη Καρδιαγγειακή νόσος Υπερανδρογονισμός 48% Αυξημένος λόγος LH/FSH Υπερνινσουλιναιμία Υπογονιμότητα 73% Αυξημένη ελεύθερη οιστραδιόλη Αυξημένη LDL Ασυμπτωματικές 20% Αντοχή στην ινσουλίνη, αυξημένη προλακτίνη Μειωμένη σφαιρίνη δέσμευσης των ορμονών του φύλου Καρκίνος του ενδομητρίου Αρτηριακή υπέρταση

5 Η ταυτότητα της έρευνας Α. Σκοπός: α) η παρατήρηση του επιπολασμού της συμπτωματολογίας του PCOS, στα κορίτσια ηλικίας 17-25 ετών, στο νομό Κέρκυρας. β) η ενημέρωση γύρω από το PCOS και άλλα γυναικολογικά ζητήματα Β. Πληθυσμός: Κορίτσια ηλικίας 17-25 ετών Γ. Αριθμός συμμετεχόντων: 318 κορίτσια. Δ. Διάρκεια: 3 μήνες Ε. Μέθοδος: Η συλλογή του υλικού της έρευνας έγινε με την τεχνική συμπλήρωσης ανώνυμου κλειστού τύπου ερωτηματολογίου με ερωτήσεις που αφορούν τη διάρκεια και τη σταθερότητα του κύκλου, στη διαπίστωση συμπτωμάτων που σχετίζονται με το PCOS όπως αυτά περιγράφονται στη σχετική βιβλιογραφία, στη διατροφή, στο οικογενειακό ιστορικό και στη γνώση σε σχέση με το PCOS. Στη συνέχεια έγινε στατιστική επεξεργασία των δεδομένων ώστε αυτά να συγκριθούν με αντίστοιχες παλιότερες μελέτες που έχουν γίνει στο γενικό πληθυσμό είτε στην Ελλάδα είτε στο εξωτερικό.

6 Αναλυτική κατάσταση σχολείων στα οποία διεξήχθη η έρευνα Κωδικός Σχολείο Ερωτηματολόγια που συμπληρώθηκαν 2451010 1ο Λύκειο Κέρκυρας 58 2451020 2o Λύκειο Κέρκυρας 27 2451030 3ο Λύκειο Κέρκυρας 31 2451040 4ο Λύκειο Κέρκυρας 34 2490050 Λύκειο Κάτω Κορακιάνων 2454010 Λύκειο Αγρού 13 2457010 Λύκειο Καστελλάνων Κέρκυρας 27 2451075 Λύκειο Κέρκυρας Μουσικό 24 2452010 Λύκειο Λευκίμμης 16 2458010 Λύκειο Σκριπερού 10 2455010 Τεχνικό Λύκ.Γυμν. Αργυράδων 14 2459010 Τεχνικό Λύκ.Γυμν. Κασσιώπης Α,Β Σχολείο Δεύτερη Ευκαιρίας Κέρκυρας 3 1 ΟΑΕΔ-ΕΠΑΛ-ΣΔΕ 62 ΣΥΝΟΛΟ 318

Το ερωτηματολόγιο που μοιράστηκε 7

8 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Παρακαλώ απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις. Τα ερωτηματολόγια είναι ανώνυμα. Μη σημειώσετε το όνομά σας. ΗΛΙΚΙΑ ΥΨΟΣ ΒΑΡΟΣ 1. Σε ποια ηλικία είχατε για πρώτη φορά έμμηνη ρύση (περίοδος); 2. Πόσες μέρες διαρκεί ο κύκλος σας; (ο κύκλος υπολογίζεται από την πρώτη μέρα της περιόδου έως την πρώτη μέρα της επόμενης περιόδου) <24 ημέρες Περίπου 28 ημέρες με μικρές αποκλίσεις κάποιων ημερών (24-34) >35 ημέρες 3. Ο κύκλος σας είναι σταθερός; (ίδια διάρκεια κάθε φορά από περίοδο σε περίοδο) ΝΑΙ ΟΧΙ 4. Κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους πόσες φορές είχατε περίοδο; 5. Πόσες μέρες διαρκεί η περίοδος σας; 3 ημέρες 4-6 ημέρες 7 ημέρες 6. Εμφανίζεται κάποιο/α από τα παρακάτω συμπτώματα; Αυξημένη τριχοφυία (κυρίως πρόσωπο, στήθος, πλάτη, στομάχι) Αυξημένη λιπαρότητα και έντονη ακμή στη περιοχή του προσώπου Αυξημένη απώλεια τριχών Δυσκολία απώλειας βάρους Έντονος πόνος κατά τη διάρκεια της περιόδου ή λίγες μέρες πριν από αυτή που υφίεται δύσκολα και με την βοήθεια φαρμάκων 7. Σε περίπτωση αύξησης του βάρους σας, σε ποιο σημείο του σώματος σας εντοπίζετε εσείς την εναπόθεση της περίσσειας του βάρους αυτού; Κεντρικά(κοιλιά) Κάτω άκρα και γλουτούς 8. Ασχολείστε με κάποιο άθλημα; ΝΑΙ ΟΧΙ ΑΝ ΝΑΙ σημειώστε με ποιά:...

9 9. Ασχολείστε με τον πρωταθλητισμό; ΝΑΙ ΟΧΙ 10. Σε ποιές τροφές βασίζεται κατά κύριο λόγο η διατροφή σας; Υδατάνθρακες(ζυμαρικά, ψωμί, πατάτες) και λιπαρά (τηγανιτά, fast food) Μεσογειακή διατροφή(λαχανικά, φρούτα, ψάρια, κρέας) 11. Σημειώστε με τικ αν πάσχετε από κάποιο/α από τα παρακάτω νοσήματα; Σακχαρώδης διαβήτης Υποθυρεοειδισμός Αυξημένη χοληστερίνη Αυξημένη αρτηριακή πίεση 12. Αν πάσχετε από κάποιο από τα παραπάνω νοσήματα, λαμβάνεται αγωγή για αυτό; ΝΑΙ ΟΧΙ ΑΝ ΝΑΙ σημειώστε με ποιά:... 13. Γνωρίζετε σχετικά με το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ); ΝΑΙ ΟΧΙ 14. Σας έχουν πει (γυναικολόγος ή άλλος ιατρός) ότι πάσχετε από Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ); ΝΑΙ ΟΧΙ 15. Γνωρίζετε αν κάποιο μέλος της οικογένειάς σας (μητέρα, αδερφή, γιαγιάδες) πάσχει από Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών; ΝΑΙ ΟΧΙ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΠΟΛΥ! Παναγιώτης Βλασταράκος Ειδ. Ιατρός Άννα Λιώρη Ειδ. Ιατρός

10 Αποτελέσματα της έρευνας Προφίλ έρευνας: Κατανομή ηλικιών (ιστόγραμμα) Κατανομή υψών (ιστόγραμμα)

11 Κατανομή βαρών (ιστόγραμμα) 1. Σε ποια ηλικία είχατε για πρώτη φορά έμμηνη ρύση (περίοδος); Μέσος όρος εμμηναρχής: 12,59 έτη ή 12 έτη και 7 μήνες 2. Πως υπολογίζετε τον κύκλο σας; (Με έντονα η σωστή απάντηση) Χωρίς απάντηση 23 7.2% Πρώτη μέρα μηνοραγγίας μέχρι τελευταία μέρα πριν την επόμενη 147 46.2%

μηνορραγία Πρώτη μέρα μηνορραγίας μέχρι την τελευταία μέραμηνορραγίας 92 28.9% Τελευταία ημέρα μηνορραγίας μέχρι την τελευταία μέρα πριν την επόμενη μηνορραγία 45 14.2% Πρώτη μέρα μηνοραγγίας μέχρι τελευταία μέρα την τελευταία μέρα της επόμενης μηνορραγίας 8 2.5% Τελευταία μέρα μηνοραγγίας μέχρι την τελευταία μέρα της επόμενης μηνορραγίας 3 0.9% ΣΥΝΟΛΟ 318 100% 12 3. Ο κύκλος σας είναι σταθερός; Χωρίς απάντηση 1 0.3% ΝΑΙ 169 53.1% ΟΧΙ 148 46.6% 4. Κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους πόσες φορές είχατε περίοδο; 5. Πόσες μέρες διαρκεί ο κύκλος σας; Χωρίς απάντηση 5 1.6% < 24 ημέρες 53 16.7% Περίπου 28 ημέρες με μικρές αποκλίσεις κάποιων ημερών (24-34) 221 69.5% > 35 ημέρες 39 12.3% Παρατηρήσεις: Με διαταραχη: 16.7% + 12.3% = 29% ή 53 + 39 = 92 άτομα

13 Πρωταθλητισμος με <24 μερες : 1 άτομα Πρωταθλητισμος Αθλητριες με >35 μερες : 3 άτομα Άρα με διαταραχη και πρωταθλητισμο 4 στις 92 δηλαδή το 4.3% των ατόμων με διαταραχή ασχολείται με πρωταθλητισμό. 6. Συμπτώματα και κριτήριο Rotterdam Πόσες κοπέλες πληρούν τα 2 από 3 κριτήρια του Rotterdam στην έρευνά μας: 66 στις 318 (20,8%) Παρατήρηση: Αναφερόμαστε αποκλειστικά στα 2 πρώτα κριτήρια του Rotterdam. Δεν πραγματαποιήθηκε υπερηχογραφικός έλεγχος. 7. Σε περίπτωση αύξησης του βάρους σας, σε ποιο σημείο του σώματος σας εντοπίζετε εσείς την εναπόθεση της περίσσειας του βάρους αυτού; Χωρίς απάντηση 32 10.1% Κάτω άκρα και γλουτούς 109 34.6% Κεντρικά 176 55.3% 8. Ασχολείστε με κάποιο άθλημα; Χωρίς απάντηση 1 0.3% ΝΑΙ 87 27.4% ΟΧΙ 230 72.3% Παρατηρήσεις Δημοφιλέστερα αθλήματα: Χορός, Στίβος 9. Ασχολείστε με τον πρωταθλητισμό; Χωρίς απάντηση 1 0.3% ΝΑΙ 5 1.6% ΟΧΙ 312 98.1% 10. Σε ποιές τροφές βασίζεται κατά κύριο λόγο η διατροφή σας; Χωρίς απάντηση 18 5.7% ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ 175 55% ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ 125 49.3% 11. Νοσήματα

14 Δεν δήλωσαν κάποιο νόσημα 293 92.1% Αυξημένη αρτηριακή πίεση 3 Αυξημενη χοληστερίνη 5 Σακχαρώδης διαβήτης 1 Υπερθυρεοειδισμός 17 Για συσχετίσεις δες παρατηρήσεις απάντησης 14. 12. Αν πάσχετε από κάποιο από τα παραπάνω νοσήματα, λαμβάνεται αγωγή για αυτό Δες παρατηρήσεις απάντησης 14. 13. Γνωρίζετε σχετικά με το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ); Χωρίς απάντηση 1 0.3% ΝΑΙ 161 50.6% ΟΧΙ 156 49.1% 14. Σας έχουν πει (γυναικολόγος ή άλλος ιατρός) ότι πάσχετε από Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ); Χωρίς απάντηση 2 0.6% ΝΑΙ 35 11.0% ΟΧΙ 281 88.4% Παρατηρήσεις Άτομα με πολύ πιθανό ΣΠΩ (ΝΑΙ στην ερώτηση 14) και αυξημέμενο δείκτης μάζα σώματος (ΒΜΙ > 25): 10 άτομα στα 35 (28.6%) Με ακμή: 13 άτομα στα 35 (37.1%) Με τριχοφυία: 10 άτομα στα 35 (28.6%) Παρατηρήσεις σε συνοδούς παθήσεις (συνοσηρότητα) Υποθυροειδισμός: 6 στις 35 (17.1%) Διαβήτης: 1 στις 35 (2.9%) Καμια συνοδο παθηση: 80%

15. Γνωρίζετε αν κάποιο μέλος της οικογένειάς σας (μητέρα, αδερφή, γιαγιάδες) πάσχει από Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών; Χωρίς απάντηση 2 0.6% ΝΑΙ 54 17.0% ΟΧΙ 262 82.4% 15

16 Συμπεράσματα της έρευνας Συμπερασματικά από τη μελέτη μας προκύπτει πως το ποσοστό των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας 17 έως 25 ετών του νομού Κέρκυρας που πιθανόν πάσχει ή μπορεί να εμφανίσει Σύνδρομο Πολυκυστικλων Ωοθηκών, πλησιάζει τα ποσοστά που δίνονται από τη διεθνή βιβλιογραφία καθώς και από αντίστοιχες μελέτες που έχουν γίνει στην Ευρώπη. Μεγάλο ποσοστό των κοριτσιών δεν γνωρίζουν το σωστό τρόπο υπολογισμού του εμμηνορρυσιακού κύκλου τους. Θεωρούμε ότι υπάρχει άμεση ανάγκη ενημέρωσης στα σχολεία για βασικά γυναικολογικά θέματα. Ακόμα και σήμερα υπάρχει σύγχυση ως προς τον ορισμό του Συνδρόμου Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS) και τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για να τεθεί η σωστή διάγνωση. Το 10% των ερωτηθέντων κοριτσιών γνώριζαν ότι πάσχουν από το PCOS έπειτα από επίσκεψη σε γυναικολόγο ενώ το ποσοστό που φέρει χαρακτηριστικά του συνδρόμου, δηλαδή διαταραχές του κύκλου σε συνδυασμό με κλινικά σημεία υπερανδρογοναιμίας (2 από τα 3 κριτήρια κατά Rotterdam) ανέρχεται περίπου στο 21%. Πολλά κορίτσια με PCOS συνεχίζουν να παραμένουν αδιάγνωστα. Στην έρευνα μας δεν ήταν δυνατόν να ελέγξουμε το 3 κριτήριο του Rotterdam (υπερηχογραφικός έλεγχος) οπότε η μελέτη βασίστηκε αποκλειστικά στα 2 πρώτα κριτήρια. Σύντομες παρατηρήσεις Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με έγκριση του Επιστημονικού Συμβουλίου του Γενικού Νοσοκομείου Κέρκυρας (α.π. 120/11.12.2014) και του Διοικητικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (α.π. 76/23.12.2014). Τα αποτελέσματα παρουσιάστηκαν στο 13ο Πανελλήνιο Συνέδριο Μαιευτικής και Γυναικολογίας (28-31/5/2015, Βόλος) ως ελεύθερη ανακοίνωση (ΕΑ-083).

17 Σύντομα βιογραφικά σημειώματα των ερευνητών ΛΙΩΡΗ ΑΝΝΑ: Γεννήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 1989. Μιλάει 2 ξένες γλώσσες: αγγλικά και γαλλικά Απόφοιτη Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ειδικευόμενη Ιατρός για απόκτηση του τίτλου ειδικότητας της Μαιευτικής- Γυναικολογίας Εργασία: Ως αγροτικός ιατρός στη ΜΤΝ του νοσοκομείου Κέρκυρας (Ιανουάριος- Ιούλιος 2013) Ως ειδικευόμενη Γενικής Χειρουργικής στο ΓΝ Κέρκυρας (Ιούλιος 2013- Σεπτέμβριος 2014) Κατά τη διάρκεια της έρευνας εργάζονταν ως αγροτική ιατρός στο Κ.Υ. Αγίου Αθανασίου Επί του παρόντος ειδ. ιατρός γυναικολογίας στο ΓΝ Μυτιλήνης ΒΛΑΣΤΑΡΑΚΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: Γεννήθηκε στις 12 Μαΐου 1988. Μιλάει 2 ξένες γλώσσες: αγγλικά και γαλλικά Απόφοιτος Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) Ειδικευόμενος Ιατρός για απόκτηση του τίτλου ειδικότητας της Μαιευτικής- Γυναικολογίας Εργασία: Ως ειδικευόμενος Γενικής Χειρουργικής στο ΓΝ Κέρκυρας (Ιούλιος 2013-Σεπτέμβριος 2014) Κατά τη διάρκεια της έρευνας εργάζονταν ως αγροτικός ιατρός στο Π.Ι. Επίσκεψης Επί του παρόντος ειδ. ιατρός γυναικολογίας στο ΓΝ Μυτιλήνης Δημοσίευση εργασίας τον Ιούλιο του 2012 με θέμα «Επιπλοκές 1 ου τριμήνου κύησης» από της Α Μαιευτική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών ΜΑΓΙΟΛΑΔΙΤΗΣ ΜΑΡΙΟΣ: Γεννήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 1978. Μιλάει 2 ξένες γλώσσες: αγγλικά και γερμανικά Απόφοιτος Μαθηματικού Πανεπιστημίου Κρήτης Κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου Υποψήφιος διδάκτορας του τμήματος πληροφορικής του Ιονίου Πανεπιστημίου Εργασία: Ως επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Oldenburg (Γερμανία) (2008-2011) Επί του παρόντος εκπαιδευτής ενηλίκων στο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Κέρκυρας Υποψήφιος διδάκτορας του τμήματος πληροφορικής του Ιονίου Πανεπιστημίου