Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Τετάρτη 4 Ιανουαρίου Ελληνική Οικονομία ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ

Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Τετάρτη 4 Ιανουαρίου 2012 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Ελληνική Οικονομία Εξελίξεις στο Λιανικό Εμπόριο: Τα τελευταία έτη συντελούνται σημαντικές δομικές αναδιαρθρώσεις που προέρχονται κυρίως από την αυξανόμενη συγκέντρωση των επιχειρήσεων του κλάδου και από την ουσιαστικότερη διεθνοποίηση και τις σημαντικές αλλαγές στις μορφές των καταστημάτων του λιανικού εμπορίου. Ωστόσο, αυτές οι εξελίξεις στον κλάδο του λιανικού εμπορίου σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθούν ως εξηγήσεις των μεγάλων ανακατατάξεων στις καταγεγραμμένες πωλήσεις των καταστημάτων λιανικής στη χώρα, όπως αναλύεται κατωτέρω. Συγκεκριμένα, ο γενικός δείκτης όγκου των πωλήσεων στο λιανικό εμπόριο (εκτός καυσίμων) μειώθηκε κατά -8,8% σε ετήσια βάση τον Οκτ. 11, έναντι -5,2% τον Σεπτ. 11 και -10,2% τον Οκτ. 10. Μετά την εξέλιξη αυτή, η πτώση του όγκου του κύκλου εργασιών στο λιανικό εμπόριο αναμένεται στο -4,0% στο 4 ο 3μηνο. 11, (παρά τη χαμηλή βάση του δείκτη στο 4 ο 3μηνο. 10), από μείωση κατά -2,0% στο 3 ο 3μηνο. 11 και κατά -9,1% και -14,0% στο 2 ο και στο 1 ο 3μηνο. 11 αντίστοιχα. Η πτώση του δείκτη στο 4 ο 3μηνο. 11 αποδίδεται κυρίως στη νέα επιδείνωση του οικονομικού κλίματος στη χώρα στο 2μηνο Οκτ.-Νοεμ. 11, εξαιτίας των καθυστερήσεων καταβολής της 6 ης δόσης του δανείου των 110 δις, της συνέχισης της αρνητικής πορείας των καθαρών εσόδων του τακτικού προϋπολογισμού στο 11μηνο 11 (12μηνος ρυθμός, 11μηνο 11:-3,3%, 11μηνο 10: +4,8%), της υποβάθμισης από την Τρόικα των προοπτικών ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας στην περίοδο 2012-2030 και της πολιτικής αβεβαιότητας που επικράτησε στο 1 ο 15ήμερο του Νοεμβρίου. Ετήσιες Ποσοστιαίες Mεταβολές τoυ Mέσου Δείκτη Όγκου Λιανικών Πωλήσεων Κατηγορίες Καταστημάτων Οκτ.'11 Οκτ.'10 Μεγάλα Kαταστήματα Tροφίμων -0,4% -9,1% Πολυκαταστήματα 0,0% -10,6% Μικρά Καταστήματα Τροφίμων -19,7% -4,5% Φαρμακευτικά-Καλλυντικά -0,4% -10,6% Ένδυση-Υπόδηση -29,8% -10,4% Έπιπλα-Ηλεκτρ. Είδη -14,9% -14,1% Βιβλία-Χαρτικά-Λοιπά είδη -12,8% -4,5% Γενικός Δείκτης Όγκου -10,8% -8,1% Γενικός Δείκτης Όγκου εκτός Καυσίμων και Λιπαντικών Αυτοκινήτων -8,8% -10,2% Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ. Επιπλέον των ανωτέρω, η πτώση του καταγεγραμμένου όγκου των λιανικών πωλήσεων στο 4 ο 3μηνο.11 σημειώθηκε σε μια περίοδο μεγάλης ανόδου των εισπράξεων της χώρας από τον εξωτερικό τουρισμό (+15% τον Οκτ. 11) και σχετίζεται και με την μεγάλη πτώση των εσόδων από τον ΦΠΑ κατά -4,4% τον Σεπτ. 11, κατά -10,7% τον Οκτ. 11 και κατά -6,7% τον Νοέμ. 11. Η πτώση αυτή των εσόδων από τον ΦΠΑ σημειώθηκε αμέσως μετά την αύξηση των συντελεστών του ΦΠΑ στα προϊόντα εστίασης από το 13% στο 23% και μετά την ανακοίνωση ότι το αφορολόγητο εισόδημα όλων των φορολογουμένων περιορίζεται πλέον στα 5.000. Είναι αξιοσημείωτο ότι η πτώση των όγκου των πωλήσεων στα μεγάλα καταστήματα τροφίμων τον Οκτ. 11 περιορίστηκε στο ελάχιστο -0,4% σε ετήσια βάση, ενώ η πτώση του όγκου των πωλήσεων στα μικρά καταστήματα τροφίμων ποτών καπνού ανήλθε στο εξαιρετικά ανησυχητικό και άκρως εντυπωσιακό -19,7%. Ακριβώς αντίστροφη ήταν η επίδοση των ανωτέρω τομέων τον Οκτ. 10, όταν ακόμη οι καταναλωτές μάζευαν αποδείξεις για να επιτύχουν υψηλότερη φορολογική απαλλαγή. Ειδικότερα, η πτώση του όγκου των πωλήσεων των μεγάλων καταστημάτων τροφίμων ήταν -9,1% τον Οκτ. 10, ενώ η πτώση του όγκου των πωλήσεων των μικρών καταστημάτων τροφίμων ήταν τότε πολύ μικρότερη, μόνο -4,5%. Επίσης, τον Οκτώβριο του 2011 παρατηρήθηκε το εντυπωσιακό γεγονός ότι η αξία των λιανικών πωλήσεων εκτός των καταστημάτων σημείωσε κάθετη πτώση κατά -33,4%, έναντι της πτώσης τους μόνο κατά -13,4% τον Οκτ. 10. Ανάλογη είναι η εξέλιξη στον όγκο των πωλήσεων των πολυκαταστημάτων και των μικρών καταστημάτων ένδυσης υπόδησης, και επίπλων και οικιακού εξοπλισμού. Στα μεγάλα πολυκαταστήματα σημειώθηκε 0,0% μεταβολή του όγκου των πωλήσεων τον Οκτ. 11, έναντι πτώσης του κατά -10,6% τον Οκτ. 10. Στα μικρά καταστήματα ένδυσης-υπόδησης και στα καταστήματα επίπλων-ηλεκτρικών ειδώνοικιακού εξοπλισμού σημειώθηκε τεράστια πτώση του όγκου των πωλήσεων κατά -29,8% και -14,9% αντίστοιχα τον Οκτ. 11, έναντι της μικρότερης πτώσης του κατά -10,4% και -14,1% αντίστοιχα τον Οκτ. 10. Η διαφορά είναι, προφανώς, ότι στα πολυκαταστήματα και στα μεγάλα καταστήματα τροφίμων τίποτα δεν αγοράζεται χωρίς απόδειξη. Τα ανωτέρω δείχνουν με εξαιρετικά εμφανή τρόπο το κύριο πρόβλημα που αντιμετωπίζει και σήμερα η Ελληνική οικονομία. Το πρόβλημα είναι η εκτεταμένη και αυξανόμενη φοροδιαφυγή και η εισφοροδιαφυγή που καλύπτονται στην τρέχουσα περίοδο πίσω από την ύφεση που πράγματι επιβαρύνει την οικονομία και κυρίως πίσω από την αδυναμία του κρατικού μηχανισμού να εφαρμόσει αποτελεσματικά μέτρα για την αντιμετώπισή της. Ο αυξανόμενος όγκος των μη καταγεγραμμένων συναλλαγών στο λιανικό εμπόριο αποτελεί, προφανώς, βασικό παράγοντα που επηρεάζει την καταγεγραμμένη αξία και τον καταγεγραμμένο όγκο των πωλήσεων των καταστημάτων λιανικών πωλήσεων, όπως φαίνεται από τα όσα προαναφέρθηκαν. Όσον αφορά τον πραγματικό όγκο των λιανικών πωλήσεων στη χώρα η εξέλιξή του μπορεί να εκτιμηθεί μόνο από την εξέλιξη του όγκου των πωλήσεων στα μεγάλα καταστήματα τροφίμων και στα πολυκαταστήματα διότι μόνο σε αυτά

υπάρχει πλήρης καταγραφή των συναλλαγών που πράγματι λαμβάνουν χώρα στη χώρα. Επίσης, στην πτώση του όγκου των λιανικών πωλήσεων το 10μηνο 11 συνέτεινε και η σημαντική μείωση του όγκου των πωλήσεων φαρμάκωνκαλλυντικών κατά -9,8% στο 10μηνο. 11 σε ετήσια βάση, από αύξησή τους κατά +0,8% στο 10μηνο. 10. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στις προσπάθειες που καταβάλλονται για τον εξορθολογισμό της κατανάλωσης φαρμάκων και περιστολής της υπέρσυνταγογράφησης που ως τις αρχές του 2010 υπήρξε ένας από τους παράγοντες που συνέτειναν στη διόγκωση των δαπανών υγείας. Παγκόσμια Οικονομία Το 2012 αναμένεται να αποτελέσει καταλύτη εξελίξεων στις αγορές και την παγκόσμια οικονομία. Ο βαθμός επίλυσης των μεγάλων προβλημάτων δημοσίου χρέους στην Ευρωζώνη αλλά και στις ΗΠΑ, με αποφυγή της εισόδου της παγκόσμιας οικονομίας ή των επιμέρους οικονομιών σε νέα επώδυνη ύφεση αποτελεί το βασικό ζητούμενο. Ειδικότερα, η κρίση δημοσίου χρέους στην ΖτΕ και η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των αγορών στο αξιόχρεο των χωρών της Νότιας Ευρώπης, σε συνδυασμό με την έγκαιρη επαναφορά των οικονομιών σε πορεία ανάπτυξης, απαιτεί τη λήψη συντονισμένων και κατάλληλα σχεδιασμένων ανά χώρα μέτρων τόσο στη βραχυχρόνια όσο και στη μέσο-μακροχρόνια περίοδο. Από την άλλη πλευρά, και στις ΗΠΑ η διατήρηση της οικονομίας σε αναπτυξιακή τροχιά, με ταυτόχρονη μείωση των εξαιρετικά υψηλών δημοσιονομικών ελλειμμάτων της χώρας, αποτελεί πραγματική πρόκληση σε μια εκλογική χρονιά. Η έναρξη της προεκλογικής περιόδου (3.1.2012) στις ΗΠΑ για το προεδρικό χρίσμα, σηματοδοτεί την έναρξη μιας περιόδου άνω των 10 μηνών στην οποία αναμένεται να επικρατήσει μια σχετικά ρευστή οικονομική κατάσταση, καθώς οι υποψήφιοι πρόεδροι προκειμένου να κερδίσουν την εύνοια των ψηφοφόρων θα αναλώνονται περισσότερο σε ανακοινώσεις μέτρων ικανοποίησης ορισμένων σημαντικών κοινωνικών ομάδων, παρά σε επώδυνα μέτρα προσαρμογής, όπως απαιτεί η μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος. Οι γεωπολιτικές εξελίξεις θα είναι επίσης στο επίκεντρο και το 2012. Η συνεχιζόμενη αναταραχή στη Συρία, οι συνεχείς αναφορές του Ιράν στο πυρηνικό του οπλοστάσιο και στην παρακώλυση της διακίνησης του πετρελαίου, το νέο πολιτικό πρόσωπο στην ηγεσία της Β. Κορέας, κ.ά., αποτελούν εστίες πολιτικής αβεβαιότητας με αρνητικές συνέπειες για τις αγορές και την παγκόσμια οικονομία. Στην έκθεση Global Economic Monitor του Διεθνούς Χρηματοπιστωτικού Ινστιτούτου (IIF) προβλέπεται ότι η αύξηση του ΑΕΠ το 2012 θα κυμανθεί στο ικανοποιητικό +2,1% στις ΗΠΑ και στο +1,9% στην Ιαπωνία, ενώ στην Ευρωζώνη θα καταγραφεί ύφεση της τάξης του -1%. Άλλωστε και η Γερμανίδα καγκελάριος στο πρωτοχρονιάτικο μήνυμα της προειδοποίησε ότι το 2012 θα είναι μια δύσκολη χρονιά, δυσκολότερη από το 2011. Ωστόσο, διαβεβαίωσε επίσης ότι θα πράξει ότι είναι απαραίτητο, ώστε η Ευρώπη να βγει ισχυρότερη από την τρέχουσα κρίση. Το IIF επικεντρώνεται στην έκθεση του στις τέσσερις μεγάλες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν οι Κυβερνήσεις το 2012. Η πρώτη είναι η αποτροπή της ύφεσης ((recession), η αναχρηματοδότηση του δημοσίου αλλά και του ιδιωτικού χρέους (refinancing), η προώθηση των μεταρρυθμίσεων (reform) και το θέμα της αναδιάρθρωσης του χρέους (restructuring). Όσον αφορά την ύφεση το διεθνές ινστιτούτο αναφέρει ότι η Ευρωζώνη έχει να αντιμετωπίσει τις επικείμενες οικονομικές και χρηματοδοτικές συνέπειες της. Στο θέμα της αναχρηματοδότησης το ινστιτούτο θεωρεί ότι υπάρχουν μεγάλες ανάγκες τόσο για κράτη όσο και για τράπεζες. Ειδικότερα, η Ιταλία αποτελεί τη χώρα η οποία καλείται να αντιμετωπίσει τις μεγαλύτερες προκλήσεις, ωστόσο προβλέπει ότι οι ισχυρά οικονομικά χώρες θα συμβάλουν στην αναχρηματοδότηση του χρέους των υπολοίπων χωρών. Όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις το IIF υποστηρίζει ότι η ταχεία μετάβαση από τις προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις της Συνόδου Κορυφής της 8-9 ης Δεκεμβρίου αποτελεί ένα αρκετά φιλόδοξο σχέδιο για το 1 ο 3μηνο 12, το οποίο όμως εγκυμονεί αρκετούς πολιτικούς κινδύνους. Τέλος, για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, το Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο, σημειώνει ότι η συμφωνία για την ανταλλαγή των ελληνικών ομολόγων πρέπει να ολοκληρωθεί, με βάση τους όρους που αποφασίστηκαν στη Σύνοδο Κορυφής της 26 ης Οκτωβρίου 2011, μέσα στο 1 ο 3μηνο 12. Στο μεταξύ, στις 9.1.2012 συναντώνται στο Βερολίνο, η Γερμανίδα Καγκελάριος και ο Γάλλος Πρόεδρος, προκειμένου να προετοιμάσουν τις συζητήσεις, που θα πραγματοποιηθούν στα τέλη του μήνα ενόψει του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Σκοπός της συναντήσεως η επεξεργασία των προτάσεων που συμφωνήθηκαν στην Σύνοδο Κορυφής της 8-9 ης Δεκεμβρίου για ένα νέο σύμφωνο δημοσιονομικής ενοποίησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 26 (με εξαίρεση του Ηνωμένου Βασιλείου). Στο μεταξύ, η προειδοποίηση από την ισπανική κυβέρνηση για την μη επίτευξη του τεθέντος στόχου του ελλείμματος, επανέφερε στο προσκήνιο τα προβλήματα χρέους της Ευρωζώνης. Σύμφωνα με τις δηλώσεις της αντιπροέδρου της κυβέρνησης της Ισπανίας το 2011 θα κλείσει με έλλειμμα μεγαλύτερο του 8% αντί του αρχικού στόχου για 6%. Στα πλαίσια του περιορισμού του ελλείμματος η κυβέρνηση της Ισπανίας ενέκρινε ήδη ένα πακέτο μέτρων ύψους 15,9 δις, ενώ αναμένεται να λάβει πρόσθετα μέτρα τα οποία θα γνωστοποιηθούν εντός της τρέχουσας εβδομάδας, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι υπερβάσεις στον προϋπολογισμό. Αισιόδοξο όμως είναι το μήνυμα που έστειλε στις αγορές η Ιταλία για μείωση του ελλείμματος το 2011 στα 61,5 δις έναντι 67,0 δις του 2010, ξεπερνώντας και τις πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις της κυβέρνησης. Ήδη, η Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 2

κυβέρνηση της Ιταλίας εκτιμά ότι το δημόσιο έλλειμμα θα διαμορφωθεί το 2011 στο 3,9% του ΑΕΠ. Παρά τις παραπάνω θετικές εξελίξεις, οι κεφαλαιαγορές συνεχίζουν να εμφανίζονται νευρικές, καθώς το δημόσιο χρέος της Ιταλίας εξακολουθεί να διαμορφώνεται στο 120% του ΑΕΠ. Στο χώρο των χρηματιστηριακών και ομολογιακών αγορών η εικόνα εμφανίζεται μικτή. Η νευρικότητα των επενδυτών αλλά και η απουσία κατεύθυνσης των αγορών λόγω νέου έτους αποτελούν τα βασικά αίτια. Ο δείκτης μεταβλητότητας του EuroStoxx 50, ο οποίος καταγράφει την επενδυτική ανησυχία για την πορεία των ευρωπαϊκών χρηματιστηρίων ανήλθε στις 31,30 μονάδες στις 2.1.2012 από 29,75 μονάδες στις 27.12.2011. Ωστόσο, σε σταθεροποιητικούς ρυθμούς κινείται ο διεθνής χρηματιστηριακός δείκτης MSCI World, ο οποίος διαμορφώθηκε στις 300,31 μονάδες την 2.1.2012, από τις 300,06 μονάδες την 27.12.2011. MSCI-AC World Index 361 357,72 349 337 325 313 301 299,51 289 277 265 Πηγή: Reuters 266,36 Ιαν-11 Απρ-11 Ιουλ-11 Σεπ-11 Δεκ-11 Στην αγορά των ομολόγων η εικόνα εμφανίζεται λίγο πιο αισιόδοξη. Οι αποδόσεις των ευρωπαϊκών ομολόγων δείχνουν τάσεις αποκλιμάκωσης, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τα 10ετή ιταλικά ομόλογα των οποίων η απόδοση διαμορφώθηκε σε 6,95% την 3.1.2012 από 7,12% την 27.12.2011, καθώς θετικά συνεχίζει να επηρεάζει τις αγορές η ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΠΕΡΙΘΩΡΙΩΝ 10ΕΤΩΝ ΟΜΟΛΟΓΩΝ (ENANTI ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ) Ελλάδα Πορτογαλία Ισπανία Ιταλία 2/1/2012 3.207 1.185 338 500 29/12/2011 3.194 1.203 349 515 12/12/2011 3.054 1.120 391 493 Πηγή: Reuters-τιμές κλεισίματος απόφαση της ΕΚΤ να προχωρήσει σε ενίσχυση της ρευστότητας των τραπεζών της ΖτΕ ύψους 489 δις μέσω δημοπρασίας χρηματοδότησης (21.12.2011) 3ετούς διάρκειας και επιτόκιο 1%. Εν τω μεταξύ η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προχώρησε την εβδομάδα που έληξε την 30.12.2011 σε αγορές κρατικών ομολόγων αξίας 462 εκατ. έναντι 19 εκατ. το αμέσως προηγούμενο πενθήμερο. Οι αγορές ομολόγων των τελευταίων δύο εβδομάδων είναι οι μικρότερες σε αξία που έχουν πραγματοποιηθεί από την αρχή Αυγούστου του 2011. Ως αποτέλεσμα το σύνολο των αγορών από τις 10.5.2011 να ανέλθει σε 211,5 δις. Όσον αφορά τις εξελίξεις στις οικονομίες, αισιόδοξα είναι τα μηνύματα που στέλνει η αγορά ακινήτων στις ΗΠΑ, καθώς τόσο οι πωλήσεις νέων κατοικιών για το Νοεμ. 11 όσο και οι επικείμενες πωλήσεις κατοικιών (υψηλό 18 μηνών) για την ίδια χρονική περίοδο σημείωσαν άνοδο, γεγονός που μας επιτρέπει να συζητούμε για πιθανολογούμενη ανάκαμψη του κλάδου, εφόσον συνεχισθεί η ανοδική τάση και τους επόμενους μήνες. Σχετικά βελτιωμένη εμφανίζεται όμως και η εικόνα από την αγορά εργασίας στις ΗΠΑ, όπως η τελευταία αποτυπώνεται από τα εβδομαδιαία επιδόματα ανεργίας. Ο μέσος όρος 4 εβδομάδων διατηρείται στα χαμηλότερα επίπεδα από τον Ιούν. 08. Πληρέστερη εικόνα της αγοράς θα αποκτήσουν οι αγορές με την ανακοίνωση (6.1.2012) των νέων θέσεων εργασίας που προστέθηκαν στην οικονομία το μήνα Δεκ. 11. Σε επίπεδο παραγωγής η οριακή υποχώρηση του δείκτη μεταποίησης Chicago PMI για το Δεκ. 11 στο 62,5 από 62,6 τον Νοεμ. 11 δεν δημιουργεί ιδιαίτερη ανησυχία, καθώς διατηρείται άνω του 50 (περιοχή οικονομικής επέκτασης). Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, στη ΖτΕ η οριακή βελτίωση του δείκτη υπευθύνων προμηθειών μεταποίησης (ΡΜΙ) για το Δεκ. 11 στο 46,9 από 46,4 τον Νοεμ. 11 δεν αναιρεί τις αρνητικές εξελίξεις στον βιομηχανικό τομέα. Παράλληλα η υποχώρηση της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών αντικατοπτρίζει τις τάσεις ανάσχεσης της οικονομικής δραστηριότητας. Τέλος, στην αγορά συναλλάγματος το ευρώ δείχνει τάσεις σταθεροποίησης στην περιοχή των 1,30 USD/EUR. Κινητικότητα παρατηρείται σε ορισμένα νομίσματα, αν και ο όγκος συναλλαγών θεωρείται ιδιαίτερα χαμηλός λόγω των αργιών σε ορισμένες χώρες. Αν και το 2011 ήταν ένα έτος υποτίμησης για το ευρώ ως προς το σύνολο των βασικότερων νομισμάτων, δέκα χρόνια μετά την καθιέρωσή του, εξακολουθεί να είναι σταθερό και να αποτελεί μετά το δολάριο το σημαντικότερο αποθεματικό νόμισμα. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Ελληνική Οικονομία Λιανικές Πωλήσεις: Ο γενικός δείκτης όγκου των πωλήσεων στο λιανικό εμπόριο (εκτός καυσίμων) μειώθηκε κατά -8,8% σε ετήσια βάση τον Οκτ. 11, έναντι -5,2% τον Σεπτ. 11 και -10,2% τον Οκτ. 10. Επίσης, στο 10μηνο 11 σημειώθηκε πτώση του όγκου των πωλήσεων (εκτός καυσίμων) κατά -8,7% σε ετήσια βάση, έναντι μείωσής του κατά -4,5% στο 10μηνο 10. Μετά την εξέλιξη αυτή, η πτώση του όγκου του κύκλου εργασιών στο λιανικό εμπόριο αναμένεται στο -4,0% στο 4 ο 3μηνο. 11, (παρά τη χαμηλή βάση του δείκτη στο 4 ο 3μηνο. 10), από μείωση κατά -2,0% στο 3 ο 3μηνο. 11 και κατά -9,1% και -14,0% στο 2 ο και στο 1 ο 3μηνο. 11 αντίστοιχα. Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 3

Η πτώση του δείκτη στο 4 ο 3μηνο. 11 αποδίδεται κυρίως στην νέα επιδείνωση του οικονομικού κλίματος στη χώρα στο 2μηνο Οκτ.-Νοεμ. 11, εξαιτίας των καθυστερήσεων καταβολής της 6 ης δόσης του δανείου των 110 δις, της συνέχισης μείωσης των καθαρών εσόδων του τακτικού προϋπολογισμού στο 11μηνο 11 (12μηνος ρυθμός, 11μηνο 11:-3,3%, 11μηνο 10: +4,8%), της υποβάθμισης από την Τρόικα των προοπτικών ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας στην περίοδο 2012-2030 και της πολιτικής αβεβαιότητας που επικράτησε στο 1 ο 15ήμερο του Νοεμβρίου. Ετήσιες Ποσοστιαίες Mεταβολές τoυ Mέσου Δείκτη Όγκου Λιανικών Πωλήσεων Κατηγορίες Καταστημάτων Ιαν.-Οκτ.'11 Ιαν.-Οκτ.'10 Μεγάλα Kαταστήματα Tροφίμων -3,5% -3,6% Πολυκαταστήματα 3,2% -10,7% Μικρά Καταστήματα Τροφίμων -14,0% -3,7% Φαρμακευτικά-Καλλυντικά -9,8% 0,8% Ένδυση-Υπόδηση -18,9% -9,2% Έπιπλα-Ηλεκτρ. Είδη -16,0% -8,5% Βιβλία-Χαρτικά-Λοιπά είδη -5,3% -2,0% Γενικός Δείκτης Όγκου -10,0% -4,0% Γενικός Δείκτης Όγκου εκτός Καυσίμων και Λιπαντικών Αυτοκινήτων -8,7% -4,5% Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ. Επιπλέον των ανωτέρω, η πτώση του καταγεγραμμένου όγκου των λιανικών πωλήσεων στο 4 ο 3μηνο.11 σημειώθηκε σε μια περίοδο μεγάλης ανόδου των εισπράξεων της χώρας από τον εξωτερικό τουρισμό (+15% τον Οκτ. 11) και σχετίζεται και με την μεγάλη πτώση των εσόδων από τον ΦΠΑ κατά -4,4% τον Σεπτ. 11, κατά -10,7% τον Οκτ. 11 και κατά -6,7% τον Νοέμ. 11. Η πτώση αυτή των εσόδων από τον ΦΠΑ σημειώθηκε αμέσως μετά την αύξηση των συντελεστών του ΦΠΑ στα προϊόντα εστίασης από το 13% στο 23% και την ανακοίνωση ότι το αφορολόγητο εισόδημα όλων των φορολογουμένων περιορίζεται πλέον στα 5.000. Είναι αξιοσημείωτο ότι η πτώση των όγκου των πωλήσεων στα μεγάλα καταστήματα τροφίμων τον Οκτ. 11 περιορίστηκε στο ελάχιστο -0,4% σε ετήσια βάση, ενώ η πτώση του όγκου των πωλήσεων στα μικρά καταστήματα τροφίμων ποτών καπνού ανήλθε στο εξαιρετικά ανησυχητικό και άκρως εντυπωσιακό -19,7%. Ακριβώς αντίστροφη ήταν η επίδοση των ανωτέρω τομέων τον Οκτ. 10, όταν ακόμη οι καταναλωτές μάζευαν αποδείξεις για να επιτύχουν υψηλότερη φορολογική απαλλαγή. Ειδικότερα, η πτώση του όγκου των πωλήσεων των μεγάλων καταστημάτων τροφίμων ήταν -9,1% τον Οκτ. 10, ενώ η πτώση του όγκου των πωλήσεων των μικρών καταστημάτων τροφίμων ήταν τότε πολύ μικρότερη, μόνο -3,9%. Τέλος, τον Οκτώβριο του 2011 φαίνεται ότι επιτεύχθηκε επιτέλους ο από καιρό επιδιωκόμενος δραστικός περιορισμός του παραεμπορίου, αφού οι πωλήσεις εκτός των καταστημάτων σημείωσαν κάθετη πτώση κατά -33,4%, έναντι της πτώσης τους μόνο κατά -13,4% τον Οκτ. 10. Ανάλογη είναι η εξέλιξη στον όγκο των πωλήσεων των πολυκαταστημάτων και των μικρών καταστημάτων ένδυσης υπόδησης, και επίπλων και οικιακού εξοπλισμού. Στα μεγάλα πολυκαταστήματα σημειώθηκε 0,0% αύξηση του όγκου των πωλήσεων τον Οκτ. 11, έναντι πτώσης του κατά -10,6% τον Οκτ. 10. Στα μικρά καταστήματα ένδυσης-υπόδησης και στα καταστήματα επίπλων-ηλεκτρικών ειδώνοικιακού εξοπλισμού σημειώθηκε τεράστια πτώση του όγκου των πωλήσεων κατά -29,8% και -14,6% αντίστοιχα τον Οκτ. 11, έναντι της μικρότερης πτώσης του κατά -11,3% και -14,3% αντίστοιχα τον Οκτ. 10. Η διαφορά είναι, προφανώς, ότι στα πολυκαταστήματα και στα μεγάλα καταστήματα τροφίμων τίποτα δεν αγοράζεται χωρίς απόδειξη. Τα ανωτέρω δείχνουν με εξαιρετικά εμφανή τρόπο το κύριο πρόβλημα που αντιμετωπίζει και σήμερα η Ελληνική οικονομία. Το πρόβλημα είναι η εκτεταμένη και αυξανόμενη φοροδιαφυγή και η εισφοροδιαφυγή που καλύπτονται στην τρέχουσα περίοδο πίσω από την ύφεση που πράγματι επιβαρύνει την οικονομία και κυρίως πίσω από την αδυναμία του κρατικού μηχανισμού να εφαρμόσει αποτελεσματικά μέτρα για την αντιμετώπισή της. Ο αυξανόμενος όγκος των μη καταγεγραμμένων συναλλαγών στο λιανικό εμπόριο αποτελεί, προφανώς, βασικό παράγοντα που επηρεάζει την καταγεγραμμένη αξία και τον καταγεγραμμένο όγκο των πωλήσεων των καταστημάτων λιανικών πωλήσεων, όπως φαίνεται από τα όσα προαναφέρθηκαν. Όσον αφορά τον πραγματικό όγκο των λιανικών πωλήσεων στη χώρα η εξέλιξή του μπορεί να εκτιμηθεί μόνο από την εξέλιξη του όγκου των πωλήσεων στα μεγάλα καταστήματα τροφίμων και στα πολυκαταστήματα διότι μόνο σε αυτά υπάρχει πλήρης καταγραφή των συναλλαγών που πράγματι λαμβάνουν χώρα στη χώρα. Επίσης, στην πτώση του όγκου των λιανικών πωλήσεων το 10μηνο 11 συνέτεινε και η σημαντική μείωση του όγκου των πωλήσεων φαρμάκωνκαλλυντικών κατά -9,8% στο 10μηνο. 11 σε ετήσια βάση, από αύξησή τους κατά +0,8% στο 10μηνο. 10. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στις προσπάθειες που καταβάλλονται για τον εξορθολογισμό της κατανάλωσης φαρμάκων και περιστολής της υπέρσυνταγογράφησης που ως τις αρχές του 2010 υπήρξε ένας από τους παράγοντες που συνέτειναν στη διόγκωση των δαπανών υγείας. Γενικότερα, στον τομέα του λιανικού εμπορίου στην Ελλάδα πραγματοποιούνται σημαντικές δομικές αναδιαρθρώσεις τα τελευταία έτη που προέρχονται κυρίως από την αυξανόμενη συγκέντρωση των επιχειρήσεων του κλάδου και από την ουσιαστικότερη διεθνοποίηση και τις σημαντικές αλλαγές στις μορφές των καταστημάτων του λιανικού εμπορίου. Οι εξελίξεις αυτές λαμβάνουν χώρα στον κλάδο του λιανικού εμπορίου στην Ελλάδα, ο οποίος αποτελεί κατεξοχήν παραδοσιακό κλάδο της ελληνικής οικονομίας με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Η προστιθέμενη αξία του λιανικού εμπορίου αντιπροσώπευε περί το 5% του συνόλου της προστιθέμενης αξίας της ελληνικής οικονομίας για την περίοδο 2000-2011, ενώ το 2010 απασχολούσε Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 4

το 11,2% του συνόλου των απασχολούμενων στην οικονομία, έναντι 10,8% το 2000. Επισημαίνεται ότι το 44,5% των απασχολούμενων στο λιανικό εμπόριο σχεδόν διπλάσιο ποσοστό από ότι στη ΖτΕ, ήταν ιδιοκτήτες και συγγενικά τους πρόσωπα. Στο ελληνικό λιανεμπόριο απασχολούνται κατά μέσο όρο τρεις εργαζόμενοι ανά επιχείρηση, έναντι πέντε στη ΖτΕ, γεγονός που αντανακλά το μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων μικρού μεγέθους που δραστηριοποιείται στην ελληνική αγορά. Η κατάσταση αυτή μεταβάλλεται ταχέως σε μια διαδικασία αναδιάρθρωσης που λαμβάνει χώρα στις τελευταίες δύο 10ετίες και επιταχύνθηκε κατά τα τελευταία έτη, ιδιαίτερα στην περίοδο της κρίσης. Ενδεικτικά σημειώνεται η επέκταση των εκπτωτικών σούπερ μάρκετ (discounters) μετά τη δυναμική είσοδο στην ελληνική αγορά μεγάλων διεθνών αλυσίδων εκπτωτικού εμπορίου. Ωστόσο, την τελευταία 3ετία λόγω συγχωνεύσεων και αποφάσεων των μητρικών εταιριών τους για απεμπλοκή από την ελληνική αγορά, τρεις αλυσίδες αυτού του είδους αποχώρησαν από την Ελλάδα (Aldi, Dia, Makro). Σημειώνεται επίσης η ανάπτυξη σύγχρονων συνοικιακών μίνι μάρκετ, η διενέργεια αγορών μέσω διαδικτύου (με περιορισμένο όμως ακόμα κύκλο εργασιών περί το 2%-3% στο σύνολο των λιανικών πωλήσεων) και η επιτάχυνση των συγχωνεύσεων και εξαγορών με την είσοδο τα τελευταία χρόνια σημαντικών πολυεθνικών εταιριών στον κλάδο του λιανικού εμπορίου. Επομένως, τα μεγάλα καταστήματα τροφίμων (supermarkets) και τα πολυκαταστήματα αποτελούν πράγματι ισχυρό ανταγωνιστικό πόλο για το μεγάλο πλήθος των μικρών καταστημάτων λιανικής που κατακλύζει ακόμη κάθε οδό των ελληνικών πόλεων. Ωστόσο, η μετατόπιση των καταναλωτών στην προτίμηση των μεγάλων καταστημάτων είναι μια σχετικά μακροχρόνια διαδικασία που λαμβάνει χώρα τα τελευταία έτη και θα συνεχιστεί στα επόμενα έτη με ταυτόχρονο εκσυγχρονισμό και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και των σοβαρών μικρών καταστημάτων. Ωστόσο, οι διαρθρωτικές αυτές εξελίξεις στον κλάδο του λιανικού εμπορίου σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθούν ως εξηγήσεις των τεράστιων διαφορών στο ρυθμό αύξησης των καταγεγραμμένων πωλήσεων των καταστημάτων λιανικής στη χώρα, ιδιαίτερα στο 2μηνο Σεπτ.- Οκτ. 2011, όπως προαναφέρθηκε. Παγκόσμια Οικονομία ΗΠΑ: Στην αγορά ακινήτων, τα στοιχεία των τελευταίων εβδομάδων δείχνουν μία μικρή ανάκαμψη της δραστηριότητας στον κλάδο, τάση που αν συνεχισθεί θα επιβεβαιώσει την είσοδο και αυτού του κλάδου σε πορεία ανάκαμψης. Συγκεκριμένα, μετά την ικανοποιητική αύξηση των πωλήσεων νέων κατοικιών κατά 1,6% σε μηνιαία βάση τον Νοέμ. 11 (+1,3% τον Οκτ. 11), και οι επικείμενες πωλήσεις κατοικιών σημείωσαν αύξηση μεγαλύτερη της αναμενόμενης, κατά 7,3% σε μηνιαία βάση τον Νοέμ. 11, ύστερα από αρκετά υψηλή αύξηση κατά 10,4% τον Οκτ. 11, ενώ σε ετήσια βάση οι εν λόγω πωλήσεις ενισχύθηκαν κατά 5,9% (Οκτ. 11: 9,2%). Βασικός παράγοντας ενίσχυσης των επικείμενων πωλήσεων κατοικιών είναι η μείωση των επιτοκίων των στεγαστικών δανείων. Ωστόσο αρνητική εξέλιξη είναι η πτώση στις τιμές των ακινήτων σύμφωνα με τον δείκτη τιμών κατοικιών FHFA, αλλά και τον δείκτη τιμών S&P s Case Shiller τον Οκτ. 11, όπως σημειώθηκε στο προηγούμενο Εβδομαδιαίο Δελτίο. Στον τομέα της παραγωγής, αντίθετα με την ύφεση που καταγράφεται στη ΖτΕ, όπως αποτυπώνεται από την διαμόρφωση κάτω του 50 των δεικτών ΡΜΙ στην μεταποίηση, ο δείκτης Chicago PMI διαμορφώθηκε στο 62,5 τον Δεκ. 11, επίπεδο ελαφρά χαμηλότερο σε σχέση με τον Νοέμ. 11 (62,6), αλλά και πάλι αρκετά υψηλότερο από τις προσδοκίες (61,0). Από την ανάλυση του δείκτη προκύπτει μικρή χειροτέρευση του υποδείκτη των νέων παραγγελιών στο 68,0 τον Δεκ. 11, από 70,2 τον Νοέμ. 11, ενώ σημαντική είναι η βελτίωση του υποδείκτη της απασχόλησης στο 58,6 τον Δεκ. 11, από 56,9 τον Νοέμ. 11. Σε κάθε περίπτωση, η εξέλιξη του δείκτη είναι θετική και αν συνεχισθεί, σηματοδοτεί ικανοποιητική ανάπτυξη της παραγωγής και στο 1 ο 3μηνο. 12. Οι αιτήσεις για εγγραφή στα ταμεία ανεργίας αυξήθηκαν κατά 15 χιλ. την εβδομάδα που έκλεισε την 24.12.2011, σε σχέση με την προηγούμενη εβδομάδα και διαμορφώθηκαν στις 381 χιλ. Ωστόσο, ο μέσος 4 εβδομάδων διαμορφώθηκε στις 375 χιλ., πολύ κάτω από το κρίσιμο όριο των 400 χιλ., που σηματοδοτεί ανάπτυξη στην οικονομία. Γενικά, οι αγορές αναμένουν τα στοιχεία για την απασχόληση που θα ανακοινωθούν στις 6.1.2012 για να διαπιστωθεί η ανάκαμψη της συγκεκριμένης αγοράς. % 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 Καμπύλη αποδόσεων - ΗΠΑ 21/9/2011 30/12/2011 0,0 3M 6M 1E 2E 3E 5E 7E 10E 30E Πηγή: Bloomberg-τιμές κλεισίματος FED - Operation twist Ομόλογα 2ετές 5ετές 10ετές 30ετές S&P 21.09.2011 0,20% 0,84% 1,86% 3,00% 1.167 30.12.2011 0,24% 0,83% 1,88% 2,90% 1.258 Operation twist: Η πολιτική που ξεκίνησε να εφαρμόζει η FED από τις 21.9.2011 προκειμένου να μειώσει τα επιτόκια χωρίς να μεταβάλει την προσφορά χρήματος, γνωστή με την επωνυμία operation twist έδειξε ότι τελικά δε λειτούργησε παρά μόνο σε ορισμένες χρονικές στιγμές. Ειδικότερα, η Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 5

πολιτική της δημιουργίας μιας επίπεδης καμπύλης αποδόσεων μέσω πώλησης βραχυχρόνιων και της αγοράς μακροπρόθεσμων ομολόγων προκειμένου να προκληθεί ένα επενδυτικό σοκ στην οικονομία το μόνο που κατόρθωσε ήταν να δώσει μια ώθηση στην χρηματιστηριακή αγορά και ειδικότερα του χρηματιστηριακού δείκτη S&P-500 κατά 7,8%. Η άνοδος αυτή αφορά μόνο την περίοδο από 21.9.2011-30.12.2011 γιατί συνολικά για το 2011 ο χρηματιστηριακός δείκτης παρέμεινε σχετικά αμετάβλητος. Η μη επιτυχής πολιτική μείωσης των επιτοκίων ενδεχομένως να οδηγήσει τη FED στη λήψη νέων μέτρων αν και το προτιμότερο στην παρούσα φάση θα ήταν να διατηρήσει μια στάση αναμονής μέχρι η οικονομία να επιβεβαιώσει το αληθές της ανάκαμψης. Άλλωστε τα οικονομικά στοιχεία που έρχονται στη δημοσιότητα προσδίδουν μια νότα αισιοδοξίας τόσο για την απασχόληση αλλά και την αγορά ακινήτων. ΖτΕ: Τα στοιχεία και αυτής της εβδομάδος επιβεβαιώνουν την ύφεση της οικονομίας της ΖτΕ στο σύνολό της το 4 ο 3μηνο. 11, η οποία προβλέπεται να συνεχισθεί μέχρι και το 1 ο 6μηνο. 12. Ενδεικτικό είναι ότι η ΤτΙσπανίας εκτιμά σύμφωνα με προκαταρκτικά στοιχεία ότι το ΑΕΠ της χώρας θα μειωθεί το 4 ο 3μηνο. 11, μετά από στασιμότητα της οικονομίας το 3 ο 3μηνο. 11. Στη ΖτΕ, ο δείκτης υπευθύνων προμηθειών (PMI) στη μεταποίηση βελτιώθηκε ελάχιστα, στο 46,9 τον Δεκ. 11, έναντι του χαμηλού 28 μηνών επιπέδου τον Νοέμ. 11 (46,4) και εξακολουθεί να διαμορφώνεται κάτω του 50 για 5 ο συνεχή μήνα, γεγονός που σηματοδοτεί ύφεση στον κλάδο της παραγωγής και της οικονομίας και το 1 ο 3μηνο. 12. Στη Γερμανία, ο δείκτης PMI στη μεταποίηση παραμένει κάτω του 50 για 3 ο συνεχή μήνα, καθώς διαμορφώθηκε στο 48,4 τον Δεκ. 11, από 47,9 τον Νοέμ. 11. Συνεπώς, φαίνεται ότι η στασιμότητα της οικονομίας που προβλέπεται το 4 ο 3μηνο. 11 θα συνεχισθεί και το 1 ο 3μηνο. 12, ενώ δεν αποκλείεται και αρνητικός ρυθμός ανάπτυξης. Στη Γαλλία, ο δείκτης PMI στην μεταποίηση βελτιώθηκε σε υψηλό επίπεδο 4 μηνών, στο 48,9 τον Δεκ. 11, από 47,3 τον Νοέμ. 11, ωστόσο το επίπεδο του δείκτη συμβαδίζει με ύφεση στην μεταποίηση. Η Ε. Επιτροπή προβλέπει τώρα αρνητική μεταβολή του ΑΕΠ κατά -0,1% σε 3μηνιαία βάση το 4 ο 3μηνο. 11. Στην Ιταλία ο δείκτης PMI στη βιομηχανία βελτιώθηκε ελαφρά, μετά την μεγάλη πτώση του τον Οκτ. 11, ενώ στην Ισπανία ο δείκτης στη μεταποίηση διαμορφώθηκε σε χαμηλό επίπεδο 2 ετών, στο 43,7 τον Δεκ. 11, επιβεβαιώνοντας το γεγονός ότι η οικονομία θα αργήσει να ανακάμψει. Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών στην Μεταποίηση Δεκ. 11 Νοέμ. 11 Οκτ. 11 Σεπ. 11 ΖτΕ 46,9 46,4 47,1 48,5 Γερμανία 48,4 47,9 49,1 50,3 Γαλλία 48,9 47,3 48,5 48,2 Ιταλία 44,3 44,0 43,3 48,3 Ισπανία 43,7 43,8 43,9 43,7 Πηγή: Reuters Στην αγορά χρήματος στη ΖτΕ, η αύξηση της προσφοράς χρήματος Μ3 περιορίσθηκε στο 2,0% τον Νοέμ. 11, από 2,6% τον Οκτ. 11 και 3,0% τον Σεπ. 11. Επίσης, η αύξηση της χρηματοδότησης προς τα νοικοκυριά περιορίσθηκε σε ετήσια βάση στο 2,1% τον Νοέμ. 11, από 2,2% τον Οκτ. 11 και 2,9% τον Σεπ. 11, με αύξηση στα στεγαστικά δάνεια στο 3,0%, όπως και τον Οκτ. 11 (Σεπ. 11: 3,9%), και νέα μείωση στα καταναλωτικά δάνεια κατά -2,2% σε ετήσια βάση τον Νοέμ. 11, από -1,9% τον Οκτ. 11 και τον Σεπ. 11. Η πιστωτική επέκταση προς τις επιχειρήσεις επιβραδύνθηκε, καθώς αυξήθηκε κατά 1,6%, έναντι αύξησης 1,8% τον Οκτ. 11 και 1,6% τον Σεπ. 11. Συνολικά η χρηματοδότηση προς τον ιδιωτικό τομέα επιβραδύνθηκε καθώς αυξήθηκε κατά 1,7% τον Νοέμ. 11, από 2,7% τον Οκτ. 11 και 2,5% τον Σεπ. 11. Συνεπώς, οι διογκωμένες ανάγκες χρηματοδότησης του δημόσιου τομέα εξακολουθούν να περιορίζουν τη διαθεσιμότητα πιστώσεων, ενώ η άρνηση των τραπεζών να δανείζουν στην διατραπεζική αγορά αλλά και η ανάγκη για αύξηση της κεφαλαιακής τους επάρκειας, δημιουργούν ακόμα μεγαλύτερη αβεβαιότητα, εμποδίζουν την εξομάλυνση του χρηματοπιστωτικού συστήματος και δυσχεραίνουν την ανάκαμψη των οικονομιών. Επιπλέον, η χειροτέρευση των δεικτών επιχειρηματικού κλίματος και καταναλωτικής εμπιστοσύνης, η οποία έχει οδηγήσει και σε απροθυμία των νοικοκυριών και επιχειρήσεων να δανειστούν, δυσχεραίνουν ακόμα περισσότερο το κλίμα, και περιορίζουν την ανάκαμψη της οικονομίας. Έξαλλου, το έντονο πρόβλημα ρευστότητας της οικονομίας φαίνεται και από το μεγάλο ύψος των συνολικών καταθέσεων των τραπεζών στην ΕΚΤ που ανήλθαν στα 446,2 στις 3.1.12, έναντι ωστόσο του ιστορικά υψηλού επιπέδου τους στα 452 δις στις 27.12.2011. Ισπανία: Η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση ανακοίνωσε στις 2.1.2012 ότι θα λάβει νέα έκτακτα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής προκειμένου να περιορίσει το δημόσιο έλλειμμα, καθώς εκτιμάται ότι αυτό θα υπερβεί το προβλεπόμενο 8% του ΑΕΠ το 2011. Υπενθυμίζεται ότι η πρόβλεψη του ελλείμματος έχει ήδη αναθεωρηθεί δύο φορές. Στόχος της κυβέρνησης είναι το έλλειμμα να διαμορφωθεί στο 4,4% του ΑΕΠ το 2012. Το Υπουργείο Οικονομικών Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 6

θα επεξεργασθεί τα νέα μέτρα εντός της τρέχουσας εβδομάδος. Τα νέα μέτρα αποτελούν επιπρόσθετα αυτών που ήδη ανακοινώθηκαν την 30.12.2011 και αφορούσαν αύξηση της φορολογίας και περικοπές δαπανών συνολικού ύψους 15 δις. Τα μέτρα μεταξύ των άλλων περιλαμβάνουν πάγωμα των μισθών στο δημόσιο τομέα- έχουν ήδη μειωθεί κατά μέσο όρο κατά 5% το 2010- και του κατώτατου μισθού ο οποίος κατά 641 το μήνα, θα είναι ένας από τους χαμηλότερους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Θα αυξηθεί ο χρόνος εβδομαδιαίας απασχόλησης στο δημόσιο στις 37,5 ώρες ενώ οι περισσότερες δημόσιες υπηρεσίες δε θα μπορούν να προσλαμβάνουν νέους υπαλλήλους. Το μεγαλύτερο τμήμα μείωσης των δαπανών από τα συνολικά 8,9 δις που έχουν προβλεφθεί, θα σχετίζεται με τα Υπουργεία Ανάπτυξης, Βιομηχανίας, Οικονομίας και Εξωτερικών. Όσον αφορά την αύξηση της φορολογίας των εισοδημάτων αυτή θα κυμαίνεται μεταξύ 0,75%-7,00%. Μικρή ανάσα θα υπάρξει για τους συνταξιούχους των οποίων οι συντάξεις θα αυξηθούν κατά 1% το 2012 προκειμένου να αντισταθμιστούν οι απώλειες από την άνοδο του πληθωρισμού. Τέλος, θα συνεχισθεί η καταβολή του επιδόματος ανεργίας των 400 ανά μήνα, καθώς ο αριθμός των ανέργων αγγίζει περίπου τα 5 εκατ.. Τα μέτρα δημοσιονομικής εξυγίανσης χαρακτηρίζονται ως τα πιο αυστηρά από το 1975 και θεωρούνται αναγκαία προκειμένου να αποτραπεί η είσοδος της ισπανικής οικονομίας σε μη αναστρέψιμες συνθήκες. 54 53 52 51 50 49 48 Πηγή: Bloomberg Δείκτης Manufacturing PMI Ι-11 Φ-11 Μ-11 Α-11 Μ-11 Ι-11 Ι-11 Α-11 Σ-11 Ο-11 Ν-11 Δ-11 Κίνα: Ο δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) της μεταποίησης σημείωσε άνοδο, μεγαλύτερη της εκτιμώμενης, υποδηλώνοντας ότι η οικονομία ενδεχομένως να έχει αρχίσει να σταθεροποιείται. Ειδικότερα, ο δείκτης ανήλθε στο 50,3 τον Δεκ. 11 (εκτίμηση αγοράς 49,1) από 49,0 τον Νοεμ. 11 και 50,4 τον Οκτ. 11. Μια μέτρηση πάνω από το 50 υποδεικνύει οικονομική επέκταση. Αναμφίβολα θετική επίδραση στο δείκτη είχε η εορταστική περίοδος των Χριστουγέννων και της πρωτοχρονιάς των δυτικών οικονομιών. Οι επιμέρους δείκτες των νέων παραγγελιών και των νέων εξαγωγικών παραγγελιών συνεχίζουν να διαμορφώνονται κάτω του 50 για δεύτερο και τρίτο μήνα αντίστοιχα. Σύμφωνα με τη Nomura η οικονομία της Κίνας θα επεκταθεί κατά 7,9% το 2012 ήτοι με το χαμηλότερο ρυθμό των τελευταίων 13 ετών. Το ΑΕΠ της Κίνας αυξήθηκε 10,4% το 10 ενώ στο 9μηνο 11 η οικονομία αναπτυσσόταν με ρυθμό 9,4%. Χρηματιστηριακές αγορές: Στις ΗΠΑ, ο δείκτης Dow Jones έκλεισε το 2011 με συνολικά κέρδη 5,5% με αποτέλεσμα να αποτελέσει το 2ο συνεχές κερδοφόρο έτος. Σε τριμηνιαίο επίπεδο ο Dow Jones το 4ο 3μηνο 11 ενισχύθηκε κατά 11,95% καταγράφοντας την μεγαλύτερη άνοδο από το 2003. Ο δείκτης Nasdaq υποχώρησε το 2011 κατά 1,8%, για πρώτη φορά μετά το 2008 ενώ ο S&P 500 παρέμεινε σταθερός. Στην Ευρώπη, η πλειοψηφία των δεικτών είχε αρνητικές επιδόσεις. Χαρακτηριστικά ο FTSE 100 είχε πτώση -5.6%, ο CAC 40 είχε πτώση -17,0% και ο Dax είχε πτώση -14,7%. Στην Ιαπωνία, ο δείκτης ΝΙΚΚΕΙ 225 κινήθηκε σε αρνητική περιοχή, καθώς η οικονομία δέχτηκε σοβαρό πλήγμα από τον καταστροφικό σεισμό της 11 ης Μαρτίου και το πυρηνικό ατύχημα που τον ακολούθησε. Οι απώλειες για το δείκτη ήταν -17% Τέλος στην Ελλάδα, ο ΓΔ έκλεισε το 2011 στις 680,42 μονάδες (χαμηλό 19 ετών) από 1.413,94 μονάδες στις 31.12.2010 καταγράφοντας πτώση -51,9%. Η συνολική κεφαλαιοποίηση της ελληνικής χρηματιστηριακής αγοράς υποχώρησε κατά 27,6 δις και διαμορφώθηκε στο τέλος του 2011 στα 27,3 δις από 54,9 δις που ήταν στο τέλος του 2010. 2010 2011 Μεταβολή ΓΔ ΧΑΑ 1.414 680-51,9% Dow Jones 11.578 12.218 5,5% S&P 500 1.258 1.258 0,0% NASDAQ 2.653 2.605-1,8% FTSE 100 5.900 5.572-5,6% CAC 40 3.805 3.160-17,0% DAX 6.914 5.898-14,7% NIKKEI 225 10.229 8.455-17,3% Πηγή: Bloomberg Αγορές συναλλάγματος: Η πιο ενδιαφέρουσα διακύμανση καταγράφηκε τις πρώτες ώρες του έτους στο γιεν το οποίο σημείωσε έντονη ανοδική κίνηση έναντι του ευρώ με αποτέλεσμα η ισοτιμία EUR/JPY να υποχωρήσει στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 11 ετών και συγκεκριμένα κάτω από το ψυχολογικό όριο των 100 γιεν (99,52 EUR/JPY 2.12.2012). Το ιαπωνικό νόμισμα ενισχύεται τις πρώτες ημέρες του έτους, καθώς οι επενδυτές στρέφονται σε νομίσματα χαμηλού κινδύνου, λόγω των ανησυχιών για συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας και της υψηλής μεταβλητότητας των τιμών στις χρηματαγορές και τις κεφαλαιαγορές. Οι δηλώσεις της Γερμανίδας Καγκελαρίου περί επικείμενης αναταραχής στις αγορές το 2012 δημιουργεί μια νευρικότητα στους επενδυτές και μια αποστροφή για τοποθετήσεις σε ευρώ. Το Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο (IIF) στην έκθεση του Global Economic Monitor, εκτιμά ότι το 2012 θα είναι η χρονιά που θα κρίνει την πορεία του ευρώ. Υποστηρίζει δε ότι το δολάριο θα συνεχίσει να ενισχύεται έναντι του ευρώ και η ισοτιμία τους θα διαμορφωθεί στα επίπεδα του 1,20 EUR/USD έως τον Ιουν. 12. Όσον αφορά τη συμπεριφορά του ευρώ Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 7

το 2011 έναντι των κυριοτέρων νομισμάτων θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί αρκετά ασταθής με αποτέλεσμα να σημειώσει σημαντικές απώλειες. Επισημαίνεται ότι την 29.12.2011 το ευρώ κατέγραψε χαμηλό 15 μηνών αγγίζοντας τα 1,2858 EUR/USD ενώ συνολικά για το 2011 το ευρώ υποχώρησε έναντι του δολαρίου κατά -3,2% συνεχίζοντας την πτωτική πορεία που ξεκίνησε το 2010 (ετήσια πτώση -6,6%). 31.12.2010 31.12.2011 Δ EUR USD 1,3384 1,2961-3,2% EUR CHF 1,2507 1,2168-2,7% EUR GBP 0,8574 0,8334-2,8% EUR JPY 108,47 99,66-8,1% Χρυσός: Ο χρυσός αποτέλεσε μια από τις υψηλότερα κερδοφόρες επενδύσεις του 2011. Αν και ή καταγραφείσα άνοδος του (10%) δεν ήταν αμελητέα, ήταν η μικρότερη των τελευταίων 3 ετών. Οι πιέσεις που δέχθηκε η τιμή του πολύτιμου μετάλλου τον τελευταίο μήνα του 2011 αποδίδονται σε πωλήσεις Ευρωπαϊκών τραπεζών προκειμένου να αυξήσουν την κεφαλαιακή τους επάρκεια αλλά και σε ρευστοποιήσεις επενδυτικών χαρτοφυλακίων προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις εξαργυρώσεις μεριδίων. Οι πρόσφατες εξελίξεις στην αγορά χρυσού επιβεβαιώνουν την άποψη περί περιορισμού της ελκυστικότητας του χρυσού ως ασφαλούς επενδυτικού καταφυγίου. Η συμπεριφορά της τιμής το τελευταίο 3μηνο του 11 υποδεικνύει ότι θα απαιτηθεί μεγάλο χρονικό διάστημα προκειμένου να επαναπροσεγγίσει το ιστορικά υψηλό των $1.920/ουγγιά που κατέγραψε τον Σεπτ. 11. Η τιμή του χρυσού διαμορφώνονταν στις 2.1.2012 σε $1.567/ουγγιά από $1.564/ουγγιά που ήταν στις 31.12.2011. 60 55 50 45 40 35 30 Πηγή: Reuters Λόγος Χρυσός/Αργυρος (κλείσιμο) Τιμή χρυσού (κλείσιμο) 25 Ιαν-11 Απρ-11 Ιουλ-11 Οκτ-11 $/ουγγιά 2.000 1.900 1.800 1.700 1.600 1564,11 1.500 1.400 1.300 Πετρέλαιο: Κέρδη της τάξεως του 14% κατέγραψε η τιμή του πετρελαίου Brent το 2011, με αποτέλεσμα να συγκαταλέγεται μεταξύ των υψηλότερα κερδοφόρων επενδύσεων του περασμένου έτους. Η τιμή του Brent διαμορφώνονταν στις 2.1.2012 σε 108,64$/b από 109,19$/b που ήταν στις 30.12.2011. Η τιμή του πετρελαίου αναμένεται να διατηρηθεί στα τρέχοντα επίπεδα, καθώς τα προβλήματα ρευστότητας που αντιμετωπίζουν αρκετά διυλιστήρια τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ περιορίζουν τη ζήτηση για αργό πετρέλαιο. Η τιμή του WTI διαμορφώθηκε από 99,65$/b στις 29.12.2011 σε 98,83$/b στις 2.12.2011. 140 120 100 80 60 WTI ($/b) Brent ($/b) 40 Πηγή: Reuters 20 Οκτ-08 Μαϊ-09 Δεκ-09 Ιουλ-10 Φεβ-11 Σεπ-11 ` Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 8

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ (ετήσιες εκατοστιαίες μεταβολές ή όπως διαφορετικά ορίζεται) Ετήσια στοιχεία 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 ΑΕΠ (σε σταθερές τιμές αγοράς) 4,9 2,9 4,5 4,5 1,1-2,4-3,5 Ιδιωτική Κατανάλωση 3,7 4,3 4,8 2,8 3,2-2,2-3,6 Δημόσια Κατανάλωση 2,9 1,2 0,0 8,2 1,5 10,3-7,1 Ακαθάριστες Επενδύσεις 0,1-3,6 8,1 5,5-7,7-11,2-15,0 - Κατοικίες -1,9 0,0 29,1-8,6-29,1-21,7-18,4 - Εξοπλισμός 12,7-1,0 14,2 22,3 6,6-11,2-31,7 Μεταποίηση 1,2-0,8 2,0 2,2-4,7-11,2-5,1 Ανεργία (%) 10,5 9,9 8,9 8,3 7,7 9,5 12,5 Συνολική Απασχόληση 1,0 1,3 1,9 1,7 0,2-0,7-3,0 Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (μέσα επίπεδα) 2,9 3,5 3,2 3,0 4,2 1,3 4,7 Κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος (1995=100) 1,8 3,7 2,3 3,6 6,2 5,0-0,4 Πιστωτική Επέκταση (προς ιδιωτικό τομέα) 19,5 21,2 21,1 21,5 15,9 4,2 0,0 Έλλειμμα Γενικής Κυβέρνησης (% ΑΕΠ) -7,4-5,1-5,7-6,4-9,8-15,4-10,4 Ισοζύγιο Τρεχ. Συναλλαγών (κεφαλαιακές μεταβιβάσεις, % ΑΕΠ) -4,5-6,3-9,6-12,4-13,0-10,1-9,6 Δείκτες Οικονομικής Συγκυρίας 2009 2010 2010 2011 έτος I II III IV έτος διαθέσιμη περίοδος Οικονομική Δραστηριότητα Όγκος Λιανικών Πωλήσεων (εκτός καυσίμων και λιπ αντικών αυτ/των) -9,3 5,7-0,2-3,9-15,1-6,8-8,7 (10μην) Νέες εγγραφές ΙΧ Αυτοκινήτων -17,4 17,2-15,7-34,0-37,2-37,2-31,9 (11μην) Οικοδομική Δραστηριότητα -26,5-20,6-24,3-25,0-19,9-23,7-37,3 (8μην) Μεταποίηση -11,2-4,3-4,2-5,0-2,8-5,1-8,4 (10μην) Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών ΡΜΙ στη μεταποίηση 45,3 44,6 42,6 44,3 43,5 43,8 40,9 (Νοέμ.) Δείκτης Οικονομικού Κλίματος 70,6 78,8 72,3 74,2 74,1 75,1 68,6 (Νοέμ.) Δείκτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών στη Μεταποίηση 72,1 74,6 76,9 77,0 74,8 75,8 72,6 (Νοέμ.) Δείκτης Εμπιστοσύνης Καταναλωτών -45,7-52 -65-65 -72-64 -82,3 (Νοέμ.) Πιστωτική Επέκταση Ιδιωτικός Τομέας 4,1 3,5 2,6 1,2-0,2 0,0-2,2 (Οκτ.) Επιχειρήσεις 5,1 4,2 3,7 2,3 1,0 1,1-0,4 (Οκτ.) - Βιομηχανία -3,5-1,3 0,4-1,9-2,9-2,0 0,3 (Οκτ.) - Κατασκευές 2,7 3,4 2,3 3,3 1,9 1,9-2,8 (Οκτ.) - Τουρισμός 7,8 8,2 3,9 4,5 2,9 2,9-0,1 (Οκτ.) Νοικοκυριά 3,1 2,7 1,5 0,1-1,4-1,2-3,6 (Οκτ.) - Καταναλωτική Πίστη 2,0 1,0 0,0-2,1-4,2-4,2-6,7 (Οκτ.) - Στεγαστικά Δάνεια 3,7 3,5 2,3 1,0-0,4-0,3-2,4 (Οκτ.) Τιμές Δείκτης Τιμών Καταναλωτή 1,2 3,0 5,2 5,5 5,1 4,7 2,9 (Νοέμ.) Δομικός Πληθωρισμός 2,4 1,7 3,3 3,7 3,3 3,0 1,3 (Νοέμ.) Δείκτης Τιμών Διαμερισμάτων -3,7-1,8-4,7-4,1-5,7-4,0-4,1 (3 ο 3μην) Επιτόκια Ταμιευτηρίου 0,56 0,38 0,37 0,39 0,44 0,45 0,41 (Οκτ.) Δάνεια προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις 6,07 5,84 6,12 6,39 6,14 5,53 7,27 (Οκτ.) Καταναλωτικών Δανείων (σύνολο με επιβαρύνσεις) 11,53 11,13 11,14 12,12 12,17 12,33 12,63 (Οκτ.) Στεγαστικών Δανείων (σύνολο με επιβαρύνσεις) 4,08 3,60 3,69 3,97 4,10 4,06 4,74 (Οκτ.) Euribor 3μηνών 0,70 0,63 0,77 0,85 0,94 1,11 1,5 (Νοέμ.) Απόδοση 10-ετούς Ομολόγου 5,17 6,24 8,30 10,79 10,03 12,47 17,9 (Νοέμ.) ΑΕΠ σε σταθερές τιμές -2,0-0,7-5,1-5,7-6,6-4,5-7,3 (2 ο 3μην) Κατανάλωση Νοικοκυριών -2,2 1,0-5,0-5,6-8,6-4,5-6,8 (2 ο 3μην) Επενδύσεις -11,2-5,0-17,1-7,1-19,4-16,5-17,9 (2 ο 3μην) Εξαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών -20,1 2,2 3,2-0,9 12,8 3,8-1,4 (2 ο 3μην) Εισαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών -18,6 0,5-8,4-8,9-3,2-4,8-7,6 (2 ο 3μην) Ισοζύγιο Πληρωμών (σε δις ) Εξαγωγές Αγαθών 15,3 3,5 7,8 12,2 17,1 17,1 16,9 (10μην) Εισαγωγές Αγαθών 46,1 11,8 23,1 34,5 45,4 45,4 39,9 (10μην) Εμπορικό Ισοζύγιο -30,8-8,3-15,3-22,3-28,3-28,3-23,0 (10μην) Ισοζύγιο Αδήλων Πόρων 6,1-1,5 0,9 5,9 6,3 6,3 7,7 (10μην) Aναλογία Αδήλων Πόρων προς Εμπορικό Έλλειμμα 19,8% 18,1% 5,9% 26,6% 22,3% 22,3% 33,4% (10μην) Ισοζύγιο Τρεχ/σών Συναλλαγών (κεφαλ. μεταβιβ.) -24,7-9,8-14,4-16,3-22,0-22,0-15,4 (10μην) Άμεσες Επενδύσεις (καθ. μεταβολή ροής) 1,1 0,9 0,9 0,4 0,7 0,7-1,7 (10μην) Επενδύσεις Χαρτοφυλακίου (καθ. μεταβολή ροής) 27,1 4,9-5,0-18,3-20,9-20,9-15,9 (10μην) Χρηματιστήριο Γενικός Δείκτης Τιμών ΧΑ 2.196,0 2.067,0 1.434,0 1.471,0 1.414,0 1.413,9 682,21 (Νοέμ.) (% μεταβολή) 22,9 22,7-35,1-44,7-35,6-35,6-47,2 (Νοέμ.) Χρηματιστηριακή Αξία (% ΑΕΠ) 34,6 32,8 23,4 24,4 23,3 23,3 12,0 (Νοέμ.) Πηγή: Τράπ εζα της Ελλάδος και ΕΛ. ΣΤΑΤ. Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 9