Για παραπομπή : Κυρίτσης Δημήτρης,, Περίληψη : Τον Ιούλιο του 1261, ο στρατηγός Αλέξιος Στρατηγόπουλος, εκμεταλλευόμενος μια ευνοϊκή συγκυρία, ανακατέλαβε τη λατινοκρατούμενη από το 1204 Κωνσταντινούπολη για λογαριασμό του Μιχαήλ Η Παλαιολόγου, αυτοκράτορα της Νίκαιας. Η ανακατάληψη σήμανε την αρχή μιας πρόσκαιρης ανάκαμψης για την πόλη και επέτρεψε τη σταθεροποίηση στην εξουσία της δυναστείας των Παλαιολόγων. Μεσοπρόθεσμα η ανακατάληψη είχε και αρνητικές συνέπειες, ιδιαίτερα την οικονομική εξασθένιση του βυζαντινού κράτους και την κατάρρευση της Μικράς Ασίας. Χρονολόγηση νύχτα της 24ης προς 25η Ιουλίου 1261 Γεωγραφικός Εντοπισμός Κωνσταντινούπολη 1. Εισαγωγή Η άλωση της λατινοκρατούμενης (από το 1204) Κωνσταντινούπολης από το στρατό της λεγόμενης Αυτοκρατορίας της Νίκαιας το 1261 χαρακτηρίζεται γενικά στη βιβλιογραφία ως ανακατάληψη. Ο όρος προϋποθέτει την αποδοχή πως το κράτος της Νίκαιας αντιπροσωπεύει σε επαρκή βαθμό την πολιτική συνέχεια, στην εξορία, της προ του 1204 Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αντίθετα από τη λατινική «αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης». 1 Η είσοδος του βυζαντινού στρατού στην Πόλη έγινε από κάποιο σημείο των τειχών στην περιοχή της πύλης της Πηγής, τη νύχτα της 24ης προς την 25η Ιουλίου 1261 (ιουλιανό ημερολόγιο). 2 2. Ιστορικό πλαίσιο Μετά την άλωσή της το 1204 από τους σταυροφόρους της Δ Σταυροφορίας, η Κωνσταντινούπολη περιήλθε σε ένα καθεστώς συγκυριαρχίας του Λατίνου (Γάλλου) αυτοκράτορα και του Κοινού των Βενετών. Στις περιοχές που δεν καταλήφθηκαν από τους σταυροφόρους, τα μέλη της βυζαντινής αριστοκρατίας και της εκκλησιαστικής ιεραρχίας συσπειρώθηκαν γύρω από δύο ηγεμονικές αυλές, οι οποίες διεκδικούσαν το ρόλο του συνεχιστή της αυτοκρατορίας: την αυλή των Δουκών Κομνηνών στη δυτική Ελλάδα και εκείνη των Λασκαριδών στη Μικρά Ασία. Το δεύτερο κρατίδιο, γνωστό ως Αυτοκρατορία της Νίκαιας, κατόρθωσε μέσα σε τέσσερις δεκαετίες να επιβληθεί ως η κυρίαρχη δύναμη στο χώρο της παλιάς Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Με διαρκείς εκστρατείες κατά την περίοδο 1242-1260, οι αυτοκράτορες Ιωάννης Γ Βατάτζης (1221-1254), Θεόδωρος Β Λάσκαρις (1254-1258) και Μιχαήλ Η Παλαιολόγος (1259-1282) κατέλαβαν τη Μακεδονία και τη Θράκη, εκτοπίζοντας τους βασικούς τους αντιδιεκδικητές, δηλαδή τους Δούκες Κομνηνούς της Ηπείρου και τους ηγεμόνες της Βουλγαρίας. Η λατινική αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης, στην οποία από το 1240 έως το 1261 βασίλευε ο Βαλδουίνος Β, απέμεινε απομονωμένη και χωρίς εδάφη. Λόγω της έλλειψης πόρων, οικονομικών και ανθρώπινων, η άμυνά της ήταν εξαρτημένη πλέον μόνο από το βενετικό στόλο και ενδεχόμενες ενισχύσεις από την καθολική Δύση. Από την άλλη, τα ισχυρά χερσαία τείχη και η ανωτερότητα των Βενετών στη θάλασσα καθιστούσαν οποιαδήποτε απόπειρα εναντίον της Κωνσταντινούπολης εξαιρετικά δύσκολη και εξηγούν την επιβίωση της λατινικής κυριαρχίας επί τόσο μεγάλο διάστημα. 3. Πρώτες επιθέσεις Οι πρώτες επιθέσεις εναντίον της Κωνσταντινούπολης έγιναν από τον Ιωάννη Γ σε συνεργασία με τους Βουλγάρους το 1235 και το 1236, αλλά απέτυχαν. 3 Ο επόμενος αυτοκράτορας που έθεσε σε προτεραιότητα την προσπάθεια ανακατάληψης της πόλης ήταν ο Μιχαήλ Η Παλαιολόγος. Τη δυνατότητα αυτή του την έδωσε η νίκη επί των συνασπισμένων αντιπάλων του στην Πελαγονία το 1259. Πρόσθετο κίνητρο για τον αυτοκράτορα ενδεχομένως ήταν η επιθυμία του να παγιώσει τη θέση του στο θρόνο, η οποία το 1259 ήταν ακόμη επισφαλής, δεδομένου ότι τυπικά συμβασίλευε με το νόμιμο αυτοκράτορα, τον Δημιουργήθηκε στις 10/7/2017 Σελίδα 1/6
Για παραπομπή : Κυρίτσης Δημήτρης,, ανήλικο Ιωάννη Δ. Το 1260 ο Μιχαήλ αποπειράθηκε, χωρίς επιτυχία, να καταλάβει το Γαλατά, την οχυρωμένη συνοικία στην αντίπερα όχθη του Κεράτιου κόλπου. Επίσης αναφέρεται ότι είχε προβεί σε συνεννοήσεις με κάποιο Λατίνο, εξάδελφό του, κατά τον Ακροπολίτη, ο οποίος κατοικούσε στην Πόλη, με σκοπό να ανοίξει κρυφά κάποια πύλη, αλλά ούτε αυτό το σχέδιο τελεσφόρησε. 4 Στο πλαίσιο της προετοιμασίας για επίθεση στην Κωνσταντινούπολη εντάσσεται και η συνθήκη του Νυμφαίου (Μάρτιος 1261) ανάμεσα στο Μιχαήλ Η και τη Γένουα, τη μόνη δύναμη που μπορούσε να ανταγωνιστεί το βενετικό στόλο. 5 Τελικά η κατάληψη της Πόλης επήλθε απρόσμενα, χωρίς να απαιτηθεί κάποια οργανωμένη εκστρατεία ή πολιορκία. 4. Η ανακατάληψη Το καλοκαίρι του 1261, κατ εντολήν του αυτοκράτορα, ο καίσαρας Αλέξιος Στρατηγόπουλος διαπεραιώθηκε από τη Μικρά Ασία στην Καλλίπολη της Θράκης, επικεφαλής ενός σώματος περίπου 800 Ρωμαίων και Κουμάνων στρατιωτών. Αποστολή του σώματος ήταν να προλάβει ενδεχόμενη βουλγαρική εισβολή στη Θράκη όσο ο κύριος όγκος του βυζαντινού στρατού ήταν απασχολημένος σε επιχειρήσεις στην Ήπειρο. Από την Καλλίπολη πήγε στη Σηλύβρια, με σκοπό να προσεγγίσει την Κωνσταντινούπολη και να συλλέξει πληροφορίες για την κατάσταση στην Πόλη. Οι πληροφοριοδότες του προέρχονταν από μία ομάδα ντόπιων, τους θεληματάριους, οι οποίοι κατοικούσαν στην αγροτική περιοχή στα περίχωρα της Πόλης. 6 Καλλιεργούσαν τη γη, αλλά φαίνεται πως παρείχαν και στρατιωτικές υπηρεσίες στο Λατίνο αυτοκράτορα, αφού ένα μέρος τους ήταν οργανωμένο σε στρατιωτικό σώμα. Οι θεληματάριοι ενημέρωσαν το Στρατηγόπουλο πως ο βενετικός στόλος είχε αναχωρήσει για να επιτεθεί στη Δαφνουσία, ένα μικρό νησί στον Εύξεινο Πόντο, και η Πόλη ήταν ουσιαστικά αφύλακτη. Προσφέρθηκαν να συμπράξουν ώστε να εισχωρήσει στην Πόλη ο στρατός του Στρατηγόπουλου. Ο καίσαρας στρατοπέδευσε σε μικρή απόσταση από τα τείχη, στη μονή της Πηγής. Η συμφωνημένη επιχείρηση πραγματοποιήθηκε τη νύχτα της 24ης προς την 25η Ιουλίου. Σύμφωνα με μία εκδοχή, οι θεληματάριοι ανέβηκαν με σκάλες στα τείχη ενώ βρίσκονταν μέσα, σκότωσαν τους φρουρούς και στη συνέχεια άνοιξαν μία πύλη από την οποία εισήλθαν οι στρατιώτες. Σύμφωνα με μία άλλη, μία μικρή ομάδα στρατιωτών εισήλθε από ένα άνοιγμα στη συνέχεια ανέβηκαν στα τείχη, όπου εξουδετέρωσαν τους φρουρούς. Μετά την είσοδο του στρατού του Στρατηγόπουλου στην πόλη, κάποιοι από τους Λατίνους στρατιώτες δοκίμασαν να αντισταθούν ακολούθησαν αψιμαχίες, οι οποίες όμως δεν εμπόδισαν τους Βυζαντινούς να καταλάβουν το μεγαλύτερο μέρος της πόλης. Ο Βαλδουίνος Β, ο οποίος βρισκόταν στο παλάτι των Βλαχερνών, πληροφορήθηκε τα συμβάντα και τράπηκε σε φυγή διασχίζοντας την πόλη έως το παλάτι του Βουκολέοντος, στις ακτές της Προποντίδας, όπου και επιβιβάστηκε σε πλοίο. Πίσω του εγκατέλειψε τα διάσημα της αυτοκρατορικής εξουσίας, τα οποία στη συνέχεια απεστάλησαν στο Μιχαήλ Η. Επειδή παρέμενε πάντα ο κίνδυνος της επιστροφής του βενετικού στόλου από τη Δαφνουσία, ο Στρατηγόπουλος διέταξε την πυρπόληση των συνοικιών των Βενετών και των άλλων Δυτικών, οι οποίες βρίσκονταν κατά μήκος του Κεράτιου κόλπου. Ακολούθησαν σκηνές χάους. Όταν επέστρεψε ο στόλος, δεν μπόρεσε να κάνει τίποτα άλλο παρά να διασώσει τις οικογένειες των Λατίνων της Πόλης και να τις μεταφέρει σε άλλες λατινοκρατούμενες περιοχές ή στη Δύση. 7 Η θριαμβευτική είσοδος του Μιχαήλ Η στην Κωνσταντινούπολη έγινε με επίσημο τρόπο στις 15 Αυγούστου του ίδιου έτους. Τόσο η επιλογή της ημέρας (γιορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου για τη χριστιανική εκκλησία) όσο και ο έντονα θρησκευτικός χαρακτήρας της τελετής (ο αυτοκράτορας εισήλθε στην Πόλη από τη Χρυσή Πύλη πεζός, ενώ προπορευόταν σε άμαξα η εικόνα της Παναγίας Οδηγήτριας) δείχνουν την προσπάθεια του Μιχαήλ να παρουσιάσει την ανακατάληψη ως θεία παραχώρηση, και τον εαυτό του ως φορέα θείας εύνοιας. Στην ίδια κατεύθυνση βρισκόταν και η κοπή χρυσών υπερπύρων με έναν εντελώς νέο εικονογραφικό τύπο: στη μία όψη εικονίζεται η Θεοτόκος Βλαχερνίτισσα μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης, ενώ στην άλλη ο αυτοκράτορας γονατιστός μπρος στο Χριστό. 8 Η έδρα του αυτοκράτορα και του Πατριαρχείου μεταφέρθηκε, αυτονόητα, στην ανακαταληφθείσα Κωνσταντινούπολη. Επίσης στην Κωνσταντινούπολη εγκαταστάθηκαν τα μέλη της ανώτατης αριστοκρατίας και της κεντρικής διοίκησης. Ο Δημιουργήθηκε στις 10/7/2017 Σελίδα 2/6
Για παραπομπή : Κυρίτσης Δημήτρης,, Μιχαήλ Η ακολούθησε μια συστηματική πολιτική εποικισμού για την ενίσχυση του πληθυσμού της Πόλης, ενώ προέβη και σε επισκευές ή ανακαινίσεις πολλών κτηρίων, θρησκευτικών και μη. 5. Συνέπειες της ανακατάληψης Η ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης δημιούργησε ευνόητη ευφορία στους Βυζαντινούς, καθώς παγίωνε τη θέση της αυτοκρατορίας ως της κυρίαρχης δύναμης στο χώρο της Ρωμανίας και γεννούσε την ελπίδα για αποκατάστασή της στα σύνορα του 12ου αιώνα. Για τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Η, ο οποίος πρόσθεσε στον τίτλο του το χαρακτηρισμό «Νέος Κωνσταντίνος», ήταν η ευκαιρία που ζητούσε για να ολοκληρώσει τη δυναστική αλλαγή του 1259: μετά την είσοδό του στην Πόλη στέφθηκε εκ νέου, αυτή τη φορά μαζί με το γιο του Ανδρόνικο, ενώ ο Ιωάννης Δ Λάσκαρις παραμερίστηκε και στη συνέχεια τυφλώθηκε. Για την ίδια την Κωνσταντινούπολη ο εποικισμός, η επανασύνδεσή της με το γεωγραφικό της περίγυρο, η ενίσχυση του ρόλου της ως κέντρου του διεθνούς εμπορίου και η επανεγκατάσταση στην πόλη της αυτοκρατορικής αυλής και της αριστοκρατίας σήμαναν μια βραχυπρόθεσμη ανάκαμψη μετά την κρίση που είχε ακολουθήσει την άλωση του 1204, αν και δε φαίνεται να έφτασε ο πληθυσμός της ποτέ στα επίπεδα του 12ου αιώνα. Για τους Βενετούς, η απώλεια της Κωνσταντινούπολης ήταν σοβαρό πλήγμα, αφού προς στιγμήν τους εκτόπισε από το εμπόριο του Εύξεινου Πόντου προς όφελος των ανταγωνιστών τους Γενουατών, την ώρα που λόγω της Pax Mongolica ο συγκεκριμένος εμπορικός δρόμος αποκτούσε τεράστια σημασία. Αν και οι Βενετοί επανήλθαν στην Πόλη το 1267, η ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης σηματοδοτεί την αρχή της γενουατικής ηγεμονίας στο εμπόριο της Ρωμανίας. Μακροπρόθεσμα, η ανακατάληψη είχε και αρνητικές συνέπειες. Οι εχθροί της αυτοκρατορίας συσπειρώθηκαν γύρω από την προοπτική μιας νέας σταυροφορίας εναντίον των Βυζαντινών. Ο Μιχαήλ Η υποχρεώθηκε να αναλώσει τεράστιους πόρους και διπλωματικές προσπάθειες στην αποτροπή των σχεδίων αυτών, με αποτέλεσμα την εξασθένιση της αυτοκρατορίας. 9 Η πολιτική της ένωσης των Εκκλησιών, μέρος των προσπαθειών αυτών, προκάλεσε βαθύ εσωτερικό διχασμό, ο οποίος προστέθηκε στη δυσαρέσκεια για το σφετερισμό του θρόνου από τους Παλαιολόγους. Η μεταφορά του κέντρου βάρους στην Κωνσταντινούπολη και τη Δύση έπληξε κυρίως τη βυζαντινή Μικρά Ασία, η οποία αντιμετώπισε την αδιαφορία ή και την εχθρότητα του Μιχαήλ Η, με αποτέλεσμα την κατάρρευση της άμυνάς της και εν τέλει την κατάκτησή της από τους Τούρκους στα τέλη του 13ου αιώνα. 10 1. Για την Aυτοκρατορία της Νίκαιας βλ. Angold, M., A Byzantine Government in Exile. Government and Society under the Lascarids of Nicaea (1204-1261) (Oxford 1975). Για το κατά πόσο μπορεί να θεωρηθεί βυζαντινή η λατινική αυτοκρατορία, βλ. Lock, P., The Latin Emperors as Heirs to Byzantium, στο Magdalino, P. (επιμ.), New Constantines: The Rhythm of Imperial Renewal in Byzantium, 4th-13th Centuries (Aldershot 1974), σελ. 295-304. Σε κάθε περίπτωση, δεν πρέπει να παραβλέπεται πως οι αξιώσεις των αυτοκρατόρων της Νίκαιας εν τέλει νομιμοποιήθηκαν ex eventu. 2. Γεώργιος Ακροπολίτης, Χρονική Συγγραφή, Heisenberg, A. Wirth, P. (επιμ.), Georgii Acropolitae Opera 1 (Stuttgart 1978), σελ. 183. 3. Angold, M., A Byzantine Government in Exile. Government and Society under the Lascarids of Nicaea (1204-1261) (Oxford 1975), σελ. 198. 4. Γεώργιος Ακροπολίτης, Χρονική Συγγραφή, Heisenberg, A. Wirth, P. (επιμ.), Georgii Acropolitae Opera 1 (Stuttgart 1978), σελ. 174-175. Γεώργιος Παχυμέρης, Συγγραφικαί Ιστορίαι, Failler, A. (επιμ.), Georges Pachymérès. Relations Historiques 1 (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 24, Paris 1984), σελ. 172-173. Για την ταύτιση των γεγονότων που περιγράφουν οι δύο συγγραφείς, βλ. Γιαννακόπουλος, Κ.Ι., Ο αυτοκράτωρ Μιχαήλ Παλαιολόγος και η Δύσις, 1258-1282. Μελέτη επί των βυζαντινο-λατινικών σχέσεων, μετάφραση Κ. Πολίτης (Αθήνα 1969), σελ. 69-71. 5. Γιαννακόπουλος, Κ.Ι., Ο αυτοκράτωρ Μιχαήλ Παλαιολόγος και η Δύσις, 1258-1282. Μελέτη επί των βυζαντινο-λατινικών σχέσεων, μετάφραση Κ. Πολίτης (Αθήνα 1969), σελ. 77-80. Δημιουργήθηκε στις 10/7/2017 Σελίδα 3/6
Για παραπομπή : Κυρίτσης Δημήτρης,, 6. Γεώργιος Παχυμέρης, Συγγραφικαί Ιστορίαι, Failler, A. (επιμ.), Georges Pachymérès. Relations Historiques 1 (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 24, Paris 1984), σελ. 157. 7. Γεώργιος Ακροπολίτης, Χρονική Συγγραφή, Heisenberg, A. Wirth, P. (επιμ.), Georgii Acropolitae Opera 1 (Stuttgart 1978), σελ. 181-183 Γεώργιος Παχυμέρης, Συγγραφικαί Ιστορίαι, Failler, A. (επιμ.), Georges Pachymérès. Relations Historiques 1 (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 24, Paris 1984), σελ. 192-204. Σχολιασμός και συμπληρωματικές αναφορές σε πηγές στο Γιαννακόπουλος, Κ.Ι., Ο αυτοκράτωρ Μιχαήλ Παλαιολόγος και η Δύσις, 1258-1282. Μελέτη επί των βυζαντινο-λατινικών σχέσεων, μετάφραση Κ. Πολίτης (Αθήνα 1969), σελ. 82-95. 8. Grierson, P., Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection 5:1 (Washington 1999), σελ. 106 κ.ε. 9. Βλ. Γιαννακόπουλος, Κ.Ι., Ο αυτοκράτωρ Μιχαήλ Παλαιολόγος και η Δύσις, 1258-1282. Μελέτη επί των βυζαντινο-λατινικών σχέσεων, μετάφραση Κ. Πολίτης (Αθήνα 1969), σελ. 82-95. 10. Συνοπτική αποτίμηση της βασιλείας του Μιχαήλ Η, στο Laiou, A., Constantinople and the Latins: The Foreign Policy of Andronicus II (1282-1328) (Cambridge Mass. 1972), σελ. 11-31. Βιβλιογραφία : Angold M., A Byzantine Government in Exile. Government and Society under the Lascarids of Nicaea (1204-1261), Oxford 1975 Γεώργιος Ακροπολίτης, Χρονική Συγγραφή, Heisenberg, A. Wirth, P. (eds), Georgii Acropolitae Οpera 1 (αναθ. P. Wirth), Stuttgart 1978 Γεώργιος Παχυμέρης, Συγγραφικαί Ιστορίαι, Failler, A. (ed.), Georges Pachymérès. Relations historiques 1-2, Corpus Fontium Historiae Byzantinae 24/1-2, Paris 1984 Nicol D.M., Οι τελευταίοι αιώνες του Βυζαντίου, 1261-1453, Αθήνα 1996, Κομνηνός, Σ. (μτφρ.) Γιαννακόπουλος Κ.Ι., Ο αυτοκράτωρ Μιχαήλ Παλαιολόγος και η Δύσις, 1258-1282. Μελέτη επί των βυζαντινο-λατινικών σχέσεων, Αθήνα 1969 Laiou A.E., Constantinople and the Latins. The Foreign Policy of Andronicus II, 1282-1328, Cambridge Mass. 1972, Harvard Historical Studies 88 Macrides R., "The New Constantine and the New Constantinople 1261?", Byzantine and Modern Greek Studies, 6, 1980, 13-41 Angelov D. P., Imperial ideology and political thought in Byzantium, 1204-1330, Cambridge 2006 Γλωσσάριo : Pax Mongolica «Μογγολική ειρήνη», συμβατικός όρος για την περίοδο σχετικής σταθερότητας που επικράτησε σε μεγάλο μέρος του ευρασιατικού χώρου μετά τις μογγολικές κατακτήσεις, ανάμεσα στα μέσα του 13ου και του 14ου αιώνα. Η σταθερότητα αυτή επέτρεψε την αναβίωση και άνθηση των εμπορικών δρόμων που από την Άπω Ανατολή οδηγούσαν μέσω της Κεντρικής Ασίας στον Εύξεινο Πόντο. Βλαχερνίτισσα, η (ή Πλατυτέρα) Δημιουργήθηκε στις 10/7/2017 Σελίδα 4/6
Για παραπομπή : Κυρίτσης Δημήτρης,, Εικονογραφικός τύπος της Παναγίας που οφείλει την ονομασία του σε ένα υποτιθέμενα θαυματουργό πρότυπο που βρισκόταν στη μονή των Βλαχερνών. Η Παναγία εικονίζεται σε προτομή, με τα χέρια υψωμένα (Δεόμενη), ενώ μπροστά στο στήθος της εμφανίζεται σε μετάλλιο ο μικρός Χριστός. θεληματάριος, ο Ο κάτοικος της περιοχής έξω από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης. Ο όρος χρησιμοποιείται από το 13ο αιώνα. καίσαρας, ο Στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ο τίτλος του καίσαρα απονεμόταν στον αυτοκράτορα. Επί Διοκλητιανού (284-305) και μετέπειτα, καίσαρας αναγορευόταν ο νεαρός συναυτοκράτορας. Ήταν ο υψηλότερος τίτλος στην ιεραρχία της βυζαντινής αυλής, με διάσημα ένα στέμμα και ένα σταυρό. Τον 8ο αιώνα το αξίωμα του καίσαρα αποδιδόταν συνήθως στο διάδοχο του θρόνου. Τον ύστερο 11ο αιώνα, με τη μεταρρύθμιση του Αλεξίου Α Κομνηνού (1081-1118), ο καίσαρας υποβαθμίστηκε, έγινε ο τρίτος στην ιεραρχία μετά τον αυτοκράτορα και το σεβαστοκράτορα. Από το 14ο αιώνα το αξίωμα αποδιδόταν κυρίως σε ξένους πρίγκιπες. Οδηγήτρια, η Εικονογραφικός τύπος της Παναγίας, από τους πλέον δημοφιλείς. Η Θεοτόκος εικονίζεται ολόσωμη, όρθια, ελαφρά στραμμένη προς τα δεξιά ως προς το θεατή, κρατώντας στην αγκαλιά της το Βρέφος. Ο τύπος οφείλει το όνομά του σε μία, κατά την παράδοση, θαυματουργή εικόνα της Παναγίας σε αυτόν τον τύπο που βρισκόταν στη μονή των Οδηγών στην Κωνσταντινούπολη. υπέρπυρο, το Βυζαντινό κοιλόκυρτο χρυσό νόμισμα 4,3 γραμμαρίων και 20,5 καρατιών, που εισήχθη το 1092 από τον Αλέξιο Α Κομνηνό. Διατηρήθηκε σε χρήση μέχρι το τέλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, με μεγάλες αλλαγές στην περιεκτικότητα σε χρυσό. Πηγές Γεώργιος Ακροπολίτης, Χρονική Συγγραφή, Heisenberg, A. Wirth, P. (επιμ.), Georgii Acropolitae Opera 1 (Stuttgart 1978), σελ. 174 5, 181 3. Γεώργιος Παχυμέρης, Συγγραφικαί Ιστορίαι, Failler, A. (επιμ.), Georges Pachymérès. Relations Historiques 1 (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 24, Paris 1984), σελ. 157, 172 173, 192 204. Μανουήλ Ολόβωλος, Λόγος Βʹ εις τον βασιλέα Μιχαήλ Παλαιολόγο, Treu, M. (επιμ.), Manuelis Holoboli Orationes II (Programm des königlichen Victoria Gymnasiums zu Potsdam, Potsdam 1907), σελ. 56 63. Παραθέματα Ο Γεώργιος Ακροπολίτης αφηγείται την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τα στρατεύματα του Αλεξίου Στρατηγόπουλου Αἴφνης οὖν ὁ Στρατηγόπουλος Ἀλέξιος ὁ καῖσαρ νυκτὸς ἐπιὼν τῇ Κωνσταντίνου προσήγγισεν. ἐπὶ δὲ μεθ ἑαυτοῦ εἶχε καὶ ἄνδρας τινὰς ἐξωρμημένους τῆς πόλεως καὶ ἀκριβῶς εἰδότας τὰ κατ αὐτὴν, καὶ πυνθανόμενος αὐτῶν ἐμεμαθήκει ὀπήν τινα εἶναι περὶ τὸ τείχος τῆς πόλεως, δι ἧς ἀνὴρ ὁπλίτης δύναιτ ἄν ἐντὸς εἰσελθεῖν, μηδ ὅλως μελλήσας τοῦ ἔργου εἴχετο. καὶ εἰσῆλθε διὰ ταύτης ἀνήρ, καὶ ἐπηκολούθησεν αὐτῷ ἕτερος, εἶτα ἐκείνῳ ἄλλος, καὶ οὕτῳ μέχρι τῶν πεντεκαίδεκα, τάχα δὲ καὶ πλείους ἄνδρες ἐντὸς εἰσήλθον τῆς πόλεως. ἐπὶ δὲ περὶ τὸ τεῖχος ἕνα εὗρον τῶν ἐμπεπιστευμένων τὴν φυλακὴν, τινὲς ἐξ αὐτῶν ἀναβάντες καὶ τῶν ποδῶν λαβόντες ἔρριψαν ἔξω τῆς πόλεως. οἱ δ ἄλλοι ἀξίνας ἐγχειρισάμενοι καὶ τοὺς μοχλοὺς τῶν πυλῶν διαρρήξαντες ἐλευθέραν πεποίηνται τὴν εἰς τὴν πόλιν εἴσοδον τῷ στρατεύματι. οὕτῳ μὲν οὖν ὁ Στρατηγόπουλος καῖσαρ καὶ οἱ σὺν αὐτῷ πάντες Ῥωμαῖοι καὶ Σκύθαι ἐκ τῶν τοιούτων καὶ γὰρ τὸ ὑπ αὐτὸν συνεκεκρότητο στράτευμα ἐντὸς τῆς πόλεως ἐγεγόνεισαν. οἱ δʹ ἐντὸς τῷ αιφνιδίῳ κατασεισθέντες τοῦ πράγματος, ὡς εἶχεν ἕκαστος τὴν ἑαυτοῦ σωτηρίαν ἐπραγματεύετο. καὶ οἱ μὲν περὶ τὰ σεμνεῖα ἐβάδιζον καὶ μοναχικὰ ἐνδεδύοντο ἄμφια, ὅπως τὸν φόνον ἐκφύγοιεν, γυναῖκες δὲ εἰς ὀπὰς τειχῶν συνεστέλλοντο καὶ εἰς στοὰς σκοτεινὰς καὶ ἀποκρύφους ἐκρύπτοντο. ὁ δὲ τῆς πόλεως κατάρχων Βαλδουῖνος περὶ τὸ μέγα παλάτιον ὥρμησεν. Οἱ δὲ περὶ τὴν Δαφνουσίαν ἀπιόντες Λατῖνοι καὶ ὁ μετ αὐτῶν ποτεστάτος, μηδέν τι τῶν γενομένων γνωρίσαντες, ἐπεὶ μὴ κατὰ τῆς νήσου Δαφνουσίας ποιῆσαί τι ἴσχυσαν ἀντελάβετο γὰρ κἀκείνων θεός παλίνδρομοι πρὸς τὴν πόλιν ἐπανεζεύγνυον. μέχρι μὲν οὖν τοῦ ναοῦ τοῦ ἀρχιστρατήγου τῶν ἄνω δυνάμεων Μιχαὴλ έλθόντες, τοῦ περὶ τὸν ἀνάπλουν διακειμένου, οὐδέν τι ὅλως τῶν γενομένων ἐμεμαθήκεισαν ἐκεῖσε δὲ ἀφιγμένοι καὶ ταῦτα μαθόντες εἰς τὴν πόλιν ὥρμησαν ἐπελθεῖν. ἀλλὰ τὰ Ῥωμαϊκὰ στρατεύματα τοῦτο γνόντες πῦρ ταῖς οἰκίαις τῶν Λατίνων ἐνέβαλον παρὰ τὸν αἰγιαλὸν κειμέναις, καὶ ἐνέπρησαν ταύτας, καὶ πρῶτα μὲν τὰς τῶν Βενετικῶν, εἶτα τῶν ἄλλων γενῶν, ἃς καὶ κάμπους κατωνόμαζον. ἐπεὶ δὲ εἶδον τὴν πόλιν πυρπολουμένην οἱ τῶν Λατίνων, τὰς παρειὰς ταῖς χερσί τύψαντες, καὶ λαβόντες ὅσους ἠδύναντο ἐντὸς τῶν τριήρεων καὶ τῶν λοιπῶν πλοίων, Δημιουργήθηκε στις 10/7/2017 Σελίδα 5/6
Για παραπομπή : Κυρίτσης Δημήτρης,, ὑπεχώρησαν, μιᾶς τριήρεως εἰς τὸ μέγα παλάτιον ἀπελθούσης καὶ ἀναδεξαμένης τὸν Βαλδουῖνον ἐν χρῷ τῆς ζωγρείας γενόμενον. καὶ ταῦτα μὲν οὕτω ξυνέβη, καὶ ἡ Κωνσταντίνου προνοίᾳ θεοῦ καὶ αὖθις ὑπὸ χεῖρα τοῦ βασιλέως τῶν Ῥωμαίων ἐγένετο κατὰ λόγον δίκαιόν τε προσήκοντα, Ἰουλίου εἰκοστὴν καὶ πέμπτην ἄγοντος, οὔσης ἐπινεμήσεως τετάρτης καὶ ἀπὸ γενέσεως κόσμου ἔτους ὄντος,ςψξθ, ὑπὸ τῶν ἐχθρῶν κρατουμένη χρόνους πεντήκοντα καὶ ὀκτώ. Γεώργιος Ακροπολίτης, Χρονική Συγγραφή, Heisenberg, A. Wirth, P. (επιμ.), Georgii Acropolitae Opera 1 (Stuttgart 1978), σελ. 181 183. Δημιουργήθηκε στις 10/7/2017 Σελίδα 6/6