n0e-sport Project number: IEE/12/017/S

n0e-sport Project number: IEE/12/017/S12.666718 Work Package 5 Deliverable 5.5 Long term plan for Nearly Zero Sports facilities at local level Author: Marios Petrakkas (CEA), CY

Content 1 Εισαγωγή... 3 2 Συνεργάτες στα πλαίσια του έργου... 4 3 Πακέτο Εργασιών 5: Πληροφόρηση... 7 Περιεχόμενα... 7 3.1 Κύπρος: μια ανασκόπηση του γενικού πλαισίου των αθλητικών εγκαταστάσεων στην περιοχή7 3.2 Μακροπρόθεσμο Σχέδιο... 9 Δράση 1: Ρύθμιση των καυστήρων των λεβήτων για αύξηση της ενεργειακής απόδοσης... 9 Δράση 2: Εγκατάσταση ηλιακών θερμικών για παραγωγή ζεστού νερού χρήσης... 9 2

Nearly Zero-Energy Sports Facilities 1 Εισαγωγή Το n0e-sport ανοίγει το δρόμο προς τις Αθλητικές Εγκαταστάσεις Σχεδόν Μηδενικής Κατανάλωσης Ενέργειας, σχεδιάζοντας, αποδεικνύοντας και επεξηγώντας ένα ολοκληρωμένο πακέτο ανακαίνισης κτιρίων, νέων τεχνολογιών, μεθόδων εξοικονόμησης ενέργειας και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Αυτό το ολοκληρωμένο πακέτο πρωτοβουλιών για τις Αθλητικές Εγκαταστάσεις Σχεδόν Μηδενικής Κατανάλωσης Ενέργειας κατευθύνεται προς ένα τύπο κτιρίων που κατατάσσονται ως ένας ιδιαίτερα υψηλός καταναλωτή. Οι δοκιμασμένες και τεκμηριωμένες λύσεις για τη χρήση της ενέργειας στις αθλητικές εγκαταστάσεις βοηθούν τους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς που εμπλέκονται στη διαχείριση και τη συντήρηση των κτιρίων αυτών. Σε όλη την Ευρώπη οι φορείς τις ενέργειας στερούνται ένα επαρκές πλαίσιο πολιτικής για την προώθηση της δημιουργίας αθλητικών εγκαταστάσεων σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης αλλά και τους οικονομικούς πόρους ή κίνητρα για να το εφαρμόσουν. Επιπλέον, οι φορείς διαχείρισης των αθλητικών εγκαταστάσεων δεν είναι συχνά σε θέση να εφαρμόσουν τα προτεινόμενα μέτρα, δεδομένου ότι δεν διαθέτουν τις κατάλληλες γνώσεις και εμπειρία στον τομέα αυτό. Το n0e-sport θα: Αυξήσει τις γνώσεις και την ευαισθητοποίηση σχετικά με τις δυνατότητες για τις αθλητικές εγκαταστάσεις σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας Προσφέρει πρακτικές και δοκιμασμένες λύσεις που ανοίγουν το δρόμο για τις αθλητικές εγκαταστάσεις σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας σε διαφορετικές περιοχές, αναπτύσσοντας έτσι ένα ολοκληρωμένο πακέτο τεχνολογικών και μη τεχνολογικών λύσεων στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης (ΕΑ) και στα συστήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) Εφαρμόζει συστήματα για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των επιπτώσεων των λύσεων για τις αθλητικές εγκαταστάσεις σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης Παρέχει μακροπρόθεσμες συστάσεις προς τους φορείς χάραξης πολιτικής για την ανάπτυξη των αθλητικών εγκαταστάσεων σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης Προωθεί ένα πολύ-επίπεδο αποτέλεσμα και θα υιοθέτει το ολοκληρωμένο πακέτο από την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων του έργου. Η μεθοδολογία n0e-sport μπορεί να συνοψιστεί ως εξής: Συγκριτική ανάλυση σχετικά με τη χρήση της ενέργειας και την κατανάλωση στις αθλητικές εγκαταστάσεις σε όλη την ΕΕ και στις λύσεις για αθλητικές εγκαταστάσεις NZE, συμπεριλαμβανομένων των οργανωτικών / διαχειριστικών / τεχνολογικών λύσεων, λύσεων συμπεριφοράς και λύσεων για τις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας 7 ολοκληρωμένα πακέτα πρωτοβουλιών για τη δημιουργία αθλητικών εγκαταστάσεων σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας Πιλοτικές δράσεις σε 7 περιοχές σε τουλάχιστο 18 κτίρια 1 σετ Κατευθυντήριων Γραμμών για τις αθλητικές εγκαταστάσεις σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης, με τις πολιτικές προτάσεις Μακροπρόθεσμα σχέδια για την ανάπτυξη των αθλητικών εγκαταστάσεων NZE στην ΕΕ Μια σειρά από συμμετοχικές εκδηλώσεις ανταλλαγών και επισκέψεων μελέτης και μια μεγάλη εκστρατεία επικοινωνίας 3

Nearly Zero-Energy Sports Facilities 2 Συνεργάτες στα πλαίσια του έργου Το n0e-sport περιλαμβάνει 7 εταίρους από 7 χώρες, που έχουν όλες τις προσδιοριζόμενες αθλητικές εγκαταστάσεις ως βασικούς καταναλωτές ενέργειας: AFE Agenzia Fiorentina per l'energia Srl (Ιταλία), ως Συντονιστής του έργου, είναι υπεύθυνος για τις δραστηριότητες διαχείρισης και συντονισμού, καθώς και Επικοινωνίας και Διάδοσης. Το AFE ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 2000 στο πλαίσιο του προγράμματος SAVE II της ΕΕ ως ο οργανισμός διαχείρισης της ενέργειας σε ολόκληρη την επαρχία της Φλωρεντίας. Το AFE λειτουργεί ως ένας ολικός τοπικός ενεργειακός διαχειριστής μέσω των προγραμμάτων και των δράσεων για την προώθηση: διαχείριση της ζήτησης της ενέργειας, της ορθολογικής χρήσης της προώθησης της ενέργειας, της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας; διάδοση των προϊόντων και τεχνολογιών για την περιβαλλοντική προστασία και διατήρηση; μέθοδοι για ενεργειακούς ελέγχους και την κατάρτιση του τεχνικού προσωπικού; τοπικές ενεργειακές απαιτήσεις και κινητικότητα. Στον τομέα των κτιρίων, το AFE λειτουργεί σύμφωνα με τη μέθοδο Climate House, το πιστοποιητικό Ενεργειακής Απόδοσης που προωθεί την υιοθέτηση των μεθόδων κατασκευής του κτιρίου που πληρούν τα κριτήρια της εξοικονόμησης ενέργειας και της προστασίας του περιβάλλοντος. Με τον τρόπο αυτό, το AFE υποστηρίζει τους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς για την κατασκευή και την ανακαίνιση των Αθλητικών Εγκαταστάσεων Σχεδόν Μηδενικής Κατανάλωσης Ενέργειας. Ο οργανισμός έχει εργαστεί σε μια σειρά οικοδομικών κανονισμών, οι οποίοι μπορούν να προσαρμοστούν σε αθλητικές εγκαταστάσεις. Το AFE έχει υπογράψει συμφωνία συνεργασίας με την Β-Side, μια εταιρεία που διαχειρίζεται τις πισίνες σε όλη τη Φλωρεντία, συμπεριλαμβανομένης μιας πισίνας που έχει συμμετάσχει στην πιλοτική δράση: Centro Polivalente San Marcellino. Το AFE εργάστηκε επίσης με το Τοπικό Συμβούλιο της Φλωρεντίας, ως ο κύριος ιδιοκτήτης και διαχειριστής των αθλητικών εγκαταστάσεων στην περιοχή, εξασφαλίζοντας νέους κανονισμούς για τους διαχειριστές αθλητικών εγκαταστάσεων, οι οποίοι πρέπει να παρουσιάσουν και να υλοποιήσουν τα μέτρα ενεργειακής απόδοσης για να τρέξουν τις αθλητικές εγκαταστάσεις του Δήμου. CLEAN (Δανία), είναι ο καθοδηγητής του Πακέτο Εργασίας WP2: Territorial Analysis and Comparative Exchange - Εδαφική Ανάλυση και Συγκριτική Ανταλλαγή. Δραστηριοποιείται από το 2006 (προηγουμένως σαν The Lean Energy Cluster), και δημιουργεί την καλύτερη προϋπόθεση για την ανάπτυξη ενεργειακά αποδοτικών τεχνολογιών και λύσεων, ενθαρρύνει την καινοτομία και την οικονομική ανάπτυξη σε αυτόν τον τομέα. Συγκεντρώνει τα ενδιαφερόμενα μέρη (επιχειρήσεις, ερευνητικά ιδρύματα, δημόσιες αρχές), τα οποία βλέπουν μια επιχειρηματική ευκαιρία για την ανάπτυξη, την κατασκευή και την πώληση των προϊόντων και υπηρεσιών που βασίζονται στις τεχνολογίες της ενεργειακής απόδοσης. Αυτό περιλαμβάνει όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων, από την παραγωγή ενέργειας μέχρι την κατανάλωση ενέργειας. Όντας μια Innovation Cluster πρωτοβουλία που βασίζεται στις καθιερωμένες αρμοδιότητες των μελών στους τομείς της μηχατρονικής, των συστημάτων ενέργειας, της βιομηχανικής τεχνολογίας παραγωγής και της ανάπτυξης των επιχειρήσεων, εργάζονται για την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης με βάση τη βιωσιμότητα σε όλη την αλυσίδα αξίας του συνόλου του ενεργειακού συστήματος. Στόχος του CLEAN είναι επομένως, η ανάπτυξη τεχνολογιών και λύσεων στους τομείς των ευφυών 4

ενεργειακών συστημάτων και της ενεργειακής απόδοσης AREAL - Regional Agency for Energy and Environment of Algarve (Πορτογαλία), είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός αφιερωμένος στην προώθηση της ενεργειακής απόδοσης και της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, υπέρ της Αειφόρου Ανάπτυξης στο Algarve. Η AREAL προϋποθέτει ένα κεντρικό στοιχείο για την εξασφάλιση της Regional Energy Innovation - Περιφερειακής Ενεργειακής Καινοτομίας, και την παροχή υπηρεσιών που υπερέχουν σε απόδοση και ποιότητα. Η AREAL προσφέρει στην περιοχή Algarve ένα ευρύ φάσμα τομέων παρέμβασης, όπου η εστίαση στη χρήση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και η επιβολή υψηλότερης απόδοσης δεν σταματά. Σε αυτή τη συνεργασία με τους τοπικούς εταίρους, και πάντα ανοιχτή στη διεθνή συνεργασία, η AREAL έχει πρόθεση να προωθήσει και να συμμετέχει σε δράσεις που οδηγούν σε μια πιο αποτελεσματική χρήση της ενέργειας και των ενεργειακών πόρων του Algarve, προκειμένου να ενθαρρυνθούν οι επενδύσεις σε έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και η εισαγωγή νέων τεχνολογιών στον τομέα των περιφερειακών συστημάτων ενέργειας 5 Η πόλη του Αϊντχόβεν (Ολλανδία), είναι ο καθοδηγητής του WP3: Design and Development of Integrated Package and Guidelines - Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Ολοκληρωμένου Πακέτου και των Κατευθυντήριων Γραμμών. Η πόλη του Αϊντχόβεν πρωτοπορεί στην τεχνολογία και στην αειφόρο ανάπτυξη. Ο σχεδιασμός, η καινοτομία και ο αθλητισμός είναι τα κύρια σημεία εστίασης για την πόλη. Το Αϊντχόβεν έχει αναλάβει μια σειρά από μέτρα για την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων και των περιοχών. Μέσα στην πόλη του Αϊντχόβεν, ο τομέας Αθλητισμός και Κίνηση (Sports and Movement) έχει το δικό του τμήμα ενέργειας, του οποίου το κύριο καθήκον είναι να παρακολουθεί και να μειώνει την κατανάλωση ενέργειας σε αθλητικές εγκαταστάσεις. Ο απώτερος στόχος είναι το Αϊντχόβεν να γίνει ενεργειακά ουδέτερο όσον αφορά τις αθλητικές εγκαταστάσεις. Ο αθλητισμός και η καινοτομία πάει μαζί στα τρία fieldlabs για τον καινοτόμο αθλητισμό που δραστηριοποιούνται στην πόλη. Ένα από αυτά το «InnoSportLab Sport en Beweeg!" εργάζεται στην δημιουργία καινοτομίας για την προώθηση του αθλητισμού και των αθλητικών εγκαταστάσεων για ψυχαγωγικά αθλήματα. Το InnoSportLabs είναι επίσης μέρος του Ολλανδικού ιδρύματος InnoSportNL Η πόλη του Vukovar (Κροατία), είναι ο ιδιοκτήτης των περισσότερων αθλητικών εγκαταστάσεων στην περιοχή και είναι χρηματοδότης ή συν-χρηματοδότης των τοπικών αθλητικών συλλόγων που χρησιμοποιούν αυτές τις αθλητικές εγκαταστάσεις. Υπάρχει επείγουσα ανάγκη να θεσπιστούν μέτρα για την ενεργειακή απόδοση και την ενοποιημένη μεθοδολογία παρακολούθησης της χρήσης της ενέργειας αυτών των εγκαταστάσεων. H πόλη του Vukovar έχει αναλάβει μια σειρά από έργα ενεργειακής απόδοσης και συνεργάζεται με τα διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη στην πόλη, συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων επιχειρήσεων για την παραγωγή, τη διανομή και την παροχή θερμικής ενέργειας και του Κοινοτικού Αθλητικού Συλλόγου της πόλης, μια ομπρέλα που ενώνει όλες τις τοπικές αθλητικές ενώσεις Ενεργειακό Γραφείο Κυπρίων Πολιτών (Κύπρος), είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός, που ιδρύθηκε για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την εξοικονόμηση ενέργειας, την ορθολογική χρήση της ενέργειας και των βιώσιμων μεταφορών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσω του προγράμματος Ευφυής Ενέργεια για την Ευρώπη και η Ένωση Κοινοτήτων Κύπρου υποστήριξε την

ίδρυση και λειτουργία του Ενεργειακό Γραφείο Κυπρίων Πολιτών. Στο διοικητικό συμβούλιο εκπροσωπούνται 6 βασικές ομάδες συμπεριλαμβανομένων τοπικών αρχών, ενώσεις καταναλωτών, περιβαλλοντικά ιδρύματα, επαγγελματικές ενώσεις, εμπειρογνώμονες ενέργειας από τον ακαδημαϊκό και τον ερευνητικό τομέα. Οι κύριοι στόχοι του οργανισμού είναι να συμβάλει στην επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης, λαμβάνοντας υπόψη τη στρατηγική της Λισαβόνας και την ευρωπαϊκή στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη και την ενεργειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία έχει ως στόχο την διασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού, της ανταγωνιστικότητας, της βιωσιμότητας, της αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, της προώθησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, της εξοικονόμησης ενέργειας και της αποδοτικότητας και των αειφόρων μεταφορών Derry City & Strabane District Council (Ηνωμένο Βασίλειο), καθοδηγεί το WP4: Πιλοτική φάση: Εφαρμογή και Παρακολούθηση - Pilot phase: Application and Monitoring. Το Συμβούλιο του Ντέρι Σίτι έχει εμπλακεί ενεργά στη μείωση της ενεργειακής του κατανάλωσης διορίζοντας ένα Διευθυντή Ενέργειας το 2006 και διαθέτει ένα συνεχές πρόγραμμα για την υλοποίηση των έργων ενεργειακής απόδοσης σε όλη την περιφέρεια του. Το DCC κατέχει και λειτουργεί όλα τα κέντρα αναψυχής της πόλης. Ο Διευθυντής Ενέργειας για το Συμβούλιο είναι υπεύθυνος για την μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης του Συμβουλίου και, ως εκ τούτου, έχει άμεση εντολή να το πράξει σε όλα τα κτίρια του Συμβουλίου, συμπεριλαμβανομένων των αθλητικών εγκαταστάσεων. Το Συμβούλιο θα συνεργαστεί άμεσα με 3 αθλητικές εγκαταστάσεις (City Baths; Lisnagelvin Leisure Centre; Templemore Leisure Centre),τα οποία κατέχει και διαχειρίζεται. Το DCC έχει εκτεταμένη εμπειρία στην ενεργειακή απόδοση, τη διαχείριση των αθλητικών εγκαταστάσεων και τη χρηματοδότηση των δράσεων που σχετίζονται με τη μειωμένη κατανάλωση ενέργειας. Ο εταίρος χειρίζεται όλο το πρόγραμμα σε συνεργασία με τα μέλη των διαφόρων επιτροπών του Συμβουλίου που ασχολούνται με το περιβάλλον και τις υπηρεσίες. 6

Nearly Zero-Energy Sports Facilities 3 Πακέτο Εργασιών 5: Πληροφόρηση Αυτό το πακέτο εργασιών προωθεί ένα πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα του ολοκληρωμένου πακέτου πληροφορώντας για τα αποτελέσματα του έργου τους πολίτες (χρήστες των κτιρίων και του ευρύτερου κοινού), τοπικές και εθνικές στοχευμένες ομάδες (σε περιοχές των εταίρων και παραπέρα) και ιδιοκτήτες αθλητικών εγκαταστάσεων. Προωθεί επίσης αυξημένη επίγνωση της σημασίας των ΚΣΜΚ, με επικέντρωση στις αθλητικές εγκαταστάσεις. Σαν αποτέλεσμα της Εργασίας 3.2 και των εργασιών που έγιναν για το πακέτο 4, στο πέρας της πιλοτικής φάσης, οι εταίροι σχεδιάζουν ένα μακροπρόθεσμο πλάνο βιωσιμότητας, για αθλητικές εγκαταστάσεις σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης. Αυτό το μακροπρόθεσμο πλάνο περιλαμβάνει ένα συγκεκριμένο Σχέδιο Δράσης για κάθε περιοχή, βασισμένο στο αναβαθμισμένο ολοκληρωμένο πακέτο και τις κατευθυντήριες γραμμές οι οποίες αναπτύχθηκαν στην Εργασία 3.3. Περιεχόμενα Το Σχέδιο Δράσης περιλαμβάνει τα εξής: Ένα σχέδιο εργασίας Τους αναγκαίους πόρους (προσωπικό, χρηματοδότηση κλπ.) Πηγές χρηματοδότησης Βασικοί παράγοντες που θα εμπλακούν Δράσεις αντιγραφής για να διασφαλιστεί η συνέχιση των διεργασιών από τους εταίρους πέραν της διάρκειας του έργου 3.1 Κύπρος: μια ανασκόπηση του γενικού πλαισίου των αθλητικών εγκαταστάσεων στην περιοχή Η Κύπρος είναι ένα ενεργειακά απομονωμένο νησί χωρίς διασύνδεση του συστήματος διανομής με τρίτες χώρες και είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το 2004. Ο πληθυσμός της Κύπρου κατά την τελευτεία καταγραφή πληθυσμού του 2011 ανήλθε στους 838,897 πολίτες. Ο τουρισμός είναι η μεγαλύτερη οικονομική δραστηριότητα στη χώρα, αυξάνοντας εποχιακά τη ζήτηση για ενέργεια κατά τους καλοκαιρινούς μήνες όπου ο πληθυσμός είναι σχεδόν τριπλάσιος λόγω τουριστών και επισκεπτών. Έτσι οι χώροι αναψυχής που εμπίπτουν οι αθλητικές εγκαταστάσεις έχουν αυξημένη χρήση. Υπάρχει ωστόσο όριο στον βαθμό που μπορούν να εισχωρήσουν οι ΑΠΕ για παραγωγή ηλεκτρισμού λόγω του απομονωμένου ηλεκτρικού συστήματος. Με τον όρο αθλητικές εγκαταστάσεις αναφερόμαστε σε κτίρια ή ομάδα εγκαταστάσεων οι οποίες σχεδιαστήκαν για αναψυχή, αθλητική άσκηση και αγωνίσματα. Κατά τον διεθνή κώδικα NACE, η ειδική υποκατηγορία 93 Αθλητικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες και δραστηριότητες αναψυχής σχετίζεται με κτίρια για αθλητικές δραστηριότητες, λειτουργείες αθλητικών εγκαταστάσεων, διεργασίες αθλητικών συλλόγων, εγκαταστάσεις εξάσκησης, άλλες αθλητικές δραστηριότητες και ψυχαγωγικές 7

δραστηριότητες. Βασιζόμενοι σε αυτή την κωδικοποίηση, για το 2013 καταμετρήθηκαν 1,617 καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας. Οι πλείστες των αθλητικών εγκαταστάσεων ανήκουν σε ιδιώτες ή σε αθλητικούς συλλόγους, ωστόσο ένας σημαντικός αριθμός ανήκει σε δημόσιους φορείς όπως Δήμους και τον Κυπριακό Οργανισμό Αθλητισμού (ΚΟΑ). Υπάρχουν ελάχιστες στατιστικές έρευνες για αυτό το είδος εγκαταστάσεων καθώς και για τον κόσμο που χρησιμοποιεί ή λειτουργεί τέτοιες εγκαταστάσεις. Ο ΚΟΑ είναι ένας ημι-κρατικός οργανισμός ο οποίος βάση των νόμων του 1969-1996 λειτουργεί σαν η Ανώτερη Αρχή στην Κύπρο, έχοντας ένα μεγάλο ποσοστό αθλητικών εγκαταστάσεων καθώς επίσης και σημαντική θέση σε ότι αφορά αθλητικές διεργασίες. Η καθημερινή διαχείριση των αθλητικών εγκαταστάσεων από Δημόσιους Φορείς γίνεται με τη χρήση ιδίου προσωπικού. Για την συντήρηση των εγκαταστάσεων, γίνεται χρήση υπεργολάβων σε μεγάλες εγκαταστάσεις. Σε μικρές εγκαταστάσεις η συντήρηση γίνεται από τεχνικό, εργοδοτούμενο του δημόσιου φορέα, ο οποίος δεν βρίσκεται μόνιμα στην εγκατάσταση. Επιπλέον, των κολυμβητικών δεξαμενών κάνουν χρήση Ναυτικοί όμιλοι η οποίοι έχουν πρόσβαση σε όλη την εγκατάσταση κατά τις ώρες χρήσης και είναι υπεύθυνοι για την εγκατάσταση αυτές τις ώρες. 8 Η παρακολούθηση της χρήσης ενέργειας στις αθλητικές εγκαταστάσεις γίνεται σε γενικές γραμμές παρακολουθώντας τους λογαριασμούς (ηλεκτρισμός, πετρέλαιο και υγραέριο θέρμανσης) και τον μετρητή ηλεκτρισμού ο οποίος καταγράφει την γενική κατανάλωση της εγκατάστασης. Το αποτέλεσμα είναι μια χαμηλής ακρίβειας παρακολούθηση της κατανάλωσης. Στις πλείστες των εγκαταστάσεων δεν υπάρχουν αυτοματισμοί, με παραμέτρους όπως τη θερμοκρασία, υγρασία, χλωρίωση κλπ να ελέγχονται χειρωνακτικά. Ελάχιστος είναι ο αριθμός των εγκαταστάσεων οι οποίες έχουν εγκαταστήσει σύστημα παρακολούθησης BMS και καμία από τις τέσσερις εγκαταστάσεις που εξετάζονται δεν έχει BMS εγκατεστημένο. Σε γενικές γραμμές, οι αθλητικές εγκαταστάσεις είναι χαμηλά στις προτεραιότητες των περισσότερων Τοπικών Αρχών για θέματα ενεργειακής αναβάθμισης, κυρίως λόγω του υψηλού κόστους των ενεργειακών αναβαθμίσεων. Οι περισσότεροι ιδιοκτήτες έδειξαν ενδιαφέρον στις παρεμβάσεις χαμηλού ή μηδενικού κόστους για βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και δύσκολα αναβαθμίζουν τον εξοπλισμό τους έστω και όταν τεθεί εκτός λειτουργείας. Σε θέματα χρηματοδότησης, οι περισσότεροι ιδιοκτήτες φαίνεται να προτιμούν την επιλογή της Σύμβασης Ενεργειακής απόδοσης μέσω Πάροχου ενεργειακών Υπηρεσιών καθώς δεν υπάρχουν αρκετοί πόροι για τη χρηματοδότηση ενεργειακών αναβαθμίσεων. Αυτό είναι αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης η οποία άφησε τους ιδιοκτήτες με πολύ χαμηλούς προϋπολογισμούς δυσκολεύοντας και την εξασφάλιση Τραπεζικών δανείων. Το Ενεργειακό Γραφείο Κυπρίων Πολιτών έχει δουλέψει σε 22 Σχέδια Βιώσιμης ενέργειας για τις τοπικές αρχές περιλαμβανομένης και της παρακολούθησης. Οι Τοπικές Αρχές έχουν βάλει στόχο την βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης για τις εγκαταστάσεις τους και έπειτα από το αποτελέσματα των ενεργειακών ελέγχων που έγιναν μέσω του έργου n0e-sport facilities, είναι πλέον ξεκάθαρο ότι θα πρέπει να εντάξουν τις αθλητικές εγκαταστάσεις στα κτίρια τα οποία προτίθενται να υλοποιηθούν μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας καθώς και εγκατάστασης ΑΠΕ. Το Ενεργειακό Γραφείο ως φορέας εκπαίδευσης επαγγελματιών (κυρίως μηχανικών) μέσω τον εκπαιδευτικών μαθημάτων για ενεργειακούς ελεγκτές, του εκπαιδευτικού προγράμματος EUREM και άλλον στοχευόμενων σεμιναρίων, θα εντάξει τις μελέτες και τα αποτελέσματα του έργου σε αυτά τα εκπαιδευτικά προγράμματα. Επιπρόσθετα, το Ενεργειακό Γραφείο θα προσθέσει τα μέτρα αλλαγής συνηθειών των χρηστών στα εκπαιδευτικά σεμινάρια που γίνονται σε σχολεία καθώς οι

Nearly Zero-Energy Sports Facilities μαθητές αποτελούν ένα μεγάλο ποσοστό των χρηστών αθλητικών εγκαταστάσεων. Το Ενεργειακό Γραφείο μέσω διαγωνισμού που έγινε, κατέληξε σε νικητήρια αφίσα με οδηγίες για εξοικονόμηση ενέργειας σε αθλητικές εγκαταστάσεις, την οποία θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι αθλητικές εγκαταστάσεις για ευαισθητοποίηση των χρηστών. 3.2 Μακροπρόθεσμο Σχέδιο Δράση 1: Ρύθμιση των καυστήρων των λεβήτων για αύξηση της ενεργειακής απόδοσης Περιγραφή Από τα αποτελέσματα των ενεργειακών ελέγχων είναι προφανές ότι η ομάδες συντήρησης των αθλητικών εγκαταστάσεων κατά την διάρκεια της συντήρησης δεν δίνουν σημασία στην ρύθμιση των καυστήρων με αποτέλεσμα την μειωμένη απόδοση τους. Προτείνεται όπως εισαχθεί στο πρόγραμμα συντήρησης η ρύθμιση των καυστήρων δύο φορές ανά έτος για εγγύηση της βέλτιστης απόδοσης των λεβήτων. Η υλοποίηση αυτού του μέτρου έχει υιοθετηθεί στο Δημοτικό κολυμβητήριο Λευκωσίας και αναμένεται όπως υιοθετηθεί και στις υπόλοιπες εγκαταστάσεις. Αθλητική εγκατάσταση που στοχεύει το μέτρο Αναγκαίοι πόροι (προσωπικό, χρηματοδότηση κλπ.) Το μέτρο αυτό θα μπορούσε να υιοθετηθεί από όλες τις αθλητικές εγκαταστάσεις που κάνουν χρήση λέβητα Πηγές χρηματοδότησης Το μέτρο αυτό είναι μέτρο χαμηλού κόστους και μπορεί να ενταχθεί στο πρόγραμμα συντήρησης της εγκατάστασης. Τα χρήματα για την ένταξη του μέτρου στο πρόγραμμα συντήρησης θα επέλθουν από ίδιους πόρους της εγκατάστασης Βασικοί παράγοντες που θα εμπλακούν Ενεργειακός διαχειριστής εάν υπάρχει ή διαχειριστής της εγκατάστασης πρέπει να διασφαλίζουν ότι η εργασία έχει εκτελεστεί και ότι ακολουθείται το πρόγραμμα. Ομάδα συντήρησης- Θα πρέπει να κάνουν τις ρυθμίσεις βάση του προγράμματος Εξωτερικός ελεγκτής λέβητα θα κάνει εξακρίβωση της ενεργειακής απόδοσης του λέβητα Πρόγραμμα εργασιών Η δράση θα καθιερωθεί στις εγκαταστάσεις αρχίζοντας από τον Ιανουάριο 2017 Το μέτρο αυτό θα πρέπει να υλοποιηθεί από την ομάδα συντήρησης των λεβήτων. Ο διαχειριστής της εγκατάστασης μαζί με την ομάδα συντήρησης θα πρέπει να υιοθετήσουν στο πρόγραμμα συντήρησης αυτό το μέτρο και όπου κρίνεται αναγκαίο να γίνεται έλεγχος από τρίτο πρόσωπο για την εξακρίβωση και πιστοποίηση της απόδοσης του λέβητα. Δράση 2: Εγκατάσταση ηλιακών θερμικών για παραγωγή ζεστού νερού χρήσης Περιγραφή Η εγκατάσταση ηλιοθερμικών συλλεκτών με συνολική επιφάνεια 235m2 και η εγκατάσταση θερμομονωμένου δοχείου χρηστικότητας 5 λίτρων για αποθήκευση ΖΝΧ θα καλύψουν μερικώς τις ανάγκες της εγκατάστασης για ΖΝΧ. Η ανάλυση του μέτρου έχει γίνει από το Ενεργειακό γραφείο και την AREAL η οποία έχει ήδη εγκαταστήσει το σύστημα στο Δημοτικό Κολυμβητήριο του Aljezur. Αθλητική εγκατάσταση που στοχεύει το μέτρο Το μέτρο αυτό μπορεί να υλοποιηθεί σε όλες τις αθλητικές εγκαταστάσεις καθώς η χρήση των ντούζ και νιπτήρων γίνεται από το πλείστο των χρηστών πριν ή/και μετά από την άθληση. Η εγκατάσταση θα πρέπει να γίνει σε επίπεδη ή Νότια οροφή. Σε περίπτωση που η οροφή δεν μπορεί να υποστηρίξει ή να χωρέσει τα πλαίσια, τότε θα ακολουθείτε το παράδειγμα του Aljezur όπου η εγκατάσταση έγινε σε κατασκευή ειδικά για αυτή τη χρήση, όπου επίσης προσφέρει σκίαση σε χώρο στάθμευσης. 9

Αναγκαίοι πόροι (προσωπικό, χρηματοδότηση κλπ.) Πηγές χρηματοδότησης Βασικοί παράγοντες που θα εμπλακούν Πρόγραμμα εργασιών Μια ακριβής μελέτη θα πρέπει να γίνει από εξειδικευμένο προσωπικό για να καθοριστεί το μέγεθος του συστήματος που θα εγκατασταθεί, καθώς και το μέγεθος του δοχείου που θα φυλάσσεται το ΖΝΧ για να καλύπτονται οι ημερήσιες ανάγκες των χρηστών βάση του αριθμού τους. Στην περίπτωση που η εγκατάσταση θα γίνει σε υφιστάμενη οροφή, είναι απαραίτητη η εξέταση της στατικής επάρκειας του κτιρίου για την ανοχή του στο βάρος του συστήματος που θα εγκατασταθεί. Ο διαχειριστής της εγκατάστασης μετέπειτα θα πρέπει με τη βοήθεια του ειδικού, να καθορίσει τη συχνότητα συντήρησης του συστήματος και να καθορίσει την ομάδα συντήρησης η οποία θα αναλάβει τη συντήρηση. Το κόστος του συστήματος ενδέχεται να ανέλθει κοντά στις 30,000 και λόγω του μεσαίου κόστους, καθώς και του σύντομου χρόνου αποπληρωμής (8-9 έτη) η χρήση ιδίων πόρων ή τραπεζικού δανείου θεωρούνται ο βέλτιστος τρόπος πληρωμής. Ο διαχειριστής της εγκατάστασης θα πρέπει να φροντίσει όπως γίνει η στατική μελέτη και η μελέτη διαστασιολόγησης του συστήματος. Ο ιδιοκτήτης της εγκατάστασης θα πρέπει να βρει τους πόρους για την υλοποίηση είτε με παρουσίαση μελέτης στην τράπεζα είτε από δικά του κεφάλαια. Η ομάδα συντήρησης θα πρέπει να εκπαιδευτεί κατόπιν της εγκατάστασης για να διατηρήσει με της ενέργειες της την απόδοση του συστήματος στο μέγιστο. Τα Δημοτικά κολυμβητήρια Λευκωσίας και Αγλαντζιάς θα προχωρήσουν στην εγκατάσταση αυτού του συστήματος με την έναρξη του οικονομικού έτους 2017, αφού έχουν πρώτα εκπονηθεί οι αναγκαίες μελέτες. 10