Αποτελεσματικό πλαίσιο αρμοδιοτήτων στη διαχείριση στερεών αποβλήτων: η περίπτωση της ανακύκλωσης Ι. Αγαπητίδης, Πρόεδρος Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης
Ε.Ο.ΑΝ. ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΕΣ ΟΤΑ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ -ΣΥΛΛΟΓΗ -ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ
Ε.Ο.ΑΝ. Ο Ελληνικός Οργανισμός ΑΝακύκλωσης είναι ΝΠΙΔ χωρίς κερδοσκοπικό χαρακτήρα, εποπτεύεται από το ΥΠΕΚΑ και έχει πλήρη διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια. Βασικός σκοπός είναι ο σχεδιασμός και η εφαρμογή της πολιτικής για την εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών και των άλλων προϊόντων.
Ε.Ο.ΑΝ Η σύσταση του ΕΟΑΝ έγινε με το νόμο του 2001, το πρώτο ΔΣ τοποθετήθηκε το 2009, γεν. διευθυντής προσελήφθη το 2011. Σήμερα στελεχώνεται από 13 άτομα και παίζει ρόλο οιονεί ρυθμιστικής αρχής.
Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης Όλοι οι διαχειριστές (παραγωγοί, εισαγωγείς) είναι υποχρεωμένοι να οργανώσουν ή να συμμετέχουν σε συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης (ΣΕΔ). Θεμέλιος λίθος η καταβολή χρηματικής εισφοράς από τους υπόχρεους προς τα ΣΕΔ. Η εισφορά χρησιμοποιείται για την κάλυψη της δαπάνης των προγραμμάτων ανακύκλωσης. Ενδεικτικά, το κόστος εισφοράς για ανακύκλωση συσκευασιών : 0,05-0,1% του κύκλου εργασιών των υπόχρεων.
Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης Η εκκίνηση ενός ΣΕΔ προϋποθέτει την έγκριση από το ΔΣ του ΕΟΑΝ. Ο ΕΟΑΝ παρακολουθεί τη λειτουργία των ΣΕΔ μέσω ετήσιων εκθέσεων, ελέγχων και έχει τη δυνατότητα επιβολής κυρώσεων όχι μόνο στα Συστήματα αλλά σε όλο το φάσμα των εμπλεκόμενων: υπόχρεων διαχειριστών, διακινητών, ανακυκλωτών κλπ.
Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης Στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται παραπάνω από 1 ΣΕΔ σε κάθε κατηγορία (ρεύμα) αποβλήτου. Στην Ευρώπη, σε 34 χώρες 14 έχουν 1 Σύστημα ανά ρεύμα 8 έχουν περισσότερα αλλά χωρίς ανταγωνισμό 12 έχουν κερδοσκοπικά & ανταγωνιστικά Συστήματα.
Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης Τα ΣΕΔ είναι εξ ορισμού μη κερδοσκοπικά. Η ύπαρξη όμως σοβαρού οικονομικού αντικρίσματος σε κάποιες περιπτώσεις οδηγεί σε ανταγωνιστικές σχέσεις. Η τυχόν επιβολή κυρώσεων από τον ΕΟΑΝ οδηγεί σε μακροχρόνιες διαμάχες.
ΟΤΑ και Ανακύκλωση Κρίσιμος ρόλος ιδιαίτερα στο ρεύμα των συσκευασιών Ο συνηθέστερος τρόπος συνεργασίας με το ΣΕΔ ΕΕΑΑ είναι: Οι ΟΤΑ αναλαμβάνουν συλλογή, μεταφορά και διαχείριση υπολείμματος, ενώ το ΣΕΔ αναλαμβάνει τη συνεργασία με ΚΔΑΥ και τη διαχείριση ανακτημένων αποβλήτων συσκευασίας.
ΟΤΑ και Ανακύκλωση : συσκευασίες Οι 5 πρώτοι ΟΤΑ: Βόλος, ΔΕΔΙΣΑ Χανίων, Εμμανουήλ Παππάς (Ν. Σερρών), Καλαμάτα, Κηφισιά με δείκτη κατά κεφαλήν ανάκτησης > 30 κιλά ετησίως. Δύο νησιά: Σύρος και Λειψοί με δείκτη άνω των 100 κιλών
ΟΤΑ και Ανακύκλωση Βέλτιστες αποδόσεις: μεσαίου μεγέθους ΟΤΑ κυρίως στην περιφέρεια, Κοινωνίες που πιο εύκολα μεταδίδεται το μήνυμα, Μικρό μέγεθος υπηρεσίας καθαριότητας, άρα ευχερέστερος έλεγχος, Ύπαρξη προσωπικού ενδιαφέροντος στο μηχανισμό των ΟΤΑ (αιρετών και μη).
ΟΤΑ και Ανακύκλωση Προβλήματα Μη ορθή χρήση των κάδων από πολίτες και εργαζόμενους στην Διεύθυνση Καθαριότητας Μη ορθή χωροθέτηση των κάδων θέματα αρχικού σχεδιασμού και τελικής τοποθέτησης Ελλειπής ενημέρωση των πολιτών Συλλογή μπλε κάδων μαζί με κοινούς.
ΟΤΑ και Ανακύκλωση: συσκευές ηλ. ΕΤΟΣ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ (kg) ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΗΜΩΝ (kg) ΣΥΛΛΟΓΗ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΓΙΑ ΔΗΜΟΥΣ (kg) ΣΥΝΟΛΟ (kg) ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΣΤΗ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ (%) 2006 11.340.719 141.450 141.450 1,25 2007 31.405.598 545.430 545.430 1,74 2008 47.141.882 1.241.040 1.241.040 2,63 2009 66.011.555 2.072.648 2.072.648 3,14 2010 46.337.410 2.214.466 107.260 2.321.726 5,01 2011 42.053.787 1.454.834 138.410 1.593.244 3,79 2012 36.740.110 918.817 167.618 1.086.435 2,96 2013 38.000.000 760.000 190.000 950.000 2,50
ΟΤΑ και Ανακύκλωση Σε σχετική έρευνα του ΣΕΔ Ανακύκλωση Συσκευών για τη χαμηλή συμμετοχή 95% έλλειψη οδηγών 86% έλλειψη οχημάτων 60% κόστος καυσίμου 24% αδυναμία συντονισμού
ΟΤΑ και Ανακύκλωση Ισχυρότατο κίνητρο υπέρ της ανακύκλωσης το πρόσθετο τέλος υγειονομικής ταφής: 35 ευρώ/τόνο από το 2014. Απαιτούνται και δράσεις Βελτίωσης κανονισμών καθαριότητας, Όρων στις άδειες καταστημάτων, Ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, Ελέγχων και κυρώσεων.
% Ανακύκλωσης 2012 Είδος αποβλήτου Εκτιμώμενη ανακύκλωση %Στόχος Χαρτί 89 60 (2012) Γυαλί 55 60 (2012) Μέταλλα 38 50 (2012) Πλαστικά 33 22,5 (2012) Μπαταρίες 50 45 (2016) Ηλεκτρ. Συσκευές 35 45 (2016) Λιπαντικά έλαια 54 70 (2006) Ελαστικά αυτοκινήτων 94 65 (2006)
Θετική προοπτική Δημιουργία ισχυρών ΦοΔΣΑ σε επίπεδο Περιφέρειας, ΝΠΙΔ, θα συμβάλει αποφασιστικά Κατάρτιση και εφαρμογή σχεδίων πρόληψης παραγωγής και επαναχρησιμοποίησης αποβλήτων Αναθεώρηση νομοθεσίας προς βελτίωση της λειτουργίας των Συστημάτων Νέο ΕΣΠΑ: Προώθηση της αναπτυξιακής διάστασης της διαχείρισης των αποβλήτων και της αειφορικής διαχείρισης των πόρων, ενδυνάμωση της αγοράς των δευτερογενών προϊόντων.