IMPROVE: Οδηγίες για την Πιστοποίηση Επαγγελµατιών Συµβούλων Επαγγελµατικού Προσανατολισµού 1. Στόχος: 1.1. Οι οδηγίες έχουν αναπτυχθεί από τους συνεργάτες του προγράµµατος «IMPROVE: Improving Validation of Not-Formal Learning in European Career Guidance Practitioners 510640-LLP-1-2010-1-ΙΤ-GRUNDTVIG- GMP (2011-2012) 1. Για περισσότερες πληροφορίες µπορείτε να ανατρέξετε στον ιστότοπο του Προγράµµατος http://www.improveguidance.eu/. Το πρόγραµµα συγχρηµατοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η παρούσα δηµοσίευση δεσµεύει µόνο τον συντάκτη της και η Επιτροπή δεν ευθύνεται για τυχόν χρήση των πληροφοριών που εµπεριέχονται σ αυτήν. 1.2. Οι παρούσες οδηγίες ισχύουν µόνο για την πιστοποίηση των επαγγελµατιών συµβούλων. εν ισχύουν για την πιστοποίηση εκπαιδευτικών προγραµµάτων που οδηγούν σε εκπαιδευτικά ή επαγγελµατικά διπλώµατα ή τίτλων σπουδών. 2. Λεξιλόγιο (στις παρενθέσεις παρατίθεται η αγγλική ορολογία έχει τηρηθεί η αλφαβητική σειρά στους αγγλικούς όρους) 2.1. Κέντρο αξιολόγησης (Assessment Center): διαδικασία κατά την οποία µια οµάδα συµµετεχόντων υπόκειται σε µια σειρά ασκήσεων που σχετίζονται µε την εργασία, έτσι ώστε να αξιολογηθούν τα προσωπικά τους χαρακτηριστικά. Οι ασκήσεις µπορούν να περιλαµβάνουν συνεντεύξεις, ψυχοµετρικές δοκιµασίες, ατοµικά και οµαδικά παιχνίδια ρόλου, δοµηµένη συνέντευξη. 2.2. Συνέντευξη που εστιάζει στη Συµπεριφορά (Behavioral Event Interview (BEI): τύπος συνέντευξης που φέρνει στην επιφάνεια προσωπικά χαρακτηριστικά γνωρίσµατα. Ο συνεντευξιαζόµενος περιγράφει έξι καταστάσεις από την εργασία του, εκ των οποίων οι τρεις είχαν θετική εξέλιξη και οι άλλες τρεις αρνητική, αναφέροντας σκέψεις, συναισθήµατα και συµπεριφορές. Η συνέντευξη καταγράφεται και κωδικοποιείται σύµφωνα µε διάφορα προσωπικά χαρακτηριστικά. Τα προσωπικά χαρακτηριστικά 1 Σε αλφαβητική σειρά: Leonardo Evangelista (ASEV Agenzia Sviluppo Empolese Valdelsa www.asev.it, IT), Zuzana Freibergova (Národní vzdělávací fond, o.p.s.www.nvf.cz/spps/, CZ), Rachel Nelson (DEP Institut www.dep.net, ES) Speranta Tibu (ODIP Asociaţia Observator pentru Dezvoltarea Învăţării Permanente www.odip.ro, RO), Μαίρη Τουντοπούλου, ISON Psychometrica www.ison.gr, EL), Peter Weber (Heidelberg University www.ibw.uni-heidelberg.de/, DE). Το Πρόγραµµα χρηµατοδοτήθηκε µε την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η παρούσα δηµοσίευση δεσµεύει µόνο τον συντάκτη της και η Επιτροπή δεν ευθύνεται για τυχόν χρήση των πληροφοριών που περιέχονται σ αυτήν. 1
κωδικοποιούνται τόσο για τη συχνότητα εµφάνισής τους στη συνέντευξη, όσο και για το επίπεδο πολυπλοκότητας ή το σκοπό για τον οποίο αξιοποιούνται (Προσαρµογή από McClelland, 1998). 2.3. Ικανότητα (Competence): µια συνολική ιδιότητα που φέρεται να έχει το άτοµο που είναι ικανό να φέρει εις πέρας σε προκαθορισµένο βαθµό ένα βασικό καθήκον της εργασίας ή ασχολίας του. 2.4. εξιότητα (Competency): κάθε προσωπικό χαρακτηριστικό (συµπεριλαµβανοµένης της γνώσης) ή σύνολο προσωπικών χαρακτηριστικών που αποτελεί τη βάση για την απόδοση στην εργασία. Οι δεξιότητες είναι γενικής φύσης. Παραδείγµατος χάριν η ηγεσία είναι µια δεξιότητα, αλλά το να δίνει κάποιος οδηγίες στους υφισταµένους είναι το αποτέλεσµα της εφαρµογής της ηγεσίας (µαζί µε άλλες δεξιότητες) και όχι µια δεξιότητα από µόνη της. 2.5. Ικανός επαγγελµατίας (Competent worker): ένα πρόσωπο ικανό να εξασκεί ένα επάγγελµα ή ένα εργασιακό καθήκον σ ένα προκαθορισµένο αποδεκτό επίπεδο. 2.6. Στοιχεία (προς πιστοποίηση) (Elements for validation): προσωπικά χαρακτηριστικά γνωρίσµατα ή βασικές εργασιακές δραστηριότητες που θα πρέπει ένας εργαζόµενος να κατέχει ώστε να αποκτήσει την πιστοποίηση 2.7. Αποδείξεις (για την πιστοποίηση) (Evidence for validation): απόδειξη που καταδεικνύει την κατοχή των στοιχείων στα οποία βασίζεται η διαδικασία της πιστοποίησης. 2.8. Ανάλυση εργασίας (Job analysis): συστηµατική µελέτη των καθηκόντων που εκτελούνται σε µια εργασία και των προσωπικών χαρακτηριστικών γνωρισµάτων που απαιτούνται για την εκτέλεσή τους. 2.9. Κύριο εργασιακό καθήκον/ Εργασία ( ή βασική εργασιακή δραστηριότητα) (Job/ Main task or key job activity): κάθε µια από τις κύριες προσδιορίσιµες και αυτόνοµες δραστηριότητες που µπορεί να εκτελέσει ένας εργαζόµενος σε συγκεκριµένο επάγγελµα. 2.10. Εργασιακές δραστηριότητες (Job tasks): ενέργειες που µπορούν να προσδιοριστούν σε ένα διάγραµµα ροής περιγράφοντας πώς ολοκληρώνεται µια εργασία. είτε επίσης (εργασία) κύριο καθήκον. 2.11. Συνέντευξη που εστιάζει στην Απόδοση (Performance Focused Interview - PFI): τυποποιηµένη επαγγελµατική συζήτηση, στην οποία οι ερωτήσεις εστιάζουν σε συγκεκριµένες προκαθορισµένες πτυχές της απόδοσης και όλοι οι υποψήφιοι δέχονται τις ίδιες ερωτήσεις, αν και ο αξιολογητής µπορεί να υποβάλει πρόσθετες ερωτήσεις για περισσότερη διευκρίνιση ή καλύτερη κατανόηση. 2
2.12. Προσέγγιση (πιστοποίησης) βασισµένη στην απόδοση (Performance based approach to validation): πλαίσιο πιστοποίησης ικανών επαγγελµατιών, όπου τα στοιχεία που αξιολογούνται είναι η απόδοση σε κύρια εργασιακά καθήκοντα. 2.13. Προσέγγιση (πιστοποίησης) βασισµένη σε προσωπικά χαρακτηριστικά γνωρίσµατα (Personal features based approach to validation): πλαίσιο για την επικύρωση ικανών επαγγελµατιών όπου τα στοιχεία που αξιολογούνται είναι γνώσεις και προσωπικά χαρακτηριστικά. 2.14. Επαγγελµατική συζήτηση (Professional discussion): συνοµιλία στην οποία ο υποψήφιος περιγράφει και αναφέρεται στην απόδοση και τις γνώσεις του συγκριτικά µε τις απαιτήσεις των πρότυπων διαδικασιών (Read H., 2006). 2.15. Επαγγελµατική εποπτεία (Professional supervision): η διαδικασία κατά την οποία η δραστηριότητα ενός επαγγελµατία επιβλέπεται περιοδικά και υποστηρίζεται από έναν επόπτη. 2.16. Προσωπικά Επαγγελµατικά Χαρακτηριστικά (Personal professional features): δεξιότητες, γνώσεις και στάσεις που απαιτούνται για την αποτελεσµατική απόδοση στον εργασιακό χώρο. Τα χαρακτηριστικά αυτά αποκτούνται στη διάρκεια της ζωής του ατόµου και καλλιεργούνται (για παράδειγµα γνώση ξένων γλωσσών, χειρισµός Η/Υ, κλπ). 2.17. Πιστοποίηση (Validation): διαδικασία κατά την οποία ένα αρµόδιο όργανο αξιολογεί και επίσηµα αναγνωρίζει ότι ένα πρόσωπο, ή η δραστηριότητα ενός προσώπου ή ένα ή περισσότερα προσωπικά χαρακτηριστικά συµβαδίζει µε προκαθορισµένα πρότυπα. 2.18. Πλαίσιο πιστοποίησης (Validation framework): ένα σύνολο κανόνων για την πιστοποίηση ικανών επαγγελµατιών 3. Πρόλογος Όλα τα πλαίσια πιστοποίησης περιλαµβάνουν τρία συστατικά: 3.1. Αυτό που αναγνωρίζεται ή χορηγείται. Μπορεί να είναι ένα πιστοποιητικό, ή µια βεβαίωση (όπως η ευρωπαϊκή βεβαίωση MEVOC για τους συµβούλους επαγγελµατικού προσανατολισµού) 3.2. Τα στοιχεία που ο υποψήφιος πρέπει να κατέχει (στην βασισµένη σε προσωπικά χαρακτηριστικά προσέγγιση µπορεί να είναι: γνώσεις, επικοινωνιακές δεξιότητες, τεχνικές δεξιότητες, στάσεις, προσωπικά 3
γνωρίσµατα, κ.λπ.) ή να επιδεικνύει (σε µια βασισµένη στην απόδοση προσέγγιση είναι εργασιακά καθήκοντα) για να αναγνωριστεί ως ικανός. 3.3. Οι αποδείξεις που καταδεικνύουν την κατοχή των στοιχείων που αναφέρθηκαν στο προηγούµενο σηµείο 3.2. Ως αποδείξεις µπορεί να λειτουργήσουν έγγραφα ή αποτελέσµατα από τεστ. Για παράδειγµα, ένα πτυχίο στην ψυχολογία µπορεί να αποτελεί απόδειξη για την κατοχή γνώσης χρήσιµης για να εργαστεί κάποιος ως επαγγελµατίας σύµβουλος σταδιοδροµίας. Οι µεταβιβάσιµες δεξιότητες εξάγονται συνήθως και µετριούνται µέσω της συνέντευξης που εστιάζει στη συµπεριφορά (BEI) ή/και τη δοµηµένη συνέντευξη, που περιλαµβάνεται στο Κέντρο Αξιολόγησης. 3.4. Πιο αναλυτικά, οι γνώσεις και τα προσωπικά χαρακτηριστικά αξιολογούνται συνήθως µέσω ενός συνδυασµού των ακόλουθων µεθόδων αξιολόγησης: 1. Βιογραφικό σηµείωµα υποψηφίου ή αφήγηση επαγγελµατικής βιογραφίας 2. Κατοχή των εκπαιδευτικών τίτλων σπουδών και άλλων πιστοποιητικών εκπαίδευσης ή κατάρτισης 3. Κατοχή της αποδεδειγµένης εµπειρίας 4. Συνέντευξη ή γραπτή δοκιµή σε τεχνικές γνώσεις 5. Τεστ (δεξιότητες, προσωπικότητα, ενδιαφέροντα, κ.λπ.) 6. Παιχνίδια ρόλων που εστιάζουν στις µεταβιβάσιµες δεξιότητες (όπως στο κέντρο αξιολόγησης) 7. Συνέντευξη µε εστίαση στις µεταβιβάσιµες δεξιότητες (όπως στη συνέντευξη που εστιάζει στη συµπεριφορά- BEI). 3.5. Αναλυτικότερα, η απόδοση µπορεί να αξιολογηθεί µέσω ενός συνδυασµού των ακόλουθων µεθόδων αξιολόγησης: 1. Άµεση παρατήρηση του ατόµου, κατά τη διάρκεια της εργασία του 2. Επαγγελµατική συζήτηση 3. Συνέντευξη που εστιάζει στην Απόδοση- PFI 4. Συζήτηση περιστατικών 5. Μαρτυρίες από συναδέλφους και επόπτες 6. Μαρτυρίες από πελάτες 4
7. Εξέταση του υλικού που παράγει το άτοµο στην εργασία του 8. Εξέταση του χαρτοφυλακίου αναφορικά µε τα έργα που έχει ολοκληρώσει 9. Προσοµοίωση εργασιακών καθηκόντων. 3.6. Σε όλα τα πλαίσια είναι απαραίτητο να βρεθεί µια ικανοποιητική ισορροπία µεταξύ της αποτελεσµατικότητας και του κόστους της διαδικασίας αξιολόγησης. Μια διαδικασία µπορεί να είναι πολύ αποτελεσµατική, αλλά εάν απαιτεί σηµαντική αφιέρωση χρόνου και έχει υψηλό κόστος, θα έχει µικρή πιθανότητα να καθιερωθεί και να εφαρµοσθεί ευρέως (εκτός αν επιβληθεί από δηµόσια αρχή). Απ την άλλη, µια διαδικασία που απαιτεί λίγο χρόνο, αλλά είναι λιγότερο αποτελεσµατική, είναι πιθανόν να χρησιµοποιηθεί ελάχιστα. 4. Οδηγίες του IMPROVE Γενικές αρχές 4.1. Η διαδικασία της πιστοποίησης πρέπει να είναι βασισµένη στην απόδοση. Η αξιολόγηση πρέπει να περιλαµβάνει και να δίνει βάρος στην άµεση παρατήρηση της απόδοσης του υποψηφίου στην εργασία του και/ ή στην αναπαράσταση της απόδοσης του υποψηφίου στην εργασία του, όπως γίνεται στην Συνέντευξη που εστιάζει στην Απόδοση (PFI). 4.2. Τα στοιχεία που οι υποψήφιοι πρέπει να κατέχουν χρειάζεται να προσδιοριστούν προηγουµένως µέσω της ανάλυσης εργασίας και της εξέτασης των διαθέσιµων επαγγελµατικών µονογραφιών. Τα αποτελέσµατα της έρευνας πρέπει να συζητηθούν και να συµφωνηθούν µεταξύ των επαγγελµατιών και άλλων εµπλεκόµενων φορέων που δραστηριοποιούνται στον τοµέα. 4.3. Οι αποδείξεις που καταδεικνύουν την αποτελεσµατικότητα σε κύρια εργασιακά καθήκοντα θα έπρεπε να περιλαµβάνουν µεθόδους που αναφέρονται στο σηµείο 3.5. 4.4. Η πιστοποίηση δεν βασίζεται στην κατοχή εκπαιδευτικών τίτλων ή αποδεδειγµένης εργασιακής εµπειρίας ή στη συµµετοχή σε ειδικά εκπαιδευτικά µαθηµάτων, ή στη συµµετοχή σε συλλόγους. 4.5. Το πλαίσιο πιστοποίησης, που περιλαµβάνει τη δοµή, τη διαδικασία αξιολόγησης, τους ρόλους, το σύστηµα βαθµολόγησης και βασικούς όρους, πρέπει να περιγραφεί µε σαφήνεια και να είναι ευρέως διαθέσιµο. 5
4.6. Η διαδικασία αξιολόγησης και η µεθοδολογία αξιολόγησης που θα χρησιµοποιηθεί πρέπει να είναι κοινή για όλους τους υποψηφίους και να εφαρµόζεται µε τον ίδιο τρόπο από όλους τους αξιολογητές. 4.7. Η πιστοποίηση µπορεί να ζητηθεί από έναν οργανισµό που επιθυµεί να ελέγξει την καταλληλότητα των υπαλλήλων και των συνεργατών του ή και από τους ίδιους τους επαγγελµατίες. Στη δεύτερη περίπτωση η διαδικασία, και ειδικότερα ο αξιολογητής, θα πρέπει εγγυηθεί την εµπιστευτικότητα των αποτελεσµάτων προς τρίτους. 4.8. Όταν η πιστοποίηση ζητείται από τους ίδιους τους επαγγελµατίες, η διαδικασία θα πρέπει να αποτελεί επίσης µια εµπειρία µάθησης. Οι υποψήφιοι πρέπει να λάβουν ανατροφοδότηση, που να περιγράφει µε ακρίβεια τη βαθµολογία σε κάθε δραστηριότητα στην οποία εξετάστηκαν, να προσδιορίζονται οι τοµείς που χρειάζονται βελτίωση, καθώς και να υπάρχει καθοδήγηση προς την κατεύθυνση της βελτίωσής τους. Οι αξιολογητές 4.9. Οι αξιολογητές πρέπει να έχουν εκπαιδευτεί κατάλληλα για τη διαδικασία πιστοποίησης και να κατέχουν µεγάλη εργασιακή πείρα στις δραστηριότητες που αξιολογούν. 4.10. Το σύστηµα εξασφάλισης ποιότητας της διαδικασίας πιστοποίησης πρέπει να περιλαµβάνει: επαγγελµατική εποπτεία και ανταλλαγή εµπειριών µεταξύ των αξιολογητών για λόγους µάθησης. 4.11. Οι αξιολογητές πρέπει να δηλώσουν οποιαδήποτε πιθανή σύγκρουση συµφερόντων και να απέχουν από οποιαδήποτε αξιολόγηση στην οποία η αµεροληψία και η εµπιστευτικότητα δεν µπορούν να εξασφαλιστούν. Η διαδικασία αξιολόγησης 4.12. Η άµεση εξέταση του υποψηφίου (άµεση επαφή ή επαφή µέσω τηλεδιάσκεψης) είναι υποχρεωτική. 4.13. Θα πρέπει να υπάρχει αντίγραφο για κάθε έγγραφο που παράγεται και η άµεση εξέταση πρέπει να καταγράφεται σύµφωνα µε τους κανόνες προσωπικού απορρήτου στα πλαίσια της αξιολόγησης. 4.14. Ο αξιολογητής θα πρέπει να συντάξει µια αναφορά σχετικά µε την αξιολόγηση, η οποία θα περιγράφει µε ακρίβεια τις κύριες απαντήσεις των υποψηφίων, τη βαθµολογία σε κάθε δραστηριότητα στην οποία εξετάστηκαν, τις περιοχές που χρειάζονται βελτίωση, καθώς και καθοδηγητικές γραµµές για την επίτευξη της βελτίωσής τους. 6
4.15. Η ανατροφοδότηση για τη διαδικασία πιστοποίησης θα πρέπει να δοθεί από κάθε συµµετέχοντα µέσω µιας προκαθορισµένης διαδικασίας. 7