ΕΜΒΟΛΙΑ Dr.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ
Ο εμβολιασμός είναι η απλή και η πλέον αποτελεσματική στρατηγική να προάγεις την υγεία. Τα εμβόλια και το καθαρό νερό είναι οι δυο μεγαλύτερες παρεμβάσεις για τη μείωση της θνησιμότητας και την αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης. Plotkin S. Vaccines, 4 th ed; 2004: 1-15
Είδη Ανοσίας Παθητική Ενεργητική Μητέρα παιδί Αντί-οροί φυσική λοίμωξη Με εμβόλια - παιδιά - ενήλικες
Ανοσολογική απάντηση ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΩΝ Εμβολιασμός Φυσική μόλυνση Πρωτογενής απάντηση Δευτερογενής απάντηση = προστασία Σχηματισμός κυττάρων μνήμης Χρόνος Vaccines and Vaccinology Laurence Nicolas Spony / Dirk Knieps - 2004 28
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΩΝ 10-11 αι. στην Κ.Ασία εισπνοή ή μικρονυγμοί υλικού από τις φλύκταινες της ευλογιάς, 1715 Εμμανουήλ Τιμόνης- Ιάκωβος Πυλαρινός 1878 Edward Jenner ευλογιά 1885 Louis Pasteur-λύσσα 1888 με τοξίνη έναντι τετάνου και διφθερίτιδος 1921-29 έναντι φυματίωσης 1940 κοκκύτη 1955 Salk πολιομυελίτιδας, ΕΜΒΟΛΙΩΝ 1960 ιλαράς παρωτίτιδος ερυθράς και πολιομυελίτιδας
Συλλογική Ανοσία (Herd immunity) Η συλλογική ανοσία ή ανοσία αγέλης ή ανοσιακό τείχος αποτελεί βασικό στόχο κάθε κράτους. Η υψηλή συλλογική ανοσία λειτουργεί ως προστατευτικό φράγμα (τείχος) για την αποφυγή εκδήλωσης επιδημιών.
Ρυθμός βασικής αναπαραγωγής : Ro ο μέσος όρος των νέων λοιμώξεων - περιστατικών που κάθε κρούσμα της νόσου μπορεί να δημιουργήσει, όταν εισβάλλει σε έναν επίνοσο πληθυσμό. Ro>1 η νόσος μπορεί να εξαπλωθεί Ro<1 η νόσος δεν μπορεί να εξαπλωθεί
Ποιο ποσοστό πληθυσμού πρέπει να εμβολιάσουμε για να μην εξαπλωθεί η νόσος; Pc= 1-1/Ro 1-1/14=0,93 Ro Pc Ιλαρά Αγγλία 1947 13-14 93% Νιγερία 1968 16-17 94% Κάνσας 1920 5-6 80% Κοκκύτης Αγγλία 1944-78 16-18 94% Καναδά 1912 7-8 87% Ανεμευλογιά USA 1912 7-8 87% USA 1944 10-11 90%
Συλλογική ανοσία (Herd Immunity) Ro=4 ανεμβολίαστος πληθυσμός Ro=4, Pc=75%-ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΣ
Ro για διάφορες νόσους
Είδη εμβολίων Απλά-Μονοδύναμα Πολυδύναμα Αδρανοποιημένοι μικροοργανισμοί (κοκκύτης, IPV-HAV) Ακυτταρικά και τμηματικά (sub-unit) Ζώντες εξασθενημένοι (BCG, OPV,MMR) Ανατοξίνες (Διφθερίτιδα, Τέτανος) Ανασυνδυασμένα (Ηπατίτιδας Β) Πολυσακχαριδικά (Πνευμονιόκοκκος) Γονιδιακά
Συνδυασμοί εμβολίων στο βασικό εμβολιασμό ΕΠΕ DTaP-IPV-Hib-HeB :εξαδύναμο DTaP-IPV-Hib DTaP-IPV-HeB DTaP-IPV :πενταδύναμο :πενταδύναμο :τετραδύναμο MMR MMR-VAR
Ταυτόχρονη ανοσοποίηση Οι συνδυασμοί ταυτόχρονης χορήγησης που έχουν δοκιμασθεί και θεωρούνται αποτελεσματικοί και ασφαλείς είναι: DTP και Sabin, DTP, Sabin και MMR, DTP ή DTaP και, DTP, Sabin, MMR, Hib και HBV, Γρίπης και πολυσακχαριδικού εμβολίου του πνευμονιοκόκκου.
Αντενδείξεις εμβολιασμού Οξεία εμπύρετη ή όχι λοίμωξη (γρίπη, αμυγδαλίτιδα) Πρόσφατη χορήγηση γ-σφαιρίνης, αίματος, πλάσματος. Νόσηση από κακοήθη νοσήματα. Σε περίπτωση ανοσοκαταστολής, λόγω χημειοθεραπείας αναβάλλονται εμβόλια από ζώντες εξασθενημένους ιούς (μπορεί να γίνουν 3 μήνες μετά το τέλος της χημειοθεραπείας). Σε κορτιζονοθεραπεία για βραχύ διάστημα με μικρές δόσεις δεν υπάρχουν αντενδείξεις. Αλλεργία (αναφυλαξία) σε συστατικό του εμβολίου
Αποτελεσματικότητα Εμβολίων Κριτήρια αποτελεσματικότητας : μακροχρόνια ανοσία δυνατή η παραγωγή βιομηχανικής κλίμακας σταθερότητα υπό διάφορες κλιματολογικές συνθήκες προσιτό κόστος ώστε να μπορεί να το αγοράσει ο πληθυσμός στόχος αποδεκτό προφίλ παρενεργειών ευκολία χορήγησης και δυνατότητα συνδυασμού με άλλα εμβόλια.
Efficacy-Effectiveness Προστατευτική ικανότητα του εμβολίου (Efficacy): Τα στοιχεία λαμβάνονται από ελεγχόμενες μελέτες πεδίου (controlled studies) στις οποίες λαμβάνεται μέριμνα να ελεγχθούν όλες οι παράμετροι του εμβολιασμού Effectiveness:η αποτελεσματικότητα ενός εμβολίου στο γενικό πληθυσμό στα πλαίσια εφαρμογής του ΕΠΕ.
ΕΠΙΤΗΡΗΣΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ-Effectiveness Εντοπισμός καταγραφή σπανίων αντιδράσεων Έλεγχος της αύξησης γνωστών αντιδράσεων-εντοπισμός του παράγοντα κινδύνου Εντοπισμός της παρτίδας (lot number) με αυξημένες αντιδράσεις Εντοπισμός(σημάτων) από αναφορές ανεπιθύμητων ενεργειών πάνω από τα αναμενόμενα.
Εκτίμηση ανοσολογικής απάντησης εμβολίου στο γενικό πληθυσμό. η μέση ποσότητα αντισωμάτων που παράγονται ως απάντηση σε ένα ειδικό αντιγόνο σε μία ομάδα εμβολιασθέντων ατόμων, η οποία εκφράζεται ως μέσος γεωμετρικός τίτλος (GMT). Το ποσοστό των εμβολιασθέντων στους οποίους επιτυγχάνεται το επίπεδο οροπροστασίας, δηλαδή η υπέρβαση ενός τίτλου αντισωμάτων που έχει οριστεί ως προστατευτικός. Αυτό το ποσοστό καλείται ποσοστό οροπροστασίας (SPR). Αποτελεσματικότητα στην νόσο (HPV εμβόλια).
Ασφάλεια εμβολίων (safety) Παρά το γεγονός ότι κατά καιρούς τα εμβόλια έχουν ενοχοποιηθεί για επικίνδυνες παρενέργειες, όπως πρόκληση σοβαρής νόσου, αυτισμός και άλλες παθολογικές καταστάσεις. τα εμβόλια είναι εξαιρετικά ασφαλή και σε κάθε περίπτωση ο κίνδυνος των σοβαρών παρενεργειών είναι μικρότερος από τον κίνδυνο των επιπλοκών που θα προκαλούσε η φυσική νόσηση.
Επιτήρηση ασφάλειας Κίτρινη κάρτα ΕΟΦ ΕΜΕΑ-European Medicines Agency CDC-Vaccine Adverse Event Reporting System(VAERS).
Έγκριση εμβολίων Φάση Ι μελέτες ασφάλειας & ανοσογονικότητας σε μικρό αριθμό στενά παρακολουθούμενων ασθενών Φάση ΙΙ μελέτες κυμαινόμενης δόσης με εκατοντάδες ασθενείς Φάση ΙΙΙ μελέτες αποτελεσματικότητας και επιπρόσθετης ασφάλειας με χιλιάδες συμμετέχοντες. Φάση ΙV μελέτες μετά τη κυκλοφορία του προϊόντος
Εμβόλια υπό ανάπτυξη Για πολλές σοβαρές μολυσματικές ασθενείς δεν υπάρχει σήμερα αντίστοιχο εμβόλιο, κυρίως επειδή δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητός ο τρόπος δημιουργίας ανοσίας έναντι των νόσων αυτών Δεν έγινε εφικτό να δημιουργηθούν αποτελεσματικά εμβόλια.
Το τυπικό σχήμα για μια ευέλικτη ψυχρή αλυσίδα Η «παραδοσιακή» ψυχρή αλυσίδα Καθημερινή ανανέωση των παγοκυψελών Ομάδα + μεταφορέας εμβολίων Διατήρηση σε αποθήκη Κουτί ψύξης Περιφερειακή αποθήκευση Πάντα παγωμένες οι παγοθήκες
Δείκτης «λήξεως» εμβολίων Το τετράγωνο στο εσωτερικό είναι φωτεινότερο από το εξωτερικό δαχτυλίδι Χρησιμοποίησε το εμβόλιο, εάν δεν έχει φθάσει η ημερομηνία λήξης Το τετράγωνο στο εσωτερικό είναι σκουρότερο αλλά ακόμα φωτεινότερο από το εξωτερικό δαχτυλίδι Χρησιμοποίησε το εμβόλιο, εάν δεν έχει φθάσει η ημερομηνία λήξης Σημείο Απόρριψης : Το τετράγωνο στο εσωτερικό είναι ίδιο με το εξωτερικό δαχτυλίδι ΜΗΝ Χρησιμοποίησε το εμβόλιο Πέρα από το Σημείο Απόρριψης : Το τετράγωνο στο εσωτερικό είναι σκουρότερο από το εξωτερικό δαχτυλίδι ΜΗΝ Χρησιμοποίησε το εμβόλιο
Εμβολιαστική κάλυψη (vaccine coverage) Ως εμβολιαστική κάλυψη των παιδιών ο ΠΟΥ καθορίζει τα ποσοστά των πλήρως εμβολιασμένων παιδιών με έγκυρες δόσεις για κάθε ένα από τα βασικά εμβόλια μέχρι το 1ο έως και το 2ο έτος της ηλικίας. Είναι ευνόητο ότι για τον υπολογισμό απαιτείται η γνώση των αντίστοιχων πληθυσμιακών δεδομένων (αριθμός γεννήσεων). Οι στόχοι του ΠΟΥ για παγκόσμια εμβολιαστική κάλυψη των παιδιών έως το 2000 ήταν 90% ή 95% για τις έγκυρες δόσεις των βασικών εμβολίων.
Age Routine services: Ensuring that all children receive the WHO recommended vaccination schedule EPI visit Vaccine Hepatitis B - options Option1 Option2 Option3 Birth 0 BCG (OPV) Hep B Hep B 6 weeks 1 OPV1, DTP1, Hib1 Hep B1 monovalent or in combo DTP-Hep B1 10 weeks 2 OPV2, DTP2, Hib2 Hep B2 monovalent or in combo Hep B2 (monovalent) DTP-Hep B2 14 weeks 3 OPV3, DTP3, Hib3 Hep B3 monovalent or in combo Hep B3 (monovalent) DTP-Hep B3 9-12 months 4 Measles (Rubella)
Τρόποι παρακολούθησης της εμβολιαστικής κάλυψης από φορείς Δημόσιας Υγείας. δηλώσεις των εμβολιαστικών κέντρων δηλώσεις ιδιωτών γιατρών που εκτελούν εμβολιασμούς από την εισαγωγή και κατανάλωση εμβολίων από τις καταγραφές των βιβλιαρίων υγείας των παιδιών από ειδικές μελέτες και έρευνες. Πληροφοριακά αρχεία καταγραφής εμβολιαστικής κάλυψης (Registry systems).
REGISTRY SYSTEMS η αναγκαιότητα Η εισαγωγή νέων εμβολίων και το πλήθος των υφισταμένων: Υπολογίζεται ότι συστήνονται 20-21 δόσεις 12-14 διαφορετικών αντιγόνων Η κινητικότητα του πληθυσμού :. Δεν διατίθενται συστήματα (αυτόματης) υπενθύμισης Τόσο οι γονείς, όσο και οι πάροχοι υπερεκτιμούν τα ποσοστά κάλυψης Η χρηματοδότηση δυσχεραίνει σε περιβάλλον οικονομικής δυσπραγίας Η τήρηση των χειροκίνητων αρχείων και εντύπων απαιτεί πολύ χώρο και προσωπικό και με την πάροδο των ετών καθίσταται ολοένα και πιο δυσχερής Η υποχώρηση των ασθενειών ( λόγω των εμβολιασμών) λειτουργεί ανασχετικά στην υπενθύμιση των δόσεων.
έναρξης Δανία Danish vaccination 2000 Παιδιά, μοναδικός εθνικός Ασφάλεια, register αριθμός εμβολιαζομένου αποτελεσματικότητ α, εμβολιαστική κάλυψη Ολλανδία Praeventis 2005 Παιδιά-Εφηβοι, συνεχές update Ασφάλεια, εμβολιαστική κάλυψη, Σύστημα υπενθύμισης ( callrecall) Νορβηγία SYSVAK 1995 Παιδιά-ενήλικες, μοναδικός εθνικός αριθμός εμβολιαζομένου, πλήρως αυτοματοποιημένο Διασύνδεση με άλλες βάσεις δεδομένων, πρόσβαση ΕΥ και ασθενών
Αντί-Vaccines groups Η υψηλή ανοσία κοινότητας που έχουν πετύχει τα ανεπτυγμένα κράτη,τείνει να καταστήσει θύμα της επιτυχίας τους τα ίδια τα εμβόλια.
Η ενδιαφέρουσα αντίφαση εμβόλιο-polio Ασθένεια Η κατάσταση μετά τον εμβολιασμό
Ασφάλεια του εμβολιασμού ΚΙΝΔΥΝΟΣ για τους εμβολιασμένους: Αρνητικό αποτέλεσμα ΚΙΝΔΥΝΟΣ των ΜΗ εμβολιασμένων: Η μόλυνση μπορεί να είναι επιζήμια για τη ζωή
Ειδικά προγράμματα εμβολιασμών Εθνικές Ημέρες Εμβολιασμών-(National Immunization Days) (NID s). Εμβολιασμοί από πόρτα σε πόρτα (σκούπα) (mopping up vaccinations). Μαζικοί εμβολιασμοί (mass vaccinations).(μεγάλου ηλικιακού εύρους) Εμβολιασμοί «προηγούμενων γενεών» (Catch up vaccinations).(κάθε 4-5 χρόνια /μη απάντηση/χαμένες δόσεις) Εμβολιασμοί ομάδων υψηλού κινδύνου.
WHO South-East Asia Region certified polio-free 80% of the world s population is now in polio-free certified regions SEAR/PR 1569 New Delhi, 27 March: WHO South-East Asia Region, home to a quarter of the world s population, was certified polio-free today by an independent commission under the WHO certification process. This is the fourth of six WHO Regions to be certified, marking an important step towards global polio eradication. With this step, 80% of the world s population now lives in certified polio-free regions.
Νομικό καθεστώς εμβολιασμών Σε αρκετές άλλες χώρες οι εμβολιασμοί δεν είναι νομικά υποχρεωτικοί, αλλά «συνιστώμενοι»μολονότι πολλές φορές οι βασικοί εμβολιασμοί αναφέρονται και ως «υποχρεωτικοί εμβολιασμοί».
Το κόστος των εμβολίων Διεθνής συνεργασία Οι υπηρεσίες υγείας αντιμετωπίζουν συνέχεια το πρόβλημα του κόστους των εμβολίων, ιδιαίτερα με την ανάπτυξη πολλών και νέας τεχνολογίας εμβολίων.
Κόστος όφελος προγραμμάτων ανοσοποίησης 12,8 χιλ.παιδιά εμβολιάστηκαν στην Κένυα(2002) Αποτέλεσμα:αποτροπή 125000 από ιλαρά 12 εκ $ κέρδος από έξοδα σε υπηρεσίες υγείας σε 10 χρόνια Αμερική: 1 δόση εμβολίου μεταφράζεται σε κέρδος 2 εως 27 $ από έξοδα σε υπηρεσίες υγείας.
Ο ρόλος του ΠΟΥ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης στους εμβολιασμούς EPI (Expanded Ιmmunization Programme) (EUVAX project, 2001) (GAVI -Global-Alliance-Vaccines- Immunization) Geneva 2000 (GIVS Global- Immunization- Vision - Strategy) 2006-2015 Geneva 2005
Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Προκειμένου να υπάρχει μία ενιαία πολιτική εμβολιασμών σε μία χώρα ορίζεται ένα χρονοδιάγραμμα εμβολιασμών που προγραμματίζεται από τη χώρα σύμφωνα με τις ανάγκες του πληθυσμού της και τις διεθνείς οδηγίες (Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών).
ΟΙ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Στην Ελλάδα ακολουθούνται οι συστάσεις του ΠΟΥ για τα εμβόλια που περιλαμβάνονται στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών. Αυτά τα εμβόλια χορηγούνται δωρεάν από τις υπηρεσίες υγείας ή καλύπτονται από τα ασφαλιστικά ταμεία από το 1999. Στο Υπουργείο Υγείας λειτουργεί η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών η οποία εισηγείται την ένταξη νέων εμβολίων στο Εθνικό Πρόγραμμα.
ΒΙΒΛΙΑΡΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ
Αποτελέσματα Πανελλαδικής μελέτης εμβολιαστικής κάλυψης, 2001 Εμβόλιο δόση % εμβολιασμένων Διφθερίτιδα-Τέτανος, 3 δόσεις έως 1 έτους 94,6 Διφθερίτιδα-Τέτανος, 4 δόσεις έως 2 ετών 82,6 Κοκκύτης, 3 δόσεις έως 1 έτους 94,6 Κοκκύτης, 4 δόσεις έως 2 ετών 82,4 Πολιομυελίτιδα, 3 δόσεις έως 1 έτους 93,5 Πολιομυελίτιδα, 4 δόσεις έως 2 ετών 80,4 Ιλαρά, 1 δόση έως 2 ετών 88,9 Ερυθρά, 1 δόση έως 2 ετών 88,6 Παρωτίτιδα, 1 δόση έως 2 ετών 88,6 Ηπατίτιδα Β, πλήρως έως ηλικία 2 ετών 80,3 Αιμόφιλου ινφλουέντσας b, πλήρης εμβολιασμός έως 2 ετών 73,4 Μηνιγγιτιδόκοκκου C, πλήρης εμβολιασμός 23,2
Ε.Σ.Δ.Υ 2006-2012