ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ ΘΕΩΡΙΑ 1 Ο ΜΑΘΗΜΑ

Transcript

1 ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ ΘΕΩΡΙΑ 1 Ο ΜΑΘΗΜΑ

2 ΑΝΟΣΙΑ Η ανοσία (α- στερητικό + νόσος) είναι η ικανότητα ενός οργανισμού να αμύνεται ενάντια σε κάποιον εξωτερικό βλαπτικό παράγοντα και να μην υφίσταται τις συνέπειές του. Την ικανότητα αυτή την αποκτά ο οργανισμός με τη βοήθεια ενός πολύπλοκου και πολύ σημαντικού συστήματος που λέγεται ανοσοποιητικό σύστημα. Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ένα σύστημα οργάνων και βιολογικών μηχανισμών υπεύθυνο για την άμυνα του οργανισμού. Το ανοσοποιητικό σύστημα αποτελείται από πολλά διαφορετικά όργανα και ιστούς. Τα σημαντικότερα από αυτά είναι ο μυελός των οστών, και ο θύμος αδένας. Σε αυτά δημιουργούνται και αναπτύσσονται τα ειδικά κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος. Δευτερεύοντα όργανα του ανοσοποιητικού συστήματος είναι οι αμυγδαλές, ο σπλήνας, τα λεμφογάγγλια και οι πλάκες Peyer.

3

4 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Immunis= εξαίρεση λατινικός όρος Imunnity=κατάσταση προστασίας από νόσο Θουκιδίδης -Πελλοπονησιακός πόλεμος, αναφορά για τους επιζήσαντες της πανώλης που μπορούσαν να δώσουν βοήθεια στους πάσχοντες.

5 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ αι. στην Κ.Ασία εισπνοή ή μικρονυγμοί υλικού από τις φλύκταινες της ευλογιάς, 1715 Εμμανουήλ Τιμόνης- Ιάκωβος Πυλαρινός 1878 Edward Jenner ευλογιά 1885 Louis Pasteur-λύσσα 1888 με τοξίνη έναντι τετάνου και διφθερίτιδος έναντι φυματίωσης 1940 κοκκύτη 1955 Salk πολιομυελίτιδας 1960 ιλαράς παρωτίτιδος ερυθράς και πολιομυελίτιδας

6 Ορολογία Ανοσολογίας Ανοσία - Immunity Ανοσοποιητικό/ανοσιακό σύστημα Immune system Ανοσοαπάντηση, ανοσοαπόκριση Immune response Ανοσολογία - Immunology (Ανοσοβιολογία/Βασική Ανοσολογία, Κυτταρική και Μοριακή Ανοσολογία, Ανοσοχημεία, Κλινική Ανοσολογία, Φαρμακευτική Ανοσολογία, κλπ)

7 Φυσική Επίκτητη ανοσία Φυσική και επίκτητη ανοσία Οι 2 τύποι της επίκτητης ανοσίας Χυμική Κυτταρική Οι ιδιότητες της επίκτητης ανοσίας Ειδικότητα, μνήμη κλπ Οι φάσεις της ανοσοαπάντησης Αναγνώριση του αντιγόνου Ενεργοποίηση των λεμφοκυττάρων Εξάλειψη του αντιγόνου (δραστική φάση) Εξασθένηση της απάντησης Μνήμη Τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος Λεμφοκύτταρα Αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα Δραστικά κύτταρα Οι ιστοί του ανοσοποιητικού συστήματος (Κεντρικά και) περιφερικά λεμφικά όργανα Επανακυκλοφορία των λεμφοκυττάρων

8

9

10 Σημασία ανοσοποιητικού Ρόλος ανοσίας Άμυνα κατά των λοιμώξεων Άμυνα κατά των όγκων Ανώμαλες και υπερβολικές ανοσοαπαντήσεις Αναγνώριση και απάντηση σε μοσχεύματα Επιπτώσεις Ανεπαρκής ανοσία λοιμώξεις (AIDS) Εμβολιασμός ανοσιακή άμυνα, λοιμώξεις Ανοσοθεραπεία του καρκίνου Αυτοανοσία, υπερευαισθησία Φραγμός στη μεταμόσχευση και στη γονιδιακή θεραπεία Τα αντισώματα ως ειδικά αντιδραστήρια για την ανίχνευση μορίων Εργαστηριακές ανοσολογικές εξετάσεις κλινική ιατρική και έρευνα

11 Φυσική ανοσία-φραγμοί Ανατομικοί φραγμοί Δέρμα όξινο περιβάλλον Βλέννα Φυσιολογικοί φραγμοί Θερμοκρασία Χαμηλό PH Χημικοί μεσολαβητές(ιντερφερόνη,λυσοζύμη,συμπλήρωμα) Φαγοκυτταρικοί ενδοκυτταρικοί φραγμοί Φλεγμονώδεις φραγμοί

12 Mη-ειδική Ανοσία (συν.) Β. ΚΥΤΤΑΡΑ (ΦΑΓΟΚΥΤΤΑΡΑ & ΝΚ ΚΥΤΤΑΡΑ) 1. ΦΑΓΟΚΥΤΤΑΡΑ ΜΟΝΟΚΥΤΤΑΡΑ/ΜΑΚΡΟΦΑΓΑ ΟΥΔΕΤΕΡΟΦΙΛΑ

13

14 Mη-ειδική Ανοσία (συν.) 2. ΝΚ ΚΥΤΤΑΡΑ (φυσικοί φονιάδες) Αναγνωρίζουν και καταστρέφουν κύτταρα του ίδιου του οργανισμού που παρουσιάζουν αλλαγές στην κυτταρική τους επιφάνεια Κύτταρα μολυσμένα (από ιούς ή άλλα ενδοκυττάρια μικρόβια) Κύτταρα που δεν διαθέτουν MHC I σύμπλεγμα Κύτταρα επικαλυμμένα με αντίσωμα (Fc υποδοχείς; συνεργασία με επίκτητη ανοσία)

15 Mη-ειδική Ανοσία (συν.) Γ. ΑΝΤΙΜΙΚΡΟΒΙΑΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ΠΡΩΤΕΙΝΕΣ ΟΞΕΙΑΣ ΦΑΣΗΣ (πχ C-ΑΝΤΙΔΡΩΣΑ ΠΡΩΤΕΙΝΗ)

16 Mη-ειδική Ανοσία (συν.) ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ Ομάδα πρωτεϊνών (διαλυτών και μεμβρανικών) Πολλές από τις πρωτεΐνες του συμπληρώματος είναι πρωτεολυτικά ένζυμα Ενεργοποίηση του συμπληρώματος μέσω τριών διαφορετικών οδών

17 Mη-ειδική Ανοσία (συν.) ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ TNF, IL-1, χημειοκίνες φλεγμονή IFN type I (IFN-α και IFN-β) αντιίικη δράση IL-12 ενεργοποίηση NK

18 ΦΛΕΓΜΟΝΗ Η καταστροφή ενός ιστού από τραύμα η εισβολή παθογόνων μικροοργανισμών προκαλεί φλεγμονή και [φλεγμονώδη αντίδραση-inflammatory response]. Τα τέσσερα στάδια έχουν περιγραφεί από το 1600 π.χ σε Αιγυπτιακούς πάπυρους. Ο Celcus περιέγραψε ως ερυθρότητα, διόγκωση,θερμότητα,πόνο τα στάδια της φλεγμονής.

19 ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΦΛΕΓΜΟΝΗΣ Αγγειοδιαστολή αύξηση της διαμέτρου των τριχοειδών Αύξηση διαπερατότητας συμβάλει στη ροή υγρού και κυττάρων από τα τριχοειδή στον ιστό και προκαλεί εξίδρωμα-οίδημα Έξοδος φαγοκυττάρων από τα τριχοειδή περιλαμβάνει την προσκόλληση (margination) των κυττάρων στο ενδοθηλιακό τοίχωμα των αιμοφόρων αγγείων την έξοδο τους μέσω των τριχοειδικών στο ιστόδιαπίδυση εξαγγείωση και την μετανάστευση τους στο φλεγμονώδη ιστό

20 Δ. ΦΛΕΓΜΟΝΗ Mη-ειδική Ανοσία (συν.)

21 ΦΑΓΟΚΥΤΤΑΡΩΣΗ

22 ΙΙ. ΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΦΛΕΓΜΟΝΗ (1) 1. Τοπική αγγειοδιαστολή (αύξηση μεταφοράς λευκών) 2. Αύξηση διαπερατότητας τριχοειδών (αύξηση διαπίδυσης)

23 ΙΙ. ΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΦΛΕΓΜΟΝΗ (2) 1. Κινίνες: Το σύστημα κινίνης-καλλικρεϊνης παράγει αγγειοδραστικές ουσίες, ιδίως βραδυκινίνη 2. Αγγειοδιασταλτικές ουσίες: Βραδυκινίνη, σεροτονίνη, ισταμίνη Παράγοντας από τα βασεόφιλα και τα σιτευτικά κύτταρα 3. Προσταγλανδίνες: Ενεργοποιούν τα φαγοκύτταρα και συμμετέχουν στη φλεγμονή

24 ΙΙΙ. ΤΟΠΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ 1. Ερυθρότητα 2. Οίδημα 3. Σχηματισμός θρόμβου στο διάμεσο ιστό 4. Πόνος 5. Αύξηση θερμοκρασίας ( φαγοκύττωσης) 6. Αύξηση λευκών στο αίμα (ουδετερόφιλα)

25 ΕΙΔΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ Είναι ικανή να αναγνωρίζει και να αντιμετωπίζει μόρια και συγκεκριμένους μικροοργανισμούς Διαθέτει 4 χαρακτηριστικά 1. Αντιγονική ειδικότητα 2. Ποικιλομορφία 3. Ανοσολογική μνήμη 4. Αναγνώριση εαυτού/μη εαυτού

26 ΕΙΔΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ Δραστική ανοσολογική απάντηση περιλαμβάνει τον συνδυασμό-συνεργασία των αντιγονοπαρουσιαστικών κυττάρων και των λεμφοκυττάρων είτε Β είναι αυτά είτε Τ- λεμφοκύτταρα.

27 ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ Είναι η καθυστερημένη άμυνα κατά των λοιμώξεων Είναι ειδική: Ενεργεί εξειδίκευση έναντι συγκεκριμένου μικροοργανισμού. Δεν μειώνει την πιθανότητα νόσησης από άλλο μικροοργανισμό Είναι επίκτητη: Δεν υπάρχει εκ φύσεως στον οργανισμό. Προϋποθέτει προηγούμενη έκθεση σε κάποιο μικροοργανισμό. Δεν απαιτείται αναγκαστικά κλινική λοίμωξη. Ο εμβολιασμός με εξασθενημένους ή νεκρούς παθογόνους μικροοργανισμούς προκαλεί ανοσία. Παρέχει μελλοντική προστασία από τον ίδιο μικροοργανισμό.

28

29 Ιδιότητες ειδικής ανοσίας Ειδικότητα: Ικανότητα αναγνώρισης και αντίδρασης σε συγκεκριμένο μικροοργανισμό. Διεγείρεται από τον μικροοργανισμό και προσαρμόζεται σ αυτόν Αναγνωρίζει λεπτομέρειες της μοριακής δομής των αντιγόνων (επίτοπους) Εξειδίκευση στην απάντηση: Παρουσιάζει εξειδίκευση και στο είδος της απάντησης Μνήμη: Εντονότερη και ταχύτερη αντίδραση σε μελλοντική έκθεση στον ίδιο μικροοργανισμό (εμβόλια) Δεν αντιδρά σε αντιγόνα του εαυτού (Κάνει διάκριση «εαυτού» και ξένου) Αυτοπεριορισμός: Μετά τη δράση της, επανέρχεται σε ηρεμία

30 Αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα Τα APC αρχικά με ενδοκυττάρωση η φαγογυττάρωση ενδοκυτταρώνουν το αντιγόνο του ξενιστή και το δεσμεύουν με ένα μόριο MHC-II στη μεμβράνη τους. Ακολούθως τα TH κύτταρα αναγνωρίζουν το Σύμπλοκο και παράγεται συνδιεγερτικό σήμα από το APC που οδηγεί στην ενεργοποίηση του TH κυττάρου.

31 MHC molecules in presentation