1. Εισαγωγικά...2. 2. Το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης...2. 3. Το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Οι μικροί αρχαιολόγοι της Θράκης»...

Περιεχόμενα 1. Εισαγωγικά...2 2. Το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης...2 3. Το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Οι μικροί αρχαιολόγοι της Θράκης»...4 4. Δραστηριότητες πριν από το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα...6 5. Τι γίνεται κατά τη διάρκεια του Εκπαιδευτικού Προγράμματος...8 6. Δραστηριότητες μετά από το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα...10 7. Σχέση με ΔΕΠΠΣ Νηπιαγωγείου...13 8. Αξιολόγηση...16 9. Βιβλιογραφία...19 Ευχαριστίες οφείλονται για τη βοήθειά τους στη δημιουργία του φακέλου στους: Απόστολο Δομτζίδη, Κατερίνα Μπάλλα, Βασιλική Φραγκούλια. Εικόνα εξώφυλλου: Παιδιά Δημοτικού συμμετέχουν στο πρόγραμμα του Μουσείου του Λονδίνου «The Dig» (Προσωπικό αρχείο, 2005) «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» σελίδα 1 από 20

1. Εισαγωγικά Ο Φάκελος αυτός περιέχει ενημερωτικό και βοηθητικό συνοδευτικό υλικό για το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Οι μικροί Αρχαιολόγοι της Θράκης». Το Πρόγραμμα αυτό του Ιδρύματος Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης (ΙΘΤΠ) θα παρουσιαστεί στα σχολεία της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης στην Ξάνθη κατά τη σχολική χρονιά 2011-12 1. Αποτελεί μια συνεισφορά του ΙΘΤΠ στην παιδαγωγική και πολιτιστική δραστηριότητα της περιοχής σε μια δύσκολη περίοδο για το σχολείο και τη χώρα γενικότερα. Το Πρόγραμμα και ο Φάκελος που το συνοδεύει σχεδιάστηκαν από τη Νατάσα Μιχαηλίδου, Αρχαιολόγο-Μουσειολόγο, συνεργάτη του Ιδρύματος Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης. 2. Το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης Το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης (ΙΘΤΠ, www.fthrace.gr) είναι ένας μη κυβερνητικός και μη κερδοσκοπικός φορέας που δραστηριοποιείται στο χώρο του πολιτισμού και της εκπαίδευσης. Ιδρύθηκε το 1998 με πρωτοβουλία της κυρίας Βιργινίας Τσουδερού και άλλων φίλων της Θράκης, αποβλέποντας στη ευρύτερη ανάδειξη του πολιτισμικού κεφαλαίου της περιοχής, με παράλληλη ανάπτυξη υποδομών και ανθρώπινου δυναμικού. Στο διάστημα λειτουργίας του, εξελίχθηκε σε πρότυπο πολιτισμικής οντότητας με την αξιοποίηση, υποδειγματική αναστήλωση και διαχείριση διατηρητέων μνημείων της βιομηχανικής κληρονομιάς, με ιστορικό και αισθητικό ενδιαφέρον. Οι ποικίλες δράσεις του Ιδρύματος στεγάζονται σε συγκροτήματα της περιοχής των καπναποθηκών Ξάνθης με συνολική έκταση στην παρούσα φάση πλέον των 2.000 τ.μ. Εικόνα 1: Η Καπναποθήκη «Π» του ΙΘΤΠ επί της οδού Καπνεργατών 9 στην Ξάνθη. Οι εκθέσεις καταξιωμένων καλλιτεχνών και οι συνεργασίες με μεγάλα μουσεία και πινακοθήκες της Ελλάδας (Thessaloniki Photobiennale-Synkyria, Εθνική Πινακοθήκη κ.ά.), 1 Παράλληλα µε αυτό το Εκπαιδευτικό Πρόγραµµα για την Πρωτοβάθµια Εκπαίδευση λειτουργεί στο ΙΘΤΠ οµώνυµο Εργαστήρι για µεµονωµένα παιδιά 7-12 ετών µε ετήσια διάρκεια. «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» σελίδα 2 από 20

οι διαλέξεις διακεκριμένων ομιλητών (με θέματα πολιτιστικά, οικονομικά, περιβαλλοντικά, ιστορικά, κοινωνικά, νέων τεχνολογιών και άλλα), οι μουσικές συναυλίες (των Eli Yamin Blues Band, Xanthis Brass Band Project, Jazzbanistas, Γ.Χατζόπουλου, Ελένης και Σουζάνας Βουγιουκλή και πολλών άλλων) οι παρουσιάσεις βιβλίων γνωστών συγγραφέων (όπως οι Π. Τατσόπουλος, Β. Ραπτόπουλος, Α. Ζέη, Α. Βαρελά, Θ. Βαλτινός, Δ. Παπαχρήστος, Γ. Βαρβέρης, Α. Φωστιέρης και πολλοί άλλοι.), τα πολυθεματικά σεμινάρια (π.χ. Αφήγηση των παραμυθιών στην εκπαιδευτική διαδικασία, Σεμινάριο Θρακιώτικης Δημιουργικής Κουζίνας, Θεραπείας Gestalt και Κίνησης κ.ά.) οι οργανωμένες παρεμβάσεις σε μειονεκτούσες πληθυσμιακές ομάδες (Εκπαιδευτικές δράσεις στον οικισμό αθίγγανων Δροσερού Ξάνθης, στις ορεινές περιοχής των μειονοτικών χωριών), οι δραστηριότητες βασισμένες σε παιδαγωγικές παρεμβάσεις, το εμπλουτισμένο μαθησιακό περιβάλλον και οι παράλληλες δράσεις στα τμήματα εκπαίδευσης προσδιορίζουν τα ταυτοποιητικά στοιχεία του Ιδρύματος Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης. ΙΘΤΠ Εικόνα 2: Η Καπναποθήκη «Π» επί της οδού Καπνεργατών 9, πίσω από τα ΚΤΕΛ Ξάνθης. Στη διπλανή οδό Αναξάρχου υπάρχει χώρος για προσωρινή στάση λεωφορείων. Πληροφορίες στην ιστοσελίδα Google Maps «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» σελίδα 3 από 20

3. Το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Οι μικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» Το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Οι μικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» για σχολεία της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης λειτουργεί στο ΙΘΤΠ για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς 2011-12. Παρουσιάζεται στις τάξεις με τη βοήθεια εμψυχώτριας, της Αρχαιολόγου- Μουσειολόγου Νατάσας Μιχαηλίδου. 3.1. Συμμετέχοντες και κόστος Το Πρόγραμμα απευθύνεται στα σχολεία της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης και προσαρμόζεται κατάλληλα και για παιδιά Προσχολικής Εκπαίδευσης. Το Πρόγραμμα μπορεί να παρακολουθήσει κάθε φορά 1 σχολική τάξη (ως 30 άτομα). Η συμμετοχή στο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα μπορεί να συνδυαστεί με ελεύθερη περιήγηση (πριν ή μετά το Πρόγραμμα) στις περιοδικές εκθέσεις του Ιδρύματος 2 ή ακόμα και στις υπόλοιπες καπναποθήκες στην περιοχή (εξωτερικά). Το κόστος συμμετοχής για κάθε παιδί είναι 2 ευρώ. Η παρουσία και συμμετοχή των Εκπαιδευτικών κατά τη διάρκεια του Προγράμματος κρίνεται απαραίτητη και θεμιτή για την καλύτερη και ομαλή υλοποίησή του! Παρακαλείται ο/η υπεύθυνος/η Εκπαιδευτικός να ενημερώσει την εμψυχώτρια για οποιοδήποτε θέμα σχετικό με τους μαθητές που είναι απαραίτητο να γνωρίζει για την ομαλότερη και εποικοδομητικότερη διεξαγωγή της επίσκεψης! 3.2. Χώρος υλοποίησης Ο χώρος υλοποίησης του Προγράμματος είναι η Καπναποθήκη «Π» του ΙΘΤΠ επί της οδού Καπνεργατών 9 στην Ξάνθη (Εικόνες 1-2) και συγκεκριμένα το σύγχρονο και άρτια εξοπλισμένο παιδικό εργαστήρι του Ιδρύματος που βρίσκεται στο ισόγειο (Εικόνα 3). Ο χώρος αυτός είναι εξοπλισμένος με καρέκλες και τραπέζια, ώστε να μπορεί να φιλοξενήσει άνετα μια σχολική τάξη 25-30 ατόμων. Παράλληλα, υπάρχει ελεύθερος χώρος καθώς και όλα τα απαραίτητα υλικά για τις διάφορες δραστηριότητες του Προγράμματος. Στην είσοδο του εργαστηρίου υπάρχουν χώροι υγιεινής για παιδιά και ενήλικες. Εικόνα 3: Η αίθουσα όπου υλοποιείται το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα. 2 Οι εκθέσεις λειτουργούν στον 1 ο όροφο της Καπναποθήκης «Π» ή στο κτίριο στην οδό Οδ.Ανδρούτσου και 12 Αποστόλων. Ενηµερωθείτε σχετικά στο ιστολόγιο του Ιδρύµατος http://fthrace.blogspot.com/ «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» σελίδα 4 από 20

Η Καπναποθήκη, ένα μεγάλο και επιβλητικό κτίριο, αποκατεστημένο κατά ένα μέρος από το ΙΘΤΠ, αποτελεί τυπικό δείγμα των βιομηχανικών κτιρίων του τέλους του 19 ου αιώνα στην πόλη της Ξάνθης. Περισσότερες πληροφορίες για το κτίριο υπάρχουν διαθέσιμες στα βιβλία του Θ. Εξάρχου «Καπναποθήκη του Οθωμανικού Μονοπωλίου (Regie) στην Ξάνθη» και «Ξάνθη. Οι καπναποθήκες της» (εκδ. ΠΑΚΕΘΡΑ) καθώς και στο διαδίκτυο στο λήμμα «Καπναποθήκες» του Οδηγού Περιφέρειας Αν.Μακεδονίας-Θράκης: (http://www.xanthi.ilsp.gr/cultureportalweb/article.php?article_id=998&topic_id=28&level=2&b elongs=1&area_id=45&lang=gr). 3.3. Χρόνος υλοποίησης Το Πρόγραμμα διαρκεί περίπου 1,5 ώρα και μπορεί να πραγματοποιηθεί από Δευτέρα ως Παρασκευή από τις 10 π.μ. ως τη 1 μ.μ. Υπάρχει δυνατότητα για υλοποίηση δύο κύκλων καθημερινά με ένα τμήμα ανά κύκλο, α) από τις 10 ως τις 11.30 π.μ. και β) από τις 11.30 π.μ. ως τη 1 μ.μ. Για να πραγματοποιηθεί το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα με μια σχολική τάξη, πρέπει να προηγηθεί συνεννόηση με την υπεύθυνη στα τηλέφωνα 6976 478073 και 25410 91973. Στο Φάκελο αυτόν προτείνονται δραστηριότητες και πληροφορίες για χρήση τόσο πριν από την επίσκεψη στο ΙΘΤΠ όσο και μετά από αυτήν. Η χρήση τους επαφίεται στην κρίση του/της Εκπαιδευτικού, στον χρόνο που διαθέτει και στην εμβάθυνση στο θέμα που θέλει να επιτύχει. 3.4. Στόχοι Οι στόχοι του Εκπαιδευτικού Προγράμματος είναι: 1. να αποτελέσει η επίσκεψη στο ΙΘΤΠ και η συμμετοχή στο Πρόγραμμα μια πλούσια σε ερεθίσματα εναλλακτική προσέγγιση στη γνώση, στον πολιτισμό και στην ψυχαγωγία, 2. να προσεγγίσουν τα παιδιά την έννοια του παρελθόντος μέσα από αναγωγές σε δικές τους εμπειρίες και σχετικές απλές αλλά εποικοδομητικές δραστηριότητες, 3. να γνωρίσουν το επάγγελμα του αρχαιολόγου με βιωματικό, ψυχαγωγικό κι ευχάριστο τρόπο, να κατανοήσουν με τι ασχολείται και γιατί και να μεταμορφωθούν για λίγο σε μικρούς αρχαιολόγους, 4. να πειραματιστούν μέσα από απλές και δημιουργικές δραστηριότητες με τα βασικά θεωρητικά και πρακτικά εργαλεία της αρχαιολογίας, 5. να ανακαλύψουν και να προσπαθήσουν να ερμηνεύσουν μέσα από ποικίλα παιχνίδια και δραστηριότητες τα μνημεία, μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους της Θράκης και να εξοικειωθούν με αυτά, 6. να εκφραστούν με ποικίλα μέσα και να εμπεδώσουν με το δικό τους τρόπο τη θέση της αρχαιολογίας και της ιστορίας στην ανθρώπινη κοινωνία και, τέλος, 7. να καλλιεργηθεί μια θετική αντιμετώπιση προς την τοπική ιστορία και τα μνημεία της Ξάνθης και της Θράκης γενικότερα. «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» σελίδα 5 από 20

4. Δραστηριότητες πριν από το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Είναι θεμιτό πριν από την επίσκεψη στο ΙΘΤΠ και τη συμμετοχή στο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα να γίνει κάποιου είδους προεργασία με τα παιδιά στην τάξη, ώστε η επίσκεψη να έχει όσο το δυνατόν εντονότερα και θετικότερα αποτελέσματα για τα παιδιά αλλά και τη μαθησιακή διαδικασία στο Νηπιαγωγείο. Στο πλαίσιο αυτό προτείνονται οι παρακάτω δραστηριότητες για να πραγματοποιηθούν πριν την επίσκεψη στο ΙΘΤΠ. Οι δραστηριότητες αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν όλες με τη σειρά ή μεμονωμένα και βασίζονται στα Προγράμματα σχεδιασμού και ανάπτυξης δραστηριοτήτων του ΔΕΠΠΣ του Νηπιαγωγείου. Μπορούν, βέβαια, να αναπτυχθούν περισσότερο ή λιγότερο ανάλογα με τις ανάγκες του/της Εκπαιδευτικού και να προσαρμοστούν στην κάθε τάξη. α/α Προτεινόμενη δραστηριότητα 1 ΠΑΡΕΛΘΟΝ: Τα παιδιά θυμούνται, συζητούν, ζωγραφίζουν, δραματοποιούν μια σκηνή που θυμούνται από το παρελθόν τους. Εύρεση παλιών, ασπρόμαυρων φωτογραφιών (δικών τους ή άλλων), συζήτηση για το παρελθόν, την παιδική ηλικία των γονιών, παππούδων τους, για το απώτερο παρελθόν. Αναγωγή από το ειδικό (προσωπική εμπειρία) στο γενικό (τις επιστήμες της αρχαιολογίας και της ιστορίας). 2 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ: Τα παιδιά φέρνουν από το σπίτι ένα μικρό παλιό αντικείμενο και τα βάζουν όλα σε ένα κουτί. Το κάθε παιδί επιλέγει ένα αντικείμενο κάποιου άλλου παιδιού και προσπαθεί να βρει την ιστορία του, γιατί το έφερε, τι σημαίνει, τι είναι, πότε φτιάχτηκε, από ποιον. Παρατηρούμε τις διαφορές. Επισημαίνουμε τη δυνατότητα πολλαπλών ερμηνειών ενός αντικειμένου από διαφορετικά άτομα. 3 ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ: Βάφουμε με φυτικά χρώματα ένα κομμάτι πέτρας και το θάβουμε. Θάβουμε, επίσης, ένα σύρμα, ένα κομμάτι πηλού, ένα πλαστικό καπάκι, μια εφημερίδα, μια οδοντογλυφίδα. Τα αφήνουμε περ. 2 μήνες ή παραπάνω, τα ξεθάβουμε, για να δούμε τις επιπτώσεις του εδάφους στη διατήρησή τους. Σκεφτόμαστε τι τα επηρέασε και τα κατατάσσουμε ανάλογα με την κατάστασή τους. Παίζουμε σε ζευγάρια τον τυφλοπόντικα: ο ένας με κάποιο απλό μουσικό όργανο οδηγεί το ζευγάρι του, που έχει κλειστά μάτια, στο χώρο. Ο τυφλοπόντικας βρίσκει «αρχαία» αντικείμενα που πρέπει να ψηλαφίσει, να περιγράψει και να Πρόγραμμα Σχεδιασμού και Ανάπτυξη Δραστηριοτήτων Παιδί και Μαθηματικά Παιδί και Περιβάλλον Παιδί και Περιβάλλον Παιδί και Μαθηματικά «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» σελίδα 6 από 20

καταλάβει. 4 ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ: Τα παιδιά χωρίζονται σε ομάδες. Η κάθε μία παίρνει μια φωτογραφία από ένα μνημείο ή αρχαιολογικό χώρο της περιοχής (π.χ. με το τμήμα φρουρίου). Όλοι μαζί προσπαθούν να καταλάβουν τι δείχνει η φωτογραφία και φτιάχνουν ένα παραμύθι με στοιχεία όπως πώς ήταν παλιά το τείχος, ποιος και πώς το έφτιαξε, γιατί έπεσε κτλ. Το παραμύθι καταγράφεται και τα παιδιά το δραματοποιούν με τη συνοδεία μουσικής ή με απλά αυτοσχέδια όργανα. 5 ΜΟΥΣΕΙΟ: Τα παιδιά συζητούν τι είναι το Μουσείο, από πού βγαίνει το όνομά του, τι έχει μέσα. Παίζουν παιχνίδια με τη λέξη «Μουσείο». Βλέπουν στον υπολογιστή φωτογραφίες Αρχαιολογικών Μουσείων, ανασκαφών, διάσημων έργων, αγαλμάτων, αγγείων. Ξεφυλλίζουν οδηγούς Μουσείων, κατατάσσουν τις φωτογραφίες εκθεμάτων με βάση το υλικό τους. Φτιάχνουν αντίγραφα έργων, αγαλματάκια, αγγεία, πιάτα, ποτήρια, παιχνίδια, νομίσματα, κοσμήματα από πηλό, πλαστελίνη ή ανακυκλώσιμα υλικά. Το σχολείο δανείζεται μια Μουσειοσκευή από Εφορεία Αρχαιοτήτων. Μαθαίνετε και χορογραφείτε το τραγούδι «Μες στο Μουσείο» από το δίσκο «Εδώ Λιλιπούπολη!. 6 ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ: Τα παιδιά πριν έρθουν στο Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης για το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα συζητούν για το πού θα πάνε, τι περιμένουν να κάνουν εκεί, τι κάνουν οι Αρχαιολόγοι, τι θέλουν να μάθουν, να κάνουν κτλ. Ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να κρατάει σημειώσεις, ενώ τα παιδιά μπορούν να ζωγραφίσουν κάτι σχετικό με αυτό που πιστεύουν ότι θα γίνει στο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα ή με αυτό που θεωρούν ότι κάνουν οι αρχαιολόγοι. Παιδί και Περιβάλλον Παιδί και Περιβάλλον Παιδί και Πληροφορική Παιδί και Μαθηματικά «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» σελίδα 7 από 20

5. Τι γίνεται κατά τη διάρκεια του Εκπαιδευτικού Προγράμματος Το ίδιο το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Οι μικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» που υλοποιείται στο Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης (Καπναποθήκη «Π», Καπνεργατών 9) έχει διάρκεια 1,5 περίπου ώρα και την ακόλουθη δομή: Στάδιο Εκπαιδευτικού Προγράμματος Διάρκεια Α Καλωσόρισμα της τάξης, τακτοποίηση τυχόν μπουφάν, σακιδίων, στον χώρο. Β ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ: Παιχνίδι για να γνωριστούμε και να συζητήσουμε για το τι πιστεύουν τα παιδιά ότι κάνουν οι αρχαιολόγοι, αν έχουν γνωρίσει κανέναν, αν έχουν δει ανασκαφή, αν έχουν πάει σε αρχ. μουσείο, τι περιέχει, γιατί είναι αυτά τα αντικείμενα εκεί. Γ ΠΑΡΕΛΘΟΝ-ΥΛΙΚΑ ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ: Παιχνίδι-δραστηριότητα σχετικά με το παρελθόν και τα υλικά κατάλοιπα των ανθρώπων, που αποτελούν το αντικείμενο της αρχαιολογίας: τα παιδιά σε 4 ομάδες ερευνούν περιτυλίγματα φαγητών και προσπαθούν να βρουν ανάμεσα σε κάρτες με εικόνες το γεύμα που θα μπορούσε να είχε ετοιμαστεί. Δ ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ: Παιχνίδι-δραστηριότητα σχετικά με τον τρόπο και την ακολουθία με την οποία καταχώνονται τα κατάλοιπα του παρελθόντος κάτω από το έδαφος: 4 παιδιά, ένα από κάθε ομάδα, κρατώντας ένα περιτύλιγμα φαγητού καλύπτονται διαδοχικά από ένα ύφασμα, που αναπαριστά π.χ. στρώμα χώματος, πλημμύρα κ.ά. Μετά άλλα 4 παιδιά παριστάνοντας τους αρχαιολόγους αρχίζουν να αποκαλύπτουν τα επάλληλα στρώματα και προσπαθούν να καταλάβουν το γεύμα των ανθρώπων σε καθένα από αυτά. Συζήτηση για τη χρονική αλληλουχία των στρωμάτων. Ε ΑΝΑΣΚΑΦΗ: Εξοικείωση με τα εργαλεία της ανασκαφής και πραγματοποίηση προσομοίωση ανασκαφής σε μεγάλα κιβώτια με άμμο. Τα παιδιά σκάβουν σε 4 ομάδες, ζωγραφίζουν τα ευρήματα, τα φωτογραφίζουν, τα καθαρίζουν, τα συντηρούν και προσπαθούν να ερμηνεύσουν το χώρο που «ανασκάπτουν». Συζήτηση για τις άλλες εργασίες που ακολουθούν μια ανασκαφή. ΣΤ ΠΑΡΑΜΥΘΙ: Αφήγηση παραμυθιού με αναφορά στο μύθο του Ορφέα και της Ευρυδίκης. Ζ ΥΛΙΚΟ: Παρουσίαση οπτικοακουστικού υλικού και σχετικών αντικειμένων για την απεικόνιση του μύθου του Ορφέα στην αρχαία τέχνη. Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ: Καταληκτική δραστηριότητα για προσωπική έκφραση και αναστοχασμό των όσων έκαναν, είπαν, έμαθαν, άκουσαν, έζησαν τα παιδιά στο 5 λεπτά 10 λεπτά 10 λεπτά 30 λεπτά 10 λεπτά 5 λεπτά 15 λεπτά «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» σελίδα 8 από 20

Πρόγραμμα. Αναμνηστική δημιουργία. Θ Σύντομη συζήτηση και καταγραφή των παρατηρήσεων των μαθητών στο πλαίσιο της αξιολόγησης του Εκπαιδευτικού Προγράμματος. Μπορεί να συνεχιστεί και με τον/την Εκπαιδευτικό στην τάξη και να σταλούν παρατηρήσεις αργότερα. 5 λεπτά Σύνολο 90 λεπτά «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» σελίδα 9 από 20

6. Δραστηριότητες μετά από το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Αν υπάρχει δυνατότητα χρόνου και διάθεση από τον/την Εκπαιδευτικό μπορεί να συνεχιστεί η ενασχόληση με την αρχαιολογία και μετά το πέρας του Προγράμματος στο ΙΘΤΠ. Δίνεται έτσι η ευκαιρία στα παιδιά να εμπεδώσουν καλύτερα τα όσα έγιναν κατά τη διάρκεια του Προγράμματος, να ρωτήσουν τυχόν απορίες που προέκυψαν αργότερα, να διατυπώσουν σκέψεις τους για το τι τους άρεσε, τι όχι, τι τους έκανε εντύπωση, να ασχοληθούν εκτενέστερα με κάτι που τους τράβηξε ιδιαίτερα το ενδιαφέρον, να εκφραστούν σχετικά, να εφαρμόσουν τα θετικά της εμπειρίας που είχαν και σε άλλους τομείς και μαθήματα κτλ. Παρακάτω ακολουθούν μερικές μόνο προτάσεις για δραστηριότητες και παιχνίδια που βασίζονται σε όσα λαμβάνουν χώρα στο ίδιο το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα αλλά και σε ενότητες του ΔΕΠΠΣ του Νηπιαγωγείου. Πολύ περισσότερες δραστηριότητες μπορούν να προκύψουν από τη φαντασία και την εμπειρία σας με τα παιδιά στο Νηπιαγωγείο! α/α Προτεινόμενη δραστηριότητα 1 ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ-ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ: Τα παιδιά με τον/την Νηπιαγωγό διεξάγουν μια «τηλεφωνική» συζήτηση για το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα: τι κάνουν τελικά οι αρχαιολόγοι, γιατί θάβονται τα αρχαία αντικείμενα και κτίρια, πώς σας φάνηκε η επίσκεψη, τι θυμάστε, τι σας έκανε εντύπωση, τι θα ρωτούσατε τώρα έναν αρχαιολόγο; Κρατήστε σημειώσεις και στείλτε ένα γράμμα σε ένα αρχαιολογικό μουσείο της περιοχής σας. Δείτε στον υπολογιστή τις φωτογραφίες από το Πρόγραμμα που τυχόν τραβήξατε, θυμηθείτε και συζητήστε για το τι γινόταν σε εκείνο το στάδιο της παρουσίασης. Παίξτε με πλαστικά κουβαδάκια παραλίας, για να θυμηθείτε τη χρήση τους στην προσομοίωση ανασκαφής. Συγκρίνετε τις αρχικές προσδοκίες των παιδιών με τις τελικές απόψεις. Κάντε μια ομαδική ζωγραφιά για την αρχαιολογία. Διαβάστε βιβλία για την αρχαιολογία που προορίζονται για παιδιά. 2 ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΡΟΛΩΝ-ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ: Παίξτε παιχνίδι ρόλων χρησιμοποιώντας αυτούς που ανέλαβαν τα παιδιά στο πρόγραμμα: αρχαιολόγοι, εργάτες, συντηρητές. Λέμε στο κάθε παιδί στο αυτί έναν ρόλο και αυτό τον αναπαριστά με παντομίμα, με κινήσεις και λόγια. Τα παιδιά θυμούνται και παίζουν το παιχνίδι με τη στρωματογραφία και την κατάχωση των αντικειμένων στο έδαφος. Παίρνουν τη θέση των αντικειμένων και μιλούν για το πώς αισθάνονται που έρχονται στο φως και πώς ήταν κάτω από το χώμα. Γράμματα του αλφαβήτου μπορούν να Πρόγραμμα Σχεδιασμού και Ανάπτυξη Δραστηριοτήτων Παιδί και Πληροφορική «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» σελίδα 10 από 20

πάρουν τη θέση του κάθε στρώματος στη σειρά. 3 ΚΕΡΑΜΙΚΗ: Παίξτε παιχνίδια με τον πηλό, το πιο συχνό υλικό που βρίσκεται σε μια ανασκαφή: τα παιδιά βάζουν το χέρι τους σε σακουλάκι και προσπαθούν να αναγνωρίσουν τον πηλό ανάμεσα και σε άλλα υλικά, φτιάχνουν αντικείμενα απλά με πηλό, τα συγκρίνουν με αντικείμενα από απλό χώμα, τα σπάνε και τα συντηρούν-συγκολλούν με υγρή κόλλα. Ζωγραφίστε το υπόλοιπο μισό του σχήματος ενός αρχαίου αγγείου και διακοσμήστε το με παραστάσεις. Χωρίστε ένα αγγείο στη μέση και ζωγραφίστε μια παράσταση μισή μελανόμορφη και μισή ερυθρόμορφη. Επισκεφτείτε ένα εργαστήρι κεραμικής και δείτε τον φούρνο. 6 ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Συγκεντρώστε και αφηγηθείτε μύθους που αφορούν την περιοχή σας, δραματοποιήστε τους και εικονογραφήστε τους. Ασχοληθείτε με τις βασικές χρονικές περιόδους της ελληνικής ιστορίας και επιλέξτε ενδεικτικές δραστηριότητες για την καθεμιά: π.χ. Παλαιολιθική εποχήβραχογραφίες, Νεολιθική εποχή-λίθινα εργαλεία κ.ο.κ. Δανειστείτε σχετικές Μουσειοσκευές με αντίγραφα αρχαίων έργων, ξεφυλλίστε τις ιστοσελίδες και τους οδηγούς Αρχαιολογικών Μουσείων. 7 ΣΥΛΛΟΓΗ ΕΚΘΕΣΗ: Ξεκινήστε τη δική σας συλλογή, επιλέξτε θέμα, π.χ. αυτοκινητάκια, βότσαλα, λουλούδια, φύλλα κτλ. Τα παιδιά μαζεύουν ή φτιάχνουν τα αντικείμενα, π.χ. πήλινες κούκλες. Κατατάξτε τα αντικείμενα ανάλογα με το υλικό τους, τη χρήση τους κ.ά. Φτιάξτε μια έκθεση στο σχολείο, δώστε της τίτλο, γράψτε ετικέτες περιγραφής των εκθεμάτων, επεξηγηματικά κείμενα. Φτιάξτε προσκλήσεις και αφίσες για τα εγκαίνια της έκθεσής σας. Ακούστε όλοι μαζί και χορογραφήστε με το δικό σας τρόπο το τραγούδι «Μες στο Μουσείο» από το δίσκο «Εδώ Λιλιπούπολη!». Βάλτε μερικά αντικείμενα σε ένα κουτί-μηχανή του χρόνου και σκεφτείτε τι μπορεί να καταλάβουν από αυτό οι αρχαιολόγοι του μέλλοντος. 8 ΕΡΕΥΝΑ: Καλέστε κάποιον παππού ή γιαγιά για να μιλήσει για πράγματα παλιά, πώς ήταν π.χ. η πλατεία της πόλης παλιότερα, η γειτονιά σας, το σχολείο, τα παιχνίδια, τα φαγητά, μαγνητοφωνήστε τη μαρτυρία και δημιουργήστε το δικό σας αρχείο. Συγκρίνετε παλιές ασπρόμαυρες με νεότερες φωτογραφίες που απεικονίζουν τον ίδιο χώρο, τη γειτονιά του σχολείου σας. 9 ΕΠΙΣΚΕΨΗ: Μελετήστε μαζί με τα παιδιά ένα αρχαιολογικό χώρο, μνημείο ή μουσείο της περιοχής, βρείτε το στο χάρτη, επισκεφτείτε το. Μπορείτε να ετοιμάσετε ερωτήσεις για τους υπεύθυνους αρχαιολόγους, να φωτογραφίσετε, να ζωγραφίσετε το αγαπημένο σας έκθεμα, να διαλέξετε 4 αντικείμενα και να φτιάξετε με αυτά ένα παραμύθι. Υιοθετήστε αυτό το μνημείο, Παιδί και Περιβάλλον Παιδί και Πληροφορική Παιδί και Περιβάλλον Παιδί και Πληροφορική Παιδί και Μαθηματικά Παιδί και Περιβάλλον Παιδί και Πληροφορική Παιδί και Περιβάλλον Παιδί και Πληροφορική «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» σελίδα 11 από 20

χώρο ή μουσείο και αναλάβετε την ενημέρωση και των υπόλοιπων παιδιών του σχολείου σας για αυτό το χώρο μέσα από αφίσες, φωτογραφίες, παιχνίδια. Παίξτε το παιχνίδι «αγαλματάκια» και μιμηθείτε τη στάση αγαλμάτων. Με ένα ύφασμα, παραμάνες και μια ζώνη φτιάξτε και φορέστε χιτώνα, πέπλο, ιμάτιο κτλ. (Πληροφορίες για την ενδυμασία π.χ. στην ιστοσελίδα του ΝΟΗΣΙΣ http://www.tmth.edu.gr/aet/thematic_areas/p135.html). 10 ΑΡΧΑΙΟΚΑΠΗΛΙΑ: Συζητήστε και καταγράψτε τι πιστεύουν τα παιδιά ότι κάνει ένας αρχαιοκάπηλος. Βρείτε στις ιστοσελίδες εφημερίδων σχετικά άρθρα και φέρτε τα στην τάξη. Δώστε έμφαση στα αρχαία έργα που βρέθηκαν στα χέρια αρχαιοκάπηλων, προσπαθήστε να φανταστείτε και να αφηγηθείτε την ιστορία των αντικειμένων αυτών. Για να δώσετε στα παιδιά να καταλάβουν την ανεπανόρθωτη (συχνά) απώλεια της ιστορίας των αντικειμένων, όταν βρίσκονται στα χέρια αρχαιοκάπηλων και όχι σε ανασκαφή, διαβάστε τους μια ιστορία και σταματήστε την απότομα σε ενδιαφέρον σημείο, πριν αυτή φτάσει στο τέλος. Ρωτήστε τα παιδιά πώς αισθάνονται που δε θα μάθουν ποτέ το τέλος και πώς φαντάζονται ότι αισθάνονται αντίστοιχα οι αρχαιολόγοι. Δείτε το σύντομο βίντεο και το σχέδιο μαθήματος από την ιστοσελίδα του Προγράμματος Witness the past http://www.witnessthepast.gr/. Παιδί και Περιβάλλον Παρακαλώ να μη διστάσετε να επικοινωνήσετε με την εμψυχώτρια του Προγράμματος, Αρχαιολόγο-Μουσειολόγο, για τυχόν απορίες σχετικές με την αρχαιολογία ή γενικότερα το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα (6976 478083, 25410 91973, nat.michailidou@yahoo.gr). Ειδικά αν μετά την επίσκεψη στο ΙΘΤΠ προκύψει μια σχετική με την αρχαιολογία προσπάθεια από την τάξη σας (έκθεση ζωγραφικής, αντικειμένων, φωτογραφίας, κατασκευές κτλ.), θα ενδιαφερόμουν πολύ να τη δω προσωπικά! Μάλιστα η προσπάθειά σας μπορεί να δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης! «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» σελίδα 12 από 20

7. Σχέση με ΔΕΠΠΣ Νηπιαγωγείου Το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Οι μικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» συνδυάζεται επιτυχώς με διάφορες θεματικές, ενότητες και προτεινόμενες δραστηριότητες στο Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Παρακάτω ακολουθεί μια ενδεικτική και επιγραμματική συσχέτιση στοιχείων που άπτονται του Προγράμματος με προγράμματα δραστηριοτήτων του ΔΕΠΠΣ του Νηπιαγωγείου. 7.1. Νηπιαγωγείο Α. Με τη συμμετοχή στο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Οι μικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» τα παιδιά: (Προφορική επικοινωνία) σκέφτονται και περιγράφουν εμπειρίες από το παρελθόν το δικό τους ή των γονιών τους, για να κατανοήσουν γενικότερα την έννοια του χρόνου και του παρελθόντος και να κάνουν αναγωγή περασμένων εμπειριών τους σε αυτό, σκέφτονται και διηγούνται πιθανές ιστορίες με ή χωρίς καθοδήγηση και περιορισμούς που θα επεξηγούν την κατάσταση στην οποία τα υλικά κατάλοιπα του παρελθόντος (αντικείμενα ή κτίρια) έχουν φτάσει ως τις μέρες μας, εμπλουτίζουν το λόγο τους με βασικές λέξεις της αρχαιολογικής ορολογίας τις οποίες κατανοούν και μαθαίνουν να χρησιμοποιούν μέσα από παιχνίδια λέξεων και μαθαίνουν να απομνημονεύουν και να αναπαράγουν ένα από τα βασικά λεκτικά σχήματα που αποτελούν την έναρξη ενός παραμυθιού («Κόκκινη κλωστή δεμένη...»). (Ανάγνωση) έρχονται σε επαφή με βιβλία και περιοδικά αρχαιολογικού περιεχομένου, κάνοντας υποθέσεις γύρω από το τι είναι γραμμένο σε καθένα από αυτά, παρεμβαίνουν κατά την αφήγηση παραμυθιού κάνοντας υποθέσεις για τη συνέχεια και το τέλος της ιστορίας, σχόλια για την πλοκή και τους χαρακτήρες κτλ. και απομνημονεύουν μικρούς ρόλους τους οποίους δραματοποιούν με τη βοήθεια αντικειμένων στο πλαίσιο του προγράμματος. (Γραφή και γραπτή έκφραση) υπαγορεύουν κείμενα που τα διαμορφώνουν συλλογικά και αφορούν τις διαδικασίες και δραστηριότητες του Εκπαιδευτικού Προγράμματος και γράφουν το όνομά τους στο ημερολόγιο της ανασκαφής. «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» σελίδα 13 από 20

Β. Παιδί και Μαθηματικά Με τη συμμετοχή στο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Οι μικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» τα παιδιά: προβληματίζονται για την τμηματική διατήρηση των υλικών καταλοίπων του παρελθόντος, ανατρέχουν σε προσωπικές εμπειρίες και καταστάσεις και κάνουν απλές υποθέσεις για την κατάσταση και τις αιτίες διατήρησης, αναγνωρίζουν τη δυνατότητα ύπαρξης πολλών ερμηνειών για ένα αντικείμενο ή πολλών λύσεων σε ένα πρόβλημα, χειρίζονται κατάλληλα εργαλεία και εξοπλισμό για τη διενέργεια μιας προσομοίωσης ανασκαφής, παρατηρούν, απαριθμούν τα ευρήματά τους και τα ταξινομούν ανάλογα με κοινά γνωρίσματά τους, π.χ. το μέγεθος, το υλικό ή το χρώμα τους, διατυπώνουν απορίες και ερωτήσεις για πιθανή εξέλιξη των σημερινών αντικειμένων στο χρόνο και προτείνουν απαντήσεις και λύσεις για καλύτερη διατήρησή τους στο μέλλον και ερμηνεία τους, πειραματίζονται με απλές σχέσεις στο χώρο (διαδοχικά στρώματα ανασκαφής) και στο χρόνο (χρονική ακολουθία στρωμάτων) και αναγνωρίζουν στα παραμύθια που ακούγονται τους αριθμούς και τη λειτουργία τους. Γ. Παιδί και Περιβάλλον Με τη συμμετοχή στο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Οι μικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» τα παιδιά: (Ανθρωπογενές περιβάλλον) αναλαμβάνουν διακριτές ευθύνες για τη διενέργεια της ανασκαφής και εκφράζουν ελεύθερα την άποψή τους για τα ευρήματα, συνεργάζονται για την ανεύρεση αντικειμένων από το παρελθόν και συζητούν τις ιδέες όλων για την ερμηνεία τους, κατανοούν τις ομοιότητές τους με τα παιδιά του παρελθόντος, με τις ανάγκες, τις επιθυμίες τους, αλλά και με τα παιδιά όλου του κόσμου, μαθαίνουν και ακολουθούν βασικούς κανόνες υγείας και ασφάλειας στο εργασιακό περιβάλλον της αρχαιολογίας, αναγνωρίζουν τη διάσταση μεταξύ ανθρωπογενούς και φυσικού περιβάλλοντος μέσω των καταλοίπων του πρώτου, αναγνωρίζουν την επίδραση του φυσικού περιβάλλοντος στις δημιουργίες του ανθρώπου είτε αυτές είναι αντικείμενα είτε κτίρια και αντίστροφα, κατανοούν τη διαφορετική σχέση του ανθρώπου του παρελθόντος με το φυσικό περιβάλλον και το μεγαλύτερο σεβασμό του προς το τελευταίο (ανακύκλωση), δημιουργούν με απλά σύμβολα και σχήματα έναν χάρτη (κάτοψη) μικρογραφία του σκάμματος της προσομοίωσης ανασκαφής, αντιλαμβάνονται την κοινή αντιμετώπιση βασικών προβλημάτων του ανθρώπου και τη διάχυση μέσω της επικοινωνίας ιδεών, πληροφοριών, λύσεων κτλ., «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» σελίδα 14 από 20

χρησιμοποιούν βασικές ερευνητικές διαδικασίες, όπως την ανασκαφή, τη σχεδίαση, τη φωτογράφιση, την καταγραφή, τη σύγκριση, το σχηματισμό και τη δοκιμασία υποθέσεων, την ερμηνεία, την οργάνωση και παρουσίαση των αποτελεσμάτων τους. (Φυσικό περιβάλλον) γνωρίζουν τα χαρακτηριστικά και τη χρήση διαφορετικών υλικών στα κατάλοιπα της ανθρώπινης δραστηριότητας του παρελθόντος και κατανοούν τη λειτουργικότητά τους, κατανοούν την κινητήρια δύναμη του νερού και του αέρα, γενικά τη δύναμη του κλίματος, των φυσικών φαινομένων και τις αλλαγές που αυτά προκαλούν στα κατάλοιπα της ανθρώπινης δραστηριότητας του παρελθόντος και απεικονίζουν γραφικά το περιβάλλον του σκάμματος της ανασκαφής (φυσικό και ανθρωπογενές) όπως θα ήταν στο παρελθόν. Δ. Με τη συμμετοχή στο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Οι μικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» τα παιδιά: (Εικαστικά) σχεδιάζουν, ζωγραφίζουν, κάνουν κολάζ ατομικά ή ομαδικά με ποικιλία υλικών, πλάθουν και μορφοποιούν πηλό ή πλαστελίνη για τη δημιουργία αγγείων και αντιγράφων αρχαίων έργων, (Θέατρο) παρατηρούν και κατανοούν το περιβάλλον, ανθρωπογενές και φυσικό, μέσα από θεατρικά παιχνίδια, μιμούνται σε συνεργασία ρόλους σχετικούς με την επιστήμη της αρχαιολογίας, δραματοποιούν με ή χωρίς αντικείμενα ιστορίες αληθινές ή φανταστικές, (Φυσική Αγωγή) συνδυάζουν τη σωματική άσκηση με την πνευματική εγρήγορση κατά την προσομοίωση ανασκαφής, (Μουσική) αναπαράγουν μουσικά ακούσματα και εξερευνούν μουσικά και κινητικά πρότυπα με διάφορους τρόπους και μέσα από παιχνίδια στο πλαίσιο αρχαιολογικών διαδικασιών και Ε. Παιδί και Πληροφορική Με τη συμμετοχή στο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Οι μικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» τα παιδιά: αξιοποιούν τις δυνατότητες του υπολογιστή για τις «αρχαιολογικές» εργασίες της καταγραφής, φωτογράφισης, ερμηνείας, έκθεσης κτλ., περιηγούνται σε ιστοσελίδες αρχαιολογικών μουσείων και μνημείων και επεξεργάζονται κείμενα και εικόνες για προσκλήσεις, αφίσες για τη δική τους έκθεση. «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» σελίδα 15 από 20

8. Αξιολόγηση Επειδή πάντα υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης και καλύτερης προσαρμογής του κάθε Εκπαιδευτικού Προγράμματος στις ανάγκες και επιθυμίες των συμμετεχόντων, παρακαλώ να αφιερώσετε 10 λεπτά μετά από την επίσκεψή σας στο ΙΘΤΠ για τη συμπλήρωση αυτού του ερωτηματολογίου. Η συμβολή σας είναι πολύτιμη εξαιτίας της διαφορετικής σας θεωρητικής κατάρτισης καθώς και της πρακτικής εμπειρίας σας με τα παιδιά σε καθημερινό επίπεδο. Η συμπλήρωση και αποστολή της έρευνας μπορεί να γίνει με εκτύπωση των 2 επόμενων σελίδων (χρησιμοποιήστε κι άλλο κενό φύλλο, αν το χρειάζεστε για τις παρατηρήσεις σας), συμπλήρωση του ερωτηματολογίου και αποστολή του σκαναρισμένου στη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου nat.michailidou@yahoo.gr Εναλλακτικά μπορείτε να επικοινωνήσετε τηλεφωνικά μαζί μου και να βρεθούμε για να μου δώσετε το συμπληρωμένο ερωτηματολόγιο ιδιοχείρως. Στείλτε στην παραπάνω διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και τα στοιχεία σας, αν επιθυμείτε να ενημερώνεστε για άλλες παρόμοιες δράσεις, εκδηλώσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα. Ονοματεπώνυμο Σχολείο Τηλ. και email σχολείου Τηλ. και email εκπαιδευτικού «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» σελίδα 16 από 20

ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΑΡΙΘΜΩΝ: 1 Πολύ καλό, 2 Καλό, 3 Μέτριο, 4 Κακό, 5 Πολύ κακό 1. Πώς αξιολογείτε το περιεχόμενο του Φακέλου και συγκεκριμένα: τις γενικές πληροφορίες για το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα ( 3); 1, 2, 3, 4, 5 τους στόχους που τέθηκαν για το Πρόγραμμα ( 3); 1, 2, 3, 4, 5 τις δραστηριότητες για χρήση πριν το Πρόγραμμα ( 4); 1, 2, 3, 4, 5 τις πληροφορίες για το Πρόγραμμα στο ΙΘΤΠ ( 5); 1, 2, 3, 4, 5 τις προτάσεις για χρήση μετά την επίσκεψη ( 6); 1, 2, 3, 4, 5 τη διασύνδεση του προγράμματος με το σχολείο ( 7); 1, 2, 3, 4, 5 την ενδεικτική Βιβλιογραφία ( 9); 1, 2, 3, 4, 5 τη λίστα με τους αρχ. χώρους της Θράκης (παράρτ.α); 1, 2, 3, 4, 5 το χάρτη με τα σημεία αρχαιολ. ενδιαφέροντος (παράρτ.β); 1, 2, 3, 4, 5 το γλωσσάρι αρχαιολογικών όρων (παράρτ.γ); 1, 2, 3, 4, 5 2. Τι θα θέλατε διαφορετικό στο Φάκελο; Παρακαλώ προτείνετε βελτιώσεις, αφαιρέσεις ως προς τη δομή, το περιεχόμενο, τις προτάσεις κτλ. 3. Πώς αξιολογείτε την παρουσίαση του Εκπαιδευτικού Προγράμματος στο ΙΘΤΠ ως προς: την εμψύχωση των παιδιών από την αρχαιολόγο; 1, 2, 3, 4, 5 την αλληλεπίδραση και τη συμμετοχή των παιδιών; 1, 2, 3, 4, 5 τη δομή του προγράμματος που ακολουθήθηκε; 1, 2, 3, 4, 5 τις πρακτικές δραστηριότητες-παιχνίδια που έλαβαν χώρα; 1, 2, 3, 4, 5 την αφήγηση του παραμυθιού που έλαβε χώρα; 1, 2, 3, 4, 5 την παρουσίαση αρχαιολογικών χώρων, μνημείων της Θράκης; 1, 2, 3, 4, 5 τα παρεχόμενα υλικά για τις δραστηριότητες-παιχνίδια; 1, 2, 3, 4, 5 «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» σελίδα 17 από 20

4. Τι θα θέλατε διαφορετικό στο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα (π.χ. ως προς την οργάνωση, τη διάρκεια, τη θεματική, τις δραστηριότητες, την εμψύχωση, τη συμμετοχή μαθητών και εκπαιδευτικών); Παρακαλώ προτείνετε ελεύθερα βελτιώσεις, αφαιρέσεις κτλ. 5. Παρακαλώ σημειώστε αν και κατά πόσο το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα συνέβαλε ή όχι και με ποιο τρόπο στις επαγγελματικές σας ανάγκες, στη διδασκαλία σας στην τάξη κτλ. 6. Παρακαλώ σημειώστε γενικότερα σχόλια, παρατηρήσεις, προτάσεις κτλ. 7. Θα συστήνατε το Εκπαιδευτικό αυτό Πρόγραμμα ή/και άλλα παρόμοια σε συναδέλφους σας; Ναι Όχι «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» σελίδα 18 από 20

9. Βιβλιογραφία (ενδεικτική) 9.1. Αρχαιολογία Bahn, P. (2007). Αρχαιολογία. Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε. Ελληνικά Γράμματα. Hodder, I. (2010). Διαβάζοντας το παρελθόν. Τρέχουσες ερμηνευτικές προσεγγίσεις στην αρχαιολογία. Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου. Renfrew, C. & Bahn, P. (2001). Αρχαιολογία. Θεωρίες, μεθοδολογία και πρακτικές εφαρμογές. Καρδαμίτσα. Βαλαβάνης, Π. (επιμ.) (2007). Μεγάλες στιγμές της ελληνικής αρχαιολογίας. Καπόν. Κωτσάκης, Κ. (1986). Σύγχρονη αρχαιολογία: ρεύματα και κατευθύνσεις. Αρχαιολογία και Τέχνες, 20, 52-58 www.arxaiologia.gr/assets/media/pdf/migrated/426.pdf 1/10/2011 Συλλογικό έργο (2004). Αρχαιολογία. Οδηγός στο παρελθόν και τους θησαυρούς του κόσμου. Καπόν. Χουρμουζιάδης, Γ. Δ. (2006). Ανασκαφής εγκόλπιον. Καπόν. - Περιοδικό Αρχαιολογία και Τέχνες www.arxaiologia.gr Στήλη Εκπαιδευτικές σελίδες. 9.2. Αρχαιολογία-Ιστορία Θράκης Αμπατζή, Ε. & Αντωναράκου, Ε. (επιμ.) (2000). Θράκη 2000. 80 χρόνια από την ενσωμάτωση στην Ελλάδα. Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων http://www.freeebooks.gr/gre/ebooks/download/1229 6/10/2011 Βιγγοπούλου, Ι. & Πάντσογλου, Χ. (2000). Θράκη. Φύση και Πολιτισμός. Επτά Ημέρες της Καθημερινής. 25/6/2000 http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/2000/06/25062000.pdf 6/10/2011 Μηναΐδη, Ν. κ.ά. (2000). Θράκη, το σταυροδρόμι των Ελλήνων. Εκδόσεις Αδάμ. Μπακιρτζής, Χ. & Τριαντάφυλλος, Δ. (2001). Θράκη. ΠΙΟΠ. Ξανθόπουλος, Π. & Χριστοδούλου, Κ. (επιμ.) (2011). Μικρές ιστορίες της Ξάνθης. Ξάνθεια-Ξάνθη, μια ιστορία-ένα ταξίδι. Φιλοπρόοδη Ένωση Ξάνθης. Συλλογικό έργο (1994). Θράκη. Γ.Γ. Περιφέρειας Αν.Μακεδονίας-Θράκης. Συλλογικό έργο (1996). Θράκη. Χρώμα και αποχρώσεις. Σύνολο. Συλλογικό έργο (2006). Ιστορικοί και Αρχαιολογικοί χώροι Δράμας-Καβάλας και Θράκης. Δ Σώμα Στρατού. - ΑΕΜΘ - Το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη. Πρακτικά Συνεδρίων. Εκδόσεις ΥΠΠΟΤ. Περιεχόμενα τόμων στο http://www.hist.auth.gr/el/εκδόσεις/το-αρχαιολογικό-έργοστη-μακεδονία-και-τη-θράκη 6/10/2011 Αρχαιολογία και Τέχνες. Τεύχος 13. Αφιέρωμα στη Θράκη http://www.arxaiologia.gr/site/content.php?issueno=13 6/10/2011 Επτά Ημέρες της Καθημερινής. 23/7/1995. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές στη Μακεδονία και Θράκη http://www.kathimerini.gr/kath/7days/1995/07/23071995.pdf 6/10/2011 Πολιτιστικός Κόμβος «Οδυσσέας», ΥΠΠΟΤ http://odysseus.culture.gr/. Κείμενα, χάρτες, εικόνες για τους αρχαιολογικούς χώρους, τα μνημεία και τα μουσεία της Ελλάδας. «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» σελίδα 19 από 20

9.3. Αρχαιολογία για Παιδιά Barnes, T. (2005). Αρχαιολογία. Διαβάζοντας το παρελθόν και αγγίζοντας το μέλλον. Σαββάλας. Dieulafait, F. (2002). Το βιβλίο της αρχαιολογίας. Οδηγός των εξερευνητών του χρόνου. Ερευνητές. McIntosh, J. (1997). Αρχαιολογία. Ανακαλύψτε τον εκπληκτικό κόσμο της αρχαιολογίας. Ερευνητές. Wood, S. (2004). Ταξίδι στο χρόνο. Μια συναρπαστική εξερεύνηση της ζωής πάνω στον πλανήτη. Ερευνητές. Βαλαβάνης, Π. (2006). Ο λόφος με τα κρυμμένα μυστικά. Το χρονικό μιας φανταστικής ανασκαφής. Ακρίτας. Νάκου, Ε. (2003). Ταξίδια στα αρχαία χρόνια. Κέδρος. Νάκου, Ε. (2004). Ταξίδια στην προϊστορική Ελλάδα. Κέδρος. Ντεκάστρο, Μ. (1994). Αρχαιολογία. Ένα ταξίδι στο παρελθόν: Οδηγός για παιδιά. Κέδρος. Φωκά, Ι. & Βαλαβάνης, Π. (1990). Τα αγγεία και ο κόσμος τους. Κέδρος. 9.4. Αρχαιολογία και Σχολείο Κασβίκης, Κ. & Κουνελάκης, Κ. (2000). Από την αρχαιολογική ανασκαφή στο Μουσείο της τάξης. Αρχαιολογία και Τέχνες, 77, 54-58 http://www.arxaiologia.gr/assets/media/pdf/migrated/77_54-58.pdf 1/10/2011 Κασβίκης, Κ., Νικονάνου, Κ. & Φουρλίγκα, Ε. (2002). Εκπαιδευτικά προγράμματα αρχαιολογίας στην Ελλάδα. Αρχαιολογία και Τέχνες, 85, 102-113 http://www.arxaiologia.gr/assets/media/pdf/migrated/85_103-113.pdf 1/10/2011 Συλλογικό έργο (2001). Παιδεία και αρχαιολογία. Εκπαιδευτικά προγράμματα του ΥΠΠΟ. Πρακτικά ημερίδας, 13 Μαΐου 1998. ΥΠΠΟ, ΤΑΠ. Φουρλίγκα, Ε., Γαβριηλίδου, Ι. & Βεροπουλίδου, Ρ. (2004). Ανακαλύπτοντας το παρελθόν. Βιβλίο για τον εκπαιδευτικό. Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού http://www.mbp.gr/edu/images/stories/paper/anakalyptontas.pdf 6/10/2011 Φουρλίγκα, Ε., Γαβριηλίδου, Ι. & Βεροπουλίδου, Ρ. (2004). Παίζουμε ανασκαφή; Βιβλίο για τον εκπαιδευτικό. ΥΠΠΟ, ΜΒΠ, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού www.mbp.gr/edu/images/stories/paper/paizoumeanaskafi.pdf 4/10/2011 Φουρλίγκα, Ε., Νικονάνου, Κ., Κασβίκης, Κ. & Γαβριηλίδου, Ι. (2002). Μουσειακή εκπαίδευση και αρχαιολογία. Αρχαιολογία και Τέχνες, 85, 113-122 http://www.arxaiologia.gr/assets/media/pdf/migrated/85_113-122.pdf 1/10/2011 - BBC Primary History Hands on History Dig! http://www.bbc.co.uk/schools/primaryhistory/hands_on_history/dig/ 1/10/2011 Hawkins, N. (1991). Classroom archaeology: Including archaeology in existing curricula, an example from Louisiana. In Smith, G.S. & Ehrenhard, J.E. (eds.) Protecting the past http://www.nps.gov/seac/protecting/word/4h-hawkins.doc 1/10/2011 Smithsonian Institution (1995). Decoding the past: The work of Archaeologists. Art to Zoo http://www.smithsonianeducation.org/images/educators/lesson_plan/decoding_the_past/dec odingthepast.pdf 1/10/2011 The Archaeology Channel Greece videos http://www.archaeologychannel.org/content/vidmap/greece.html 1/10/2011 «Οι µικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» σελίδα 20 από 20