Athens 2010
Γλυκοζυλίωση Τα τελευταία χρόνια όληηπροσπάθειατης αισθητικής αποκατάστασης του γηρασμένου δέρματος αφορούσε κυρίως την αποκατάσταση της εξωγενούς γήρανσης φωτογήρανσης.
Τι γίνεται όμως με την ενδογενή γήρανση; Τι είναι η ενδογενής γήρανση; Η ενδογενής γήρανση αρχίζει συνήθως στα μέσα της τρίτης δεκαετίας της ζωής. Ελέγχεται από τα γονίδια και η ταχύτητα εμφάνισης διαφέρει από άτομο σε άτομο. Απεικονίζει την κατάσταση της υγείας μας, καθώς και τον τρόπο διατροφής και διαχείρισης των τροφών από τον οργανισμό μας.
Η ενδογενής γήρανση επιφέρει κυρίως αλλαγές στο δέρμα των περιοχών που προστατεύονται από το φως. Κύριος μηχανισμός της ενδογενούς γήρανσης είναι η γλυκοζυλίωση των ιστών. Σύμφωνα με το British Journal of Dermatology το 50% της γήρανσης οφείλεται στη γλυκοζυλίωση.
Γλυκοζυλίωση των ιστών Τι είναι η γλυκοζυλίωση των ιστών; Η γλυκοζυλίωση είναι μια φυσιολογική διαδικασία, κατά την οποία η γλυκόζη του αίματος προσκολλάται στις πρωτεΐνες του οργανισμού (αιμοσφαιρίνη, κολλαγόνο κ.α.). Οι πρωτεΐνες αυτές τροποποιούνται, με αποτέλεσμα να σχηματίζονται νέα επιβλαβή μόρια, τα AGEs (Προχωρημένα Προϊόντα Γλυκοζυλίωσης).
Τελικά προϊόντα υψηλής μη ενζυμικής γλυκοζυλίωσης. Τα τελικά προϊόντα υψηλής μη ενζυμικής γλυκοζυλίωσης (AGEs) προέρχονται από τη μη ενζυμική γλυκοζυλίωση των πρωτεϊνών λιπιδίων και νουκλεϊνικών οξέων από τη γλυκόζη.
Τα μακρομόρια που έχουν υποστεί AGEs μετατροπές συσσωματώνονται λόγω των μεταξύ τους αντιδράσεων και δρουν ως ενεργείς παγίδες δεσμεύοντας πρωτεΐνες του πλάσματος και παρεμβαίνοντας στη φυσιολογική λειτουργία των ιστών.
Ειδικούς υποδοχείς AGEs έχουν τα μονοκύτταρα μακροφάγα, τα ενδοθηλιακά κύτταρα, τα Τ λεμφοκύτταρα, οι ινοβλάστες τα μεσαγγειακά κύτταρα και οι λείες μυϊκές ίνες.
Υπό φυσιολογικές συνθήκες η αλληλεπίδραση υποδοχέα AGES ενεργοποιεί έναν καταρράκτη κυτταροκινών και αυξητικών παραγόντων με σκοπό την αποικοδόμηση των πρωτεϊνών και την επισκευή των ιστών.
Σε παθολογικές καταστάσεις όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, εξ αιτίας της υπεργλυκαιμίας, ο προαναφερόμενος καταρράκτης υπερλειτουργεί και οδηγεί στην υπερπλασία των ιστών.
Τα AGEs στο σακχαρώδη διαβήτη συμβάλλουν στην αιτιοπαθογένεια της αρτηριοσκλήρυνσης της νεφροπάθειας, της αμφιβληστροειδοπάθειας, της νευροπάθειας, στο σύνδρομο του διαβητικού χεριού και πιθανόν στην εμβρυοπάθεια.
Επιπλέον τα AGEs εμπλέκονται στις νόσους Alzheimer και Parkinson και στη διαδικασία της γήρανσης.
Το 1912, ο Maillard περιέγραψε το πρώτο στάδιο του μεταβολικού μονοπατιού των μη ενζυμικών γλυκοζυλιώσεων.
Σε αυτό το στάδιο που ονομάζεται αντίδραση Maillard, οι ελεύθερες αμινομάδες των μακρομορίων, όπως πρωτεϊνών, λιπιδίων και νουκλεϊνικών οξέων, αντιδρούν με τις αλδεϋδομάδες η κετονομάδες σακχάρων όπως η γλυκόζη.
Συγκεκριμένα για τις πρωτεΐνες το αμινοξύ λυσίνη είναι συνήθως εκείνο που αντιδρά με τη γλυκόζη. Η αντίδραση αυτή ονομάζεται γλυκοζυλίωση, είναι μη ενζυμική και μέσα σε χρονικό διάστημα λίγων μόνο ωρών καταλήγει σε πλήρη χημική ισορροπία. Ταπροϊόντααυτούτου σταδίου ονομάζονται βάσεις Schiff.
Επειδή τα τελευταία είναι ασταθή μόρια, υπόκεινται σε διάφορες ενδομοριακές ανακατατάξεις που διαρκούν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και καταλήγουν σε πιο σταθερά προϊόντα τα Amadori.
Στο τελευταίο στάδιο της αντίδρασης, τα πρόδρομα προϊόντα Amadori, τα οποία χαρακτηρίζονται ως προϊόντα πρώιμης μη ενζυμικής γλυκοζυλίωσης (early glycation products), οδηγούν στα τελικά προϊόντα υψηλής μη ενζυμικής γλυκοζυλίωσης (advanced glycated and products AGEs).
Τα τελευταία δημιουργούνται μέσα από τη σταδιακή μοριακή επαναδιευθέτηση, αφυδάτωση, συμπύκνωση και οξείδωση των προϊόντων Amadori.
To στάδιο αυτό είναι μη αντιστρεπτό και έχει μεγάλη χρονική διάρκεια. Από μήνες έως και χρόνια. Γι αυτό το λόγο τα μακρομόρια στα οποία παρατηρούνται αυτού του είδους οι μετατροπές είναι εκείνα με μεγάλο χρόνο όπως το κολλαγόνο. ημίσειας ζωής,
Απότοσημείοτου μεταβολικού μονοπατιού όπου τα προϊόντα Amadori υποβάλλονται στη διαδικασία μετατροπής τους σε AGEs και μετά, οι αντιδράσεις θεωρούνται ανεξάρτητες από τη συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα.
Τέλος τα AGEs εκ φύσεως έχουν την ικανότητα να αλλάζουν τις φυσικοχημικές και δομικές ιδιότητες της περιοχής στην οποία δημιουργούνται αφού οδηγούν στο σχηματισμό πρωτεϊνικών συμπλεγμάτων λόγω των μεταξύ τους αντιδράσεων.
Το φαινόμενο αυτό συμβαίνει, για παράδειγμα, στην εξωκυττάρια ουσία, όπου τα AGEs, δημιουργώντας σωσσωματώματα μεταξύ των μορίων του κολλαγόνου, οδηγούν στην πάχυνση της βασικής μεμβράνης και στην παγίδευση πρωτεϊνών του πλάσματος, όπως οι λιποπρωτεΐνες LDL και οι IgE μέσω ομοιοπολικής σύνδεσης.
ΗσχέσητωνAGEs με την οξείδωση; ΗσχέσητωνAGEs με τις οξειδωτικές αντιδράσεις είναι άμεση, καθώς η δημιουργία τους παράγεται υπό οξειδωτικές συνθήκες (παρουσία στοιχείων μετάπτωσης ή ελευθέρων ριζών) ενώ ταυτόχρονα οι γλυκοζυλιώσεις συντελούν στην περαιτέρω παραγωγή ελευθέρων ριζών.
Έχει βρεθεί ότι οι γλυκοζυλιωμένες πρωτεΐνες παράγουν σχεδόν 50 φορές περισσότερες ελεύθερες ρίζες συγκριτικά με τις μη γλυκοζυλιωμένες ενώ η αλληλεπίδραση των AGEs με τα κύτταρα αυξάνει το οξειδωτικό stress.
Η υψηλή γλυκοζυλίωση των λιπών δημιουργείται σε συνάρτηση με τη συγκέντρωση και με το χρόνο έκθεσης στη γλυκόζη και παρουσιάζει τις ίδιες ιδιότητες απορρόφησης και εκπομπής φθορισμού με τις υψηλά γλυκοζυμιωμένες πρωτεΐνες.
ΗμετατροπήτωνλιπώνσεAGEs δημιουργείται κατά τη χημική αντίδραση των φωσφολιπιδίων, που εμπεριέχουν στο μόριό τους πρωτοταγείς αμίνες, με τη γλυκόζη και οι αντιδράσεις αυτές προάγουν την οξειδωτική μετατροπή των πολυακόρεστων λιπαρών οξέων που αποτελούν τα λίπη.
Μετατροπές σε AGEs μπορούν να υποστούν και τα μόρια του DNA κατά την αντίδραση της γλυκόζης με την αμινομάδα των νουκλεοτιδίων.
Θεωρείται ότι η υψηλή γλυκοζυλίωση του DNA μπορεί να επιδράσει στο μεταβολισμό του μακρομορίου, είτε προκαλώντας επιτάχυνση στη δημιουργία μεταλλάξεων και θραύσεων, είτε αδρανοποιώντας τους μηχανισμούς της επισκευής, είτε τέλος δημιουργώντας τα συμπλέγματα του DNA με τις εν τόπω ιστόνες.
Η γουανίνη είναι η βάση του DNA που κυρίως αντιδρά με τη γλυκόζη.
Εξωγενής μη ενζυμική γλυκοζυλίωση Ονομάζεται και διαιτιτική ενζυμική γλυκοζυλίωση. Πρόκειται για τη δημιουργία AGEs όταν θερμαίνονται πρωτεΐνες ή λίπη με σάκχαρα σε θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 120 ο C.
Πολλές φορές όμως έχει παρατηρηθεί δημιουργία AGEs και σε χαμηλότερες θερμοκρασίες όταν παρατείνεται ο χρόνος έκθεσης των πρωτεϊνών ή των λιπών στη θερμοκρασία.
Τα παρασκευασμένα AGEs απορροφώνται από τον οργανισμό δια μέσου της διαδικασίας της πέψης.
Τα τελευταία 50 χρόνια οι βιομηχανίες τροφίμων χρησιμοποιούν χρωστικές (καραμελοχρώματα) ενισχυτές γεύσης για να προσδώσουν ρόδινο ή καφέ χρώμα στα τρόφιμα και να βελτιώσουν τη γεύση τους.
Τρόφιμα με πολύ υψηλή περιεκτικότητα σε AGEs θεωρούνται τα Dunuts, μαριναρισμένα ψητά, κρέατα στα κάρβουνα, cakes κ.λ.π.
Τέλος, έχει διατυπωθεί η άποψη ότι η μη ενζυμική γλυκοζυλίωση έχει πιθανά συμμετοχή στη δημιουργία του ισχυρού καρκινογόνου acrilamide.
Υπάρχει τρόπος να την προλάβουμε ή να την επιβραδύνουμε; Η γλυκοζυλιώση προλαμβάνεται : -Μειωμένη λήψη ζάχαρης και λευκού αλευριού στο 10% των ημερησίως προσλαβανόμενων υδατανθράκων - Λήψη 1mg βιταμίνης Β1 Β6 ημερησίως, Λήψη καρνοσίνης 1gr ημερησίως - Κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και ξηρών καρπών, τροφών που εμποδίζουν την προσκόλληση της γλυκόζης στις πρωτεΐνες του οργανισμού μας. - Λήψη αντιοξειδωτικών.
Καρνοσίνη Η Καρνοσίνη είναι φυσικό συστατικό του οργανισμού μας, που υπάρχει στους μύες και στον εγκέφαλο και έχει αντιγλυκοζυλιωτικές ιδιότητες. Αντιδρά με τα σάκχαρα πρίν αυτά προσκολληθούν στις ίνες κολλαγόνου καιελαστίνηςκαιδημιουργεί γλυκοζυλιωμένη καρσοσίνη, η οποία δεν είναι τοξική και μπορεί να αποβληθεί εύκολα.
Επίλογος «Πες μου τι τρώς να σου πω ποιος είσαι»
Όταν διατύπωνε αυτή τη ρήση το 1825 ο γάλλος φιλόσοφος και γαστρονόμος Jean Anthelme Brillat Savarin (Ζαν Ανθέλμ Μπριγιά Σαβαρέν), ο οποίος θεωρείται πατέρας της χαμηλής σε υδατάνθρακες δίαιτας, δεν θα μπορούσε να είναι περισσότερο επίκαιρος.
Καθώς και το ακρωνύμιο AGEs (Advanced Clycahion Εnd Products) δεν θα μπορούσε να είναι πιο επιτυχημένο, αφού σημαίνει ηλικία στην αγγλική.
Ευχαριστώ πολύ