N. Ηρειώτης Δ. Μπάλιος ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ Πρότυπη κοστολόγηση Πρότυπο κόστος Τι είναι: Πολύ σωστά και πολύ λεπτομερειακά υπολογισμένο προϋπολογιστικό κόστος Τι εκφράζει: Στόχους που θα πρέπει να επιτευχθούν στην παραγωγή Βάση σύγκρισης για τα απολογιστικά δεδομένα Υπολογισμός αποκλίσεων Ανάλυση Αιτιολόγηση αποκλίσεων Δεν υποκαθιστά το πραγματικό κόστος 1 Δρ. Δημήτρης Μπάλιος 2 Πρότυπο κόστος Πρότυπα πρώτων υλών Το πρότυπο κόστος είναι ένα προκαθορισμένο κόστος υπολογισμένο με βάση: Ένα προδιαγεγραμμένο σύνολο συνθηκών παραγωγής Προκαθορισμένες τεχνικές προδιαγραφές του προϊόντος Οι προδιαγραφές αυτές αφορούν τις απαιτούμενες πρώτες ύλες και την άμεση εργασία σε τιμές και αμοιβές που αναμένεται να εφαρμοσθούν κατά τη διάρκεια της περιόδου για την οποία υπολογίζεται το πρότυπο κόστος, συν τα αναλογούντα, τόσο μεταβλητά όσο και σταθερά α υλών Υπεύθυνοι: Μηχανικοί Βάση υπολογισμού: τεχνικές προδιαγραφές προϊόντος, τεχνικά χαρακτηριστικά α υλών Αξία α υλών Υπεύθυνοι: Τμήμα προμηθειών Βάση υπολογισμού: Τιμές α υλών στην αγορά, συνθήκες ανταγωνισμού στην αγορά 3 4 1
N. Ηρειώτης Δ. Μπάλιος Πρότυπα άμεσης εργασίας Απόδοση εργαζομένων Βάση υπολογισμού: καθορισμός των εργασιών που συμμετέχουν και μέτρηση χρόνου εκτέλεσης τους Πολλές χρονομετρήσεις Αλλαγή εκτέλεσης της εργασίας > αλλαγή προτύπου Ωρομίσθιο αμοιβής εργαζομένων Υπεύθυνοι: Γραφείο προσωπικού Βάση υπολογισμού: Βαθμός εξειδίκευσης, πολιτική αμοιβών επιχείρησης, συλλογικές συμβάσεις εργασίας, κτλ. Πρότυπα Ανάλυση των Μεταβλητά και Σταθερά Προϋπολογισμός Απλή επέκταση του παρελθόντος Προσεκτική εξέταση των μελλοντικών συνθηκών Υπεύθυνοι: Τα στελέχη που ελέγχουν το εκάστοτε 5 6 Είδη προτύπων Ιδανικό πρότυπο κόστος Τέλειες συνθήκες παραγωγής Δεν υπάρχουν φθορές παραγωγής, απώλειες χρόνου εργαζομένων Αναμενόμενο πρότυπο κόστος 7 συνθήκες παραγωγής Κανονικές φθορές, απώλειες χρόνου λόγω διαλειμμάτων Ανάλυση αποκλίσεων Υπολογισμός αποκλίσεων Σύγκριση μεταξύ πρότυπου και πραγματικού κόστους Χαρακτηρισμός αποκλίσεων Ευμενής απόκλιση πραγματικό < πρότυπο Δυσμενής απόκλιση πραγματικό > πρότυπο Αιτιολόγηση αποκλίσεων Εξωγενείς παράγοντες Ενδογενείς παράγοντες Αποφάσεις για την εξάλειψή τους Αναζήτηση των υπευθύνων Οι τυχόν αποκλίσεις στο κόστος παραγωγής μεταφέρονται στο τέλος της χρήσης ή στο τέλος της περιόδου στο κόστος πωληθέντων ή αναλογικά στο κόστος πωληθέντων, στα ημικατεργασμένα και στα έτοιμα προϊόντα. 8 2
N. Ηρειώτης Δ. Μπάλιος Συνολική απόκλιση άμεσων υλικών Πραγματικό Πρότυπο κόστος άμεσων υλικών τιμής άμεσων υλικών Η ύπαρξη απόκλισης μπορεί να οφείλεται: στην αγορά ποσοτήτων με / χωρίς έκπτωση στην επιλογή κατάλληλων / ή μη προμηθευτών στην ύπαρξη / αποφυγή βιαστικών αγορών. Η απόκλιση της τιμής μπορεί να υπολογιστεί με την αγορά της α ύλης Τιμή Μονάδας Πρότυπη Τιμή Μονάδας * Αγοραζόμενη 9 10 ποσότητας άμεσων υλικών Η ύπαρξη απόκλισης μπορεί να οφείλεται: στην ποιότητα των α υλών στην ύπαρξη φύρας ή φθοράς κατά την επεξεργασία τους στην παραγωγή πολλών ελαττωματικών μονάδων στην απώλεια κλοπή α υλών. Η απόκλιση της ποσότητας δεν μπορεί να υπολογιστεί πριν ολοκληρωθεί η παραγωγική διαδικασία τιμής άμεσων υλικών στο σύνολο Τιμή Πρότυπη Τιμή Μονάδας Μονάδας Χρησιμοποιούμενη Μονάδας * Αγοραζόμενη Πρότυπη Επιτρεπόμενη * Πρότυπη Τιμή Α Υλών 11 Χρησιμοποιούμενη Πρότυπη Επιτρεπόμενη * Πρότυπη Τιμή Α Υλών Το άθροισμα των παραπάνω δεν είναι η συνολική απόκλιση μεταξύ πρότυπου και πραγματικού κόστους άμεσων υλικών που χρησιμοποιήθηκαν. Είναι η συνολική απόκλιση αν η ποσότητα που χρησιμοποιήθηκε είναι ίση με την ποσότητα που αγοράστηκε. Αν όμως π.χ. η επιχείρηση αγόρασε μεγάλες ποσότητες για να επιτύχει καλύτερες τιμές, τότε έχει θετική απόκλιση λόγω καλύτερης τιμής αλλά αρνητική επίδραση στη λειτουργία της καθώς λόγω της μεγαλύτερης ποσότητας θα αυξήσει τα κόστη αποθήκευσης 12 3
N. Ηρειώτης Δ. Μπάλιος Συνολική απόκλιση άμεσης εργασίας Πραγματικό Πρότυπο κόστος άμεσης εργασίας απόδοσης άμεσης εργασίας Η ύπαρξη απόκλισης οφείλεται: Αλλαγή τρόπου εργασίας. Συνθήκες εργασίας. Ταχύτητα και εξειδίκευση εργαζομένων. Διοικητικές ικανότητες προϊσταμένων. Ποιότητα υλικών. Πρότυπες Επιτρεπόμενες * Πρότυπο Ωρομίσθιο 13 14 ωρομισθίου Η ύπαρξη απόκλισης οφείλεται: στο εργατικό δυναμικό διαφορετικής εξειδίκευσης από το πρέπον στην αδικαιολόγητη υπερωριακή απασχόληση. Συνολική απόκλιση Πραγματικά Καταλογισμένα Πραγματικό Ωρομίσθιο Πρότυπο Ωρομίσθιο * 15 16 4
N. Ηρειώτης Δ. Μπάλιος Πρότυποι συντελεστές καταλογισμού Στους τύπους που ακολουθούν γίνεται η παραδοχή, χωρίς να επηρεάζεται η γενικότητα της ανάλυσης, ότι ο καταλογισμός των γίνεται με βάση τις : επιβάρυνσης ως προς τις Πρότυπα Μεταβλητά Πρότυπες δαπάνης Αποκλίσεις στις τιμές μεταβλητών και σταθερών Δαπάνης Πραγματικά * Πρότυπος Συντελεστής Επιβάρυνσης + Πρότυπα Σταθερά Επιβάρυνσης Σταθερών ως προς τις Πρότυπα Σταθερά Πρότυπες 17 18 υποαπασχόλησης απόδοσης Το επίπεδο απασχόλησης είναι διαφορετικό από το κανονικό λόγω: Απουσίας προσωπικού. Κακού προγραμματισμού παραγωγής. Απεργιών ή υπερεπάρκειας εργασιών για εκτέλεση. Διαφορά στο βαθμό απασχόλησης Αντανακλάται στη διαφορά μεταξύ των προτύπων και των αναλογούντων Σταθερών Πραγματι * Υποαπασχόλησης [ κές 19 [ [ * επιβάρυνσης + Πρότυπα βη Σταθερά ] ως προς τις επιβάρυνσης ως προς τις + Επιβάρυνσης Σταθερών ως προς τις Σταθερών 20 + Πρότυπες Επιτρεπόμενες * Πρότυπες Επιτρεπόμενες * Σταθερών επιβάρυνσης Μεταβλητών ως προς τις επιβάρυνσης Σταθερών ως προς τις 5