Π.3.1.4 Ολοκληρωμένα παραδείγματα εκπαιδευτικών σεναρίων ανά γνωστικό αντικείμενο με εφαρμογή των αρχών σχεδίασης Παραδειγματικό σενάριο στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας «Μουσική» ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΠΑΛΚΙΖΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2011
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS 296579 (κωδ. 5.175), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας 1-2-3 του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι. Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π.3.1.4 Ολοκληρωμένα παραδείγματα εκπαιδευτικών σεναρίων ανά γνωστικό αντικείμενο με εφαρμογή των αρχών σχεδίασης ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: http://www.greeklanguage.gr Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ. 55 132 Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 459101, Φαξ: 2310 459107, e-mail: centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 10
Περιεχόμενα ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΣΕΝΑΡΙΟΥ 4 ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ 4 ΣΤΟΧΟΙ-ΣΚΕΠΤΙΚΟ 4 ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΦΑΣΕΩΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ 6 1. Δραστηριότητα 6 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 10 Σελίδα 3 από 10
Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΣΕΝΑΡΙΟΥ Τίτλος ενότητας «Μουσική» Δημιουργός Νικόλαος Μπαλκίζας Διδακτικό αντικείμενο Νεοελληνική Γλώσσα Διδακτική ενότητα Ε Δημοτικού, Τετράδιο Εργασιών, τ. Α, σσ. 58-59 Τάξη Ε Δημοτικού Χρονική διάρκεια Θα απαιτηθούν 3-4 διδακτικές ώρες Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Η παρούσα δραστηριότητα προτείνεται ως επέκταση συμπλήρωση των ασκήσεων 6, 7 του τετραδίου εργασιών της Γλώσσας (α τεύχος, σσ. 58-59), που αφορούν στα είδη των μουσικών οργάνων και στη διάταξή τους σε μια ορχήστρα. Εστιάζει κυρίως στον εμπλουτισμό των παραπάνω ασκήσεων με οπτικοακουστικό υλικό το οποίο λείπει από το σχολικό βιβλίο, αξιοποιώντας τις δυνατότητες που προσφέρουν οι ΤΠΕ. Γ. ΣΤΟΧΟΙ-ΣΚΕΠΤΙΚΟ Ο βασικός στόχος της προτεινόμενης δραστηριότητας είναι η αξιοποίηση των ΤΠΕ και η συμβολή τους στην επίτευξη των στόχων του σχολικού βιβλίου. Κρίθηκε απαραίτητος ο εμπλουτισμός της διδασκαλίας με οπτικοακουστικό υλικό που αντλείται από το διαδίκτυο έτσι ώστε οι μαθητές, μέσα από την ενεργό συμμετοχή τους σε νέες διδακτικές τεχνικές, να αποκτήσουν τις επιδιωκόμενες γνώσεις και δεξιότητες. Εξάλλου, ο εμπλουτισμός αυτός κρίνεται επιτακτικός από την ίδια τη Σελίδα 4 από 10
διάσταση του θέματος, για να επιτευχθεί δηλαδή η προσέγγισή του ως ενοποιημένο σύνολο (πληροφορία, ήχος, εικόνα). Γνώσεις για τον κόσμο Επιχειρείται οι μαθητές: να γνωρίσουν τις κατηγορίες και τα είδη ορχήστρας να γνωρίσουν τα μουσικά όργανα και να ακούσουν τους ήχους τους να διατάξουν τα όργανα μιας ορχήστρας να αναπτύξουν δεξιότητες αναζήτησης, συλλογής, αξιολόγησης και παρουσίασης δεδομένων που αφορούν τα μουσικά όργανα. Γνώσεις για τη γλώσσα Επιχειρείται οι μαθητές: να αποκτήσουν νέο λεξιλόγιο να μάθουν την ετυμολογία και την ερμηνεία νέων λέξεων (ορχήστρα) να βρουν συγγενικές λέξεις της λέξης ορχήστρα (σύνθεση-συνώνυμες) να καλλιεργήσουν τον προφορικό και τον γραπτό τους λόγο να ελέγχουν και να διορθώνουν τα γραπτά τους κείμενα (μετασυγγραφικό στάδιο). Γραμματισμοί Επιχειρείται οι μαθητές: να εξοικειωθούν με τη χρήση ηλεκτρονικού λεξικού να εξοικειωθούν με τρόπους πλοήγησης μέσα σε έναν ιστότοπο να συμπληρώνουν έναν ημιδομημένο εννοιολογικό χάρτη να δημιουργούν φάκελο στον υπολογιστή να αποθηκεύουν στον υπολογιστή τους εικόνα ή ήχο από το διαδίκτυο να εισάγουν εικόνα ή ήχο σε περιβάλλον προγράμματος παρουσίασης να δημιουργούν πολυμεσικές παρουσιάσεις να συντάσσουν πληροφοριακό κείμενο στον επεξεργαστή κειμένου να εισάγουν σχόλια σε περιβάλλον επεξεργασίας κειμένου. Σελίδα 5 από 10
Δ. ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΦΑΣΕΩΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ 1. Δραστηριότητα Σσ. 58-59, ασκήσεις 6, 7 Οι μαθητές εργάζονται στο αρχείο: Orchestra.isf. Ακολουθούν τις παρακάτω οδηγίες και σταδιακά δομούν τον ημιδομημένο* εννοιολογικό χάρτη, με κεντρική έννοια τη λέξη «Ορχήστρα». Στη συγκεκριμένη περίπτωση ο εννοιολογικός χάρτης λειτουργεί Σελίδα 6 από 10
ως το προσυγγραφικό στάδιο ενός πληροφοριακού κειμένου (το οποίο πρόκειται στη συνέχεια να γραφτεί από τους μαθητές), προκειμένου να αναρτηθεί στον πίνακα ανακοινώσεων της τάξης, ή στην εφημερίδα, ή στο ιστολόγιο κλπ. Σημείωση: Αν οι μαθητές είναι ήδη εξοικειωμένοι με τη δόμηση ενός εννοιολογικού χάρτη, τότε αυτός μπορεί να δημιουργηθεί εξαρχής από τους ίδιους τους μαθητές. Αρχείο: Orchestra.isf 1. Αναζητούν την ερμηνεία της λέξης «ορχήστρα» στα παρακάτω λεξικά: Ηλεκτρονικό Λεξικό της Κοινής Νέοελληνικής, Ινστιτούτο Νέοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη] (http://www.greeklanguage.gr/greeklang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/search.html) Βικιλεξικό (http://el.wiktionary.org/wiki/). Συγκρίνουν τα αποτελέσματα και βρίσκουν όλες τις πιθανές ερμηνείες. Στη συνέχεια, θα ασχοληθούν με την έννοια της ορχήστρας που σχετίζεται με την ενότητα του μαθήματός τους, δηλαδή τη μουσική. 2. Στα ίδια λεξικά αναζητούν τα παρακάτω στοιχεία σχετικά με τη λέξη ορχήστρα: Σελίδα 7 από 10
την ετυμολογία τα συνώνυμα τις συγγενικές λέξεις τα σύνθετα Οι μαθητές καλούνται να ελέγξουν και να αξιολογήσουν τα αποτελέσματα και να πούνε τι παρατηρούν. Από την αναζήτηση διαπιστώνεται ότι τα παραπάνω στοιχεία δεν υπάρχουν σε όλα τα λεξικά και ότι στο Βικιλεξικό δεν δίνονται οι ερμηνείες των συγγενικών λέξεων, γι αυτό προτείνεται να αναζητηθούν οι πληροφορίες που λείπουν και σε λεξικά έντυπης μορφής ή στο διαδίκτυο (μηχανές αναζήτησης). 3. Αναζητούν τα είδη της ορχήστρας στα παρακάτω λεξικά και ιστοσελίδες: Ηλεκτρονικό Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, Ινστιτούτο Νέοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη] (http://www.greeklanguage.gr/greeklang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/search.html) Βικιλεξικό (http://el.wiktionary.org/wiki/) http://sfrang.com/selides/musorg/instrum03.htm 4. Οι μαθητές χωρίζονται σε 4 ομάδες. Προτεινόμενες ομάδες: Α ομάδα: τα έγχορδα Β ομάδα: τα ξύλινα πνευστά Γ ομάδα: τα χάλκινα πνευστά Δ ομάδα: τα κρουστά 5. Η κάθε ομάδα αναζητά κάποια στοιχεία από τη σελίδα http://sfrang.com/selides/musorg/instrum02a.htm (εικόνα και ήχο) για τα όργανα που αφορούν την ομάδα της και τα αποθηκεύει σε ξεχωριστούς φακέλους (Δημιουργία φακέλων: Ήχοι, Εικόνες). 6. Όλες οι ομάδες επεξεργάζονται από κοινού την παρουσίαση «Διάταξη ορχήστρας» που βρίσκουν στο περιβάλλον Google Έγγραφα (https://docs.google.com/present/edit?id=0aupgpq4qrc1zgntmjnqenzfmjjmcnbzcznncg&hl=elhttps://docs.google.com/present /edit?id=0au-pgpq4qrc1zgntmjnqenzfmtlnn2m0bxbnda&hl=el). Η κάθε Σελίδα 8 από 10
ομάδα καλείται να εισαγάγει τις εικόνες των οργάνων που την αφορούν στην κατάλληλη θέση, έτσι ώστε να ολοκληρωθεί η διάταξη των οργάνων μιας ορχήστρας. 7. Κατόπιν η κάθε ομάδα κάνει λήψη της παρουσίασης, ως αρχείο του Power Point, την ανοίγει και πάνω στην εικόνα του κάθε οργάνου εισάγει τον αντίστοιχο ήχο (Σημ.: η δυνατότητα αυτή δεν παρέχεται μέσω του διαδικτύου από τα Google Έγγραφα, οπότε αναγκαστικά γίνεται από τον τοπικό δίσκο). 8. Στη συνέχεια οι μαθητές προβάλλουν τις παρουσιάσεις τους στην ολομέλεια της τάξης και τις ανταλλάσσουν μεταξύ τους. 9. Τέλος, οι μαθητές επιλέγουν, με βάση τα στοιχεία του εννοιολογικού χάρτη και αυτά που θα προκύψουν από τις αναζητήσεις τους, να γράψουν ένα πληροφοριακό κείμενο και να το δημοσιεύσουν στη μαθητική τους εφημερίδα, στο ιστολόγιο κλπ., βάζοντας τον τίτλο της επιλογής τους. Καλούνται, λοιπόν, να εργαστούν ως δημοσιογράφοι και να συλλέξουν, να οργανώσουν, να αξιολογήσουν και να επιλέξουν το υλικό που θα χρησιμοποιήσουν προκειμένου να γράψουν ένα άρθρο για να ενημερώσουν το κοινό στο οποίο θα απευθυνθούν. Η επιλογή του κοινού καθορίζει το ύφος και το στυλ που πρέπει να υιοθετηθεί κατά τη συγγραφή του άρθρου. 10. Το μετασυγγραφικό στάδιο πραγματοποιείται ως εξής: Οι ομάδες ανταλλάσσουν τα κείμενά τους. Κάθε ομάδα επιμελείται το κείμενο της άλλης ομάδας (με βάση και τις οδηγίες του σχολικού βιβλίου, σ. 22) και καταγράφει τις παρατηρήσεις της με τη μορφή σχολίου. Τα κείμενα επιστρέφουν στις αρχικές ομάδες και ακολουθεί συζήτηση στην ολομέλεια της τάξης για τις διορθώσεις που προτείνονται. Οι ομάδες προβαίνουν σε τελικές αναθεωρήσεις των κειμένων τους (διόρθωση, συμπλήρωση, ορθογραφία, σύνταξη κλπ), τα εμπλουτίζουν με σχετικές εικόνες και τα εκτυπώνουν. Σελίδα 9 από 10
Ε. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Οι δραστηριότητες που αναφέρονται παραπάνω εμπλουτίζουν το μάθημα με στοιχεία που περιέχονται σε πόρους που προέρχονται από ΤΠΕ, χωρίς να ξεφεύγουν από τη λογική και τη σειρά που έχει το σχολικό εγχειρίδιο. Αν υπάρχει διαδραστικός πίνακας στην τάξη, οι προτεινόμενες δραστηριότητες είναι καλό να γίνουν στην ολομέλεια με τη συμμετοχή κάποιου μαθητή. Σελίδα 10 από 10