Έκθεση του Διαμεσολαβητή Ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής και τα δικαιώματα των πολιτών

Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής Έκθεση του Διαμεσολαβητή Ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής και τα δικαιώματα των πολιτών Ειδικό Ευρωβαρόμετρο Διεξήχθη από την TNS Opinion & Social κατόπιν αιτήματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή Κάλυψη: ΕΕ των 27 (26.836 ευρωπαίοι πολίτες) Μεθοδολογία : Προσωπική συνέντευξη Διεξαγωγή: Φεβρουάριος-Μάρτιος 2011 7 Ιουλίου 2011 EL 1 avenue du Président Robert Schuman CS 30403 F - 67001 Strasbourg Cedex T. + 33 (0)3 88 17 23 13 F. + 33 (0)3 88 17 90 62 www.ombudsman.europa.eu eo@ombudsman.europa.eu

Περιεχόμενα Εισαγωγή 3 Βασικά πορίσματα 5 1. Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και τα δικαιώματα των πολιτών 7 1.1. Πόσο ενημερωμένοι νιώθουν οι πολίτες σχετικά με τον Χάρτη...7 1.2. Τα δικαιώματα των ευρωπαίων πολιτών...9 2. Η επίδοση της διοίκησης της ΕΕ 10 3. Ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής 12 3.1. Οι αρμοδιότητες του Διαμεσολαβητή...12 3.2. Το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης να ενημερωθεί για τον ρόλο του Διαμεσολαβητή...13 Συμπέρασμα 15 2

Εισαγωγή Ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής διερευνά αναφορές που υποβάλλονται από πολίτες, επιχειρήσεις, ΜΚΟ, ενώσεις και άλλες οργανώσεις της ΕΕ σχετικά με περιπτώσεις κακοδιοίκησης στα θεσμικά και λοιπά όργανα, οργανισμούς και υπηρεσίες της ΕΕ. Στην έννοια της κακοδιοίκησης περιλαμβάνονται όλες οι μορφές πλημμελούς ή ανάρμοστης διοικητικής συμπεριφοράς, από την καθυστέρηση των πληρωμών για έργα της ΕΕ έως την αδικαιολόγητη άρνηση χορήγησης εγγράφων ή πληροφοριών. Ο Διαμεσολαβητής αντιμετωπίζεται συχνά ως ένας σύνδεσμος μεταξύ των ευρωπαίων πολιτών και της διοίκησης της ΕΕ. Μία από τις βασικές του προτεραιότητες είναι να συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας της διοίκησης της ΕΕ έτσι ώστε αυτή να καταστεί περισσότερο διαφανής, αποτελεσματική και φιλική προς τον πολίτη. Επιπλέον, ο Διαμεσολαβητής μεριμνά για την ενημέρωση των ευρωπαίων πολιτών σχετικά με τα νέα τους δικαιώματα, τα οποία θεσπίστηκαν από τη Συνθήκη της Λισαβόνας και τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και η Συνθήκη της Λισαβόνας, η οποία προσέδωσε νομικά δεσμευτικό χαρακτήρα στον Χάρτη, έχουν ενισχύσει τον ρόλο των ευρωπαίων πολιτών απέναντι στη διοίκηση της ΕΕ. Προβλέπουν τη δυναμικότερη συμμετοχή των πολιτών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων της ΕΕ και κατοχυρώνουν το δικαίωμα στη χρηστή διοίκηση, ένα δικαίωμα που βρίσκεται στο επίκεντρο του έργου που επιτελείται από τον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή. Η παρούσα έρευνα του Ευρωβαρομέτρου 1 έχει ως στόχο να αξιολογήσει τον βαθμό στον οποίο νιώθουν οι ευρωπαίοι πολίτες ότι είναι ενημερωμένοι σχετικά με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, καθώς και τη σημασία που αποδίδουν στα δικαιώματα των ευρωπαίων πολιτών. Αυτό το στοιχείο είναι καίριας σημασίας για το έργο του Διαμεσολαβητή. Μόνο οι πολίτες οι οποίοι γνωρίζουν τα δικαιώματά τους και γνωρίζουν πού να απευθυνθούν σε περίπτωση που ανακύψουν προβλήματα μπορούν να κάνουν αποτελεσματική χρήση των εν λόγω δικαιωμάτων. Επιπλέον, εκτιμάται ότι η υποβολή ερωτήσεων στους Ευρωπαίους σχετικά με την επίδοση της διοίκησης της ΕΕ συμβάλλει στον προσδιορισμό των τομέων που επιδέχονται βελτιώσεις. Το κοινό στο οποίο απευθύνεται ο Διαμεσολαβητής δεν περιλαμβάνει μόνο ευρωπαίους πολίτες, αλλά και ΜΚΟ, επιχειρήσεις, ενώσεις και άλλες οργανώσεις, εν ολίγοις, όλους όσοι δραστηριοποιούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ενδέχεται να αντιμετωπίσουν προβλήματα με τη διοίκηση της ΕΕ. Σκοπός του είναι να αξιοποιήσει τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας για να βελτιώσει τις επιδόσεις του και την επικοινωνιακή του πολιτική, ούτως ώστε να προσεγγίζει καλύτερα το εν λόγω κοινό. Θα μεταφέρει επίσης τα αποτελέσματα στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαμεσολαβητών και θα ζητήσει από τους εθνικούς και περιφερειακούς 1 Η έρευνα του Ευρωβαρομέτρου διεξήχθη στα 27 κράτη μέλη της ΕΕ. Κατά το χρονικό διάστημα μεταξύ της 9ης Φεβρουαρίου και της 8ης Μαρτίου 2011, το δίκτυο TNS Opinion & Social πραγματοποίησε προσωπικές συνεντεύξεις με 26.836 ευρωπαίους πολίτες ηλικίας 15+. Η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε είναι η ίδια που ακολουθείται στις έρευνες που διενεργούνται για λογαριασμό της Γενικής Διεύθυνσης Επικοινωνίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (Μονάδα «Έρευνα και πολιτική ανάλυση»). 3

διαμεσολαβητές να συμβάλλουν στην ενημέρωση των πολιτών σχετικά με τα δικαιώματά τους. Ο Διαμεσολαβητής θα ήθελε να ευχαριστήσει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την TNS Opinion & Social για την ανάθεση και τη διεξαγωγή, αντίστοιχα, της παρούσας έρευνας. Το πλήρες κείμενο της έρευνας, συμπεριλαμβανομένου ενός ευρέος φάσματος κοινωνικοδημογραφικών δεδομένων και λοιπών στατιστικών στοιχείων, είναι διαθέσιμο στον ιστότοπο του Διαμεσολαβητή, στην ακόλουθη διεύθυνση: http://www.ombudsman.europa.eu/press/statistics.faces Ορισμένα αποσπάσματα κειμένου και γραφικά που χρησιμοποιούνται στην παρούσα έκθεση αντλήθηκαν από την πλήρη έκθεση που εκπόνησε η TNS Opinion & Social. 4

Βασικά πορίσματα Το εβδομήντα δύο τοις εκατό (72 %) των ερωτηθέντων δηλώνουν πως δεν νιώθουν ότι είναι ενημερωμένοι σχετικά με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Είναι σαφές ότι ο Διαμεσολαβητής, τα λοιπά θεσμικά όργανα της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαμεσολαβητών καλούνται να διαδραματίσουν μείζονα ρόλο στην καλύτερη ενημέρωση των πολιτών σχετικά με τον Χάρτη. Σχεδόν το ήμισυ των ερωτηθέντων θεωρούν ότι το δικαίωμα να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στην επικράτεια της ΕΕ είναι το σημαντικότερο δικαίωμα των πολιτών. Το δεύτερο σημαντικότερο δικαίωμα των πολιτών, σύμφωνα με τους ερωτηθέντες, είναι το δικαίωμα στη χρηστή διοίκηση, ακολουθούμενο από το δικαίωμα υποβολής αναφορών στο Διαμεσολαβητή. Το αποτέλεσμα αυτό είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό για τις προσπάθειες που καταβάλλει ο Διαμεσολαβητής για την ενίσχυση της παρουσίας του, ούτως ώστε να συνδράμει τους πολίτες στην άσκηση του δικαιώματός τους στη χρηστή διοίκηση. Το ποσοστό ικανοποίησης από τη διοίκηση της ΕΕ είναι εν γένει χαμηλό ως προς την αποτελεσματικότητα, τη νοοτροπία εξυπηρέτησης του πολίτη και τη διαφάνεια. Είναι εξαιρετικά ανησυχητικό το γεγονός ότι θεωρείται πως η ΕΕ παρουσιάζει τις χειρότερες επιδόσεις στον τομέα της διαφάνειας (το 42 % των ερωτηθέντων δηλώνουν ότι δεν είναι ικανοποιημένοι από το επίπεδο διαφάνειας στη διοίκηση της ΕΕ). Δεδομένου ότι το ένα τρίτο των ερευνών του Διαμεσολαβητή αφορά την έλλειψη διαφάνειας, το εν λόγω αποτέλεσμα ενισχύει την αποφασιστικότητά του να συνδράμει τα θεσμικά όργανα της ΕΕ ώστε να καταστούν περισσότερο ανοικτά, αποτελεσματικά και φιλικά προς τον πολίτη. Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων (52 %) εκτιμούν πως η πιο σημαντική λειτουργία του Διαμεσολαβητή είναι να διασφαλίζει ότι οι πολίτες της ΕΕ γνωρίζουν ποια είναι τα δικαιώματά τους και πώς να τα ασκούν. Το 34 % των ερωτηθέντων θεωρούν ότι είναι σημαντικό ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής να συνεργάζεται με τους διαμεσολαβητές των διαφόρων κρατών μελών της ΕΕ, ενώ μόνο το 27 % των ερωτηθέντων θεωρούν σημαντική τη διεκδίκηση αποζημιώσεων σε υποθέσεις κακοδιοίκησης. Τα αποτελέσματα αυτά υπογραμμίζουν τη σημασία της επικοινωνιακής πολιτικής του Διαμεσολαβητή έναντι των ευρωπαίων πολιτών, καθώς και την ανάγκη της στενής συνεργασίας του με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαμεσολαβητών. Εντούτοις, ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής πρέπει επίσης να ενισχύσει και την πολιτική του όσον αφορά την ενημέρωση, ιδίως σε σχέση με το βασικό του καθήκον εξέτασης αναφορών, προς πιθανούς ενδιαφερόμενους όπως επιχειρήσεις, ΜΚΟ, ενώσεις, οργανώσεις και άλλους. Περίπου οι μισοί ερωτηθέντες θα ήθελαν να γνωρίζουν περισσότερα σχετικά με το έργο του Διαμεσολαβητή. Αυτό το αποτέλεσμα υπογραμμίζει τη σημασία των προσπαθειών που καταβάλλει ο 5

Διαμεσολαβητής για την ενημέρωση του ευρύτερου κοινού σχετικά με τις υπηρεσίες του. Τονίζει επίσης την ανάγκη της στοχευμένης ενημέρωσης των πολιτών, των επιχειρήσεων και άλλων ενδιαφερομένων φορέων που ενδέχεται να χρειαστούν πραγματικά τις υπηρεσίες του Διαμεσολαβητή κάποια στιγμή στο μέλλον. 6

1. Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και τα δικαιώματα των πολιτών 1.1. Πόσο ενημερωμένοι νιώθουν οι πολίτες σχετικά με τον Χάρτη Η ευρεία πλειοψηφία των πολιτών της ΕΕ (72 %) νιώθουν ότι δεν είναι ενημερωμένοι σχετικά με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Άλλο ένα 13 % των ερωτηθέντων απάντησαν αυθόρμητα ότι δεν είχαν ακούσει ποτέ για τον Χάρτη. Συγκριτικά, μόνο το 14 % των ερωτηθέντων της ΕΕ ισχυρίζονται ότι είναι καλά ενημερωμένοι για το θέμα, εκ των οποίων το 12 % θεωρούν ότι είναι «αρκετά καλά ενημερωμένοι» και μόλις το 2 % θεωρούν ότι είναι «πολύ καλά ενημερωμένοι». Εξετάζοντας τα αποτελέσματα από τα μεμονωμένα κράτη μέλη, προκύπτει ότι μόνο σε τρεις χώρες, στο Λουξεμβούργο (25 %), την Τσεχική Δημοκρατία (22 %) και την Ιταλία (21 %), το ποσοστό των ερωτηθέντων που νιώθουν ότι είναι καλά ενημερωμένοι υπερβαίνει το 20 %. Μόλις το 6 % των πολιτών στη Λετονία και το 8 % στη Γαλλία, τη Λιθουανία και τη Ρουμανία θεωρούν ότι είναι καλά ενημερωμένοι. Τουλάχιστον το 70 % των ερωτηθέντων σε 18 κράτη μέλη δηλώνουν ότι δεν είναι ενημερωμένοι, με ιδιαιτέρως υψηλά ποσοστά να σημειώνονται στην Ισπανία (88 %) και τη Φινλανδία (85 %). Ενώ μόνο το 49 % των ερωτηθέντων στην Πορτογαλία 7

θεωρούν ότι δεν είναι ενημερωμένοι, πολύ μεγάλο ποσοστό των πολιτών της χώρας (39 %) δηλώνουν αυθόρμητα ότι δεν έχουν ακούσει ποτέ για τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, όπως το ίδιο δηλώνει και ποσοστό της τάξης του 28 % στην Ιρλανδία και του 27 % στην Ελλάδα. 8

1.2. Τα δικαιώματα των ευρωπαίων πολιτών Το δικαίωμα των πολιτών να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στην ΕΕ θεωρείται σημαντικό από τους περισσότερους ερωτηθέντες (48 %), με το δικαίωμα στη χρηστή διοίκηση από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να κατέχει τη δεύτερη θέση (33 %) και το δικαίωμα υποβολής αναφορών στον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή (32 %) να κατατάσσεται ως το τρίτο πιο σημαντικό δικαίωμα των πολιτών. Το 21 % των πολιτών θεωρούν ότι ένα από τα πιο σημαντικά δικαιώματά τους είναι το δικαίωμα ψήφου στις ευρωεκλογές σε περίπτωση που μετακινηθούν σε άλλο κράτος μέλος, ενώ το ίδιο ποσοστό των ερωτηθέντων αναφέρουν το δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Το 20 % των πολιτών θεωρούν ότι ένα από τα πιο σημαντικά δικαιώματά τους είναι το δικαίωμα υποβολής αναφοράς στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ενώ το δικαίωμα υποβολής νομοθετικών προτάσεων μέσω της πρωτοβουλίας πολιτών εκτιμάται ως σημαντικό δικαίωμα από το 19 % των ερωτηθέντων. Το δικαίωμα των πολιτών να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στην επικράτεια της ΕΕ θεωρείται το πιο σημαντικό δικαίωμα σε 21 κράτη μέλη. Το δικαίωμα στη χρηστή διοίκηση από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ θεωρείται το πιο σημαντικό δικαίωμα σε τρεις χώρες (Ελλάδα, Ισπανία και Ιταλία), ενώ το δικαίωμα υποβολής αναφορών στον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή εκτιμάται ως το πιο σημαντικό δικαίωμα στις υπόλοιπες τρεις χώρες (Τσεχική Δημοκρατία, Μάλτα και Πορτογαλία). Το δικαίωμα των πολιτών να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στην επικράτεια της ΕΕ θεωρείται ιδιαιτέρως σημαντικό στη Φινλανδία (74 %) και τη Σουηδία (73 %), αλλά δεν αποτελεί τόσο σημαντική προτεραιότητα στην Ιταλία (28 %) και την Ισπανία (31 %). Το δικαίωμα υποβολής αναφορών στον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή εκτιμάται ως το πιο σημαντικό δικαίωμα στην Ελλάδα (46 %) και τη Σλοβενία (44 %), αλλά μόνο το 16 % των ερωτηθέντων στη Λιθουανία και το 21 % στη Λετονία θεωρούν ότι είναι σημαντικό δικαίωμα. Το 32 % των ατόμων στη Δανία και τη Σουηδία πιστεύουν ότι το δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα των θεσμικών οργάνων της ΕΕ είναι σημαντικό, ενώ μόλις το 13 % των ερωτηθέντων στην Ισπανία και τη Λιθουανία έχουν την ίδια άποψη. 9

2. Η επίδοση της διοίκησης της ΕΕ Η εντύπωση του κόσμου για τη διοίκηση της ΕΕ σχετικά με τα τρία κριτήρια υπό εξέταση αποτελεσματικότητα, νοοτροπία εξυπηρέτησης του πολίτη και διαφάνεια είναι ότι το επίπεδο της επίδοσης είναι χαμηλό. Και στις τρεις περιπτώσεις, οι περισσότεροι δηλώνουν ότι η επίδοση είναι «μη ικανοποιητική», παρά «μέτρια ικανοποιητική» ή «ικανοποιητική». Στην ερώτηση σχετικά με την αποτελεσματικότητα της διοίκησης, είναι περισσότεροι (35 %) αυτοί που πιστεύουν ότι η διοίκηση της ΕΕ παρουσιάζει μη ικανοποιητικό επίπεδο αποτελεσματικότητας από αυτούς που αναφέρουν μέτριο ή υψηλό επίπεδο ικανοποίησης. Οι τρεις στους δέκα ερωτηθέντες θεωρούν μέτρια ικανοποιητική (31 %) την επίδοση της ΕΕ, ενώ μόλις το 10 % τη θεωρούν ικανοποιητική. Στο θέμα της νοοτροπίας εξυπηρέτησης του πολίτη από τη διοίκηση της ΕΕ, οι ερωτηθέντες της ΕΕ τείνουν μάλλον να πιστεύουν ότι η επίδοση της ΕΕ είναι μη ικανοποιητική (33 %), παρά ότι είναι μέτρια ικανοποιητική (30 %) ή ικανοποιητική (10 %). Υπάρχει γενικότερα η άποψη ότι η επίδοση της ΕΕ στον τομέα της διαφάνειας είναι λιγότερο καλή από ό,τι στα θέματα της αποτελεσματικότητας και της νοοτροπίας εξυπηρέτησης του πολίτη. Το 42 % των πολιτών είναι δυσαρεστημένοι με την επίδοση της ΕΕ στον τομέα 10

της διαφάνειας, με το 25 % εξ αυτών να δηλώνουν ότι είναι μέτρια ικανοποιητική, ενώ μόνο το 9 % των ερωτηθέντων εκφράζουν την ικανοποίησή τους. Η ανάλυση των δεδομένων από τις μεμονωμένες χώρες δίνει μια σαφή εικόνα των χωρών που έχουν τη θετικότερη εντύπωση για την επίδοση της διοίκησης της ΕΕ. Οι ερωτηθέντες στη Μάλτα και τη Σλοβακία έχουν την πλέον θετική εντύπωση για την επίδοση της ΕΕ και στα τρία κριτήρια επίδοσης, ενώ σταθερά θετική είναι η άποψη για την επίδοση της ΕΕ στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Στο άλλο άκρο της κλίμακας, οι ερωτηθέντες στη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν σταθερά κακή εντύπωση για την επίδοση της διοίκησης της ΕΕ. 11

3. Ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής 3.1. Οι αρμοδιότητες του Διαμεσολαβητή Είναι ευρέως διαδεδομένη η άποψη ότι το πιο σημαντικό καθήκον του Διαμεσολαβητή είναι να διασφαλίζει ότι οι πολίτες της ΕΕ γνωρίζουν ποια είναι τα δικαιώματά τους και πώς να τα ασκούν, δεδομένου ότι το 52 % των ερωτηθέντων το αναφέρουν ως ένα από τα βασικά καθήκοντα του Διαμεσολαβητή. Το 34 % των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι είναι σημαντικό ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής να συνεργάζεται με τους διαμεσολαβητές των διαφόρων κρατών μελών της ΕΕ, ούτως ώστε να διασφαλίζει την αποτελεσματική επίλυση των αναφορών των πολιτών σχετικά με την ΕΕ, ενώ το 30 % εκτιμούν ότι είναι καθήκον του Διαμεσολαβητή να προάγει το δικαίωμα των ευρωπαίων πολιτών στη χρηστή διοίκηση από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Η διεκδίκηση αποζημιώσεων σε υποθέσεις κακοδιοίκησης κρίνεται σημαντική από το 27 % των ερωτηθέντων, με το 22 % εξ αυτών να θεωρεί ότι προτεραιότητα του Διαμεσολαβητή θα πρέπει να είναι η προώθηση του δικαιώματος πρόσβασης των πολιτών της ΕΕ στα έγγραφα της ΕΕ. Το 19 % των ερωτηθέντων δηλώνουν ότι θέλουν να επικεντρωθεί ο Διαμεσολαβητής στην ενίσχυση της νοοτροπίας εξυπηρέτησης του πολίτη στην ΕΕ. Το να «διασφαλίζει ότι οι πολίτες της ΕΕ γνωρίζουν ποια είναι τα δικαιώματά τους και πώς να τα χρησιμοποιήσουν» είναι η πρώτη απάντηση που δίδεται σε όλα τα κράτη μέλη, εκτός από τις Κάτω Χώρες, όπου η πιο συχνή απάντηση είναι «να συνεργάζεται με τους διαμεσολαβητές στα κράτη μέλη για να διασφαλίζει ότι οι αναφορές των πολιτών σχετικά με την ΕΕ επιλύονται αποτελεσματικά», και την Ιρλανδία, όπου η απάντηση «να προωθεί το δικαίωμα των πολιτών της ΕΕ για καλή διοίκηση από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ» κρίνεται εξίσου σημαντική με την απάντηση «να διασφαλίζει ότι οι πολίτες της ΕΕ γνωρίζουν ποια είναι τα δικαιώματά τους και πώς να τα χρησιμοποιήσουν». Το «να διασφαλίζει ότι οι πολίτες της ΕΕ γνωρίζουν ποια είναι τα δικαιώματά τους και πώς να τα χρησιμοποιήσουν» θεωρείται ιδιαιτέρως σημαντική αρμοδιότητα του Διαμεσολαβητή στη Δανία και τη Σουηδία, όπου το 69 % των πολιτών επιλέγουν αυτήν την απάντηση, αν και η ίδια αρμοδιότητα δεν θεωρείται και τόσο αναγκαία στη Ρουμανία (38 %), την Ιρλανδία (43 %) και την Πορτογαλία (43 %). 12

Στη Δανία (61 %), τη Σουηδία (59 %) και τις Κάτω Χώρες (53 %) θεωρείται και πάλι βασική αρμοδιότητα του Διαμεσολαβητή το «να συνεργάζεται με τους διαμεσολαβητές στα κράτη μέλη για να διασφαλίσει ότι οι αναφορές των πολιτών σχετικά με την ΕΕ επιλύονται αποτελεσματικά», αλλά στη Ρουμανία (16 %) και τη Λιθουανία (22 %), σχετικά μικρό ποσοστό ερωτηθέντων αποδίδουν την ίδια σπουδαιότητα στην εν λόγω αρμοδιότητα. Οι ερωτηθέντες στην Κύπρο (49 %), τη Σουηδία (43 %) και την Ιρλανδία (43 %, πρώτη μαζί με την απάντηση «να διασφαλίζει ότι οι πολίτες της ΕΕ γνωρίζουν ποια είναι τα δικαιώματά τους και πώς να τα χρησιμοποιήσουν») θεωρούν ότι το «να προωθεί το δικαίωμα των πολιτών της ΕΕ για χρηστή διοίκηση από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ» αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές αρμοδιότητες του Διαμεσολαβητή, αλλά μόνο το 18 % των ερωτηθέντων στην Πολωνία και το 20 % των ερωτηθέντων στη Λιθουανία έχουν την ίδια άποψη. Το 52 % των πολιτών στη Φινλανδία και το 48 % των πολιτών στην Κύπρο θεωρούν πολύ σημαντική την αρμοδιότητα «να διεκδικεί αποζημιώσεις για τους ενδιαφερόμενους σε υποθέσεις κακοδιοίκησης». Αντιθέτως, μόνο το 12 % των ατόμων στην Εσθονία και το 16 % στη Σουηδία θεωρούν προτεραιότητα αυτό το καθήκον. Οι ερωτηθέντες στη Σουηδία (38 %) και τη Δανία (36 %) θεωρούν κεντρική αρμοδιότητα του Διαμεσολαβητή το «να προωθεί το δικαίωμα των πολιτών της ΕΕ να αποκτούν πρόσβαση στα έγγραφα των θεσμικών οργάνων της ΕΕ», ενώ την ίδια άποψη έχουν μόλις το 13 % των ερωτηθέντων στη Λιθουανία και το 14 % των ερωτηθέντων στην Τσεχική Δημοκρατία, τη Λετονία και την Πολωνία. Σύμφωνα με το 36 % των πολιτών στην Αυστρία και το 31 % των πολιτών στην Ελλάδα, κορυφαία προτεραιότητα συνιστά το «να προσπαθεί να ενισχύσει τη νοοτροπία εξυπηρέτησης του πολίτη στη διοίκηση της ΕΕ», αρμοδιότητα, ωστόσο, που δεν θεωρείται τόσο σημαντική προτεραιότητα στη Λετονία (11 %), το Λουξεμβούργο (13 %) ή το Ηνωμένο Βασίλειο (13 %). Ένας σχετικά μεγάλος αριθμός ατόμων στη Ρουμανία (26 %), την Εσθονία (22 %) και τη Λιθουανία (22 %) δηλώνουν ότι δεν γνωρίζουν ποιες θα έπρεπε να είναι οι πιο σημαντικές αρμοδιότητες του Διαμεσολαβητή. 3.2. Το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης να ενημερωθεί για τον ρόλο του Διαμεσολαβητή Οι πολίτες της ΕΕ εμφανίζονται διχασμένοι ως προς την ερώτηση για το αν ενδιαφέρονται να μάθουν περισσότερα για τις αρμοδιότητες του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή, με σχεδόν τους μισούς να δηλώνουν ότι ενδιαφέρονται (49 %) και τους άλλους μισούς (48 %) να δηλώνουν ότι δεν ενδιαφέρονται. Μόλις το 10 % των πολιτών δηλώνουν ότι «ενδιαφέρονται πολύ», ενώ το 39 % δηλώνουν ότι «ενδιαφέρονται αρκετά». Αντιστρόφως, το 29 % δηλώνουν ότι δεν «ενδιαφέρονται και τόσο», και το 19 % δηλώνουν ότι «δεν ενδιαφέρονται καθόλου». 13

Σε επίπεδο μεμονωμένων χωρών, μόνο σε 11 κράτη μέλη απάντησαν τουλάχιστον οι μισοί ερωτηθέντες ότι ενδιαφέρονται να μάθουν περισσότερα για τον ρόλο του Διαμεσολαβητή. Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον εμφανίζεται στην Κύπρο, όπου το 74 % των πολιτών δηλώνουν ότι ενδιαφέρονται, ενώ στο Λουξεμβούργο είναι 64 % και στη Μάλτα 62 %. Αντιθέτως, μόλις το 21 % των ερωτηθέντων στη Σλοβακία, το 30 % στη Λετονία και το 32 % στη Δανία δηλώνουν ότι ενδιαφέρονται για το εν λόγω θέμα. Το ποσοστό των ερωτηθέντων που δηλώνουν ότι δεν ενδιαφέρονται για τον ρόλο του Διαμεσολαβητή είναι υψηλότερο στη Σλοβακία (78 %), τη Λετονία (68 %) και τη Δανία (67 %). Η απάντηση «Με ενδιαφέρει πολύ» είναι πιο συχνή μόνο σε ένα κράτος μέλος στην Κύπρο (40 %), ενώ η απάντηση «Δεν με ενδιαφέρει και τόσο» είναι η πιο συνήθης σε οκτώ χώρες: Δανία (49 %), Λετονία (47 %), Φινλανδία (45 %), Τσεχική Δημοκρατία (43 %), Σλοβακία (40 %), Ουγγαρία (36 %), Πολωνία (36 %) και Βουλγαρία (32 %). 14

Συμπέρασμα Η άγνοια των ερωτηθέντων σχετικά με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων είναι ανησυχητική. Ταυτόχρονα, όμως, η πλειονότητα των ερωτηθέντων εκτιμούν ότι το σημαντικότερο καθήκον του Διαμεσολαβητή είναι να διασφαλίζει ότι οι πολίτες της ΕΕ γνωρίζουν ποια είναι τα δικαιώματά τους και πώς να τα ασκούν. Αυτά τα αποτελέσματα καταδεικνύουν σαφώς τη σημασία που πρέπει να αποδοθεί, τόσο από τον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή όσο και από τα λοιπά θεσμικά όργανα της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαμεσολαβητών, στην καλύτερη ενημέρωση των πολιτών σχετικά με τον Χάρτη και τα δικαιώματά τους. Ιδιαίτερα ενθαρρυντική είναι η διαπίστωση ότι ένας στους τρεις ερωτηθέντες εκτιμά ότι το δικαίωμα στη χρηστή διοίκηση αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα δικαιώματα των πολιτών. Σχεδόν το ίδιο ποσοστό ερωτηθέντων θεωρούν ότι είναι εξίσου υψίστης σημασίας το δικαίωμα υποβολής αναφορών στον Διαμεσολαβητή. Τα αποτελέσματα αυτά υπογραμμίζουν τη σημασία του έργου του Διαμεσολαβητή και ενισχύουν τον ρόλο του ως βασικού συνδέσμου μεταξύ των ευρωπαίων πολιτών και της διοίκησης της ΕΕ. Όσον αφορά τα αποτελέσματα της έρευνας σχετικά με την επίδοση της διοίκησης της ΕΕ, εξαιρετικά ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι το 42 % των ερωτηθέντων δηλώνουν πως δεν είναι ικανοποιημένοι από το επίπεδο διαφάνειας στα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Εξίσου χαμηλό είναι και το ποσοστό ικανοποίησης σχετικά με την αποτελεσματικότητα και τη νοοτροπία εξυπηρέτησης του πολίτη από τα θεσμικά όργανα. Μία από τις βασικές προτεραιότητες του Διαμεσολαβητή συνίσταται στην παροχή συνδρομής στη διοίκηση της ΕΕ ώστε να καταστεί περισσότερο διαφανής, αποτελεσματική και φιλική προς τον πολίτη. Είναι σαφές ότι ο Διαμεσολαβητής πρέπει να εντείνει την προληπτική δράση του έναντι των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, με στόχο την ενίσχυση της εμπιστοσύνης των πολιτών στη διοίκηση της ΕΕ. Ο Διαμεσολαβητής είναι το πλέον κατάλληλο όργανο να προσδιορίζει τις ελλείψεις που παρουσιάζει η διοίκηση της ΕΕ και να συνεργάζεται, προληπτικά, με τα θεσμικά όργανα με στόχο την αντιμετώπισή τους. Εντούτοις, η επικρατούσα αντίληψη για τις επιδόσεις των θεσμικών οργάνων της ΕΕ διαφοροποιείται σημαντικά μεταξύ των χωρών, στοιχείο το οποίο δείχνει ότι η υποκειμενική εντύπωση της αναποτελεσματικότητας δεν συνάδει κατ ανάγκη με την αντικειμενική επίδοση της διοίκησης της ΕΕ. Αυτό το συμπέρασμα ενισχύεται επίσης από το γεγονός ότι όσο καλύτερα ενημερωμένοι είναι οι πολίτες για τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων άρα και για την ΕΕ τόσο υψηλότερο είναι και το ποσοστό επίδοσης της διοίκησης της ΕΕ. Κατά συνέπεια, η επιμόρφωση του κοινού δεν είναι επιθυμητή μόνο για να επιτρέψει στους πολίτες να ξέρουν καλύτερα τα δικαιώματά τους, αλλά και για να βελτιώσει την εντύπωση που έχουν για τα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Η άγνοια του κοινού συνιστά εξίσου σοβαρό πρόβλημα για τη φήμη της ΕΕ όπως και τα τυχόν προβλήματα στα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Στην ερώτηση σχετικά με τον ρόλο του Διαμεσολαβητή, η πλειονότητα των ερωτηθέντων εκτιμά ότι το σημαντικότερο καθήκον του είναι να ενημερώνει τους πολίτες σχετικά με τα δικαιώματά τους, και κατόπιν να συνεργάζεται με τους διαμεσολαβητές των διαφόρων κρατών μελών. Μόνο το 27 % των ερωτηθέντων θεωρούν ότι το σημαντικότερο καθήκον του Διαμεσολαβητή 15

είναι η διεκδίκηση αποζημιώσεων σε αναφορές σχετικά με υποθέσεις κακοδιοίκησης. Τα εν λόγω αποτελέσματα απορρέουν προφανώς από το γεγονός ότι οι πολίτες επιθυμούν καταρχάς να ενημερωθούν για τα δικαιώματά τους και κατόπιν να ξεκινήσουν να εξετάζουν πιθανούς τρόπους για την προάσπισή τους. Αυτά τα αποτελέσματα αναδεικνύουν τη σημασία της επικοινωνιακής πολιτικής του Διαμεσολαβητή έναντι των ευρωπαίων πολιτών, καθώς και την ανάγκη της στενής συνεργασίας του με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαμεσολαβητών. Εντούτοις, ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής πρέπει επίσης να ενισχύσει και την πολιτική του όσον αφορά την ενημέρωση, ιδίως σε σχέση με το βασικό του καθήκον εξέτασης αναφορών, προς πιθανούς ενδιαφερόμενους όπως επιχειρήσεις, ΜΚΟ, ενώσεις, οργανώσεις και άλλους. Περίπου οι μισοί ερωτηθέντες θα ήθελαν να γνωρίζουν περισσότερα σχετικά με το έργο του Διαμεσολαβητή. Αυτό το αποτέλεσμα υπογραμμίζει τη σημασία των προσπαθειών που καταβάλλει ο Διαμεσολαβητής για την ενημέρωση του ευρύτερου κοινού σχετικά με τις υπηρεσίες του. Τονίζει επίσης την ανάγκη της στοχευμένης ενημέρωσης των πολιτών, των επιχειρήσεων και άλλων ενδιαφερομένων φορέων που ενδέχεται να χρειαστούν πραγματικά τις υπηρεσίες του Διαμεσολαβητή κάποια στιγμή στο μέλλον. Τόσο για την ενημέρωση του ευρύτερου κοινού όσο και για τη στοχευμένη ενημέρωση των δυνητικών ενδιαφερομένων, ο Διαμεσολαβητής χρειάζεται την υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Δικτύου Διαμεσολαβητών. Η παρούσα έρευνα του Ευρωβαρομέτρου δείχνει ότι το εγχείρημα για τη σύνδεση των πολιτών με την ΕΕ βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη. Ο Διαμεσολαβητής είναι αποφασισμένος να αξιοποιήσει τα παρόντα αποτελέσματα για τη βελτίωση των δραστηριοτήτων επικοινωνίας του, καθώς και των προσπαθειών που καταβάλλει για τη συμβολή του στην καλύτερη επίδοση της διοίκησης της ΕΕ. Θα μεταφέρει επίσης τα αποτελέσματα στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαμεσολαβητών, ούτως ώστε να διαδοθεί ευρέως η ενημέρωση σχετικά με τα δικαιώματα των πολιτών σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο στο εσωτερικό της ΕΕ. Ο Διαμεσολαβητής θα ήθελε να επαναλάβει τις ευχαριστίες του προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την TNS Opinion & Social για τις προσπάθειές τους κατά τη διεξαγωγή της παρούσας έρευνας. Έχει την πεποίθηση ότι η παρακολούθηση των απόψεων των πολιτών σχετικά με τα εν λόγω ερωτήματα σε τακτική βάση είναι ζωτικής σημασίας για τη βελτίωση των επιδόσεων όλων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. 16