ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΙΜΕΝΑ Επιμέλεια : Παναγιώτης Γ. Αθανασόπουλος

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΙΜΕΝΑ 2015-2016 Επιμέλεια : Παναγιώτης Γ. Αθανασόπουλος

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΙΜΕΝΟ 3 : Η περιπέτεια της Ανδρομέδας... 1 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 3... 5 ΚΕΙΜΕΝΟ 5 : Ένας «λάτρης» του Βιργιλίου... 7 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 5... 11 ΚΕΙΜΕΝΟ 6 : Οι νόμοι... 13 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 6... 17 ΚΕΙΜΕΝΟ 7 : Ετοιμασίες για ξεχειμώνιασμα... 19 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 7... 23 ΚΕΙΜΕΝΟ 11 : Η Ρώμη και η Καρχηδόνα... 25 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 11... 30 ΚΕΙΜΕΝΟ 13 : Πώς η γνώση νίκησε τη δεισιδαιμονία... 31 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 13... 35 ΚΕΙΜΕΝΟ 14 : Ένα φοβερό όνειρο... 37 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 14... 42 ΚΕΙΜΕΝΟ 15 : Τα ήθη των Γερμανών... 43 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 15... 47 ΚΕΙΜΕΝΟ 20 : Πίσω από τις κουρτίνες ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας... 49 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 20... 54 ΚΕΙΜΕΝΟ 21 : Πώς πήρε το όνομα του το Pisaurum... 55 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 21... 60 ΚΕΙΜΕΝΟ 24 : Το πάθημα ενός ψεύτη... 63 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 24... 69 ΚΕΙΜΕΝΟ 25 : Πώς ένα σύκο στάθηκε αφορμή να καταστραφεί η Καρχηδόνα... 73 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 25... 79 ΚΕΙΜΕΝΟ 27 : Το πνεύμα ωριμάζει όπως οι καρποί... 81 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 27... 87 ΚΕΙΜΕΝΟ 29 : Ο Οκταβιανός, ο παπουτσής και το κοράκι... 91 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 29... 97 ΚΕΙΜΕΝΟ 31 : Η γενναιότητα δε βγαίνει πάντα σε καλό... 101 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 31... 107 ΚΕΙΜΕΝΟ 34 : Ο Σκιπίωνας ο Αφρικανός και οι λήσταρχοι... 111 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 34... 117 ΚΕΙΜΕΝΟ 36 : Μια απόπειρα δωροδοκίας... 129 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 36... 135 ΚΕΙΜΕΝΟ 38 : Η μοίρα της Καικιλίας... 139

ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 38... 144 ΚΕΙΜΕΝΟ 42 : Ο Κικέρωνας και η συνωμοσία του Κατιλίνα... 147 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 42... 153 ΚΕΙΜΕΝΟ 43 : Η οργή της μάνας... 157 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 43... 163 ΚΕΙΜΕΝΟ 44 : Η ζωή των τυράννων... 167 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 44... 173 ΚΕΙΜΕΝΟ 45 : Μια επιστολή στα Ελληνικά αναπτερώνει το ηθικό των πολιορκημένων... 177 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 45... 185

ΚΕΙΜΕΝΟ 3 : Η περιπέτεια της Ανδρομέδας ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 1 Cepheus et Cassiope Andromedam filiam habent. Cassiope, superba forma sua, cum Nymphis se comparat. Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam, quae incolis nocet. Oraculum incolis respondet: regia hostia deo placet! Tum Cepheus Andromedam ad scopulum adligat; belua ad Andromedam se movet. Repente Perseus calceis pennatis advolat; puellam videt et stupet forma puellae. Perseus hasta beluam delet et Andromedam liberat. Cepheus, Cassiope et incolae Aethiopiae valde gaudent.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ TΑΞΙΝΟΜΗΜΕΝΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 2 ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ A' κλίση Cassiope, -es, θηλυκό =η Κασσιόπη. [Κλίνεται ως εξής : ΟΝ.: Cassiope, ΓΕΝ. : Cassiopes, ΔΟΤ. : Cassiopae, ΑΙΤ. : Cassiopen, ΚΛΗΤ. : Cassiope, ΑΦΑΙΡ. : Cassiope (δεν έχει πληθυντικό)] Andromeda, ae, θηλυκό =η Ανδρομέδα. [Κλίνεται ως εξής : ΟΝ. : Andromed-a / Andromed-e, ΓΕΝ. :Andromed-ae / Andromed-es, ΔΟΤ. : Andromed-ae, ΑΙΤ. : Andromed-am/ Andromed-an / Andromed-en, ΚΛΗΤ : Andromed-a / Andromed-e, ΑΦΑΙΡ. :Andromed-a / Andromed-e (δεν έχει πληθυντικό)] filia,ae, θηλυκό =κόρη [δοτική και αφαιρετική πληθυντικού filiis και filiabus (να γίνει διάκριση από τις αντίστοιχες πτώσεις του αρσενικού filius)] forma,ae, θηλυκό =μορφή, ομορφιά Β' κλίση Cēpheus -i, αρσενικό =ο Κηφέας. [Κλίνεται ως εξής : ΟΝ. : Cepheus, ΓΕΝ. : Cephe-os και Cephe-i, ΔΟΤ. : Cephe-ο, ΑΙΤ. : Cephe-um και Cephe-a, ΚΛΗΤ. : Cephe-u, ΑΦΑΙΡ. : Cephe-o (δεν έχει πληθυντικό)] Neptunus, -i, αρσενικό =Ποσειδών (δεν έχει πληθυντικό) oraculum, -i, ουδέτερο =μαντείο deus -i, αρσενικό = θεός (βλ. κλίση στη γραμματική) scopulus, -i, αρσενικό =βράχος Perseus, -i, αρσενικό =ο Περσέας. [Κλίνεται Nympha, -ae, θηλυκό =Νύμφη. [Κλίνεται ως εξής : ΟΝ. : ως εξής : ΟΝ. : Perse-us, ΓΕΝ. : Perse-os και Nymph-a / Nymph-e, ΓΕΝ. :Nymph-ae / Nymph-es, ΔΟΤ. : Nymph-ae, ΑΙΤ. : Nymph-am/ Nymph-en, ΚΛΗΤ : Nymph-a / Nymph-e, ΑΦΑΙΡ. :Nymph-a / Nymph-e (δεν έχει πληθυντικό)] ora, -ae, θηλυκό =ακτή Perse-i, ΔΟΤ. : Perse-ο, ΑΙΤ. : Perse-um και Perse-a, ΚΛΗΤ. : Perse-u, ΑΦΑΙΡ. : Perse-o (δεν έχει πληθυντικό)] calceus, -i, αρσενικό =υπόδημα Aethiopia,-ae, θηλυκό =Αιθιοπία (δεν έχει πληθυντικό) belua, -ae, θηλυκό =κήτος incola, -ae, αρσενικό =κάτοικος hostia, -ae, θηλυκό =σφάγιο puella, -ae, θηλυκό =κοπέλα, κορίτσι hasta, -ae, θηλυκό =δόρυ ΕΠΙΘΕΤΑ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ Β' κλίση suus, sua, suum (κτητική γ προσώπου για superbus,a, um=περήφανος συγκρ : superbior υπερθ : έναν ή πολλούς κτήτορες)=δικός του/δικός superbissimus τους marinus,a, um=θαλάσσιος δε σχηματίζει παραθετικά qui, quae, quod (αναφoρική) =ο οποίος regius,a, um=βασιλικός δε σχηματίζει παραθετικά ego (προσωπική) =εγώ pennatus,a, um=φτερωτός - δε σχηματίζει παραθετικά ΡΗΜΑΤΑ 1η Συζυγία comparο, -avi, -atum, -are 1=συγκρίνω adligo, -avi, -atum, -are 1= δένω advolo, -avi, -atum, -are 1=καταφθάνω, σπεύδω πετώντας libero, -avi, -atum, -are 1=απελευθερώνω 2η Συζυγία habeo, habui, habitum, habere 2=έχω urgeo, ursi, -, urgere 2=σπρώχνω, στέλνω noceo, nocui, nocitum, nocere 2= βλάπτω respondeo, respondi, responsum, respondere 2=απαντώ placeo, placui, placitum, placere 2= αρέσω moveo, movi, motum, movere 2= κινώ video, vidi, visum, videre 2=βλέπω stupeo, stupui, -, stupere 2=θαμπώνομαι deleo, delevi, deletum, delere 2= καταστρέφω, σκοτώνω gaudeo, gavisus sum, gaudere (ημιαποθετικό) 2=χαίρομαι ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ tum (χρονικό) = τότε cum (+ αφαιρετική)= με (παραβολή : et (συμπλεκτικός)=και repente (τροπικό) =ξαφνικά cum Nymphis) valde(ποσοτικό) =πάρα πολύ ad (+ αιτιατική)=σε (κατεύθυνση /τόπο : ad oram, ad scopulum, ad Andromedam)

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 3 ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ και ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ Cepheus et Cassiope Andromedam filiam habent. Cassiope, superba forma sua, cum Nymphis se comparat. Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam, quae incolis nocet. Oraculum incolis respondet: regia hostia deo placet! Tum Cepheus Andromedam ad scopulum adligat; belua ad Andromedam se movet. Repente Perseus calceis pennatis advolat; puellam videt et stupet forma puellae. Perseus hasta beluam delet et Andromedam liberat. Cepheus, Cassiope et incolae Aethiopiae valde gaudent. Ο Κηφέας και η Κασσιόπη έχουν μια κόρη, την Ανδρομέδα. Η Κασσιόπη, περήφανη για την ομορφιά της, συγκρίνει τον εαυτό της με τις Νηρηίδες. Ο Ποσειδώνας θυμωμένος στέλνει στην ακτή της Αιθιοπίας ένα θαλάσσιο κήτος, που αφανίζει τους κατοίκους. Το μαντείο απαντά στους κατοίκους: "Στο θεό αρέσει βασιλικό σφάγιο". Τότε ο Κηφέας δένει την Ανδρομέδα πάνω σ' ένα βράχο. Το κήτος κατευθύνεται προς την Ανδρομέδα. Ξαφνικά καταφθάνει πετώντας ο Περσέας με τα φτερωτά σανδάλια του βλέπει την κοπέλλα και θαμπώνεται από την ομορφιά της κοπέλλας. Ο Περσέας σκοτώνει το κήτος με το δόρυ του και απελευθερώνει την Ανδρομέδα. Ο Κηφέας, η Κασσιόπη και οι κάτοικοι της Αιθιοπίας χαίρονται πάρα πολύ. ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 4 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Cepheus et Cassiope Andromedam filiam habent.: κύρια πρόταση κρίσης. habent : ρήμα Cepheus et Cassiope: υποκείμενα ρήματος Andromedam: αντικείμενο ρήματος filiam: κατηγορούμενο στο αντικείμενο Andromedam Cassiope, superba forma sua, cum Nymphis se comparat.: κύρια πρόταση κρίσης. comparat: ρήμα Cassiope: υποκείμενο του ρήματος se : αντικείμενο του ρήματος (άμεση ή ευθεία αυτοπάθεια) cum Nymphis : που δηλώνει αντάλλαγμα στο comparat superba : επιρρηματικό κατηγορύμενο του τρόπου στο υπoκείμενο Cassiope forma: αφαιρετική της αιτίας (του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου) στο superba Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam : κύρια πρόταση κρίσης. urget: ρήμα Neptunus: υποκείμενο ρήματος iratus : αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο Neptunus beluam: αντικείμενο του ρήματος marinam: επιθετικός προσδιορισμός στο beluam ad oram: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατεύθυνσης στο urget Aethiopiae: γενική κτητική στο oram quae incolis nocet : δευτερεύουσα αναφορική πρόταση κρίσης, προσδιοριστική στο beluam. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae. Eκφέρεται με οριστική, γιατί δηλώνει πραγματικό γεγονός. nocet: ρήμα quae: υποκείμενο incolis: αντικείμενο του ρήματος (σε δοτική, γιατί δηλώνει εχθρική διάθεση) Oraculum incolis respondet: κύρια πρόταση κρίσης. respondet : ρήμα Oraculum: υποκείμενο ρήματος incolis: αντικείμενο του ρήματος regia hostia deo placet! : κύρια πρόταση κρίσης. placet: ρήμα hostia: υποκείμενο του ρήματος deo: αντικείμενο του ρήματος (σε δοτική, γιατί δηλώνει φιλική διάθεση) regia: επιθετικός προσδιορισμός στο hostia Tum Cepheus Andromedam ad scopulum adligat; : κύρια πρόταση κρίσης. adligat: ρήμα Cepheus: υποκείμενο του ρήματος Andromedam: αντικείμενο του ρήματος ad scopulum : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο ρήμα adligat Tum: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου belua ad Andromedam se movet. : κύρια πρόταση κρίσης. movet: ρήμα belua: υποκείμενο του ρήματος se : αντικείμενο του ρήματος (άμεση ή ευθεία αυτοπάθεια) ad Andromedam : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο ρήμα movet Repente Perseus calceis pennatis advolat; κύρια πρόταση κρίσης. advolat: ρήμα Perseus: υποκείμενο του ρήματος

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 5 calceis: αφαιρετική του οργάνου στο ρήμα advolat pennatis : επιθετικός προσδιορισμός στο hostia Repente : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου puellam videt : κύρια πρόταση κρίσης. videt : ρήμα (Perseus): εννοοούμενο υποκείμενο του ρήματος puellam: αντικείμενο του ρήματος (et) stupet forma puellae: κύρια πρόταση κρίσης. stupet: ρήμα (Perseus): εννοοούμενο υποκείμενο του ρήματος forma : αφαιρετική της αιτίας (εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου) στο ρήμα puellae: γενική κτητική στο forma Perseus hasta beluam delet : κύρια πρόταση κρίσης. delet: ρήμα Perseus: υποκείμενο του ρήματος beluam: αντικείμενο του ρήματος hasta: αφαιρετική του οργάνου στο ρήμα (et) Andromedam liberat. : κύρια πρόταση κρίσης. liberat: ρήμα (Perseus): εννοοούμενο υποκείμενο του ρήματος Andromedam: αντικείμενο του ρήματος Cepheus, Cassiope et incolae Aethiopiae valde gaudent.: κύρια πρόταση κρίσης. gaudent: ρήμα Cepheus, Cassiope et incolae: υποκείμενα του ρήματος Aethiopiae: γενική κτητική ή αντικειμενική στο incolae valde:επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο ρήμα ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 3 1. Cepheus, Cassiope, filiam, deo : να κλιθούν 2. beluam marinam, regia hostia, calceis pennatis : να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις του άλλου αριθμού 3. habent, adligat : να κλιθεί ο Ενεστώτας, Παρατατικός και Μέλλοντας της Οριστικής 4. urget, respondet, placet, adligat, movet, videt : να γίνει ΧΑ 5. sua, se, quae : να γραφεί η γενική και δοτική και των δύο αριθμών στο γένος και το πρόσωπο που βρίσκονται 6. sua, se, quae : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα πρόσωπα 7. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική : 01. Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam. 02. Tum Cepheus Andromedam ad scopulum adligat; 03. (Perseus) puellam videt 04. Perseus hasta beluam delet et Andromedam liberat. 8. Να μετατραπούν οι προτάσεις σε απαρεμφατικές με εξάρτηση της φράσεις της παρένθεσης: 01. Cepheus et Cassiope Andromedam filiam habent. (Scriptor dicit) 02. Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam. (Scriptor dicit, Neptunus dicitur) 03. regia hostia deo placet! (Oraculum incolis respondet) 04. Tum Cepheus Andromedam ad scopulum adligat; (Scriptor dicit, Cepheus narrrat, Cepheus dicitur) 05. belua ad Andromedam se movet. (Scriptor dicit, belua dicitur) 06. Repente Perseus calceis pennatis advolat; (Scriptor dicit, Perseus narrat, Perseus narratur) 07. (Perseus) puellam videt et stupet forma puellae. ((Scriptor dicit, Perseus narrat, Perseus narratur) 08. Perseus hasta beluam delet et Andromedam liberat. (Scriptor dicit, Perseus narrat, Perseus narratur) 09. Cepheus, Cassiope et incolae Aethiopiae valde gaudent. (Scriptor dicit, Cepheus, Cassiope et incolae Aethiopiae narrant, Cepheus, Cassiope et incolae Aethiopiae dicuntur)

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 6

ΚΕΙΜΕΝΟ 5 : Ένας «λάτρης» του Βιργιλίου ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 7 Silius Italicus, poeta epicus, νir clarus erat. ΧVΙΙ (septendecim) libri eius de bello Punico secundo pulchri sunt. Ultimis annis νitae suae in Campania se tenebat. Multos in illis locis agros possidebat. Silius animum tenerum habebat. Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius foνebat. Eum ut puer magistrum honorabat. Monumentum eius, quod Neapoli iacebat, pro templo habebat.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ TΑΞΙΝΟΜΗΜΕΝΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 8 ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ A' κλίση poeta, -ae :αρσενικό =ποιητής νita, -ae : θηλυκό =ζωή Campania, -ae : θηλυκό =Καμπανία (δεν έχει πληθυντικό) gloria, -ae : θηλυκό =δόξα Β' κλίση Silius, -ii και i : αρσενικό =Σίλιος (δεν έχει πληθυντικό) Vergilius, -ii και i: αρσενικό =Βεργίλιος (δεν έχει πληθυντικό) vir, viri : αρσενικό = άνδρας (κλίνεται κατά το puer) liber, libri : αρσενικό =βιβλίο ager, agri : αρσενικό =αγρός locus -i, αρσενικό = τόπος, θέση [στον πληθυντικό είναι ετερογενές : αρσενικό loci =χωρία βιβλίου ουδέτερο loca = τόποι] ingenium, -ii και -i : ουδέτερο =πνεύμα puer, pueri : αρσενικό =παιδί magister, magistri : αρσενικό =δάσκαλος annus, -i : αρσενικό =έτος animus, -i : αρσενικό =ψυχή bellum, -i : ουδέτερο =πόλεμος monumentum, -i : ουδέτερο =μνημείο, μνήμα templum, -i : ουδέτερο =ναός Γ' κλίση Neapolis, -is =Νεάπολη (δεν έχει πληθυντικό) [αιτιατική ενικού Neapolim, αφαιρετική ενικού : Neapoli] ΕΠΙΘΕΤΑ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ Β' κλίση qui, quae, quod (αναφορική)= ο pulcher, pulchra, pulchrum (συγκοπτόμενο)=όμορφος [ συγκριτικός: οποίος, η οποία, το οποίο pulchrior - pulchrior - pulchrius, υπερθετικός: pulcherrimus, -a, -um] is, ea, id (οριστική)= αυτός- ή - ό tener, tenera, tenerum =τρυφερός [συγκριτικός: tenerior - tenerior - ego (προσωπική)=εγώ tenerius, υπερθετικός: tenerrimus, -a, -um] ille, illa, illud (δεικτική) =εκείνος Italicus, -a, -um =Ιταλικός - δεν διαθέτει παραθετικά suus, sua, suum (κτητική epicus, -a, -um=επικός [συγκριτικός: epicior - epicior - epicius, γ προσώπου για έναν ή πολλούς κτήτορες)=δικός του/δικός τους υπερθετικός: epicissimus, -a, -um] ΕΠΙΘΕΤΑ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ clarus, a, um =ένδοξος, λαμπρός [συγκριτικός: clarior - clarior - clarius, septendecim (απόλυτο αριθμητικόάκλιτο) = δεκαεπτά [στο κείμενο με υπερθετικός: clarissimus, -a, -um] Punicus, -a, -um=καρχηδονιακός - δεν διαθέτει παραθετικά λατινική αρίθμηση XVII] secundus, -a, -um (τακτικό αριθμητικό)=δεύτερος ultimus -a, -um =έσχατος, τελευταίος [υπερθετικός του ulterior <ultra] multus, -a, -um = πολύς, πολλή, πολύ) [ο συγκριτικός plus κλίνεται στον ενικό μόνο στο ουδέτερο γένος - στον πληθυντικό κλίνεται κανονικά και στα τρία γένη plures, plures, plur(i)a - υπερθετικός : plurimus, -a, -um]. 1η Συζυγία honoro, honoravi, honoratum, honorare 1 =τιμώ ΑΝΩΜΑΛΑ ΡΗΜΑΤΑ sum, fui, -, esse = είμαι, υπάρχω ΡΗΜΑΤΑ 2η Συζυγία teneo, tenui, tentum, tenere 2=κρατώ (εδώ: me teneo=διαμένω) possideo, possedi, possessum, possidere 2=κατέχω habeo, habui, habitum, habere 2=έχω studeo, studui, -, studere 2= ασχολούμαι, επιδιώκω (να φθάσω) foνeo, fovi, fotum, foνere 2= περιβάλλω με αγάπη iaceo, iacui, (iacitum), iacere 2=κείμαι, βρίσκομαι ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ -que (συμπλεκτικός εγκλιτικός)=και (ingeniumque) ut (παραβολικός)=όπως de ( + αφαιρετική) =για, σχετικά με (αναφορά : de bello ) in ( + αφαιρετική) = σε (στάση : in Campania, in illis locis) pro ( + αφαιρετική) = σαν (παραβολή : pro templο)

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 9 ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ και ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ Silius Italicus, poeta epicus, νir clarus erat. ΧVΙΙ (septendecim) libri eius de bello Punico secundo pulchri sunt. Ultimis annis νitae suae in Campania se tenebat. Multos in illis locis agros possidebat. Silius animum tenerum habebat. Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius foνebat. Eum ut puer magistrum honorabat. Monumentum eius, quod Neapoli iacebat, pro templo habebat. Ο Σίλιος Ιταλικός, ο επικός ποιητής, ήταν άνδρας ένδοξος. Τα δεκαεφτά βιβλία του σχετικά με το δεύτερο Καρχηδονιακό πόλεμο είναι όμορφα. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του διέμενε στην Καμπανία. Στα μέρη εκείνα κατείχε (ή : είχε στην κατοχή του) πολλά αγροκτήματα. Ο Σίλιος είχε ευαίσθητη ψυχή. Επιδίωκε (να φτάσει) τη δόξα του Βιργιλίου και περιέβαλλε με αγάπη ( ή: λάτρευε) το πνεύμα του. Τον τιμούσε όπως ο μαθητής το δάσκαλο. Το μνημείο του, που βρισκόταν στη Νεάπολη, το θεωρούσε (κάτι) σα ναό. ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 10 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Silius Italicus, poeta epicus, νir clarus erat.: κύρια πρόταση κρίσης. erat: ρήμα Silius Italicus: υποκείμενο ρήματος νir: κατηγορούμενο του υποκειμένου clarus: επιθετικός προσδιορισμός στο νir poeta: παράθεση στο Silius Italicus. epicus: επιθετικός προσδιορισμός στο poeta - Μετατροπή παράθεσης σε αναφορική πρόταση : Silius Italicus, qui poeta epicus erat ΧVΙΙ (septendecim) libri eius de bello Punico secundo pulchri sunt.: κύρια πρόταση κρίσης sunt: ρήμα libri : υποκείμενο του ρήματος ΧVΙΙ (septendecim): επιθετικός προσδιορισμός στο libri eius : γενική κτητική στο libri pulchri: κατηγορούμενο του υποκειμένου de bello: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αναφοράς στο libri. Punico : επιθετικός προσδιορισμός στο bello Secundo : επιθετικός προσδιορισμός στο bello Ultimis annis νitae suae in Campania se tenebat.: κύρια πρόταση κρίσης. tenebat : ρήμα (Silius Italicus): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος se : αντικείμενο ρήματος (άμεση ή ευθεία αυτοπάθεια) annis : αφαιρετική του χρόνου στο ρήμα Ultimis : επιθετικός προσδιορισμός στο annis νitae : γενική κτητική ή διαιρετική στο annis suae : επιθετικός προσδιορισμός στο νitae Multos in illis locis agros possidebat. : κύρια πρόταση κρίσης. possidebat: ρήμα Silius Italicus: εννοούμενο υποκείμενο ρήματος agros : αντικείμενο ρήματος Multos: επιθετικός προσδιορισμός στο agros in locis: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο ρήμα illis : επιθετικός προσδιορισμός στο locis Silius animum tenerum habebat.: κύρια πρόταση κρίσης animum tenerum.: habebat: ρήμα Silius: υποκείμενο ρήματος animum: αντικείμενο ρήματος tenerum : επιθετικός προσδιορισμός στο animum Gloriae Vergili studebat : κύρια πρόταση κρίσης studebat: ρήμα (Silius): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος Gloriae: αντικείμενο ρήματος Vergili: γενική κτητική στο Gloriae ingeniumque eius foνebat.: κύρια πρόταση κρίσης (συνδέεται με την προηγούμενη παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο que) foνebat: ρήμα (Silius): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος ingenium: αντικείμενο ρήματος eius: γενική κτητική στο ingenium Eum honorabat.: κύρια πρόταση κρίσης

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 11 honorabat: ρήμα (Silius): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος Eum: αντικείμενο ρήματος ut puer magistrum: δευτερεύουσα απλή παραβολική πρόταση. Eισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με οριστική, επειδή η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα, χρόνου Ενεστώτα, γιατί αναφέρεται στο παρόν. (honorat): εννοούμενο ρήμα puer: εννοούμενο υποκείμενο magistrum: αντικείμενο του ρήματος Monumentum eius pro templo habebat :κύρια πρόταση κρίσης habebat: ρήμα (Silius): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος Monumentum : αντικείμενο του ρήματος eius : γενική κτητική στο Monumentum pro templo: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει παραβολή σε θέση κατηγορουμένου στο αντικέιμενο quod Neapoli iacebat : δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο Monumentum. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quod. Εκφέρεται με οριστική, γιατί δηλώνει πραγματικό γεγονός. iacebat: ρήμα quod: υποκείμενο του ρήματος Neapoli : απρόθετη αφαιρετική της στάσης σε τόπο στο ρήμα (απρόθετη γιατί είναι όνομα πόλης) ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 5 1. Να γραφούν οι ζητούμενες πτώσεις : Silius Italicus : γεν-δοτ ενικού poeta epicus : αιτ. ενικού και πληθ. νir clarus : κλητ. ενικού-δοτ. πληθ. tenerum animum : αφ. ενικού- κλητ. πληθ. 2. pulchri : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη 3. puer, ingenium, agros : να κλιθούν 4. erat, honorabat : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του Ενεστώτα και Μέλλοντα 5. possidebat, tenebat : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου αριθμού 6. erat, tenebat, possidebat, habebat, honorabat : να γίνει ΧΑ 7. eius, illis, quod : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη 8. Να γραφούν οι ζητούμενοι τύποι της Οριστικής της ενεργητικής φωνής: erat : α πληθυντικό του μέλλοντα tenebat : β πληθυντικό του υπερσυντελίκου possidebat : γ ενικό του συντελεσμένου μέλλοντα honorabat : β ενικό του παρακειμένου foνebat: β ενικό του μέλλοντα 9. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική : 01. (Silius Italicus) Multos in illis locis agros possidebat. 02. (Silius Italicus) Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius foνebat. 03. (Silius Italicus) Eum ut puer magistrum honorabat. 10. Να μετατραπούν οι προτάσεις σε απαρεμφατικές με εξάρτηση της φράσεις της παρένθεσης: 01. Silius Italicus, poeta epicus, νir clarus erat. (Scriptor dicit, Silius Italicus, poeta epicus dicitur) 02. ΧVΙΙ (septendecim) libri eius de bello Punico secundo pulchri sunt. (Scriptor dicit ) 03. (Silius Italicus) Ultimis annis νitae suae in Campania se tenebat. (Scriptor dicit, Silius Italicus dicitur) 04. (Silius Italicus) Multos in illis locis agros possidebat. (Scriptor dicit, Silius Italicus dicit) 05. Silius animum tenerum habebat. (Scriptor dicit, Silius Italicus dicit) 06. (Silius Italicus) Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius foνebat. (Scriptor dicit, Silius Italicus dicitur, Silius

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 12 Italicus dicit) 07. (Silius Italicus) Eum ut puer magistrum honorabat. (Scriptor dicit, Silius Italicus dicit) 08. (Silius Italicus) Monumentum eius [ ] pro templo habebat. (Scriptor dicit, Silius Italicus dicitur, Silius Italicus dicit)

ΚΕΙΜΕΝΟ 6 : Οι νόμοι ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 13 In ea civitate, quam leges continent, boni viri libenter leges servant. Lex enim est fundamentum libertatis, fons aequitatis. Mens et animus et consilium et sententia civitatis posita est in legibus. Ut corpora nostra sine mente, sic civitas sine lege non stat. Legum ministri sunt magistratus, legum interpretes iudices, legum denique omnes servi sumus: sic enim liberi esse possumus.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ TΑΞΙΝΟΜΗΜΕΝΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 14 ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ A' κλίση= sententia, ae, θηλυκό =γνώμη, κρίση Β' κλίση vir, -i, αρσενικό=άνδρας fundamentum, -i=θεμέλιο consilium, ii και i=σχέδιο animus, -i, αρσενικό =ψυχή servus,-i, αρσενικό =υπηρέτης minister, ministri, αρσενικό =θεράπων, υπηρέτης Γ' κλίση civitas, civitatis, θηλυκό = πολιτεία (γενική πληθυντικού: civitatum και civitatium) lex, legis, θηλυκό =νόμος libertas, libertatis, θηλυκό =ελευθερία fons, fontis, αρσενικό =πηγή aequitas, aequitatis, θηλυκό =δικαιοσύνη (γενική πληθυντικού: aequitatum και aequitatium) mens, mentis, θηλυκό =νους corpus, corporis, ουδέτερο =σώμα interpres, interpretis, αρσενικό = ερμηνευτής iudex, iudicis, αρσενικό =δικαστής Δ' κλίση magistratus, magistratus, αρσενικό =οι αρχές, οι άρχοντες ΕΠΙΘΕΤΑ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ Β' κλίση is, ea, id (οριστική)=αυτός bonus, -a, -um = καλός, -ή, - ό, [συγκριτικός : melior, -ior, -ius, qui, quae, quod (αναφορική) =ο οποίος υπερθετικός : optimus, -a, -um] noster, nostra, nostrum (κτητική liber, libera, liberum = ελεύθερος, -η, -ο. [συγκριτικός : liberior, -ior, α προσώπου για πολλούς κτήτορες)=δικός -ius υπερθετικός : liberrimus, -a, -um] μας Γ κλίση omnis is e = όλος -η-ο ΡΗΜΑΤΑ 1η Συζυγία servo, servavi, servatum, servare 1 = τηρώ, φυλάω sto - steti - statum stare 1 = στέκομαι 2η Συζυγία contineo - continui - contentum - continere 2= συγκρατώ, στερεώνω 3η Συζυγία pono- posui - positum - ponere 3= τοποθετώ ΑΝΩΜΑΛΑ ΡΗΜΑΤΑ sum, fui, -, esse = είμαι, υπάρχω possum, potui, -, posse = μπορώ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ libenter (τροπικό)=πρόθυμα sic (τροπικό)=έτσι denique (χρονικό) =τελικά in (+αφαιρετική) : σε (στάση : In ea civitate, in legibus) sine (+αφαιρετική) = χωρίς (έλλειψη, στέρηση : sine mente, sine lege) enim(αιτιολογικός παρατακτικός) =γιατί, βέβαια, γάρ et (συμπλεκτικός)=και ut (παραβολικός)=όπως

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 15 ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ και ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ In ea civitate, quam leges continent, boni viri libenter leges servant. Lex enim est fundamentum libertatis, fons aequitatis. Mens et animus et consilium et sententia civitatis posita est in legibus. Ut corpora nostra sine mente, sic civitas sine lege non stat. Legum ministri sunt magistratus, legum interpretes iudices, legum denique omnes servi sumus: sic enim liberi esse possumus. Στην πολιτεία αυτή που τη στεριώνουν οι νόμοι, οι καλοί πολίτες (ή : άνδρες) τηρούν τους νόμους πρόθυμα. Γιατί ο νόμος είναι το θεμέλιο της ελευθερίας, η πηγή της δικαιοσύνης. Ο νους και η ψυχή και η σκέψη και η κρίση της πολιτείας βρίσκονται στους νόμους. Όπως τα σώματά μας δεν υπάρχουν (: δε στέκονται, είναι νεκρά) χωρίς την ψυχή, έτσι και η πολιτεία δε στέκεται χωρίς το νόμο. Οι άρχοντες είναι θεράποντες των νόμων, οι δικαστές είναι ερμηνευτές των νόμων και, τέλος, όλοι εμείς είμαστε υπηρέτες των νόμων γιατί έτσι μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι. ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 16 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ In ea civitate boni viri libenter leges servant.: κύρια πρόταση κρίσης. servant: ρήμα viri: υποκείμενο ρήματος boni : επιθετικός προσδιορισμός στο viri leges: αντικείμενο ρήματος In civitate: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο (μεταφορικά) στο ρήμα ea: επιθετικός προσδιορισμός στο civitate libenter: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο fuerat quam leges continent.: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση κρίσης, προσδιοριστική στο civitate. Eισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quam. Eκφέρεται με οριστική, γιατί δηλώνει πραγματικό γεγονός. continent: ρήμα leges: υποκείμενο ρήματος quam: αντικείμενο ρήματος Lex enim est fundamentum libertatis, fons aequitatis.: κύρια πρόταση κρίσης. est: ρήμα Lex: υποκείμενο ρήματος fundamentum, fons: κατηγορούμενα στο υποκείμενο libertatis: γενική αντικειμενική στο fundamentum aequitatis: γενική υποκειμενική στο fons Mens et animus et consilium et sententia civitatis posita est in legibus. : κύρια πρόταση κρίσης. posita est: ρήμα Mens et animus et consilium et sententia: υποκείμενο in legibus: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει στάση σε τόπο / θέση στο ρήμα civitatis: γενική κτητική στα Mens et animus / γενική υποκειμενική στα consilium et sententia Ut corpora nostra sine mente: δευτερεύουσα απλή παραβολική πρόταση. Eισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με οριστική, επειδή η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα, χρόνου Ενεστώτα, γιατί αναφέρεται στο παρόν. Στην κύρια πρόταση υπάρχει το επίρρημα sic. (non stant): εννοούμενο ρήμα corpora: υποκείμενο ρήματος nostra: επιθετικός προσδιορισμός στο corpora sine mente: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει έλλειψη/στέρηση στο ρήμα sic civitas sine lege non stat.: κύρια πρόταση κρίσης non stat: ρήμα civitas: εννοούμενο υποκείμενο ρήματος sic: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρήμα sine lege: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει έλλειψη/στέρηση στο ρήμα Legum ministri sunt magistratus: κύρια πρόταση κρίσης sunt: ρήμα magistratus: υποκείμενο ρήματος ministri :κατηγορούμενο στο υποκείμενο Legum: γενική αντικειμενική στο ministri legum interpretes iudices : κύρια πρόταση κρίσης (sunt): εννοούμενο ρήμα iudices: υποκείμενο ρήματος interpretes:κατηγορούμενο στο υποκείμενο legum: γενική αντικειμενική στο ministri

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 17 legum denique omnes servi sumus: κύρια πρόταση κρίσης sumus: ρήμα (nos): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος omnes : κατηγορηματικός προσδιορισμός στο nos servi: κατηγορούμενο στο υποκείμενο legum: γενική αντικειμενική στο servi sic enim liberi esse possumus.: κύρια πρόταση κρίσης possumus: ρήμα (nos): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος και απαρεμφάτου esse : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρήματος- ταυτοπροσωπία liberi: κατηγορούμενο στο υποκείμενο (μέσω του συνδετικού esse) sic: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρήμα ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 6 1. Να γραφούν οι ζητούμενες πτώσεις : civitate : γεν. εν.-γεν. πληθ. leges : αφαιρ.εν.-αιτ. πληθ. viri : δοτ-κλητ. εν. fons : γεν.εν.-γεν.πληθ omnes : να κλιθεί και στα τρία γένη consilium : γεν.εν.-κλητ. πληθ. corpora nostra : να κλιθεί ministri : ον.εν.-αιτ. πληθ. interpretes :ον.εν.-δοτ. πληθ 2. Mens : να κλιθεί 3. continent, est, possumus, stat: να γραφεί το αντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθμού στον Ενεστώτα, Παρατατικό και Μέλλοντα 4. Να γραφούν οι ζητούμενοι τύποι : continent : β ενικό του μέλλοντα της οριστικής της ίδιας φωνής servant : β πληθυντικό του παρακειμένου της οριστικής της ίδιας φωνής stat : γ ενικό του υπερσυντελίκου της οριστικής της ίδιας φωνής possumus: β ενικό του μέλλοντα της οριστικής 5. continent, servant, stat, sumus, possumus : να γίνει ΧΑ 6. Να γραφούν οι ζητούμενοι τύποι της Οριστικής της ενεργητικής φωνής: continent : α πληθυντικό του παρακειμένου servant : β πληθυντικό του παρατατικού stat : γ πληθυντικό του παρακειμένου possumus: α πληθυντικό του συντελεσμένου μέλλοντα 7. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική : 01. In ea civitate [ ]boni viri libenter leges servant. 02. quam leges continent. 8. Να μετατραπούν οι προτάσεις σε απαρεμφατικές με εξάρτηση της φράσεις της παρένθεσης: 01. In ea civitate, quam leges continent, boni viri libenter leges servant. (Scriptor dicit ) 02. Lex enim est fundamentum libertatis, fons aequitatis. (Plinius dicit ) 03. Mens et animus et consilium et sententia civitatis posita est in legibus. (Scriptor dicit ) 04. Legum ministri sunt magistratus, legum interpretes iudices, legum denique omnes servi sumus: (Scriptor dicit ) sic enim liberi esse possumus. (Scriptor dicit, nos putamus)

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 18

ΚΕΙΜΕΝΟ 7 : Ετοιμασίες για ξεχειμώνιασμα ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 19 Caesar propter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocat. Ex quibus quattuor in Nerviis hiemare iubet et tribus imperat in Belgis remanere. Legatos omnes frumentum in castra importare iubet. Milites his verbis admonet: Hostes adventare audio; speculatores nostri eos prope esse nuntiant. Vim hostium cavere debetis; hostes enim de collibus advolare solent et caedem militum perpetrare possunt».

A' κλίση Belgae, -arum, αρσενικό=οι Βέλγοι, η χώρα των Βέλγων inopia,ae, θηλυκό =έλλειψη Β' κλίση hiberna, - orum, ουδέτερο =χειμερινό/ά στρατόπεδο/α -έχει μόνο πληθυντικό αριθμό castra, -orum, ουδέτερο = στρατόπεδο (στον ενικό: castrum -i = το φρούριο). Nervii, orum, αρσενικό =οι Νέρβιοι, η χώρα των Νερβίων legatus, i, αρσενικό =αρχηγός λεγεώνας frumentum, i, ουδέτερο =δημητριακά, τρόφιμα verbum, i, ουδέτερο =λόγος ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ TΑΞΙΝΟΜΗΜΕΝΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ Β' κλίση multus, -a, -um = πολύς, πολλή, πολύ) [ο συγκριτικός plus κλίνεται στον ενικό μόνο στο ουδέτερο γένος - στον πληθυντικό κλίνεται κανονικά και στα τρία γένη plures, plures, plur(i)a - υπερθετικός : plurimus, -a, -um]. Γ κλίση omnis, is, e =όλος, πᾶς 1η Συζυγία conloco, -avi, -atum, -are = εγκαθιστώ hiemo, -avi, -atum, -are = ξεχειμωνιάζω impero, -avi, -atum, -are = διατάζω importo, -avi, -atum, -are = μεταφέρω μέσα, εισάγω advento, -avi, -atum, -are = πλησιάζω nuntio, -avi, -atum, -are = αναγγέλλω advolo, -avi, -atum, -are = εξορμώ, καταφθάνω πετώντας, σπεύδω perpetro, -avi, -atum, -are = διαπράττω 4η Συζυγία audio, audivi, auditum, -ire = ακούω ΡΗΜΑΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 20 Γ' κλίση Caesar, Caesaris, αρσενικό (δεν έχει πληθυντικό) =Καίσαρ legio, legionis, θηλυκό =λεγεώνα miles, militis, αρσενικό=στρατιώτης hostis, hostis, αρσενικό =εχθρός caedes, caedis, θηλυκό =σφαγή [γενική πηθυντικού caedium και caedum] vis, -, θηλυκό =δύναμη [κλίση : vis, -, -, vim, -, vi / vires, virium, viribus, vires και viris, vires, viribus] collis, collis, αρσενικό =λόφος speculator, speculatoris, αρσενικό =ανιχνευτής, κατάσκοπος ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ qui, quae, quod (αναφορική) =ο οποίος hic, haec, hoc (δεικτική)=αυτός noster, nostra, nostrum (κτητική α προσώπου για πολλούς κτήτορες)=δικός μας is, ea, id (οριστική)= αυτός- ή - ό ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ quattuor (απόλυτο αριθμητικό επίθετο - άκλιτο)=τέσσερις tres, tres, tria (απόλυτο αριθμητικό επίθετο) =τρεις 2η Συζυγία iubeo, iussi, issum, -ere = διατάζω remaneo, remansi, remansum, -ere = παραμένω admoneo, admonui, admonitum, -ere = συμβουλεύω caveo, cavi, cautum, -ere = φυλάγομαι, προσέχω debeo, debui, debitum, -ere = οφείλω, πρέπει soleo, solitus sum, solitum, -ere (ημιαποθετικό) = συνηθίζω ΑΝΩΜΑΛΑ ΡΗΜΑΤΑ sum, fui, -, esse = είμαι, υπάρχω possum, potui, -, posse =μπορώ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ prope (τοπικό) =κοντά propter (+ αιτιατική) = =για, εξαιτίας, ένεκα (εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο : propter inopiam) in ( + αφαιρετική) = σε (στάση : in hibernis, in Nerviis, in Belgis) ex ( + αφαιρετική) = από (διαιρεμένο όλον : Ex quibus ) in (+ αιτιατική) = προς, σε (κίνηση προς τόπο : in castra) de ( + αφαιρετική) = από (κίνηση από τόπο: de collibus ) enim(αιτιολογικός παρατακτικός) =γιατί, βέβαια, γάρ, et (συμπλεκτικός)=και

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 21 ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ και ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ Caesar propter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocat. Ex quibus quattuor in Nerviis hiemare iubet et tribus imperat in Belgis remanere. Legatos omnes frumentum in castra importare iubet. Milites his verbis admonet: Hostes adventare audio; speculatores nostri eos prope esse nuntiant. Vim hostium cavere debetis; hostes enim de collibus advolare solent et caedem militum perpetrare possunt. Ο Καίσαρας λόγω της έλλειψης σιταριού εγκαθιστά τις λεγεώνες του σε πολλά χειμερινά στρατόπεδα. Διατάζει τέσσερις από αυτές να ξεχειμωνιάσουν στη χώρα των Νερβίων και (άλλες) τρεις προστάζει να παραμείνουν στη χώρα των Βέλγων. Δίνει εντολή σε όλους τους διοικητές των λεγεώνων να μεταφέρουν σιτάρι στα στρατόπεδα. Συμβουλεύει τους στρατιώτες του με τα παρακάτω λόγια: «Πληροφορούμαι ότι οι εχθροί πλησιάζουν οι ανιχνευτές μας αναγγέλλουν ότι οι εχθροί βρίσκονται κοντά. Πρέπει να φυλάγεστε από την ορμή (ή: τη δύναμη) των εχθρών γιατί οι εχθροί συνηθίζουν να (εξ)ορμούν από τους λόφους και μπορούν να διαπράξουν σφαγή των στρατιωτών μας». ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 22 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Caesar propter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocat: κύρια πρόταση κρίσης. conlocat: ρήμα Caesar: υποκείμενο ρήματος legiones: αντικείμενο ρήματος in hibernis: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο ρήμα multis : επιθετικός προσδιορισμός στο hibernis propter inopiam : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου στο ρήμα frumenti: γενική υποκειμενική στο inopiam Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική: A Caesare propter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocantur (:από τον Καίσαρα οι λεγεώνες εγκαθίστανται ) Ex quibus quattuor in Nerviis hiemare iubet : κύρια πρόταση κρίσης. iubet: ρήμα (Caesar): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος (legiones): εννοούμενο άμεσο αντικείμενο ρήματος quattuor: επιθετικός προσδιορισμός στο εννοούμενο legiones hiemare : τελικό απαρέμφατο, έμμεσο αντικείμενο ρήματος ετεροπροσωπία (εννοούμενο υποκείμενο του απαρεμφάτου = legiones) Ex quibus: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του διαιρεμένου όλου στο quattuor in Nerviis: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο ρήμα et tribus imperat in Belgis remanere.: κύρια πρόταση κρίσης. imperat: ρήμα (Caesar): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος hiemare : τελικό απαρέμφατο, άμεσο αντικείμενο ρήματος ετεροπροσωπία (εννοούμενο υποκείμενο του απαρεμφάτου = legiones) (legionibus): εννοούμενο έμμεσο αντικείμενο ρήματος tribus: επιθετικός προσδιορισμός στο εννοούμενο legionibus in Belgis: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο ρήμα Legatos omnes frumentum in castra importare iubet. : κύρια πρόταση κρίσης. iubet: ρήμα (Caesar): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος Legatos: άμεσο αντικείμενο ρήματος και υποκείμενο του απαρεμφάτου importare omnes: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο εννοούμενο Legatos importare: τελικό απαρέμφατο, έμμεσο αντικείμενο ρήματος ετεροπροσωπία (υποκείμενο του απαρεμφάτου = Legatos) in castra: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης προς τόπο / κατεύθυνσης στο ρήμα Milites his verbis admonet:: κύρια πρόταση κρίσης admonet: ρήμα (Caesar): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος Milites: αντικείμενο ρήματος verbis : αφαιρετική (οργανική) του μέσου στο ρήμα his : επιθετικός προσδιορισμός στο verbis Hostes adventare audio;: κύρια πρόταση κρίσης audio: ρήμα (ego): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος adventare: ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρήματος - ετεροπροσωπία Hostes : υποκείμενο απαρεμφάτου speculatores nostri eos prope esse nuntiant.: κύρια πρόταση κρίσης nuntiant: ρήμα speculatores: υποκείμενο ρήματος nostri : επιθετικός προσδιορισμός στο speculatores

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 23 esse: ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρήματος - ετεροπροσωπία eos : υποκείμενο απαρεμφάτου prope : επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο απαρέμφατο esse Vim hostium cavere debetis;: κύρια πρόταση κρίσης debetis: ρήμα (vos): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος cavere: τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο ρήματος ταυτοπροσωπία Vim : αντικείμενο του απαρεμφάτου cavere hostium: γενική κτητική στο Vim Μετατροπή του debeo+τελικό απαρέμφατο σε παθητική σύνταξη με παθητική περιφραστική συζυγία : Vis hostium cavenda est vobis hostes enim de collibus advolare solent : κύρια πρόταση κρίσης solent: ρήμα hostes: υποκείμενο ρήματος advolare: τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο ρήματος ταυτοπροσωπία de collibus: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης από τόπο / προέλευσης στο απαρέμφατο advolare et caedem militum perpetrare possunt: κύρια πρόταση κρίσης possunt: ρήμα (hostes): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος perpetrare: τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο ρήματος ταυτοπροσωπία caedem: αντικείμενο του απαρεμφάτου perpetrare militum: γενική αντικειμενική στο caedem ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 7 1. Να γραφούν οι ζητούμενες πτώσεις : legiones : ονομαστική του πληθυντικού αριθμού. quibus : γενική του ενικού αριθμού tribus : ονομαστική του πληθυντικού αριθμού Legatos omnes : αφαιρετική του ενικού αριθμού Milites : αφαιρετική του πληθυντικού αριθμού verbis : ονομαστική του ενικού αριθμού Hostes : γενική του πληθυντικού αριθμού speculatores : ονομαστική του ενικού αριθμού collibus : αφαιρετική του ενικού αριθμού caedem : γενική του πληθυντικού αριθμού 2. iubet, imperat, nuntiant : απαρέμφατο ενεστώτα 3. conlocat, admonet, esse : XA 4. Να γραφούν οι ζητούμενοι τύποι της Οριστικής της ενεργητικής φωνής: conlocat : α πληθυντικό του παρατατικού iubet : β πληθυντικό του παρακειμένου remanere : γ πληθυντικό του μέλλοντα admonet : γ ενικό του συντελεσμένου μέλλοντα esse : β ενικό του ενεστώτα nuntiant : β ενικό του παρατατικού possunt : γ πληθυντικό του παρατατικού 5. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική : 01. Caesar propter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocat. 02. Hostes adventare audio; speculatores nostri eos prope esse nuntiant. (Plinius narrat) 6. Να μετατραπούν οι προτάσεις σε απαρεμφατικές με εξάρτηση της φράσεις της παρένθεσης: 01. Caesar propter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocat. (Plinius narrat, Caesar narrat, Caesar narratur)

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 24 02. (Caesar) Legatos omnes frumentum in castra importare iubet. (Plinius narrat, Caesar narrat, Caesar narratur) 03. Hostes adventare audio; (Ego dico) 03. speculatores nostri eos prope esse nuntiant. (Plinius narrat) 04. hostes enim de collibus advolare solent et caedem militum perpetrare possunt. (Plinius narrat, Hostes dicuntur)

ΚΕΙΜΕΝΟ 11 : Η Ρώμη και η Καρχηδόνα ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 25 Hannibal, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello superavit et Saguntum vi expugnavit. Postea Alpes, quae Italiam ab Gallia seiungunt, cum elephantis transiit. Ubi in Italia fuit, apud Ticinum, Trebiam, Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit et delevit. Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit. In agro Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit. Postquam XIV annos in Italia complevit, Carthaginienses eum in Africam revocaverunt. Ibi Hannibal bellum cum Romanis componere frustra cupivit. Denique cum P. Scipione apud Zamam dimicavit, sed Romani victoriam reportaverunt.

A' κλίση= Hispania, -ae, θηλυκό =Ισπανία (δεν έχει πληθυντικό) Italia, -ae, θηλυκό =Ιταλία (δεν έχει πληθυντικό) Gallia, -ae, θηλυκό =Γαλατία (δεν έχει πληθυντικό) Trebia, -ae, αρσενικό =Τρεβίας (ποταμός) (δεν έχει πληθυντικό) Cannae, -arum, θηλυκό = Κάννες (μόνο πληθυντικού αριθμού) copia, -ae, θηλυκό =αφθονία - στον πληθυντικό copiae, -arum=στρατιωτικές δυνάμεις insidiae, -arum, θηλυκό = ενέδρα (μόνο πληθυντικού αριθμού) Africa, -ae, θηλυκό =Αφρική (δεν έχει πληθυντικό) Zama, -ae, θηλυκό =Ζάμα (δεν έχει πληθυντικό) victoria,-ae, θηλυκό =νίκη ΕΠΙΘΕΤΑ Β' κλίση Carthaginiensis, is, -e=καρχηδονιακός Cannensis, -is, -e =των Καννών Γ κλίση omnis is e = όλος -η-ο ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ TΑΞΙΝΟΜΗΜΕΝΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΡΗΜΑΤΑ 1η Συζυγία superο, superavi, superatum, superare 1=νικώ expugno, expugnavi, expugnatum, expugnare 1=κυριεύω reporto, reportavi, reportatum, reportare 1= κερδίζω revoco, revocavi, revocatum, revocare 1=ανακαλώ, καλώ πίσω dimico, dimicavi, dimicatum, dimicare 1=αγωνίζομαι profligo, profligavi, profligatum, profligare 1=κατατροπώνω ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 26 ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Β' κλίση= Γ' κλίση annus, -i, αρσενικό =έτος Hannibal, is, bellum, -i, ουδέτερο =πόλεμος αρσενικό=αννίβας (δεν έχει Saguntum, -i, ουδέτερο πληθυντικό) =Σάγουντο (δεν έχει πληθυντικό) dux, ducis, αρσενικό =αρχηγός Ticinus,-i, αρσενικό =Τίκινος gens, gentis, θηλυκό =έθνος, (ποταμός) (δεν έχει πληθυντικό) γένος Trasumenus, -i, αρσενικό clades, -is, θηλυκό = =Τρασιμένη (λίμνη) (δεν έχει καταστροφή, συντριβή [γενική πληθυντικό) πληθυντικού : caladium και Romani, -orum, αρσενικό cladum] =Ρωμαίοι Scipio, -onis, αρσενικό =Σκιπίων populus, -i, αρσενικό =λαός (δεν έχει πληθυντικό) ager, agri, αρσενικό =αγρός vis, -, θηλυκό =δύναμη [κλίση : Fabius, -ii και i, αρσενικό vis, -, -, vim, -, vi / vires, virium, =Φάβιος (δεν έχει πληθυντικό) viribus, vires και viris, vires, Maximus, -i, αρσενικό viribus] =Μάξιμος (δεν έχει πληθυντικό) Alpes, -ium, θηλυκό=άλπεις elephantus, -i και elephas, - (μόνο πληθυντικού αριθμού) antis (γ κλίση), αρσενικό =ελέφας ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ qui, quae, quod (αναφορική) =ο οποίος ego(προσωπική)=εγώ is, ea, id (οριστική)= αυτός- ή - ό 2η Συζυγία deleo, delevi, deletum, delere 2= καταστρέφω compleo, complevi, completum, complere 2 = συμπληρώνω 3η Συζυγία nascor, natus sum, nasci 3 αποθετικό = γεννιέμαι (μετοχή μέλλοντα : nasciturus, -a, -um). seiungo, seiunxi, seiunctum, seiungere 3=ενώνω compono, composui, compositum, componere 3=σταματώ, τελειώνω (εδώ : compono bellum= τελειώνω τον πόλεμο) cupio, cupivi (cupii), cupitum, cupere 3-15= επιθυμώ (ανήκει στα 15 της γ'συζυγίας σε io) 4η Συζυγία ΑΝΩΜΑΛΑ ΡΗΜΑΤΑ audio, audivi, auditum, audire 4= ακούω transeo, transi(v)i, transitum, transire (trans-eo) expedio, expedivi, expeditum, expedire 4= απελευθερώνω (εδώ : me expedio=αποφεύγω, ξεφεύγω) =περνώ, διέρχομαι, διασχίζω sum, fui, -, esse = είμαι, υπάρχω ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ Postea (χρονικό) =έπειτα, ύστερα Ibi (τοπικό) =εκεί frustra (τροπικό) =μάταια Denique (χρονικό) =τελικά ab ( + αφαιρετική) =από (απομάκρυνση, χωρισμός : ab Gallia) cum ( + αφαιρετική) =μαζί με, με (συνοδεία : cum elephantis) in ( + αφαιρετική)=σε (στάση : in Italia, In agro) apud (+ αιτιατική) =κοντά σε (πλησίον : apud Ticinum, apud Zamam) ex ( + αφαιρετική) =από (απομάκρυνση : ex insidiis) in (+ αιτιατική) =προς, σε (κίνηση προς τόπο : in Africam) cum ( + αφαιρετική) =με, εναντίον (εχθρική διάθεση : cum Romanis, cum P. Scipione) et (συμπλεκτικός)=και Ubi (χρονικός) =μόλις, όταν, αφού (δηλώνει το προτερόχρονο) postquam (χρονικός) =όταν, αφού (δηλώνει το προτερόχρονο) sed (αντιθετικός)=αλλά

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 27 ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ και ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ Hannibal, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello superavit et Saguntum vi expugnavit. Postea Alpes, quae Italiam ab Gallia seiungunt, cum elephantis transiit. Ubi in Italia fuit, apud Ticinum, Trebiam, Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit et delevit. Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit. In agro Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit. Postquam XIV annos in Italia complevit, Carthaginienses eum in Africam revocaverunt. Ibi Hannibal bellum cum Romanis componere frustra cupivit. Denique cum P. Scipione apud Zamam dimicavit, sed Romani victoriam reportaverunt. Ο Αννίβας, ο Καρχηδόνιος στρατηγός, σε ηλικία εικοσιέξι ετών, νίκησε στον πόλεμο (ή: πολέμησε και νίκησε) όλα τα έθνη της Ισπανίας και κυρίευσε με τη βία το Σάγουντο. Έπειτα πέρασε (:διέσχισε, διάβηκε) με ελέφαντες τις Άλπεις, που χωρίζουν την Ιταλία απ' τη Γαλατία. Μόλις βρέθηκε στην Ιταλία, κοντά στον ποταμό Τίκινο, στον ποταμό Τρεβία, στη λίμνη Τρασιμένη και στις Κάννες κατατρόπωσε και εξολόθρευσε τις στρατιωτικές δυνάμεις των Ρωμαίων. Ο ρωμαϊκός λαός πληροφορήθηκε (ή : άκουσε) έντρομος την καταστροφή στις Κάννες. Στον Φαλερνό Αγρό ο Αννίβας ξέφυγε από την ενέδρα του Φαβίου Μαξίμου. Αφού συμπλήρωσε δεκατέσσερα χρόνια στην Ιταλία, οι Καρχηδόνιοι τον ανακάλεσαν στην Αφρική. Εκεί ο Αννίβας μάταια επιδίωξε να τελειώσει με συνθήκη τον πόλεμο εναντίον των Ρωμαίων. Τελικά, αγωνίστηκε εναντίον του Πόπλιου Σκιπίωνα στη Ζάμα, αλλά τη νίκη κέρδισαν οι Ρωμαίοι. ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 28 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Hannibal, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello superavit: κύρια πρόταση κρίσης. superavit: ρήμα Hannibal: υποκείμενο ρήματος gentes: αντικείμενο ρήματος dux: παράθεση στο Hannibal Carthaginiensis : επιθετικός προσδιορισμός στο dux natus:επιθετική/ αναφορική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο Ανάλυση σε δευτερεύουσα αναφορική πρόταση : Hannibal, dux Carthaginiensis, qui VI et XX annos natus erat annos :αιτιατική του χρόνου (της χρονικής διάρκειας)στη μετοχή natus VI et XX [=sex et viginti]: επιθετικός προσδιορισμός στο annos omnes: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο gentes Hispaniae : γενική κτητική στο gentes bello : αφαιρετική του μέσου στο ρήμα Μετατροπή παθητικής σύνταξης σε ενεργητική : Ab Hannibale, duce Carthaginiensi, VI et XX annos nato, omnes gentes Hispaniae bello superatae sunt (= Από τον Αννίβα, τον Καρχηδόνιο στρατηγό, σε ηλικία 26 ετών, όλα τα εθνη της Ισπανίας στον πόλεμο νικήθηκαν) et Saguntum vi expugnavit. κύρια πρόταση κρίσης. expugnavit: ρήμα Hannibal: υποκείμενο ρήματος Saguntum: αντικείμενο ρήματος vi: αφαιρετική του τρόπου στο ρήμα Μετατροπή παθητικής σύνταξης σε ενεργητική : [Ab Hannibale] Saguntum vi expugnavit (= Από τον Αννίβα, κυριεύθηκε με τη βία το Σάγουντο) Postea Alpes cum elephantis transiit.: κύρια πρόταση κρίσης. transiit: ρήμα (Hannibal): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος Alpes: αντικείμενο ρήματος Postea: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα cum elephantis: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της συνοδείας στο ρήμα quae Italiam ab Gallia seiungunt : δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο Alpes. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae. Eκφέρεται με οριστική, γιατί δηλώνει πραγματικό γεγονός. seiungunt: ρήμα quae: υποκείμενο ρήματος Italiam: αντικείμενο ρήματος ab Gallia: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της απομάκρυνσης / χωρισμού στο ρήμα Μετατροπή παθητικής σύνταξης σε ενεργητική : quibus Italia ab Gallia seiungitur (= από τις οποίες η Ιταλία χωρίζεται από τη Γαλατία)- το ποιητικό αίτιο άναρθρο γιατί είναι άψυχο. Ubi in Italia fuit: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα της κύριας πρότασης. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο ubi και εκφέρεται με Οριστική Παρακειμένου, γιατί δηλώνει το προτερόχρονο. fuit: ρήμα (Hannibal): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος in Italia: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο ρήμα apud Ticinum, Trebiam, Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit et delevit.: κύριες προτάσεις κρίσης συνδεόμενες παρατακτικά με τον συμπλεκτικό et profligavit et delevit: ρήματα (Hannibal): εννοούμενο υποκείμενο ρημάτων copias: αντικείμενο ρημάτων Romanorum : γενική κτητική στο copias apud Ticinum, Trebiam, Trasumenum et Cannas :εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου (δηλώνει το πλησίον) στα ρήματα

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2015-16, σελ. 29 Μετατροπή παθητικής σύνταξης σε ενεργητική : [Ab Hannibale] apud Ticinum, Trebiam, Trasumenum et Cannas copiae Romanorum profligatae et deletae sunt (= [Από τον Αννίβα]...οι ρωμαϊκές στρατιές κατατροπώθηκαν και εξολοθρεύθηκαν) Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit.: κύρια πρόταση κρίσης audivit: ρήμα Populus: υποκείμενο ρήματος Romanus : επιθετικός προσδιορισμός στο Populus cladem: αντικείμενο ρήματος Cannensem : επιθετικός προσδιορισμός στο cladem pavidus :επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου στο υποκείμενο populous Μετατροπή παθητικής σύνταξης σε ενεργητική : A populo Romano clades Cannensis pavido audita est (= Από το ρωμαϊκό λαό έντρομο ακούστηκε η σφαγή στις Κάννες) In agro Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit.: κύρια πρόταση κρίσης expedivit: ρήμα Hannibal: υποκείμενο se: αντικείμενο ρήματος ( άμεση ή ευθεία αυτοπάθεια) In agro : επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο ρήμα Falerno : επιθετικός προσδιορισμός στο agro ex insidiis : επιρρηματικός προσδιορισμός της απομάκρυνσης στο ρήμα Fabii Maximi :γενική υποκειμενική στο insidiis Postquam XIV annos in Italia complevit : Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα της κύριας πρότασης. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο postquam και εκφέρεται με Οριστική Παρακειμένου, γιατί δηλώνει το προτερόχρονο complevit: ρήμα (Hannibal): εννοούμενο υποκείμενο ρημάτων annos: αντικείμενο ρήματος XIV [=quattuordecim]:επιθετικός προσδιορισμός στο annos in Italia : επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο ρήμα Carthaginienses eum in Africam revocaverunt.: κύρια πρόταση κρίσης revocaverunt: ρήμα Carthaginienses: υποκείμενο ρήματος eum: αντικείμενο ρήματος in Africam: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατεύθυνσης στο ρήμα Μετατροπή παθητικής σύνταξης σε ενεργητική : Α Carthaginiensibus is in Africam revocatus est (=Από τους Καρχηδονίους αυτός ανακλήθηκε στην Αφρική) Ibi Hannibal bellum cum Romanis componere frustra cupivit.: κύρια πρόταση κρίσης. cupivit: ρήμα Hannibal: υποκείμενο ρήματος και απαρεμφάτου componere : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρήματος - ταυτοπροσωπία bellum: αντικείμενο απαρεμφάτου cum Romanis: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της εχθρικής διάθεσης στο bellum Ibi: επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο ρήμα frustra: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρήμα Denique cum P. Scipione apud Zamam dimicavit :κύρια πρόταση κρίσης. dimicavit: ρήμα Hannibal: υποκείμενο ρήματος cum P. Scipione : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της εχθρικής διάθεσης στο ρήμα apud Zamam : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου (δηλώνει το πλησίον) στο ρήμα Denique: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα sed Romani victoriam reportaverunt : κύρια πρόταση κρίσης. reportaverunt: ρήμα Romani: υποκείμενο ρήματος