ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2004 Επιτροπή Αναφορών 2009 1.06.2007 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ Αναφορά 1107/2003, του M. Maurice Jones, βρετανικής ιθαγένειας, σχετικά με τα δικαιώματα επαγγελματικής συνταξιοδότησης σε περίπτωση αφερεγγυότητας του εργοδότη 1. Περίληψη της αναφοράς Ο αναφέρων κατηγορεί τη βρετανική κυβέρνηση για την αδυναμία της να εφαρμόσει την οδηγία 80/987/ΕΟΚ σχετικά με την αφερεγγυότητα. Επί 38 συναπτά έτη κατέβαλλε εισφορές σε επαγγελματικό σύστημα συνταξιοδότησης και έχασε τα συνταξιοδοτικά του δικαιώματα λόγω της αφερεγγυότητας της εταιρείας όπου εργαζόταν. Εν συνεχεία απολύθηκε. Επιπλέον, ισχυρίζεται ότι υπήρξε διακριτική μεταχείριση, επειδή η κυβέρνηση παρέχει προστασία για τις συντάξεις του δημόσιου τομέα, αλλά όχι για αυτές του ιδιωτικού. 2. Παραδεκτό Χαρακτηρίσθηκε παραδεκτή στις 30 Απριλίου 2004. Η Επιτροπή κλήθηκε να παράσχει πληροφορίες (άρθρο 192, παράγραφος 4, του Κανονισμού). 3. Απάντηση της Επιτροπής, που ελήφθη στις 10 Φεβρουαρίου 2005. Τα γεγονότα Ο αναφέρων είναι πολίτης του Ηνωμένου Βασιλείου, ηλικίας 64 ετών, που απολύθηκε ύστερα από πολλά χρόνια εργασίας σε μια εταιρεία υφασμάτων όταν η τελευταία τέθηκε υπό δικαστική διαχείριση και έκλεισε. Ο αναφέρων κατέβαλλε επί 38 συναπτά έτη εισφορές στο συνταξιοδοτικό πρόγραμμα τελικού μισθού και προσδοκούσε να λάβει, από την ηλικία των 65 ετών, σύνταξη ύψους 34 000 λιρών ανά έτος. Πρόσφατα ενημερώθηκε ότι δεν θα λάβει επαγγελματική σύνταξη και θα πάρει μόνο ένα ποσοστό από την εθνική ελάχιστη εγγυημένη σύνταξη. Αν και οι λόγοι της μη καταβολής της επαγγελματικής του σύνταξης δεν εξηγούνται σαφώς, φαίνεται ότι αυτό το θλιβερό γεγονός οφείλεται αποκλειστικά στους ανεπαρκείς πόρους του συστήματος. CM\785666.doc PE353.688/ΑΝΑΘ.IIv01-00 Eνωμένη στην πολυμορφία
α) Ο αναφέρων ισχυρίζεται ότι το Ηνωμένο Βασίλειο, θεσπίζοντας ένα Ταμείο για την προστασία των συντάξεων με αποτελέσματα μόνο pro futuro, απέτυχε να εφαρμόσει δεόντως το άρθρο 8 της οδηγίας 80/987/ΕΟΚ του Συμβουλίου σχετικά με την προστασία των μισθωτών σε περίπτωση αφερεγγυότητας του εργοδότη. β) Επίσης, είναι της γνώμης ότι η υιοθέτηση από το Ηνωμένο Βασίλειο αρκετών μέτρων που φαίνεται ότι αφαιρούν στοιχεία του ενεργητικού από τα συνταξιοδοτικά ταμεία, όπως είναι οι φόροι επί των πλεονασμάτων των συνταξιοδοτικών ταμείων, η δημιουργία υποχρεώσεων εγγυήσεως, η καθιέρωση ελάχιστων απαιτήσεων χρηματοδότησης, η εισαγωγή νέων κανόνων προτεραιότητας ή της δυνατότητας συνταξιοδότησης εφόσον έχει καταβληθεί ένα ορισμένο ποσό εισφορών, παραβιάζει το ίδιο το άρθρο 8 της οδηγίας για την αφερεγγυότητα. γ). Τέλος, ο αναφέρων είναι της άποψης ότι η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, παρέχοντας χρηματοοικονομική και άλλη βοήθεια σε επιλεγμένες ιδιωτικές εταιρείες, που τις θεωρεί «περιπτώσεις ειδικής ανάγκης», και όχι σε άλλες, παραβιάζει την αρχή της μη διάκρισης. Νομική εκτίμηση a) Ίδρυση Ταμείου για την προστασία των συντάξεων με αποτελέσματα μόνο pro futuro: Τα κράτη μέλη προκειμένου να συμμορφωθούν με το άρθρο 8 της οδηγίας 80/987/ΕΟΚ πρέπει να εξασφαλίζουν τα αναγκαία μέτρα, σε σχέση με τον ιδιωτικό τομέα, για την προστασία των δικαιωμάτων για παροχές γήρατος μακροπρόθεσμα. Αυτό σημαίνει, συγκεκριμένα, ότι η μοίρα των ασφαλιστικών συστημάτων δεν πρέπει να συνδέεται με τη μοίρα των αφερέγγυων εταιρειών και ότι πρέπει να εισαχθούν διασφαλίσεις ή οποιαδήποτε άλλη ρύθμιση που θα διέπει τη διαχείριση και λειτουργία των συνταξιοδοτικών συστημάτων. Αυτή η προληπτική εποπτεία μπορεί να αποτελείται από τακτικές διερευνήσεις της οικονομικής κατάστασης του συστήματος, περιορισμούς της διαθεσιμότητας των πόρων για χρηματοοικονομικές λειτουργίες, τη θέσπιση αποθεματικών ταμείων, απαιτήσεις ασφάλειας, αυστηρή ασφαλιστική εποπτεία, κλπ. Συνολικά, αυτά τα μέτρα πρέπει να διασφαλίζουν τη φερεγγυότητα των συνταξιοδοτικών συστημάτων με ένα λογικό επίπεδο ασφάλειας. Ενώ η ανάγκη για την υιοθέτηση μέτρων που θα εξασφαλίζουν κατάλληλη προληπτική εποπτεία των συνταξιοδοτικών συστημάτων επικουρικής σύνταξης, υπό το πρίσμα του αντικειμένου και του σκοπού της οδηγίας και ειδικότερα του άρθρου 8, είναι αναμφισβήτητη, δεν φαίνεται να ισχύει το ίδιο για το επιχείρημα ότι το τελευταίο άρθρο δημιουργεί μια αυστηρή χρηματοοικονομική υποχρέωση των κρατών μελών για τις ανεξόφλητες συνταξιοδοτικές απαιτήσεις. Μια τέτοια ερμηνεία έρχεται σε αντίθεση με τη σαφώς εκπεφρασμένη επιθυμία του νομοθέτη που, σε μια δήλωση την οποία έκανε μαζί με την Επιτροπή επί τη ευκαιρία της έγκρισης της οδηγίας 80/987/ΕΟΚ, δήλωσε ότι το άρθρο 8 δεν επιβάλει στα κράτη μέλη χρηματοοικονομική υποχρέωση εξαιτίας της μη καταβολής των συνεισφορών. A fortiori, το ίδιο πρέπει να ισχύει για τη μη καταβολή των συνταξιοδοτικών πληρωμών. Το άρθρο 8 της οδηγίας 80/987/ΕΟΚ δίνει στα κράτη μέλη ένα ευρύ περιθώριο διακριτικής ευχέρειας όσον αφορά την προστασία των συμφερόντων σε ό,τι αφορά τα κεκτημένα δικαιώματά τους ή τα δικαιώματα προσδοκίας για παροχές γήρατος. Με την επιφύλαξη της πιθανής συνάφειας της υποχρέωσης των κρατών μελών να αποζημιώσουν την απώλεια ή ζημία που προκλήθηκε σε πρόσωπα από παραβιάσεις του PE353.688/ΑΝΑΘ.IIv01-00 2/6 CM\785666.doc
κοινοτικού δικαίου, η οδηγία δεν υποχρεώνει τα κράτη μέλη να παράσχουν πλήρη αποζημίωση σε περιπτώσεις όπου συμβαίνουν, ωστόσο, απώλειες συντάξεων. Στον βαθμό που ένα κράτος μέλος έχει λάβει άλλα κατάλληλα μέτρα για την προστασία των συμφερόντων όσον αφορά τα δικαιώματα για παροχές γήρατος, ο περιορισμός των παρεμβάσεων ενός προσφάτως συσταθέντος Ταμείου για την προστασία των συντάξεων σε καταστάσεις που έχουν προκύψει μετά τη σύστασή του δεν παραβιάζει καθαυτός το κοινοτικό δίκαιο. β) Μέτρα που φαίνεται ότι αφαιρούν στοιχεία του ενεργητικού από τα συνταξιοδοτικά ταμεία: Όσον αφορά τα μέτρα για τα οποία ο κ. Jones ισχυρίζεται ότι θέτουν σε κίνδυνο τη φερεγγυότητα των συνταξιοδοτικών ταμείων, οι υπηρεσίες της Επιτροπής είναι της άποψης ότι αποτελούν νόμιμες επιλογές της δημόσιας πολιτικής, που δεν μπορεί να θεωρηθούν ότι ακυρώνουν τον στόχο της προστασίας των συμφερόντων των μισθωτών και των προσώπων που έχουν ήδη αποχωρήσει από την επιχείρηση ή από την εγκατάσταση του εργοδότη την ημέρα επελεύσεως της αφερεγγυότητός του, σε ότι αφορά τα κεκτημένα δικαιώματά τους ή τα δικαιώματα προσδοκίας για παροχές γήρατος συμπεριλαμβανόμενων και των παροχών επιζώντων, στα πλαίσια των υφισταμένων συστημάτων επαγγελματικής ή διεπαγγελματικής επικουρικής προνοίας, εκτός των εθνικών συστημάτων υποχρεωτικής κοινωνικής ασφαλίσεως. Κάποια από τα μέτρα που ενοχοποιούνται, όπως η εισαγωγή της απαίτησης ελάχιστης χρηματοδότησης στοχεύουν, αντιθέτως, στη βελτίωση της προστασίας αυτών των συμφερόντων και συμβάλλουν, συνεπώς, στην εκπλήρωση των υποχρεώσεων που απορρέουν από την οδηγία. Οι υπηρεσίες της Επιτροπής, ως εκ τούτου, δεν βλέπουν καμία παραβίαση του κοινοτικού δικαίου ως προς αυτό. γ) Χρηματοοικονομική και άλλη βοήθεια σε επιλεγμένες ιδιωτικές εταιρείες: Όσον αφορά τον ισχυρισμό του αναφέροντος ότι το Ηνωμένο Βασίλειο, παρέχοντας χρηματοοικονομική και άλλη βοήθεια σε επιλεγμένες ιδιωτικές εταιρείες, που η κυβέρνηση θεωρεί «περιπτώσεις ειδικής ανάγκης» και όχι σε άλλες, παραβιάζει την αρχή της μη διακριτικής μεταχείρισης, πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι, σύμφωνα με την πάγια νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, η αρχή της ισότητας είναι μία από τις θεμελιώδεις αρχές του κοινοτικού δικαίου 1. Η αρχή αυτή απαιτεί ανάλογες καταστάσεις να μην τυγχάνουν διαφορετικής μεταχείρισης και διαφορετικές καταστάσεις να μην τυγχάνουν ιδίας μεταχείρισης, εκτός και αν αυτό αιτιολογείται αντικειμενικά 2. Ωστόσο, είναι επίσης εμφανές από τη νομολογία του Δικαστηρίου ότι το τελευταίο δεν έχει εξουσία να εξετάσει τη συμβατότητα με τα θεμελιώδη δικαιώματα εθνικών μέτρων που αφορούν έναν τομέα που υπάγεται στη δικαιοδοσία του εθνικού νομοθέτη 3. 1 Απόφαση του Δικαστηρίου στην υπόθεση C-309/96, Annibaldi, Συλλογή 1997, I-7493, σημείο 18. 2 Απόφαση του Δικαστηρίου στην υπόθεση C-292/97, Karlsson και λοιποί, Συλλογή 2000, I-2737, σημείο 39. 3 Απόφαση του Δικαστηρίου στις συνεκδικαζόμενες υποθέσεις 60 και 61/84, Cinéthèque και λοιποί, Συλλογή 1985, 2605, σημείο 26. CM\785666.doc 3/6 PE353.688/ΑΝΑΘ.IIv01-00
Η αναφορά που κατέθεσε ο κ. Jones δεν παρέχει τις πληροφορίες που χρειάζονται οι υπηρεσίες της Επιτροπής για να εκτιμήσουν με βεβαιότητα αν τα μέτρα στα οποία αναφέρεται (που δεν περιγράφονται περαιτέρω) υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής του κοινοτικού δικαίου. Ακόμη σημαντικότερο είναι ότι η αναφορά δεν περιέχει καμία λεπτομέρεια σχετικά με τα κριτήρια που εφαρμόζει το Ηνωμένο Βασίλειο για να αποφασίσει ποιοι είναι οι δικαιούχοι αυτών των μέτρων. Οι υπηρεσίες της Επιτροπής δεν είναι, ως εκ τούτου, σε θέση να αποφανθούν για αυτόν τον ισχυρισμό. Όσον αφορά τον ισχυρισμό του ότι οι συντάξεις του δημοσίου τομέα προστατεύονται καλύτερα από αυτές του ιδιωτικού, ο αναφέρων δεν παρέχει καμία εξήγηση για διαφορές που χαρακτηρίζουν τις διάφορες κατηγορίες μισθωτών. Σε αυτό το πλαίσιο, πρέπει επίσης να υπενθυμίσουμε ότι μπορεί κανείς να επικαλεστεί παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης μόνο στην περίπτωση που οι καταστάσεις που συγκρίνονται είναι ισοδύναμες όσον αφορά όλα τα στοιχεία που τις χαρακτηρίζουν 1. Η νομική κατάσταση της απασχόλησης στον δημόσιο τομέα τείνει να διαφέρει, για διάφορους λόγους, από αυτήν που επικρατεί φυσιολογικά στον ιδιωτικό τομέα. Το γεγονός καθαυτό ότι το κράτος, ή μια νομική οντότητα που εξαρτάται από το κράτος, είναι υπεύθυνα για τις συνταξιοδοτικές απαιτήσεις που προβάλλουν οι εργαζόμενοι τους εναντίον τους, καθώς και το γεγονός ότι οι δημόσιες αρχές είναι κανονικά πάντα σε θέση να παράσχουν πόρους για την εκπλήρωση αυτών των υποχρεώσεων, δεν επαρκούν για να αποδειχθεί παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης. 4. Συμπληρωματική απάντηση της Επιτροπής, που ελήφθη στις 1 Ιουνίου 2007. Η οδηγία 80/987/ΕΟΚ 2 οργανώνει την προστασία των μισθωτών σε περίπτωση αφερεγγυότητας του εργοδότη τους ιδίως για τη διασφάλιση της πληρωμής των ανεξόφλητων απαιτήσεών τους (μισθοί, συντάξεις και άλλες παροχές). Το πεδίο εφαρμογής της επεκτάθηκε και προσαρμόστηκε από την οδηγία 2002/74/ΕΚ 3 για να καλύψει επίσης τις διαδικασίες αφερεγγυότητας εκτός της εκκαθάρισης και για να εξασφαλίσει τη νομική κατοχύρωση σε περίπτωση αφερεγγυότητας διακρατικών επιχειρήσεων. Το άρθρο 8 της οδηγίας 80/987/ΕΚ, που δεν τροποποιήθηκε από την οδηγία του 2002, αφορά τις παροχές γήρατος, συμπεριλαμβανομένων των παροχών επιζώντων, στο πλαίσιο των υφισταμένων συστημάτων επαγγελματικής ή διεπαγγελματικής επικουρικής προνοίας, εκτός των εθνικών συστημάτων υποχρεωτικής κοινωνικής ασφαλίσεως. Οι υπηρεσίες της Επιτροπής έχουν λάβει στο εξής έναν υψηλό αριθμό καταγγελιών και αναφορών μεταξύ των οποίων και την παρούσα αναφορά οι οποίες όχι μόνο φαίνεται να καταδεικνύουν αύξηση της ειδικής σημασίας των καταστάσεων που εμπίπτουν στο άρθρο 8 της οδηγίας 80/987/ΕΟΚ, αλλά αποκαλύπτουν και σημαντικές αποκλίσεις απόψεων όσον αφορά τις υποχρεώσεις που το εν λόγω άρθρο επιβάλλει στα κράτη μέλη. Λαμβάνοντας υπόψη αυτήν την εξέλιξη, οι υπηρεσίες της Επιτροπής έκριναν απαραίτητο να διαθέτουν μια γενική, σαφή και ενημερωμένη άποψη της εφαρμογής αυτού του άρθρου στο σύνολο των κρατών μελών της διευρυμένης Ένωσης. Για τον σκοπό αυτόν,, ανέθεσαν σε ανεξάρτητο εμπειρογνώμονα να διεξαγάγει μελέτη σχετικά με τη μεταφορά του άρθρου 8 στα 1 Απόφαση του Δικαστηρίου στην υπόθεση C-375/99, Ισπανία κατά Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Συλλογή 2001, I- 5983, σημείο 27. 2 ΕΕ L 283 της 28.10.1980, σελ. 23. 3 ΕΕ L 270 της 8.10.2002, σελ. 10. PE353.688/ΑΝΑΘ.IIv01-00 4/6 CM\785666.doc
25 κράτη μέλη. Με βάση αυτή τη μελέτη, αλλά και τις απαντήσεις σε ένα λεπτομερές ερωτηματολόγιο που εστάλη στα κράτη μέλη, οι υπηρεσίες της Επιτροπής συνέταξαν ένα σχέδιο έκθεσης. Αυτό το σχέδιο έκθεσης πρόκειται σύντομα να ολοκληρωθεί ώστε να περιλαμβάνει την ανάλυση του ΔΕΚ στην απόφαση της 25ης Ιανουαρίου 2007 για την υπόθεση C-278/05 Carol Marilyn Robins κ.λπ. κατά Secretary of State for Work and Pensions. Πρόκειται για μια απόφαση που εκδόθηκε κατόπιν αίτησης προδικαστικής απόφασης, η οποία αφορά ακριβώς την ερμηνεία του άρθρου 8 της οδηγίας 80/987/ΕΟΚ. Αυτή η απόφαση αποκτά μια εντελώς ιδιαίτερη σημασία για την παρούσα αναφορά, διότι είναι η πρώτη φορά που το ΔΕΚ αποφαίνεται σχετικά με το πεδίο εφαρμογής αυτού του άρθρου και διευκρινίζει το περιεχόμενό του. Η Επιτροπή εξετάζει προσεκτικά το περιεχόμενο αυτής της απόφασης και θα λάβει τα απαιτούμενα μέτρα, εάν το κρίνει απαραίτητο. Η προαναφερθείσα έκθεση των υπηρεσιών σχετικά με τη μεταφορά του άρθρου 8 θα ολοκληρωθεί εντός του 2007. 5. Συμπληρωματική απάντηση της Επιτροπής, που ελήφθη στις 19 Ιουνίου 2009. Εκτός από τις συμπληρωματικές πληροφορίες της 1 ης Ιουνίου 2007, η Επιτροπή δημοσίευσε, στις 11 Απριλίου 2008, το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της σχετικά με την εφαρμογή του άρθρου 8 και των σχετικών διατάξεων της οδηγίας 80/987/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 20ης Οκτωβρίου 1980 για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών σχετικά με την προστασία των μισθωτών σε περίπτωση αφερεγγυότητας του εργοδότη τους, σχετικά με υφιστάμενα συστήματα επαγγελματικής ή διεπαγγελματικής επικουρικής προνοίας, εκτός των εθνικών συστημάτων υποχρεωτικής κοινωνικής ασφάλισης 1. Όσον αφορά το Ηνωμένο Βασίλειο, αυτό το έγγραφο περιγράφει αναλυτικά τα μέτρα που ισχύουν, δηλαδή το Ταμείο Προστασίας Συντάξεων. Επιπροσθέτως, το Δεκέμβριο του 2007, η κυβέρνηση εξήγγειλε μια σημαντική δέσμη ενισχύσεων για τα άτομα που έχασαν τις οικονομίες τους όταν κατέρρευσαν τα συνταξιοδοτικά καθεστώτα που χρηματοδοτούσαν οι εργοδότες τους. Σύμφωνα με τη βρετανική κυβέρνηση, το πρόγραμμα οικονομικής βοήθειας (Financial Assistance Scheme) θα πρέπει να επεκταθεί, έτσι ώστε: - Να εγγυάται σε όλους τους ασφαλισμένους 90 τοις εκατό της σύνταξης που δικαιούνταν βάσει των καταθέσεών τους κατά τη χρονική στιγμή όπου τέθηκε υπό εκκαθάριση το σύστημά τους (με ανώτατο όριο 26.000) - Να αυξάνεται κάθε έτος σε συνάρτηση με τον πληθωρισμό η βοήθεια για συντάξεις βάσει καταθέσεων από το 1997 και μετά - Η βοήθεια να καταβάλλεται από την κανονική ηλικία συνταξιοδότησης που προβλέπει το κάθε σύστημα που κατέρρευσε, με κατώτερο όριο την ηλικία των 60 ετών - Τα άτομα που αδυνατούν να εργαστούν λόγω προβλημάτων υγείας, να είναι επίσης σε θέση να υποβάλουν αίτηση για πρόωρη πρόσβαση σε πληρωμές από την ηλικία των 1 SEC (2008) 475 CM\785666.doc 5/6 PE353.688/ΑΝΑΘ.IIv01-00
60 - Να επεκταθεί η βοήθεια στα μέλη των συστημάτων που τέθηκαν σε εκκαθάριση από φερέγγυους εργοδότες Η Επιτροπή είναι πεπεισμένη ότι τα μέτρα που ελήφθησαν από το Ηνωμένο Βασίλειο είναι σύμμορφα με το άρθρο 8 της οδηγίας 2008/94/EC. " PE353.688/ΑΝΑΘ.IIv01-00 6/6 CM\785666.doc