Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 12 Μαΐου 2016 (OR. en) 8832/16 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Αποστολέας: Με ημερομηνία: 12 Μαΐου 2016 Αποδέκτης: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Αντιπροσωπίες αριθ. προηγ. εγγρ.: 8553/16 Θέμα: DEVGEN 90 ACP 68 RELEX 379 ASIM 70 MIGR 91 COHAFA 29 JAI 376 COAFR 127 Η προσέγγιση της ΕΕ για τους αναγκαστικούς εκτοπισμούς και την ανάπτυξη Συμπεράσματα του Συμβουλίου (12 Μαΐου 2016) 1. Στο Παράρτημα επισυνάπτονται για τις αντιπροσωπίες τα συμπεράσματα του Συμβουλίου σχετικά με την προσέγγιση της ΕΕ για τους αναγκαστικούς εκτοπισμούς και την ανάπτυξη, όπως εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο κατά την 3462η σύνοδό του στις 12 Μαΐου 2016. 8832/16 ΜΑΚ/νικ 1 DG C 1 EL
Συμπεράσματα του Συμβουλίου σχετικά με την προσέγγιση της ΕΕ για τους αναγκαστικούς εκτοπισμούς και την ανάπτυξη ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1. Παγκοσμίως, περισσότεροι από 60 εκατομμύρια άνθρωποι - πρόσφυγες και εσωτερικά εκτοπιζόμενοι - αναγκάζονται να εκτοπισθούν λόγω συγκρούσεων, βίας και παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Υπό το πρίσμα της παγκόσμιας προσφυγικής και μεταναστευτικής κρίσης, η οποία πλήττει και την Ευρώπη, η κατάσταση αυτή προβληματίζει σοβαρά το Συμβούλιο. Η κλιματική αλλαγή, οι φυσικές και ανθρωπογενείς καταστροφές, καθώς και οι ελλιπείς δυνατότητες ανάπτυξης ή η ανασφάλεια των ανθρώπων δημιουργούν πρόσθετα προβλήματα στο πλαίσιο αυτό. Το Συμβούλιο υπενθυμίζει ότι το 86% των προσφύγων παγκοσμίως ζει σε αναπτυσσόμενες περιοχές, ενώ το 25% του παγκόσμιου συνόλου βρίσκεται στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες. Το Συμβούλιο επαναλαμβάνει τη δέσμευσή του να επιδιώξει ειρηνικές λύσεις για τις συγκρούσεις και μόνιμες και αξιοπρεπείς λύσεις για τους πρόσφυγες και τους εσωτερικά εκτοπιζόμενους, συμπεριλαμβανομένης της εθελοντικής επιστροφής, καθώς και τη σημασία της πρόληψης και της δημιουργίας ικανοτήτων, ως ακρογωνιαίων λίθων της ανθεκτικότητας. 2. Το Συμβούλιο υπενθυμίζει τα συμπεράσματα της 19ης Ιουλίου 2013 σχετικά με τον διάλογο υψηλού επιπέδου του 2013 για τη μετανάστευση και την ανάπτυξη και τη διεύρυνση της σχέσης ανάπτυξης - μετανάστευσης 1, καθώς και τα συμπεράσματα του Δεκεμβρίου του 2014 με θέμα τη «Μετανάστευση στην αναπτυξιακή συνεργασία της ΕΕ» 2, στα οποία ζητούσε την εκπόνηση «μιας συνεκτικής και συντονισμένης αναπτυξιακής προσέγγισης για θέματα προσφύγων και εκτοπισθέντων στο εσωτερικό της χώρας ατόμων και εξασφάλιση της κατάλληλης χρηματοδότησης». Το Συμβούλιο επανέλαβε το αίτημα αυτό κατά τη σύνοδο της 26ης Μαΐου 2015. 3. Το Συμβούλιο τονίζει την ανάγκη ανάληψης επείγουσας και αποφασιστικής δράσης πολιτικής για την αντιμετώπιση παρατεταμένων καταστάσεων εκτοπισμού και, ως εκ τούτου, επικροτεί την ανακοίνωση της Επιτροπής «Για μια αξιοπρεπή ζωή: από την εξάρτηση από κοινωνικές παροχές προς την αυτάρκεια. Αναγκαστικοί εκτοπισμοί και ανάπτυξη». 1 2 12415/13. 16901/14. 8832/16 ΜΑΚ/νικ 2
4. Το Συμβούλιο αναγνωρίζει ότι οι βίαιοι εκτοπισμοί έχουν σοβαρές επιπτώσεις όχι μόνον για τους εκτοπιζόμενους και τις οικογένειές τους, αλλά και για τις χώρες και τις κοινότητες υποδοχής τους. Το σύστημα ανθρωπιστικής βοήθειας από μόνο του δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τις διαρκώς μεγαλύτερες και μεταβαλλόμενες ανάγκες των εκτοπιζομένων δια της βίας και των χωρών και κοινοτήτων που τους φιλοξενούν, ιδίως επειδή οι παρατεταμένες κρίσεις είναι ολοένα και πιο συχνές. Το πρόβλημα του αναγκαστικού εκτοπισμού άπτεται της πολιτικής, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ασφάλειας, των αναπτυξιακών και οικονομικών προκλήσεων, σε συνδυασμό με το λαθρεμπόριο και τα κυκλώματα διακίνησης και εκμετάλλευσης. Η αντιμετώπισή του θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες, να στηρίζεται δε σε μια προσέγγιση με γνώμονα όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα, να υποστηρίζει τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη με τη συστηματική συμμετοχή των αναπτυξιακών φορέων, συμπεριλαμβανομένων των τοπικών, από τα πρώτα στάδια, όποτε είναι δυνατόν, και καθ όλη τη διάρκεια της κρίσης, συμπληρώνοντας έτσι την ανθρωπιστική προσέγγιση με συντονισμένο και συνεκτικό τρόπο, βάσει πολιτικού διαλόγου. Στόχος θα πρέπει να είναι η αναζήτηση βιώσιμων λύσεων σε παγκόσμιο και τοπικό επίπεδο για τους εκτοπιζόμενους, με την αντιμετώπιση των γενεσιουργών αιτίων και την καταπολέμηση του παρατεταμένου χαρακτήρα του αναγκαστικού εκτοπισμού, προκειμένου να βελτιωθεί η ζωή τους και να επιτύχουν αυτάρκεια αντί να εξαρτώνται από τις κοινωνικές παροχές. Από την άλλη πλευρά, οι χώρες και οι κοινότητες υποδοχής θα πρέπει να λαμβάνουν επαρκή και συνεχή στήριξη, μεγιστοποιώντας ταυτόχρονα τα οφέλη τα οποία μπορούν να αποφέρουν οι εκτοπιζόμενοι. Μια ισχυρότερη στρατηγική και επιχειρησιακή σχέση μεταξύ των αναπτυξιακών και των ανθρωπιστικών προσεγγίσεων θα πρέπει να επιδιώκει ένα πλαίσιο ευρύτερων συμπράξεων που βελτιώνουν την προστασία και δημιουργούν σταθερές κοινωνικές και οικονομικές ευκαιρίες, συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης σε όλα τα επίπεδα, για τους βιαίως εκτοπιζόμενους και τις κοινότητες υποδοχής τους, λαμβανομένων υπόψη των προτεραιοτήτων, της οικονομικής συγκυρίας και των αναγκών των χωρών και των κοινοτήτων που τους φιλοξενούν. 8832/16 ΜΑΚ/νικ 3
Μια συνεκτική προσέγγιση για τους βίαιους εκτοπισμούς με γνώμονα την ανάπτυξη 5. Το Συμβούλιο επικροτεί την προσέγγιση και τις κατευθυντήριες αρχές, βάσει των οποίων αναγνωρίζεται ότι οι πρόσφυγες και οι εσωτερικά εκτοπιζόμενοι μπορούν να συμβάλλουν και να συμμετέχουν ενεργά στην οικονομία και την κοινωνία των χωρών και των κοινοτήτων υποδοχής, έως ότου καταστεί δυνατή η ασφαλής επιστροφή τους. Το Συμβούλιο έχει τη γνώμη ότι πρέπει να υποστηρίζονται οι κυβερνήσεις υποδοχής, ώστε να θεσπίζουν και εφαρμόζουν εθνικά νομικά συστήματα και πολιτικές που θα είναι σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα και θα εξασφαλίζουν την αυτάρκεια των εκτοπιζομένων, διασφαλίζοντας έτσι τα δικαιώματα και την ανθρώπινη αξιοπρέπειά τους. Η ΕΕ θα συνεργασθεί με τις κυβερνήσεις και τις τοπικές αρχές των χωρών υποδοχής, προκειμένου να εφαρμοσθούν σταδιακά τα σχέδια και οι πολιτικές κοινωνικοοικονομικής ένταξης των βιαίως εκτοπιζομένων, στο πλαίσιο των τοπικών και εθνικών αναπτυξιακών σχεδίων. Από την άποψη αυτή, η πρόσβαση στην αγορά εργασίας, την εκπαίδευση και τις υπηρεσίες έχει καθοριστική σημασία. Οι προσπάθειες αυτές θα πρέπει να βασίζονται σε συμπράξεις με όλους τους αναπτυξιακούς φορείς, συμπεριλαμβανομένης της διασποράς. Η συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας των πολιτών και του ιδιωτικού τομέα, για παράδειγμα μέσω συμπράξεων δημόσιου - ιδιωτικού τομέα, είναι ζωτικής σημασίας για την παροχή των απαραίτητων υπηρεσιών και ευκαιριών για την απασχόληση, τις επιχειρήσεις και τις επενδύσεις τόσο για τους εκτοπιζόμενους όσο και τις κοινότητες υποδοχής τους. Οι προσπάθειες αυτές θα πρέπει να εμφορούνται από αλληλεγγύη, ευαισθητοποίηση των τοπικών φορέων, βιωσιμότητα, σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να βασίζονται σε συγκεκριμένα οικονομικά και κοινωνικά στοιχεία σχετικά με όλες τις συνέπειες και επιπτώσεις της φιλοξενίας προσφύγων και εσωτερικά εκτοπιζομένων. 8832/16 ΜΑΚ/νικ 4
6. Το Συμβούλιο δεσμεύεται και απευθύνει έκκληση προς την ΕΕ και τα κράτη μέλη της καθώς και προς τους διεθνείς παράγοντες να εντάσσουν συστηματικά τους βιαίως εκτοπιζόμενους και τις κοινότητες που τους φιλοξενούν στον σχεδιασμό, τον προγραμματισμό και την υλοποίηση παρεμβάσεων διεθνούς συνεργασίας και βοήθειας σε όλες τις πτυχές τους. Οι παρεμβάσεις για την εξεύρεση βιώσιμων λύσεων πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το εκάστοτε πλαίσιο και να καλύπτουν συγκεκριμένες ανάγκες και δυσκολίες των βιαίως εκτοπιζομένων, πέραν του νομικού καθεστώτος. Όταν εκδηλώνεται μια κρίση, κανόνας θα πρέπει να είναι η έγκαιρη παρέμβαση και ο στενός συντονισμός των πολιτικών και αναπτυξιακών παραγόντων, ούτως ώστε να συμπληρώνονται και να αξιοποιούνται η επείγουσα δράση των ανθρωπιστικών οργανώσεων και οι παρεμβάσεις άμεσης αποκατάστασης, στα πλαίσια του απόλυτου σεβασμού του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, του δικαίου για τους πρόσφυγες και του δικαίου περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τούτο συνάδει προς τη δέσμευση του «να μην παραμεληθεί κανείς», η οποία ορίζεται στο Θεματολόγιο του 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, ενισχύοντας τους πλέον ευάλωτους, μεταξύ των οποίων, τους πρόσφυγες και τους βιαίως εκτοπιζόμενους. Θα πρέπει να υπάρξει ιδιαίτερη μέριμνα για τις γυναίκες, τους νέους και τα παιδιά, καθώς και τις ευάλωτες κατηγορίες ανθρώπων, όπως τα άτομα με αναπηρίες. Επ αυτού, ζωτικό ρόλο κατέχει η εκπαίδευση στα πλαίσια μακροπρόθεσμης προοπτικής. 7. Το Συμβούλιο αναγνωρίζει ότι, για τη διαμόρφωση τεκμηριωμένων και διορατικών πολιτικών, απαιτούνται αδιάσειστα στοιχεία, κοινές αξιολογήσεις της ανάπτυξης και της ανθρωπιστικής κατάστασης, αξιόπιστα δεδομένα και συνολική ανάλυση των προσφυγικών και μεταναστευτικών ρευμάτων, συμπεριλαμβανομένου του αντίκτυπου στις κοινότητες υποδοχής. Για τη βελτίωση αυτής της διαδικασίας, οι υπηρεσίες της Επιτροπής και τα κράτη μέλη θα συνεργασθούν με όλους τους αρμόδιους φορείς. 8. Η πλέον συνεκτική προσέγγιση επιδιώκει να ενισχύσει την καταλληλότητα, την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα της βοήθειας της ΕΕ σε καταστάσεις παρατεταμένων εκτοπισμών - συμπληρώνοντας την ανθρωπιστική βοήθεια, με συντονισμένο τρόπο, προκειμένου να αντιμετωπισθούν επιτακτικές και μεσοπρόθεσμες ανάγκες και εφαρμόζοντας αναπτυξιακές προσεγγίσεις που περιλαμβάνουν μακροπρόθεσμες προοπτικές, διαφυλάσσουν την αξιοπρέπεια και προάγουν την αυτάρκεια των εκτοπισμένων και την ανθεκτικότητα των κοινοτήτων και χωρών υποδοχής, στα πλαίσια του απόλυτου σεβασμού των ανθρωπιστικών αρχών ως βάσης της ανθρωπιστικής βοήθειας. 8832/16 ΜΑΚ/νικ 5
Επόμενα βήματα και μελλοντική πορεία 9. Το Συμβούλιο αναγνωρίζει ότι - στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Θεματολογίου για τη Μετανάστευση - καταρτίζονται σημαντικά νέα προγράμματα και εργαλεία χρηματοδότησης, τα οποία συνδέουν την άμεση αρωγή με τη μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη στήριξη τόσο για τους εκτοπιζόμενους όσο και για τις κοινότητες υποδοχής. Αυτά περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, ειδικά καταπιστευματικά ταμεία της ΕΕ, τη Διευκόλυνση για τους πρόσφυγες στην Τουρκία, τα προσεχή σύμφωνα με τις χώρες υποδοχής, όπως την Ιορδανία και τον Λίβανο και τα Προγράμματα Περιφερειακής Ανάπτυξης και Προστασίας (RDPP) στη Μέση Ανατολή, στο Κέρας της Αφρικής και στη Βόρεια Αφρική. Στο πλαίσιο αυτό, το Συμβούλιο προσβλέπει στην προσεχή επανεξέταση, μεταξύ άλλων, των χρηματοδοτικών μέσων που θα κατευθύνουν τον προγραμματισμό της ΕΕ, για την καλύτερη αντιμετώπιση των γενεσιουργών αιτίων με κατάλληλο τρόπο και τη βελτίωση των μακροπρόθεσμων προοπτικών για τις κοινότητες υποδοχής, τους πρόσφυγες, τους εσωτερικά εκτοπιζόμενους καθώς και όσους επιστρέφουν εθελοντικά. Για το σκοπό αυτό, το Συμβούλιο καλεί τις υπηρεσίες της Επιτροπής και την ΕΥΕΔ να βελτιώσουν τη συνεργασία με τις χώρες εταίρους για την εφαρμογή σχετικών προγραμμάτων, βάσει των διεθνών συμφωνιών. 10. Η ΕΕ είναι αποφασισμένη να διαμορφώσει πλαίσιο πολιτικής για πιο αποτελεσματική, προσαρμοσμένη στις συγκυρίες και αξιοπρεπή αντιμετώπιση του αναγκαστικού εκτοπισμού σε παγκόσμιο επίπεδο και να μεγιστοποιήσει τον αντίκτυπο της στήριξης της ΕΕ προς τους πρόσφυγες και τους εσωτερικά εκτοπιζόμενους, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Θεματολόγιο για τη Μετανάστευση, με ιδιαίτερη έμφαση σε καταστάσεις παρατεταμένου εκτοπισμού ως μακροπρόθεσμη αναπτυξιακή πρόκληση. Η καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα. Οι προσπάθειες θα πρέπει να βασισθούν στο εν εξελίξει έργο των χωρών υποδοχής, των διεθνών οργανώσεων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών για την προσφορά ολοκληρωμένης δέσμης μέτρων: εκπαίδευση, βασικές υπηρεσίες, μέσα διαβίωσης, ευκαιρίες αξιοπρεπούς απασχόλησης, μέσα του ιδιωτικού τομέα, εμπόριο και ιδιαίτερη προσοχή στην προστασία, ιδίως των παιδιών, και την πλήρη συμμετοχή των εκτοπιζόμενων, με ιδιαίτερη μέριμνα για τις πιο ευάλωτες ομάδες Αυτό θα απαιτήσει σημαντικές προσπάθειες από την ΕΕ και την πλήρη συνεργασία των εν λόγω χωρών, αλλά πρόκειται για συνθήκες στη δημιουργία των οποίων μπορούν να συμβάλουν η ΕΕ και τα κράτη μέλη, επίσης με τη στήριξη διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, όπως της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, μέσω καινοτόμου και αποτελεσματικής αναπτυξιακής συνεργασίας, οικονομικής ενίσχυσης και επενδύσεων σε υποδομές και επιχειρήσεις, καθώς και πολιτικού διαλόγου και δράσης. 8832/16 ΜΑΚ/νικ 6
11. Το Συμβούλιο εκφράζει την ικανοποίησή του για την Παγκόσμια Ανθρωπιστική Διάσκεψη Κορυφής υπό την αιγίδα των ΗΕ τον Μάιο του 2016, μεταξύ άλλων, το Θεματολόγιο για την Ανθρωπότητα που παρουσιάστηκε στην έκθεση του Γενικού Γραμματέα των ΗΕ, και τη Συνεδρίαση Υψηλού Επιπέδου της Γενικής Συνέλευσης των ΗΕ για τους Πρόσφυγες και τους Μετανάστες που θα πραγματοποιηθεί τον Σεπτέμβριο του 2016 ως ευκαιρία για τους πολιτικούς, αναπτυξιακούς και ανθρωπιστικούς φορείς να δεσμευθούν για μια πιο συνεκτική και ολοκληρωμένη παγκόσμια προσέγγιση σχετικά με τους βίαιους εκτοπισμούς, στο πλαίσιο του ευρύτερου θεματολογίου για τη μετανάστευση. 12. Το Συμβούλιο καλεί τις υπηρεσίες της Επιτροπής, την ΕΥΕΔ και τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν το νέο πλαίσιο πολιτικής στους βίαιους εκτοπισμούς, προβαίνοντας στις αναγκαίες πολιτικές, νομικές και χρηματοδοτικές ενέργειες και ενέργειες χάραξης πολιτικής και να παράσχουν συγκεκριμένη δράση και τη σχετική συνέχεια με γνώμονα την παραγωγή αποτελεσμάτων. Το Συμβούλιο καλεί επίσης τις υπηρεσίες της Επιτροπής και την ΕΥΕΔ να το ενημερώνουν τακτικά, αρχής γενομένης από το 2016, σχετικά με τις δράσεις που αναλαμβάνονται και την πορεία της εφαρμογής και να ενισχύουν τη συμμετοχή των ενδιαφερομένων φορέων. 8832/16 ΜΑΚ/νικ 7