ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 18.7.2014 COM(2014) 490 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Η ΑΣΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΤΗΣ ΕΕ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΝΟΣ ΑΣΤΙΚΟΥ ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΤΗΣ ΕΕ EL EL

Η ΑΣΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΤΗΣ ΕΕ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΝΟΣ ΑΣΤΙΚΟΥ ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΤΗΣ ΕΕ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΚ, ΤΗΝ ΕΟΚΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΤΠ ΕΙΣΑΓΩΓΗ...3 1. ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΜΙΑΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ...4 1.1. Μια αστικοποιημένη ΕΕ με πόλεις που ευνοούν την ανάπτυξη και την αποτελεσματική χρήση των πόρων...4 1.2. Μη ικανοποιητικές επιδόσεις και συνεχιζόμενες προκλήσεις στις ευρωπαϊκές πόλεις...4 1.3. Ένα κατακερματισμένο αστικό σύστημα...5 2. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ...6 2.1. Εθνικές πολιτικές για τις αστικές περιοχές...6 2.2. Διακυβερνητική συνεργασία για την αστική ανάπτυξη...6 2.3. Μια κοινή κατανόηση της αστικής ανάπτυξης στην Ευρώπη...6 2.4. Η σημερινή αστική πολιτική της ΕΕ...7 2.5. Το αστικό δυναμικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί καλύτερα...8 3. ΕΚΚΛΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΝΑ ΑΣΤΙΚΟ ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΕΕ...9 3.1. Μια προ πολλού αναγνωρισμένη ανάγκη για ένα αστικό θεματολόγιο της ΕΕ...9 3.2. Επαναλαμβανόμενες εκκλήσεις για ένα αστικό θεματολόγιο της ΕΕ...9 4. Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ...10 5. ΠΡΟΩΘΩΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΕΕ...11 5.1. Γιατί χρειαζόμαστε ένα αστικό θεματολόγιο της ΕΕ...11 5.2. Ποιο θα πρέπει να είναι το αστικό θεματολόγιο της ΕΕ;...11 5.3. Ορισμός του πεδίου εφαρμογής και του επίκεντρου των εργασιών...12 5.4. Ενίσχυση της συμμετοχής και της συνευθύνης των πόλεων όσον αφορά τις πολιτικές της ΕΕ...12 5.5. Καλύτερη κατανόηση των διαδικασιών αστικής ανάπτυξης...13 5.6. Διασφάλιση της εφαρμογής του αστικού θεματολογίου της ΕΕ...13 2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Ευρώπη εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προκλήσεις που αφορούν την οικονομία, το κλίμα, το περιβάλλον και την κοινωνία εν γένει. Οι περισσότερες από αυτές τις προκλήσεις έχουν ισχυρή αστική διάσταση είτε εκδηλώνονται σε και γύρω από πόλεις - π.χ. φτώχεια, κοινωνικός και εδαφικός διαχωρισμός, περιβαλλοντική υποβάθμιση - ή βρίσκουν τις λύσεις τους μέσα στις και μέσω των πόλεων - πχ. αποτελεσματική χρήση των πόρων και οικονομία χωρίς χρήση άνθρακα, οικονομική ανάπτυξη και καινοτομία, κοινωνική καινοτομία και ολοκλήρωση. Μολονότι ο ρόλος των πόλεων για την οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη, καθώς και το δυναμικό τους για έναν οικότοπο αποτελεσματικής χρήσης των πόρων έχουν αναγνωριστεί εδώ και καιρό, η απάντηση πολιτικής σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο ήταν αργή και αποσπασματική, με πολλές αλλά ανεπαρκώς ολοκληρωμένες τομεακές πρωτοβουλίες. Ολοένα και περισσότεροι υποστηρίζουν ότι οι πόλεις πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στον σχεδιασμό και την εφαρμογή των πολιτικών της ΕΕ, και ότι οι πολιτικές της ΕΕ πρέπει να είναι καλύτερα προσαρμοσμένες στις αστικές συνθήκες που θα εφαρμοστούν. Αυτό εκφράζεται από τις εκκλήσεις για ένα αστικό θεματολόγιο της ΕΕ, οι οποίες προέρχονται από ένα φάσμα ενδιαφερόμενων μερών σε ευρωπαϊκό, εθνικό και τοπικό επίπεδο. Ως απάντηση σε αυτές τις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διοργάνωσε φόρουμ πόλεων (CITIES) 1 για να ξεκινήσει συζήτηση για την ανάγκη ενός αστικού θεματολογίου της ΕΕ. Μετά το φόρουμ των πόλεων, τα κράτη μέλη εξέτασαν την αναγκαιότητα να αναπτυχθεί ένα αστικό θεματολόγιο της ΕΕ, αναγνωρίζοντας τη ζήτηση και τις προσδοκίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της Επιτροπής των Περιφερειών, των αστικών οργανισμών και των ίδιων των πόλεων, καθώς και την προθυμία τους να συμμετάσχουν στη διαδικασία. Προτάθηκε το πρόγραμμα αυτό να προωθηθεί με στοιχεία από το τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. 2 Σκοπός της παρούσας ανακοίνωσης είναι να διευρύνει τη συζήτηση για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Με βάση τα αποτελέσματα του φόρουμ των πόλεων, προτείνει μια σειρά θεμάτων προς διαβούλευση με στόχο την περαιτέρω αποσαφήνιση της ανάγκης για ένα αστικό θεματολόγιο της ΕΕ, τους στόχους που πρέπει να έχει και τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να λειτουργήσει. Οι γνωμοδοτήσεις και οι υποδείξεις από τα ενδιαφερόμενα μέρη και τις αρμόδιες αρχές σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο θα αποτελέσουν σημαντική πηγή εισροών για τη νέα Επιτροπή και το νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κυρίως σε σχέση με τη μελλοντική ανάπτυξη της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» 3. Η παρούσα ανακοίνωση παρουσιάζει την τρέχουσα αστική κατάσταση στην ΕΕ (τμήμα 1) σε ποιο σημείο βρίσκεται η Ευρώπη σήμερα σε σχέση με την αστική πολιτική (τμήμα 2) τις εκκλήσεις για ένα αστικό θεματολόγιο της ΕΕ (τμήμα 3) την παγκόσμια διάσταση της 1 2 3 http://ec.europa.eu/regional_policy/conferences/urban2014/index_en.cfm Άτυπη σύνοδος των υπουργών αρμοδίων για την πολιτική συνοχής που διοργάνωσε η ελληνική προεδρία, Αθήνα, 24 Απριλίου 2014 Απολογισμός της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για μια έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. COM (2014) 130 final. 3

αστικής ανάπτυξης (τμήμα 4) και τη δυνητική μελλοντική πορεία με ερωτήσεις προς διαβούλευση (τμήμα 5). 1. ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΜΙΑΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ 1.1. Μια αστικοποιημένη ΕΕ με πόλεις που ευνοούν την ανάπτυξη και την αποτελεσματική χρήση των πόρων Σήμερα, περίπου 359 εκατ. άτομα, δηλαδή το 72% του συνολικού πληθυσμού της ΕΕ, κατοικούν σε πόλεις, κωμοπόλεις και προάστια. Παρότι η ταχύτητα μετατροπής επιβραδύνθηκε, το ποσοστό του αστικού πληθυσμού εξακολουθεί να αυξάνεται και είναι πιθανό να ξεπεράσει το 80% έως το 2050 4. Η συγκέντρωση των καταναλωτών, των εργαζομένων και των επιχειρήσεων σε έναν τόπο ή μια περιοχή, μαζί με τα επίσημα και ανεπίσημα θεσμικά όργανα που βρίσκονται στις πόλεις, μετατρέπουν στις αστικές περιοχές σε κάτι περισσότερο από απλά πληθυσμιακά κέντρα. Αποτελούν τα κέντρα κάθε είδους δραστηριότητας, και ιδίως της οικονομικής δραστηριότητας. Το 67% του ΑΕΠ της Ευρώπης παράγεται σε μητροπολιτικές περιφέρειες, ενώ ο πληθυσμός τους αντιπροσωπεύει μόνο το 59% του συνολικού ευρωπαϊκού πληθυσμού. Μια σύγκριση των οικονομικών επιδόσεων των ευρωπαϊκών πόλεων δείχνει ότι οι μεγάλες πόλεις έχουν καλύτερες επιδόσεις από τις υπόλοιπες 5 και ότι οι πρωτεύουσες και οι μεγάλες μητροπολιτικές περιφέρειες είχαν καλύτερες επιδόσεις κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης από μικρότερες μητροπολιτικές και μη περιφέρειες 6. Οι μικρές και οι μεσαίες πόλεις, ωστόσο, αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής επικράτειας και έχουν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην εδαφική ανάπτυξη και συνοχή. Στις πόλεις, επίσης, αντιμετωπίζονται αποτελεσματικότερα πολλές παγκόσμιες προκλήσεις. Οι πόλεις βρίσκονται για παράδειγμα σε ιδανική θέση για να συμβάλουν στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και των εκπομπών CO 2, καθώς η πυκνότητα των αστικών περιοχών επιτρέπει την ανάπτυξη μορφών στέγασης και μεταφορών μεγαλύτερης ενεργειακής απόδοσης. 1.2. Μη ικανοποιητικές επιδόσεις και συνεχιζόμενες προκλήσεις στις ευρωπαϊκές πόλεις Η συγκέντρωση πληθυσμού και δραστηριοτήτων δεν είναι ούτε αναγκαία ούτε αρκετή προϋπόθεση για την υψηλή ανάπτυξη. Υπάρχει σημαντική διαφορά στις επιδόσεις μεταξύ πρωτευουσών και των υπόλοιπων πόλεων. Υπάρχει, επίσης, μεγάλη διαφορά μεταξύ των δυτικών και των ανατολικών μη πρωτευουσών που δεν δικαιολογείται από το μέγεθος και μόνο. Ακόμη και συγκρίσιμου μεγέθους πόλεις με παρόμοιες βιομηχανικές δομές εντός του ίδιου κράτους μέλους παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές όσον αφορά τις οικονομικές και κοινωνικές επιδόσεις 7. Παρά το δυναμικό των πόλεων για την προώθηση της ανάπτυξης, τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας σημειώνονται στις πόλεις. Με την παγκοσμιοποίηση, την πρόσφατη κρίση και την πτώση στην μεταποιητική βιομηχανία, πολλές σε πόλεις απαξιώνονται οι 4 Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κοινό Κέντρο Ερευνών, EFGS, ΓΔ REGIO) 5 «Έκθεση για την κατάσταση των ευρωπαϊκών πόλεων», Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2010 6 «8η έκθεση προόδου για την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή», Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2013 7 http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/studies/pdf/citiesoftomorrow/citiesoftomorrow_economic.pdf 4

δεξιότητες του εργατικού δυναμικού και αυξάνονται οι χαμηλής ειδίκευσης θέσεις εργασίας στον τομέα των υπηρεσιών και οι φτωχοί εργαζόμενοι. Το ποσοστό του πληθυσμού που απειλείται από τη φτώχεια έχει αυξηθεί 8. Πολλές πόλεις αντιμετωπίζουν σημαντική αύξηση του κοινωνικού αποκλεισμού, του διαχωρισμού και της πόλωσης. Τα κέρδη από την αποτελεσματική χρήση των πόρων που καθίστανται δυνατά από τους συμπαγείς αστικούς οικισμούς υποσκελίζονται από την άναρχη εξάπλωση των αστικών περιοχών που θέτει τις δημόσιες υπηρεσίες υπό πίεση και μειώνει την εδαφική συνοχή. Σε πολλές πόλεις το περπάτημα, το ποδήλατο και οι δημόσιες συγκοινωνίες δεν αποτελούν επαρκώς ανεπτυγμένη εναλλακτική λύση στα αυτοκίνητα, με αποτέλεσμα τη συμφόρηση, την κακή ποιότητα του αέρα και την υψηλή ενεργειακή χρήση. Η ταχεία αστικοποίηση που οδηγεί σε μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμού και οι οικονομικές επενδύσεις σε ευάλωτες σε κινδύνους περιοχές είναι επίσης μια τάση που ενισχύει σημαντικά την ευπάθεια των πόλεων σε φυσικές και ανθρωπογενείς καταστροφές. Πολλές ευρωπαϊκές πόλεις υποφέρουν επίσης από την ανεπαρκή ικανότητα άσκησης και επίτευξης των (απαιτούμενων) διαρθρωτικών αλλαγών. Η οικονομική κρίση αποδυνάμωσε σημαντικά πολλές πόλεις, αυξάνοντας τις προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσουν με λιγότερους πόρους. Πολλές δευτερεύουσες πόλεις, ιδίως στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, αντιμετωπίζουν πολύπλοκη συρρίκνωση, τόσο με δημογραφική όσο και με οικονομική παρακμή, πράγμα το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε μια δίνη μείωσης των τοπικών φορολογικών εσόδων, σε χαμηλότερη ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες, σε απώλεια θέσεων εργασίας, σε μείωση της προσφοράς εργασίας και σε χαμηλότερες επενδύσεις, καθώς και σε μια συνολική απώλεια της ελκυστικότητας 9. Σε οικονομικά στάσιμες πόλεις, το κέντρο έχει εγκαταλειφθεί για τα ανεξέλεγκτα εξαπλούμενα προάστια. 1.3. Ένα κατακερματισμένο αστικό σύστημα Η Ευρώπη χαρακτηρίζεται από περισσότερο πολυκεντρικές και λιγότερο συγκεντρωμένες αστικές δομές απ ό,τι οι ΗΠΑ ή η Κίνα. Διαθέτει δύο μεγάλα πολεοδομικά συγκροτήματα (Παρίσι και Λονδίνο) έναν σημαντικό αριθμό μεγάλων αστικών περιφερειών ένα πυκνό δίκτυο μικρών και μεσαίων πόλεων και περιοχές με πολύ λίγα αστικά κέντρα. Η αστική της δομή μπορεί να περιγραφεί ως ένας συνδυασμός μεγάλων αστικών κέντρων και πολυκεντρικών αστικών δομών και διασκορπισμένης αστικοποίησης. Η εμφάνιση πολυκεντρικών (mega) αστικών περιφερειών, οι οποίες αποτελούνται από έναν ιστό μικρών και μεσαίων πόλεων χωρίς πραγματική λειτουργική και πολιτική βάση, είναι διογκούμενο φαινόμενο στην Ευρώπη 10. Η αυξανόμενη αναντιστοιχία μεταξύ των διοικητικών και των αστικών δομών μειώνει τη συνοχή και εξασθενίζει την ανταγωνιστικότητα λόγω ανεπαρκούς διακυβέρνησης και υποδομών 11. 8 «8η έκθεση προόδου για την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή», Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2013 9 10 11 «Αντίκτυπος των ευρωπαϊκών δημογραφικών τάσεων στην περιφερειακή και αστική ανάπτυξη.» Ουγγρική προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Βουδαπέστη 2011. http://ec.europa.eu/regional_policy/conferences/urban2014/doc/presentations/dg_urban_sandrobalducci.pdf «Τι καθιστά τις πόλεις πιο παραγωγικές; Στοιχεία σχετικά με τον ρόλο της αστικής διακυβέρνησης από πέντε χώρες του ΟΟΣΑ». Έγγραφα εργασίας του ΟΟΣΑ για την περιφερειακή ανάπτυξη, 2014/05 5

2. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 2.1. Εθνικές πολιτικές για τις αστικές περιοχές Οι αστικές πολιτικές ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό μεταξύ των κρατών μελών και λίγα μόνο έχουν αποκλειστικά υπουργεία και υπουργούς αστικών ζητημάτων. Η αστική πολιτική είναι συχνά η έμμεση συνέπεια νόμων πολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού και της συνδυασμένης παρέμβασης των τομεακών πολιτικών, και όχι ενός τομέα που διαθέτει πολιτική και στρατηγική διεύθυνση. Ο τρόπος διοίκησης των πόλεων, η αυτονομία τους, η ενδυνάμωσή τους και η συμμετοχή τους στην εθνική πολιτική επίσης διαφέρει σημαντικά από κράτος μέλος σε κράτος μέλος ο αριθμός των διοικητικών βαθμίδων και κυβερνητικών επιπέδων κυμαίνεται από δύο έως τέσσερα και ο πληθυσμιακός μέσος όρος του χαμηλότερου επιπέδου (κοινότητες ή δήμοι) κυμαίνεται από λιγότερο από 2.000 σε πάνω από 150.000. Σε ορισμένες χώρες έχουν συσταθεί συμπληρωματικές ενδιάμεσες δομές, όπως ομάδες πρωτοβάθμιας κυβέρνησης, για να διευκολυνθεί ο κοινός προγραμματισμός και η κοινή δράση γύρω από στρατηγικά θέματα ή κοινές υποδομές 12. Η ενδυνάμωση των πόλεων εντός των εθνικών συστημάτων διακυβέρνησης όσον αφορά την πολιτική αυτονομία και τον έλεγχο του προϋπολογισμού και της τοπικής φορολόγησης ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό. Σε ορισμένες χώρες, οι (μεγάλες) πόλεις λαμβάνουν ειδικό καθεστώς το οποίο αποφέρει πρόσθετους πόρους και αρμοδιότητες 13. Σε πολλά κράτη μέλη υπήρξε τάση αποκέντρωσης κατά τα τελευταία τριάντα έτη, ακόμη και αν η διαδικασία αυτή δεν συνοδεύεται πάντοτε με αντίστοιχη αύξηση των πόρων. 2.2. Διακυβερνητική συνεργασία για την αστική ανάπτυξη Τα κράτη μέλη συνεργάζονται για την αστική ανάπτυξη σε διακυβερνητική βάση, με την Προεδρία του Συμβουλίου να οργανώνει και να προεδρεύει σε συνεδριάσεις. Τα αποτελέσματα της διακυβερνητικής συνεργασίας είναι κυρίως έγγραφα που εγκρίθηκαν κατά τη διάρκεια άτυπων υπουργικών συνεδριάσεων, όπως ο Χάρτης της Λειψίας 14 και η δήλωση του Τολέδο 15. Ωστόσο, δεδομένου ότι δεν υπάρχει επίσημη σύνοδος του Συμβουλίου για την αστική πολιτική και η συμμετοχή των διαφόρων κρατών μελών ποικίλλει με την πάροδο του χρόνου, ο αντίκτυπος της διακυβερνητικής συνεργασίας για τις πολιτικές της ΕΕ και των κρατών μελών επίσης ποικίλλει. 2.3. Μια κοινή κατανόηση της αστικής ανάπτυξης στην Ευρώπη Από πλευράς στόχων, σκοπών και αξιών, υπάρχει ρητή συμφωνία σε ευρωπαϊκό επίπεδο σχετικά με τον χαρακτήρα της ευρωπαϊκής πόλης του μέλλοντος και τις αρχές στις οποίες πρέπει να βασίζεται η ιδανική ευρωπαϊκή πόλη. Οι εν λόγω αρχές μπορούν να βρεθούν στους στόχους της Συνθήκης, στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στο ευρωπαϊκό κοινωνικό πρότυπο. Υπάρχει, επίσης, συναίνεση μεταξύ των αρμόδιων για την αστική ανάπτυξη υπουργών για πιο συγκεκριμένους αστικούς στόχους και αξίες που αντικατοπτρίζονται στον Χάρτη της 12 13 14 15 Δεύτερη «Έκθεση για την κατάσταση των ευρωπαϊκών πόλεων», Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2010 ό.π. http://ec.europa.eu/regional_policy/archive/themes/urban/leipzig_charter.pdf http://www.eukn.org/dsresource?objectid=165782 6

Λειψίας 16 καθώς και για τον τρόπο με τον οποίο οι στόχοι αυτοί θα πρέπει να επιτευχθούν και τον καθοριστικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι πόλεις στην υλοποίηση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» όπως εκφράζεται στη δήλωση του Τολέδο. Το ίδιο ισχύει και για τις αρχές αστικής ανάπτυξης στο ευρωπαϊκό έδαφος όπως εκφράζονται στην Εδαφική Ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2020 (TA 2020) 17. Η πολιτική συνοχής της ΕΕ, μέσω των κοινοτικών πρωτοβουλιών URBAN 18 και της μετέπειτα ενσωμάτωσης της ολοκληρωμένης βιώσιμης αστικής ανάπτυξης σε περιφερειακά και εθνικά επιχειρησιακά προγράμματα 19, τροφοδοτεί τη διακυβερνητική διαδικασία με πρακτική εμπειρία. Όλα μαζί αποτελούν αυτό που είναι γνωστό ως το «χωροταξικό κεκτημένο». Οι πόλεις του αύριο 20 συνθέτουν τις αρχές του ευρωπαϊκού μοντέλου βιώσιμης αστικής ανάπτυξης με βάση τη συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο, τον Χάρτη της Λειψίας, τη δήλωση του Τολέδο και την Εδαφική Ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2020. Οι ευρωπαϊκές πόλεις πρέπει να είναι τόποι προηγμένης κοινωνικής προόδου πλατφόρμες για δημοκρατία, πολιτιστικό διάλογο και ποικιλότητα τόποι πράσινης, οικολογικής ή περιβαλλοντικής αναγέννησης και σημεία έλξης και κινητήρες της οικονομικής ανάπτυξης. Η ευρωπαϊκή αστική εδαφική ανάπτυξη θα πρέπει να αντικατοπτρίζει τη βιώσιμη ανάπτυξη της Ευρώπης με γνώμονα την ισορροπημένη οικονομική ανάπτυξη και την ισορροπημένη εδαφική οργάνωση με μια πολυκεντρική αστική δομή να περιέχει ισχυρά περιφερειακά κέντρα που παρέχουν ικανοποιητική προσβασιμότητα σε υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος να χαρακτηρίζεται από συμπαγή οικιστική διάρθρωση με περιορισμένη διασπορά οικοδομών στο τοπίο και να απολαμβάνει ένα υψηλό επίπεδο προστασίας και ποιότητας του περιβάλλοντος γύρω από τις πόλεις. 2.4. Η σημερινή αστική πολιτική της ΕΕ Η Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μετονομάστηκε σε «Περιφερειακής Πολιτικής και Αστικής Ανάπτυξης» το 2012. Με τον τρόπο αυτόν αναγνωρίστηκε το γεγονός ότι οι πόλεις πρέπει να αναλάβουν πλήρως τον ρόλο τους για την οικονομική, κοινωνική και εδαφική ανάπτυξη της ΕΕ, όπως και η απόδειξη της ισχυρής αστικής διάστασης των πολιτικών της ΕΕ, ιδίως στον τομέα της περιφερειακής πολιτικής. Εκτιμάται ότι το 50% τουλάχιστον του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), περίπου 80-90 δισ. ευρώ, θα επενδυθούν στις αστικές περιοχές με την ενσωμάτωση των επιχειρησιακών προγραμμάτων για τη χρηματοδοτική περίοδο 2014-20, και τουλάχιστον το 5% των εθνικών κονδυλίων του ΕΤΠΑ προορίζονται για την ολοκληρωμένη βιώσιμη αστική ανάπτυξη ώστε να διασφαλιστεί ότι αποτελεί προτεραιότητα σε όλα τα κράτη μέλη. Η δικτύωση και οι 16 17 18 19 20 http://ec.europa.eu/regional_policy/archive/themes/urban/leipzig_charter.pdf http://www.eu-territorial-agenda.eu/reference%20documents/final%20ta2020.pdf http://ec.europa.eu/regional_policy/archive/urban2/index_en.htm http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docoffic/2007/working/urban_dimension_en.pdf http://ec.europa.eu/regional_policy/archive/conferences/citiesoftomorrow/index_en.cfm 7

ανταλλαγές μεταξύ πόλεων και θα συνεχίσουν να προωθούνται από την επόμενη γενιά του προγράμματος URBACT 21. Αλλά η αστική ανάπτυξη δεν υποστηρίζεται μόνο μέσω της περιφερειακής πολιτικής της ΕΕ και των διαρθρωτικών ταμείων. Ένας αυξανόμενος αριθμός τομεακών πολιτικών της ΕΕ απευθύνονται ρητώς στις αστικές περιοχές: οι πολιτικές για την ενέργεια, την κοινωνία της πληροφορίας, το περιβάλλον, την κλιματική αλλαγή, την εκπαίδευση και τον πολιτισμό, τις μεταφορές κ.λπ. υποστηρίζουν πρωτοβουλίες όπως η «Πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης», η «ευρωπαϊκή σύμπραξη καινοτομίας έξυπνων πόλεων και κοινοτήτων», το «Βραβείο Πράσινης Πρωτεύουσας», το «Σύμφωνο των δημάρχων» και «Δήμαρχοι για την προσαρμογή». Πολλές άλλες πρωτοβουλίες και οδηγίες της ΕΕ στοχεύουν εμμέσως στις αστικές περιοχές, για παράδειγμα, οδηγίες για τον θόρυβο και την ποιότητα του αέρα, μεταναστευτικές πολιτικές, μέτρα για τη μείωση της κυκλοφοριακής συμφόρησης, κ.λπ., οι οποίες, αν και όχι αυτό καθαυτό αστικές, αφορούν κυρίως αστικές περιοχές και υλοποιούνται από πόλεις 22. 2.5. Το αστικό δυναμικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί καλύτερα Οι πόλεις διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην υλοποίηση των πολιτικών της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Αλλά η τρέχουσα πρακτική της χάραξης πολιτικής τόσο σε εθνικό όσο και σε επίπεδο ΕΕ δεν αξιοποιούν πάντοτε πλήρως τη διαθέσιμη εμπειρογνωμοσύνη σε επίπεδο πόλης ή δεν αναγνωρίζουν τον σημαντικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι τοπικές αρχές στην επίτευξη των στόχων πολιτικής που καθορίζονται σε άλλα επίπεδα διακυβέρνησης. Μολονότι οι πόλεις κερδίζουν αναγνώριση ως βασικοί παράγοντες και η αστική διάσταση αποκτά συνεχώς μεγαλύτερη προβολή, η κατάσταση παραμένει προβληματική. Η πολυεπίπεδη διακυβέρνηση δεν λειτουργεί πάντοτε καλά και η ενσωμάτωση των πολιτικών σε όλους τους τομείς πέραν των διοικητικών συνόρων είναι δύσκολο να επιτευχθεί. Η ισχυρή τομεακή εστίαση των πολιτικών στόχων μειώνει τη δυνατότητα για συνέργειες μεταξύ τομέων και αποδυναμώνει την κυριότητα από τις ίδιες τις πόλεις. Η κατακερματισμένη χάραξη πολιτικής έχει παγιωθεί σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης και είναι δύσκολο να σπάσει καθώς οι σκοποί και οι στόχοι, όπως και οι δείκτες για τη μέτρηση των αποτελεσμάτων, τείνουν επίσης να είναι τομεακοί. Ο ανεπαρκής συντονισμός μεταξύ των διαφόρων πεδίων της τομεακής νομοθεσίας και των επιπέδων διακυβέρνησης (τοπικό, περιφερειακό και εθνικό) μπορεί να καταστήσει δύσκολο για τις πόλεις το να συμμορφώνονται με τις οδηγίες της ΕΕ, π.χ. σε τομείς όπως η ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα 23. 3. ΕΚΚΛΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΝΑ ΑΣΤΙΚΟ ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΕΕ 3.1. Μια προ πολλού αναγνωρισμένη ανάγκη για ένα αστικό θεματολόγιο της ΕΕ Ήδη στην ανακοίνωση του 1997 με τίτλο «Προς ένα πρόγραμμα για το αστικό περιβάλλον στην Ευρωπαϊκή Ένωση» 24, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστήριξε ότι χρειάζονταν νέες προσπάθειες για την ενίσχυση ή την αποκατάσταση του ρόλου των 21 22 23 24 http://urbact.eu/ http://ec.europa.eu/regional_policy/urban/portal/index_en.cfm http://www.eea.europa.eu/publications/air-implementation-pilot-2013 «Προς ένα πρόγραμμα για το αστικό περιβάλλον στην Ευρωπαϊκή Ένωση», COM(97)197 final 8

ευρωπαϊκών πόλεων ως τόπων κοινωνικής και πολιτιστικής ολοκλήρωσης, ως πηγών οικονομικής ευημερίας και βιώσιμης ανάπτυξης και ως βάσεων της δημοκρατίας. Έκτοτε έχει σημειωθεί εξέλιξη όσον αφορά το πεδίο εφαρμογής των παρεμβάσεων πολιτικής της ΕΕ σε αστικές περιοχές και η αστική ανάπτυξη έχει γίνει πιο εμφανές χαρακτηριστικό της διαδικασίας χάραξης πολιτικής της ΕΕ. Επιπλέον, η Συνθήκη της Λισαβόνας πρόσθεσε την εδαφική συνοχή στους στόχους της ΕΕ και ενίσχυσε την πολυεπίπεδη διακυβέρνηση. Ωστόσο, ο κατακερματισμός της πολιτικής εξακολουθεί να υφίσταται, η πολυπλοκότητα των αστικών προκλήσεων αυξήθηκε, και ο ρόλος του τοπικού επιπέδου στη χάραξη και εφαρμογή πολιτικών στην ΕΕ εξακολουθεί να αποτελεί θέμα προς συζήτηση. Αυτό αντικατοπτρίζεται τα τελευταία χρόνια στις επαναλαμβανόμενες εκκλήσεις για ένα πρόγραμμα για το αστικό θεματολόγιο στην ΕΕ. 3.2. Επαναλαμβανόμενες εκκλήσεις για ένα αστικό θεματολόγιο της ΕΕ Το 2011 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε ψήφισμα που υποστηρίζει την ενίσχυση της αστικής διάστασης των πολιτικών της ΕΕ και της διακυβερνητικής συνεργασίας για την αστική ανάπτυξη πολιτικών, κάνοντας έκκληση για ένα κοινό πρόγραμμα εργασίας ή ευρωπαϊκό αστικό θεματολόγιο. Επίσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υπογράμμισε την ανάγκη για μεγαλύτερη συμμετοχή των πόλεων σε αυτές τις διαδικασίες. Στα μέσα του 2013, μια ομάδα κρατών μελών υπό την ηγεσία των Κάτω Χωρών και του Βελγίου υπέβαλε πρόταση για ένα αστικό θεματολόγιο στο πλαίσιο της διακυβερνητικής συνεργασίας για την αστική ανάπτυξη, η οποία προωθήθηκε από τη λιθουανική, την ελληνική και την ιταλική Προεδρία του Συμβουλίου. Στα τέλη του 2013 η Επιτροπή των Περιφερειών ξεκίνησε τη δική της γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα «Προς ένα ολοκληρωμένο αστικό θεματολόγιο για την ΕΕ». Η γνωμοδότηση καλεί για ένα νέο ολοκληρωμένο αστικό θεματολόγιο για την ΕΕ με την αστική διάσταση σε διαρθρωτική βάση στις ευρωπαϊκές πολιτικές και στην ευρωπαϊκή νομοθεσία. Στις αρχές του 2014 η ομάδα Ευρωπαϊκές Πόλεις υποστήριξαν το αστικό θεματολόγιο της ΕΕ ώστε να διασφαλιστεί ο καλύτερος συντονισμός των πολιτικών, η ενσωμάτωση των στόχων αστικής ανάπτυξης σε ένα μεγαλύτερο αριθμό πολιτικών, να υπάρξει καλύτερη ισορροπία των προτεραιοτήτων στα ευρωπαϊκά επενδυτικά προγράμματα, να ενισχυθεί ο απευθείας διάλογος μεταξύ των πόλεων και της Επιτροπής και να δοθεί ένας ισχυρότερος συντονιστικός ρόλος στον επίτροπο αρμόδιο για την περιφερειακή πολιτική. Πολλές οργανώσεις ενδιαφερομένων εμφανίστηκαν μετά το φόρουμ CITIES με ρητές εκκλήσεις μέσω εγγράφων θέσης. Το Συμβούλιο Ευρωπαϊκών Δήμων και Περιφερειών (CEMR) κάνει έκκληση για ένα αστικό θεματολόγιο της ΕΕ που θα διευκολύνει την πρόσβαση και την ενεργό συμμετοχή όλων των τύπων πόλεων μικρών, μεσαίων και μεγάλων πόλεων στη διαδικασία χάραξης πολιτικής, θα αναγνωρίζει τον ρόλο των λειτουργικών περιφερειών και την ανάγκη για καλύτερο συντονισμό των πολιτικών. Το δίκτυο Energy Cities επιβεβαιώνει την ανάγκη να διαμορφωθεί και να εφαρμοστεί ένα αστικό θεματολόγιο της ΕΕ για να αξιοποιηθεί το πλήρες δυναμικό των τοπικών αρχών και να τοποθετηθεί η εδαφική συνοχή στο επίκεντρο των πολιτικών της ΕΕ. Οι υπουργοί που είναι αρμόδιοι για την πολιτική συνοχής συναντήθηκαν στην Αθήνα τον Απρίλιο του 2014 για να συζητήσουν ένα αστικό θεματολόγιο της ΕΕ. Τα κράτη μέλη αναγνώρισαν επίσης τη ζήτηση και τις προσδοκίες των ενδιαφερόμενων για την ανάπτυξη ενός αστικού θεματολογίου της ΕΕ και την προθυμία τους να συμμετάσχουν στη διαδικασία. 9

4. Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Το 2050 αναμένεται ότι το 67% του παγκόσμιου πληθυσμού θα μένει σε αστικές περιοχές. Οι αστικές περιοχές θα αυξήσουν τον πληθυσμό τους κατά 2,6 δισ. άτομα και οι αγροτικές περιοχές θα χάσουν 300 εκατομμύρια, και τούτο θα πραγματοποιηθεί κυρίως στον αναπτυσσόμενο κόσμο 25. Η αστικοποίηση αυτή έχει τη δυνατότητα να αποφέρει πλούτο και ευημερία σε μεγάλους πληθυσμούς, αλλά κρύβει και κινδύνους δημιουργίας παραγκουπόλεων και θυλάκων ακραίας ένδειας, μη βιώσιμων κοινωνικών, περιβαλλοντικών και εδαφικών προτύπων ανάπτυξης. Είναι ζωτικής σημασίας η διαδικασία αυτή να προχωρήσει σε μια όσο το δυνατόν πιο βιώσιμη κατεύθυνση, δεδομένου ότι οι εξελίξεις αυτές θα έχουν παγκόσμιες επιπτώσεις στην οικονομία, το κλίμα και την κοινωνική σταθερότητα και θα γίνουν επίσης αισθητές στην Ευρώπη. Η αυξανόμενη συνειδητοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει η αστική ανάπτυξη αντικατοπτρίζεται στις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ, στη διεθνή συνεργασία και στην αναπτυξιακή βοήθεια. Στην πρόσφατη ανακοίνωσή της με τίτλο «Ενδυνάμωση των τοπικών αρχών στις χώρες εταίρους για τη βελτίωση της διακυβέρνησης και την ενίσχυση των αποτελεσμάτων στον τομέα της ανάπτυξης» 26, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπογραμμίζει τον αποφασιστικό ρόλο των τοπικών αρχών σε αστικές περιοχές για την αντιμετώπιση των αναπτυξιακών προκλήσεων. Στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για την αναπτυξιακή ατζέντα μετά το 2015, η αστική ανάπτυξη έχει καταστεί βασικό θέμα. Το πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για τους ανθρώπινους οικισμούς, UN Habitat, ζήτησε επίσης από την ΕΕ να συμβάλει για πρώτη φορά σε παγκόσμιο διάλογο σχετικά με το μέλλον της αστικής ανάπτυξης, σε κοινή συμβολή στη διάσκεψη Habitat III 27. Η συνεισφορά της ΕΕ θα βασιστεί προφανώς στον προβληματισμό της σχετικά με το πρόγραμμα της ΕΕ για τις δικές της πόλεις, το οποίο θα αποτελέσει τη βάση για μια κοινή συνεισφορά στη διεθνή συζήτηση. Επιπλέον, οι εν εξελίξει διαπραγματεύσεις για μια μελλοντική παγκόσμια συμφωνία για το κλίμα στο πλαίσιο της σύμβασης πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (UNFCCC) δείχνουν αυξανόμενο ενδιαφέρον για την αστική ανάπτυξη και τον ρόλο των πόλεων. 5. ΠΡΟΩΘΩΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΕΕ Πριν από την προώθηση του αστικού θεματολογίου, υπάρχει ακόμα ανάγκη να καθοριστεί με σαφήνεια ο σκοπός και το σκεπτικό του, η μορφή που θα μπορούσε να λάβει και ο τρόπος με τον οποίο θα μπορούσε να λειτουργήσει. Ένα αστικό θεματολόγιο της ΕΕ δεν μπορεί να διατυπωθεί σε στεγανά θα πρέπει να είναι πλήρως ευθυγραμμισμένο με τους συνολικούς στόχους και τη στρατηγική της ΕΕ, ιδιαίτερα την αναθεωρημένη στρατηγική «Ευρώπη 2020». Θα πρέπει επίσης να συνδυαστεί με τις εθνικές πολιτικές και τα εθνικά αστικά θεματολόγια. Κοινή γνώμη μεταξύ πολλών ενδιαφερόμενων μερών αποτελει το ότι ένα αστικό θεματολόγιο της ΕΕ πρέπει να σέβεται την αρχή της επικουρικότητας και να μην βασίζεται σε νέα νομοθεσία. 25 26 27 «World Urbanization Prospects: The 2011 Revision» (Προοπτικές της παγκόσμιας αστικοποίησης: η αναθεώρηση του 2011), Ηνωμένα Έθνη, Υπηρεσία Οικονομικών και Κοινωνικών Υποθέσεων/Τμήμα πληθυσμού, Νέα Υόρκη 2012 COM (2013) 280 final. http://mirror.unhabitat.org/categories.asp?catid=831 10

5.1. Γιατί χρειαζόμαστε ένα αστικό θεματολόγιο της ΕΕ Ένα αστικό θεματολόγιο της ΕΕ θα μπορούσε να ανταποκρίνεται σε διάφορους στόχους. Ένα αστικό θεματολόγιο της ΕΕ θα μπορούσε να χρησιμεύσει για τη βελτίωση της ποιότητας, της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητας των πολιτικών μέσω του καλύτερου συντονισμού των πολιτικών, παραγόντων και επιπέδων διακυβέρνησης και της καλύτερης κατανόησης των πλαισίων αστικής ανάπτυξης στον σχεδιασμό και την εφαρμογή των πολιτικών. Θα μπορούσε να ενισχύσει τη συμμετοχή και την ανάληψη ευθύνης των πόλεων στη χάραξη πολιτικής και της εφαρμογής της σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο. Θα μπορούσε να υποστηρίξει την ικανότητα των πόλεων για μετάβαση και διαρθρωτικές αλλαγές για τη διασφάλιση βιώσιμων αστικών οικονομιών και μια κοινωνικά, περιβαλλοντικά και εδαφικά βιώσιμη ανάπτυξη των αστικών περιοχών. Μέσω της σύνδεσής του με ολιστικούς τοπικούς αναπτυξιακούς στόχους θα μπορούσε να φέρει πιο κοντά στους πολίτες τη διαδικασία χάραξης πολιτικής της ΕΕ. Τέλος, θα μπορούσε να συμβάλει στην ενίσχυση των πολιτικών της ΕΕ για την ανάπτυξη και να αποτελέσει το μέσο για την προαγωγή παγκόσμιων ζητημάτων βιωσιμότητας. Οι περισσότερες πολιτικές της ΕΕ έχουν άμεσα ή έμμεσα αστική διάσταση. Ωστόσο, υπάρχει περιθώριο για βελτίωση και μεγαλύτερη δέσμευση και συνεργασία μεταξύ των διαφόρων επιπέδων διακυβέρνησης, και μια ισχυρότερη έμφαση σε προτεραιότητες αστικής πολιτικής σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο χάραξης πολιτικής. Ένα σημαντικό πρώτο βήμα για τον ενδεχόμενο ορισμό ενός αστικού θεματολογίου της ΕΕ θα είναι να προσδιοριστεί αν υπάρχουν αδυναμίες που πρέπει να αντιμετωπιστούν σε επίπεδο ΕΕ. Q1. Ποια είναι το κύριο σκεπτικό για το αστικό θεματολόγιο της ΕΕ; Πού μπορεί η δράση της ΕΕ να προσφέρει τη μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία; Ποια στοιχεία της αστικής ανάπτυξης θα ωφεληθούν από μια πιο συντονισμένη προσέγγιση μεταξύ των διαφόρων τομέων και επιπέδων διακυβέρνησης; 5.2. Ποιο θα πρέπει να είναι το αστικό θεματολόγιο της ΕΕ; Εκείνοι που έχουν συμβάλει στη συζήτηση έως τώρα υποδηλώνουν ότι το «πρόγραμμα» θα μπορούσε να συνεπάγεται μια νέα μέθοδο εργασίας για την εξασφάλιση της συνοχής. Άλλα κράτη μέλη πρότειναν ότι θα πρέπει να λάβει τη μορφή στρατηγικής με προτεραιότητες για το απώτερο μέλλον και επιχειρησιακές κατευθυντήριες γραμμές για το άμεσο μέλλον. Ένα αστικό θεματολόγιο της ΕΕ θα μπορούσε να εστιάσει σε ένα περιορισμένο αριθμό σημαντικών ευρωπαϊκών κοινωνικών προκλήσεων, όπως η μείωση των εκπομπών CO 2, η κλιματική προσαρμογή, η κοινωνική ένταξη ή η δημογραφική αλλαγή. Προκλήσεις μπορεί να θεωρηθούν αυτές που έχουν ειδική αστική σημασία και επείγοντα χαρακτήρα, ή αυτές για τις οποίες η συμμετοχή των πόλεων είναι πρωταρχικής σημασίας για την επίτευξη αποτελεσμάτων. Τα κράτη μέλη εξέφρασαν, για παράδειγμα, την ικανοποίησή τους για την πρωτοβουλία της Ελληνικής Προεδρίας να προωθήσει την «αστική φτώχεια» ως έναν ειδικό τομέα εργασίας για τη συμβολή της διακυβερνητικής συνεργασίας στο αστικό θεματολόγιο της ΕΕ. Το Σύμφωνο των Δημάρχων αναφέρεται συχνά ως υπόδειγμα για τη συμμετοχή των πόλεων στην υλοποίηση των στόχων της ΕΕ που θα μπορούσαν δυνητικά να χρησιμοποιηθούν σε άλλους τομείς. Ωστόσο, ένα πιο φιλόδοξο αστικό θεματολόγιο της ΕΕ επιδιώκει να παράσχει ένα πλαίσιο για να εξασφαλίσει τη συνοχή σε μια ποικιλία πρωτοβουλιών και πολιτικών, π.χ. 11

με τη διασφάλιση ότι οι τομεακές πολιτικές και τα μέσα είναι συνεπή και αλληλοενισχύονται. Q2. Θα πρέπει ένα αστικό θεματολόγιο της ΕΕ να επικεντρώνεται σε περιορισμένο αριθμό αστικών προκλήσεων; Ή θα πρέπει να παράσχει ένα γενικό πλαίσιο που να εστιάζει την προσοχή στην αστική διάσταση των πολιτικών της ΕΕ σε όλους τους τομείς, ενισχύοντας τον συντονισμό μεταξύ των τομεακών πολιτικών, των πόλεων, των εθνικών και ευρωπαϊκών παραγόντων; 5.3. Ορισμός του πεδίου εφαρμογής και του επίκεντρου των εργασιών Έχει ήδη πραγματοποιηθεί σημαντικό νομοθετικό έργο με σκοπό τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού μοντέλου αστικής ανάπτυξης, μέσω της διακυβερνητικής συνεργασίας για την αστική ανάπτυξη και ιδίως μέσω της διαδικασίας προβληματισμού της Επιτροπής «Πόλεις του αύριο» 28, που απαιτεί ευρεία συναίνεση. Θα ήταν δυνατόν να προβλεφθεί περαιτέρω δράση προκειμένου να καθοριστούν σαφέστερα οι στόχοι και τα καθήκοντα για συγκεκριμένους τομείς και παράγοντες. Q3. Το ευρωπαϊκό μοντέλο αστικής ανάπτυξης όπως εκφράζεται μέσω των «Πόλεων του αύριο» αποτελεί επαρκή βάση για να προωθηθούν οι εργασίες σχετικά με το αστικό θεματολόγιο της ΕΕ; 5.4. Ενίσχυση της συμμετοχής και της συνευθύνης των πόλεων όσον αφορά τις πολιτικές της ΕΕ Πολλά ενδιαφερόμενα μέρη και οργανώσεις ενδιαφερομένων επί αστικών θεμάτων των πόλεων θεωρούν ότι ένα αστικό θεματολόγιο της ΕΕ θα μπορούσε να γίνει μέσο για τη βελτίωση της συμμετοχής των πόλεων και των πολιτικών τους ηγετών στη διαδικασία χάραξης πολιτικής της ΕΕ και την εφαρμογή της πολιτικής. Διακυβεύονται πολλά ζητήματα ένα από αυτά είναι να εξασφαλιστεί ότι οι ανησυχίες των ενδιαφερόμενων επί αστικών θεμάτων μερών λαμβάνονται υπόψη στην ανάπτυξη τομεακών πρωτοβουλιών πολιτικής σε επίπεδο ΕΕ. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με την καλύτερη χρήση των ήδη υφιστάμενων εργαλείων ώστε να υπάρχει συμμετοχή και διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους φορείς κατά τη χάραξη των πολιτικών της ΕΕ (όπως οι εκτιμήσεις αντικτύπου, οι διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη ή οι αξιολογήσεις). Ορισμένοι πρότειναν την επιλογή ύπαρξης μιας πλατφόρμας ενδιαφερομένων μερών για την εκτίμηση της συνοχής και του αντικτύπου των πολιτικών σε επίπεδο ΕΕ στις αστικές περιοχές, ιδίως σε σχέση με την αναθεωρημένη στρατηγική «Ευρώπη 2020». Μια άλλη πτυχή είναι ο ρόλος θα μπορούσαν να διαδραματίσουν οι πόλεις στον καθορισμό στόχων πολιτικής τόσο σε εθνικό όσο και σε ενωσιακό επίπεδο και σε ποιο βαθμό οι ενωσιακοί και οι εθνικοί στόχοι αντανακλούν τις ανάγκες σε επίπεδο πόλης. Αυτό αφορά τόσο τον τρόπο με τον οποίο οι γενικοί στόχοι (όπως οι στόχοι της στρατηγικής «Ευρώπη 2020») μετατρέπονται σε ειδικούς τομεακούς στόχους, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο θα μεταφερθούν σε εθνικές πολιτικές. 28 ό.π., σ. 3. 12

Q4. Πώς μπορούν τα ενδιαφερόμενα επί αστικών θεμάτων μέρη να συμβάλουν καλύτερα στις διαδικασίες ανάπτυξης και εφαρμογής πολιτικών σε επίπεδο ΕΕ; Πρέπει οι πόλεις να συμμετέχουν περισσότερο στη διαμόρφωση πολιτικών σε περιφερειακό, εθνικό και ενωσιακό επίπεδο; Πώς όμως; 5.5. Καλύτερη κατανόηση των διαδικασιών αστικής ανάπτυξης Ένας από τους στόχους του αστικού θεματολογίου της ΕΕ θα πρέπει να είναι η χάραξη πολιτικής η οποία θα αντικατοπτρίζει καλύτερα την αστική πραγματικότητα. Οι πόλεις εξελίσσονται διαρκώς και η ορθή χάραξη πολιτικής πρέπει να βασίζεται σε μια βαθύτερη κατανόηση και πιο αποτελεσματική διάδοση γνώσης και εμπειρίας. Υπάρχει ήδη μια σειρά πρωτοβουλιών της ΕΕ και των κρατών μελών, όπως το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», το ευρωπαϊκό δίκτυο παρατηρήσεων για τη χωρική ανάπτυξη και συνοχή (ESPON), το πρόγραμμα δικτύου για την αστική ανάπτυξη (URBACT), η πρωτοβουλία κοινού προγραμματισμού «Η Ευρώπη των πόλεων», το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Γνώσεων για τις αστικές περιοχές (EUKN - European Urban Knowledge Network), κ.λπ. Η Επιτροπή συνεργάζεται στενά με τον ΟΟΣΑ για την ανάπτυξη ενός εναρμονισμένου ορισμού των αστικών περιοχών, καθώς και την καλύτερη κατανόηση της δυναμικής των μητροπολιτικών περιοχών. Επίσης αναπτύσσει γεωδεδομένα για την παρακολούθηση της ανάπτυξης των αστικών περιοχών. Η διαθεσιμότητα των γνώσεων και των δεδομένων δεν φαίνεται ότι είναι το βασικό πρόβλημα. Αντιθέτως, είναι η χρήση, η κοινή κατανόηση και η ανταλλαγή γνώσεων από τους αρμόδιους για τη χάραξη πολιτικής σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης που πρέπει να ενισχυθούν. Επίσης, ο συντονισμός της ανάπτυξης της γνωσιακής βάσης ενδέχεται να έχει περιθώρια βελτίωσης. Q5. Ποιοι είναι οι καλύτεροι τρόποι για να υποστηριχτεί μια ισχυρότερη αστική και εδαφική γνωσιακή βάση και η ανταλλαγή εμπειριών; Ποια συγκεκριμένα στοιχεία της γνωσιακής βάσης πρέπει να ενισχυθούν ώστε να βελτιωθεί η υποστήριξη της χάραξης πολιτικής; 5.6. Διασφάλιση της εφαρμογής του αστικού θεματολογίου της ΕΕ Η εφαρμογή του αστικού θεματολογίου της ΕΕ δεν μπορεί να γίνει μόνο σε επίπεδο ΕΕ. Πολλές πτυχές της αντιμετωπίζονται καλύτερα σε τοπικό, περιφερειακό ή εθνικό επίπεδο, ενώ ορισμένα ζητήματα δεν εμπίπτουν στις αρμοδιότητες της ΕΕ. Η εφαρμογή του αστικού θεματολογίου της ΕΕ θα πρέπει επίσης να βασίζεται στην αλληλεπίδραση μεταξύ των διαφόρων επιπέδων πολιτικής και μεταξύ διαφόρων τομέων πολιτικής. Θα πρέπει να εξεταστεί ως προς τον τρόπο με τον οποίο η διακυβερνητική συνεργασία και άλλες διεργασίες πολιτικής μπορούν να λειτουργήσουν καλύτερα μαζί καλύτερα για την επίτευξη μεγαλύτερου αντικτύπου. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ποιον ρόλο πρέπει να διαδραματίσουν οι διάφοροι παράγοντες σε διάφορα επίπεδα διακυβέρνησης και το πώς μπορεί να υποστηριχθεί η αλληλεπίδραση και η ανταλλαγή. Q6. Ποιος θα πρέπει να είναι ο ρόλος του τοπικού, του περιφερειακού, του εθνικού και του ευρωπαϊκού επιπέδου στον καθορισμό, την κατάρτιση και την εφαρμογή του αστικού θεματολογίου της ΕΕ; Εάν επιθυμείτε να συμβάλετε στον διάλογο σχετικά με το αστικό θεματολόγιο της ΕΕ, μπορείτε να το πράξετε ηλεκτρονικά ακολουθώντας τις οδηγίες στην ιστοσελίδα: 13

http://ec.europa.eu/eusurvey/runner/pc_eu_urb_agenda Λάβετε υπόψη σας ότι η παρούσα διαβούλευση θα είναι ανοικτή μέχρι τις 26 Σεπτεμβρίου 2014. 14