Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Πέμπτη 8 Δεκεμβρίου Ελληνική Οικονομία ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ

Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Πέμπτη 8 Δεκεμβρίου 2011 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Ελληνική Οικονομία Οι πιο σημαντικές εξελίξεις όσον αφορά την Ελληνική οικονομία στο προηγούμενο 7ήμερο ήταν οι ακόλουθες: Πρώτον, εγκρίθηκε τελικά και από το ΔΝΤ η καταβολή της 6 ης δόσης, ύψους 8,0 δις, του δανείου των 110 δις του Μαΐου 2010, δηλαδή του 1 ου Πακέτου Χρηματοδοτικής Στήριξης προς την Ελλάδα (ΠΧΣ Ι). Η εξέλιξη αυτή είναι εξαιρετικά σημαντική διότι συνεπάγεται την θετική κρίση των δανειστών μας για τη δυνατότητα της Ελλάδος: (1) Να ολοκληρώσει τις διαδικασίες που απαιτούνται για την πλήρη υλοποίηση των αποφάσεων της Συνόδου Κορυφής της Ζώνης του Ευρώ της 26 ης Οκτωβρίου 2011 για την εξασφάλιση και του 2 ου Πακέτου Χρηματοδοτικής Στήριξής της (ΠΧΣ ΙΙ) από τη Ζώνη του Ευρώ, το ΔΝΤ και τους Ιδιώτες δανειστές της. (2) Να εφαρμόσει με συνέπεια το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2012-2015 (ΜΠΔΣ) για την ολοκλήρωση της δημοσιονομικής της προσαρμογής με την επίτευξη των αναγκαίων πρωτογενών πλεονασμάτων και για την ολοκλήρωση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που είναι αναγκαίες για την ενίσχυση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας και για την είσοδο της χώρας σε πορεία αυτοδύναμης ανάπτυξης. Σημειώνεται ότι η πολύ μεγάλη καθυστέρηση που σημειώθηκε έως ότου αποφασιστεί τελικά η καταβολή της 6 ης δόσης είχε εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις στο οικονομικό κλίμα στην ελληνική οικονομία και συνέβαλε στην εμβάθυνση της ύφεσης το 2011 και στη δημιουργία πρόσθετων προβλημάτων στο χρηματοοικονομικό σύστημα της χώρας. Δεύτερον, ψηφίσθηκε από τη Βουλή ο Προϋπολογισμός του 2012 που προβλέπει την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος ύψους 1,1% του ΑΕΠ το 2012, από πρωτογενές έλλειμμα ύψους - 1,8% του ΑΕΠ το 2011 και -4,7% του ΑΕΠ το 2010. Οι εξαιρετικά θετικές προσδοκίες, όμως, που δημιουργήθηκαν από την ψήφιση του Π2012 περιορίζονται ουσιαστικά από την ανακοίνωση της νέας σημαντικής πτώσης των καθαρών εσόδων του Τακτικού Προϋπολογισμού (ΤΠ) κατά -13,3% σε ετήσια βάση τον Νοέμβριο του 2011. Η εξέλιξη είναι δύσκολο να εξηγηθεί, δεδομένου ότι κατά τον μήνα αυτό ήταν σε εφαρμογή τα σημαντικά νέα μέτρα που ελήφθησαν εντός του 2011 για σημαντική αύξηση των εσόδων του ΤΠ στο 2 ο 6μηνο. 11. Η εξέλιξη αυτή δεν μπορεί να αποδοθεί και πάλι στην ύφεση που πράγματι επιβαρύνει την ελληνική οικονομία το 2011. Η επίπτωση της ύφεσης είχε ήδη ληφθεί υπόψη κατά την κατάρτιση του Π2011 που προέβλεπε καθαρά έσοδα ΤΠ ύψους 55,56 δις και στη συνέχεια η εκτίμηση για την επίπτωση της ύφεσης αυξήθηκε σημαντικά με τη νέα πτώση του στόχου για τα καθαρά έσοδα του ΤΠ στα 54,04 δις στο ΜΠΔΣ 2011-2015, το οποίο για την επίτευξη αυτού του νέου στόχου προέβλεπε πρόσθετα μέτρα αύξησης των εσόδων το 2011 ύψους 2,85 δις. Επιπλέον, η εκτίμηση για την επίπτωση της ύφεσης αυξήθηκε περαιτέρω με τη νέα μείωση του στόχου για τα καθαρά έσοδα του ΤΠ το 2011 στα 51,3 δις που προβλέπεται στον Π2012, παρά τη λήψη τον Σεπτ.-Οκτ. 2011 και νέων μέτρων αύξησης των εσόδων ύψους άνω των 3,5 δις για το 2011 και το 2012. Είναι προφανές, επίσης, ότι η βαθύτερη του αναμενόμενου ύφεση που πλήττει την ελληνική οικονομία, με την εκτιμώμενη πτώση του πραγματικού ΑΕΠ να διαμορφώνεται σε άνω του - 6,0% το 2011 σε σχέση με -3,5% στην αρχή του έτους, δεν οφείλεται στην αύξηση των φορολογικών βαρών κατά μέσο όρο, διότι τα τελευταία απλά δεν αυξήθηκαν, παρά τη μεγάλη επιβάρυνση των συνεπών φορολογουμένων. Έναντι αρχικού στόχου για αύξηση κατά 8,3%, τα καθαρά έσοδα του ΤΠ ήταν σημαντικά μειωμένα κατά -5% στο 11μηνο του 2011 σε σχέση με πέρυσι, ενώ η μείωση του ονομαστικού ΑΕΠ για το 2011 προβλέπεται να διαμορφωθεί σε -4,0%. Συνεπώς, η κύρια γενεσιουργός αιτία της ύφεσης είναι η πτώση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης και του επιχειρηματικού κλίματος που επιδρά αρνητικά στην συνολική ζήτηση. Και η εμπιστοσύνη στην προοπτική δημοσιονομικής προσαρμογής, και τελικώς, εξόδου από την κρίση, δεν πρόκειται να βελτιωθεί χωρίς πρόοδο στο μέτωπο της πάταξης της φοροδιαφυγής και της ανασυγκρότησης και ανόρθωσης του φοροεισπρακτικού μηχανισμού της χώρας. Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι η μεγάλη πτώση των εσόδων της γενικής κυβέρνησης το 2011, παρά την σημαντικά αυξημένη επιβάρυνση των συνεπών φορολογουμένων, οφείλεται αφενός στην επιδείνωση του φαινομένου της φοροδιαφυγής και της εισφοροδιαφυγής από μεγάλες κατηγορίες φορολογουμένων και αφετέρου στην εντεινόμενη αδυναμία των φορολογικών αρχών της χώρας να ελέγξουν αυτό το φαινόμενο. Οι διαδικασίες υλοποίησης του μέτρου της εργασιακής εφεδρείας και της εξόδου για συνταξιοδότηση ενός σημαντικού αριθμού εργαζομένων στις ανωτέρω υπηρεσίες κατά τον μήνα Νοέμβριο 2011 ενδέχεται να συνέβαλε στη μείωση των καθαρών εσόδων του ΤΠ κατά τον μήνα αυτό. Ωστόσο, η δυσλειτουργία των φορολογικών υπηρεσιών έως σήμερα ήταν ήδη δεδομένη. Δεν είναι υπόθεση ενός μηνός. Συνεπώς, η άμεση αποκατάσταση της ομαλής λειτουργίας αυτών των υπηρεσιών αποτελεί σήμερα πρώτη προτεραιότητα για τη χώρα. Η έξοδος από την επώδυνη δημοσιονομική κρίση στην οποία βρίσκεται σήμερα η Ελλάδα δεν είναι δυνατή χωρίς τη σημαντική διεύρυνση (και όχι συρρίκνωση, όπως συνέβη το 2010 και το 2011) της φορολογικής βάσης ώστε να συμπεριλάβει το σύνολο των υπόχρεων σε φορολογία φυσικών και νομικών προσώπων, ιδιαίτερα δε το σύνολο των μη-μισθωτών. Επίσης, απαιτείται, ακόμη και για λόγους φορολογικής δικαιοσύνης, η έγκαιρη είσπραξη σημαντικού μέρους

των βεβαιωμένων ληξιπρόθεσμων φορολογικών οφειλών (άνω των 42 δις), καθώς και η βεβαίωση και είσπραξη των φόρων από τις πολυάριθμες εκκρεμείς φορολογικές υποθέσεις στις οποίες καθυστερεί ακόμη και η καταβολή του παρακρατημένου ΦΠΑ. Θα πρέπει δηλαδή να εισπραχθούν τα έσοδα από την τεράστια φοροδιαφυγή και εισφοροδιαφυγή που έχει επιδεινωθεί σημαντικά στη χώρα μας από το 2002, για να φτάσει μάλιστα σε προκλητικά για την κοινωνία ύψη το 2010 και το 2011. Η έξοδος από την κρίση δεν μπορεί να βασιστεί μόνο στις πλάτες των συνεπών φορολογουμένων. Απαιτείται η συμβολή όλων ανεξαιρέτως. Η έξαρση της φοροδιαφυγής και της εισφοροδιαφυγής εύπορων φορολογουμένων (ιδιωτών και επαγγελματιών) που τελευταία καλύπτονται πίσω από τις εισοδηματικές δυσκολίες που πράγματι αντιμετωπίζουν άλλοι φορολογούμενοι. Αν συνεχιστεί αυτό το φαινόμενο και δεν αποκατασταθεί έγκαιρα η ομαλή ροή των φορολογικών εσόδων και των εσόδων από εισφορές στα ασφαλιστικά ταμεία, τότε θα περιοριστούν αναγκαστικά περαιτέρω η απασχόληση και οι μισθοί στο δημόσιο τομέα και οι, ήδη σημαντικά μειωμένες, κοινωνικές παροχές που προσφέρει το κράτος, συμπεριλαμβανομένων της εκπαίδευσης, της υγείας, των συντάξεων, των κοινωνικών επιδομάτων και άλλων παροχών. Κάλυψη αυτών των δημοσίων δαπανών με δανεισμό δεν είναι πλέον δυνατή. Ειδικότερα, η παρότρυνση ή η υπόθαλψη πρακτικών μη πληρωμής θεσπισμένων φόρων, ή του αντιτίμου των υπηρεσιών που προσφέρει το κράτος ισοδυναμεί με άμεση επιβολή περικοπών στην απασχόληση, στους μισθούς και τις κοινωνικές παροχές από τον Δημόσιο Τομέα, Παγκόσμια Οικονομία Σε εξαιρετικά κρίσιμη φάση βρίσκεται η διαδικασία αντιμετώπισης της κρίσης χρέους στη Ζώνη του Ευρώ, εν όψει της Συνόδου Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των χωρών της Ζώνης του Ευρώ κατά το 2ήμερο της 9 ης και 10 ης Δεκεμβρίου 2011. Οι αγορές φαίνεται να έχουν διαμορφώσει ισχυρές προσδοκίες για την ύπαρξη ενός ουσιαστικού και ολοκληρωμένου πακέτου μέτρων αντιμετώπισης της κρίσης. Το πακέτο αυτό θα βασίζεται αφενός στην πρόσφατη συμφωνία της Γαλλίας και της Γερμανίας για την προώθηση σημαντικών μέτρων και διαδικασιών ενίσχυσης της δημοσιονομικής πειθαρχίας τουλάχιστον μεταξύ των 17-χωρών μελών της Ζώνης του Ευρώ και ενδεχομένως και μεταξύ του συνόλου των χωρών μελών της ΕΕ-27 και, αφετέρου, στη διαφαινόμενη ουσιαστική δραστηριοποίηση της ΕΚΤ, σε συνδυασμό με το EFSF και (ενδεχομένως) και το ΔΝΤ, στην προσπάθεια αντιμετώπισης της κρίσης στη βάση του νέου πλαισίου λειτουργίας της Ζώνης του Ευρώ με σημαντικά ενισχυμένη δημοσιονομική πειθαρχία. Ειδικότερα, οι διαφαινόμενοι δύο βασικοί πυλώνες αντιμετώπισης της κρίσης δημοσίου χρέους και γενικότερα της κρίσης εμπιστοσύνης στις χρηματοοικονομικές αγορές της Ευρώπης και όχι μόνο, διαμορφώνονται ως ακολούθως: Βασική επιδίωξη θα είναι η ενίσχυση της ενοποίησης της δημοσιονομικής πολιτικής των χωρών μελών της Ζώνης του Ευρώ. Αυτό θα επιτευχθεί μέσω μιας ταχείας μερικής τροποποίησης της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έτσι ώστε να ενισχυθεί ουσιαστικά ο βαθμός συμμόρφωσης των κρατών μελών στους κανόνες δημοσιονομικής πειθαρχίας που επιβάλλονται από το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Θα ενισχυθεί αποφασιστικά ο εποπτικός ρόλος των οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης επί των κρατικών προϋπολογισμών των κρατών μελών και θα θεσπιστεί ένα αποτελεσματικό σύστημα αυτομάτων κυρώσεων για τις χώρες μέλη που δεν τηρούν τους βασικούς δημοσιονομικούς κανόνες. Επιπλέον, η αποτελεσματικότητα του νέου συστήματος θα ενισχυθεί με την κατάργηση της αρχής της ομοφωνίας για τη λήψη αποφάσεων επί θεμάτων δημοσιονομικής πολιτικής και με τη θέσπιση της αρχής της πλειοψηφίας. Αυτό ουσιαστικά σημαίνει περαιτέρω περιορισμό της εθνικής κυριαρχίας και στον τομέα άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής (όχι φορολογικής πολιτικής ή πολιτικής κατανομής των κρατικών δαπανών), όπως ήταν αναγκαίο εξ αρχής σε μια νομισματική ένωση όπως η Ζώνη του Ευρώ. Τέλος, η Γαλλία και η Γερμανία τάσσονται τώρα υπέρ της ενεργοποίησης του μόνιμου Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) από το 2012 και μάλιστα χωρίς καμιά πρόβλεψη για συμβολή και του ιδιωτικού τομέα στη χρηματοδοτική στήριξη από αυτόν τον Οργανισμό των χωρών μελών που θα αντιμετωπίζουν πρόβλημα. Η συμβολή του ιδιωτικού τομέα (το γνωστό PSI plus) στη χρηματοδοτική στήριξη της Ελλάδος με βάση τις αποφάσεις της 26 ης Οκτωβρίου 2011 ήταν, σύμφωνα με τις σημερινές απόψεις των ηγετών της Γερμανίας και της Γαλλίας, ειδική περίπτωση που δεν θα εφαρμοστεί ποτέ για καμιά άλλη Ευρωπαϊκή χώρα στο μέλλον! Η εξασφάλιση της δημοσιονομικής πειθαρχίας στις χώρες της Ζώνης του Ευρώ, εκτιμάται ότι μπορεί να δώσει τη δυνατότητα στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (EKT) να παίξει ουσιαστικότερο ρόλο, από ότι έως σήμερα, στην σταθεροποίηση των αγορών ομολόγων και γενικότερα των χρηματοοικονομικών αγορών των χωρών της Ζώνης του Ευρώ. Ειδικότερα, συζητείται η χρηματοδότηση του ΔΝΤ από την ΕΚΤ και από τις Εθνικές Τράπεζες των χωρών της Ζώνης του Ευρώ (NCBs) για να έχει το τελευταίο τη δυνατότητα να παρεμβαίνει στις αγορές κρατικών ομολόγων χωρών της ΖτΕ, μετά από συμφωνία συγκεκριμένων προϋποθέσεων επιβολής μέτρων δημοσιονομικής προσαρμογής από τις ενδιαφερόμενες χώρες. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να υπερκεραστεί η θεσμική αδυναμία της ΕΚΤ να χρηματοδοτεί απευθείας (στην πρωτογενή αγορά) τις χώρες μέλη που αντιμετωπίζουν προβλήματα κάλυψης των χρηματοδοτικών τους αναγκών σε αποδεκτό κόστος. Το ΔΝΤ μπορεί να το κάνει αυτό επιβάλλοντας τις αναγκαίες προϋποθέσεις (conditionality) στις χώρες που το επιθυμούν, αρκεί 2

να έχει εξασφαλίσει τους αναγκαίους πόρους από τις Κεντρικές Τράπεζες. Αναμφίβολα το επίκεντρο των συζητήσεων στη Σύνοδο Κορυφής θα είναι η προαναφερθείσα ενοποίηση της διαδικασίας άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής, με στόχο τη σημαντική μείωση του δημοσίου χρέους των χωρών με υπερβολικά μεγάλο δημόσιο χρέος (πολύ πάνω από το 60% του ΑΕΠ) και την αποτροπή της αύξησης του χρέους άλλων χωρών με τη διατήρηση υψηλών δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Από την άλλη πλευρά, ενεργοποίηση της ΕΚΤ στην προσπάθεια αντιμετώπισης της κρίσης χρέους θα στηριχθεί στα μέτρα που θα ληφθούν και στις εύλογες προσδοκίες που θα δημιουργηθούν για εξασφάλιση της δημοσιονομικής πειθαρχίας και θα πραγματοποιηθεί με δική της πρωτοβουλία. Τα ανωτέρω μέτρα απαιτούν εύστοχο σχεδιασμό και συνέπεια και αποφασιστικότητα στην εφαρμογή τους. Ωστόσο, συνέβαλαν στη σχετική σταθεροποίηση των αγορών, παρά το ότι το εύθραυστο επενδυτικό κλίμα λίγες ώρες πριν την έναρξη της Συνόδου Κορυφής, επιβαρύνθηκε και πάλι από την ανακοίνωση της εταιρίας αξιολογήσεων S&P s να θέσει υπό καθεστώς παρακολούθησης για πιθανή υποβάθμιση 16-χώρες μέλη της Ζώνης του Ευρώ (πλην της Ελλάδας που έχει ήδη την κατώτατη αξιολόγηση CC). Στις χώρες που τίθενται υπό καθεστώς παρακολούθησης περιλαμβάνονται και αυτές με την άριστη αξιολόγηση ΑΑΑ (Γερμανία, Γαλλία, Αυστρία, Ολλανδία, Λουξεμβούργο, Φινλανδία) οι οποίες κινδυνεύουν να υποβαθμιστούν κατά μία βαθμίδα, ενώ οι υπόλοιπες χώρες θα μπορούσαν να υποβαθμιστούν έως και δύο βαθμίδες. Εάν ο οίκος αξιολόγησης προβεί τελικά σε κίνηση υποβάθμισης αυτή αναμένεται να επηρεάσει αρνητικά την πιστοληπτική διαβάθμιση δημοσίου χρέους ύψους 6 τρις. Η S&P s δήλωσε επίσης ότι εξετάζει το ενδεχόμενο υποβάθμισης της πιστοληπτικής διαβάθμισης και του Ταμείου EFSF κατά 1 ή 2 βαθμίδες. Το μέγεθος της υποβάθμισης θα εξαρτηθεί από το αν θα υποβαθμιστούν οι χώρες της Ευρωζώνης που αξιολογούνται με AAA. Σε ένα άλλο επίπεδο, η κρίση χρέους που πλήττει τη ΖτΕ έχει επηρεάσει και τις αναπτυξιακές της προοπτικές, αλλά ακόμη και αναπτυξιακές προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας. Ήδη ο ΟΟΣΑ στην πρόσφατη εξαμηνιαία έκθεση του, αναθεώρησε προς τα κάτω το ρυθμό ανάπτυξης των 34 - χωρών μελών του, ο οποίος αναμένεται τώρα να διαμορφωθεί στο 1,9% το 2011 (από 2,3% που ήταν η προηγούμενη εκτίμηση) και σε 1,6% το 2012 (από 2,8%). Ειδικότερα, και ο ΟΟΣΑ θεωρεί ότι η τυχόν επιδείνωση της κρίσης χρέους και της αναπτυξιακής πορείας της ΖτΕ θα επηρεάσει αρνητικά και την αναπτυξιακή προοπτική της οικονομίας των ΗΠΑ. Για το λόγο αυτό τόσο η Κυβέρνηση των ΗΠΑ όσο και η FED δείχνουν εξαιρετικό ενδιαφέρον στην προσπάθεια των αρχών της Ζώνης του Ευρώ για λήψη των αναγκαίων μέτρων για έγκαιρη έξοδο από την κρίση. Καθοριστικής σημασίας ήταν, άλλωστε, και η πρωτοβουλία της FED να δημιουργήσει μαζί με άλλες κεντρικές τράπεζες και την ΕΚΤ μια ικανοποιητική πηγή ρευστότητας σε δολάρια για τις ευρωπαϊκές τράπεζες. Σε αυτά τα πλαίσια μια σχετικά εύθραυστη βελτίωση σημειώνεται στις περισσότερες χρηματιστηριακές αγορές. Ο δείκτης μεταβλητότητας του EuroStoxx 50, ο οποίος καταγράφει την επενδυτική ανησυχία για την πορεία των ευρωπαϊκών χρηματιστηρίων διαμορφώθηκε στις 5.12.2011 στις 35,97 μονάδες έναντι 37,08 μονάδων στις 30.11.2011, καθώς οι προσδοκίες για μια ικανοποιητική λύση στην κρίση χρέους της ΖτΕ επανέφεραν την ηρεμία στις αγορές. Η υποχώρηση των χρηματιστηριακών τιμών την προηγούμενη εβδομάδα αντιστράφηκε πρόσφατα, αφού ο διεθνής χρηματιστηριακός δείκτης MSCI World, ανέκαμψε στις 305,26 μον. την 5.12.2011, από 300,45 μονάδες στις 30.11.2011. Θετική εικόνα εμφάνισαν όμως και οι αγορές ομολόγων. Οι αποδόσεις των ευρωπαϊκών ομολόγων εμφάνισαν τάσεις αποκλιμάκωσης, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τα 10ετή ιταλικά ομόλογα των οποίων η απόδοση από το 7,50% στις 30.11.2011 διαμορφώθηκε στο 6,23% στις 6.12.2011. Η μείωση της απόδοσης του ιταλικού 10ετούς ομολόγου θεωρείται απαραίτητη, καθώς η διατήρηση του άνω του 7% καθιστάει απαγορευτική την προσφυγή στις αγορές με δεδομένο ότι οι δανειακές ανάγκες της Ιταλίας ανέρχονται στα 220 δις το 2012. ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΠΕΡΙΘΩΡΙΩΝ 10ΕΤΩΝ ΟΜΟΛΟΓΩΝ (ENANTI ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ) Ελλάδα Ιρλανδία * Πορτογαλία Ισπανία Ιταλία 5/12/2011 2.768 715 1.143 313 378 1/12/2011 2.833 714 1.191 370 450 15/11/2011 2.885 676 978 471 527 Πηγή: Reuters-τιμές κλεισίματος * αφορά 9ετές ομόλογο Εν τω μεταξύ η ΕΚΤ μείωσε τις αγορές ομολόγων στη δευτερογενή αγορά στα 3,66 δις την εβδομάδα που έληξε την 2.12.2011, έναντι 8,58 δις το αμέσως προηγούμενο πενθήμερο με αποτέλεσμα το σύνολο των αγορών από τις 10.5.2011 να ανέλθει σε 207,0 δις. Η πολιτική παρεμβάσεων στην αγορά ομολόγων αναμένεται να διατηρηθεί μέχρι να αποκατασταθεί το κλίμα εμπιστοσύνης στην αγορά. Το δε μέγεθος των παρεμβάσεων θα προσδιοριστεί από την αλλαγή ή όχι στάσης της ΕΚΤ, όπως προαναφέρθηκε. Στο πλαίσιο αυτό, οι αγορές αναμένουν στις 8.12 και νέα μείωση του παρεμβατικού επιτοκίου της ΕΚΤ κατά 0,25 π.μ. στο 1,0% και ενδεχομένως αλλαγή πολιτικής για την παροχή χρηματοδότησης προς τις τράπεζες πέραν του ενός έτους καθώς και στη βάση αποδοχής ενεχύρων μικρότερης εξασφάλισης. Στην πραγματική οικονομία στις ΗΠΑ, η απρόσμενη θετική πορεία των δεικτών υπευθύνων προμηθειών PMI στο Σικάγο και ISM στη μεταποίηση και αλλά και στους κλάδους εκτός της μεταποίησης και η σημαντική αύξηση των νέων θέσεων εργασίας βοήθησαν στην ανάκαμψη της ψυχολογίας και των δεικτών καταναλωτικών προσδοκιών. Οι εργοστασιακές παραγγελίες μειώθηκαν κατά -0,4% σε μηνιαία βάση τον Οκτ. 11, έναντι μείωσης -0,1% τον Σεπ. 11 ενώ οι παραγγελίες εξαιρουμένων των μεταφορών 3

αυξήθηκαν κατά 0,2% σε μηνιαία βάση τον Οκτ. 11, από +0,9% τον Σεπ. 11. Ενθαρρυντικά είναι τα μηνύματα από τον ιδιωτικό τομέα για την ανεργία και τις θέσεις απασχόλησης. Η απασχόληση στον μη αγροτικό τομέα αυξήθηκε ικανοποιητικά κατά 120.000 τον Νοέμ. 11, ενώ οι θέσεις εργασίας στον ιδιωτικό τομέα αυξήθηκαν κατά 140.000, ενώ αναθεωρήθηκε αυξητικά και η αύξηση της απασχόλησης κατά τους προηγούμενους δύο μήνες. Η αύξηση των προσλήψεων συνέβαλε στην πτώση του ποσοστού ανεργίας στο 8,6% τον Νοέμ. 11, από 9,0% τον προηγούμενο μήνα. Η παραγωγικότητα της εργασίας αυξήθηκε κατά 2,3% σε ετήσια βάση στο 3ο 3μηνο 11, έναντι -0,1% στο 2ο 3μηνο 11. Η διαφαινόμενη ανάκαμψη της αγοράς εργασίας, πιθανότατα θα ενισχύσει την κατανάλωση. Οι αιτήσεις για εγγραφή στα ταμεία ανεργίας αυξήθηκαν κατά 6 χιλ. την εβδομάδα μέχρι 26.11.2011, σε σχέση με την προηγούμενη εβδομάδα με αποτέλεσμα να διαμορφωθούν στις 402 χιλ.. Στην αγορά ακινήτων, οι επικείμενες πωλήσεις κατοικιών κατέγραψαν τον Οκτ. 11 άνοδο 10,4% σε μηνιαία βάση, έναντι μικρότερης μείωσής τους κατά -4,6% τον Σεπτ. 11. Τα χαμηλά επιτόκια των στεγαστικών δανείων συμβάλλουν θετικά στην ανάκαμψη της αγοράς αυτής. Στη ΖτΕ, οι δείκτες PMI στη μεταποίηση και στις υπηρεσίες υποχώρησαν περαιτέρω και τον Νοέμ.11. Ενθαρρυντικό στοιχείο αποτελεί η αύξηση των λιανικών πωλήσεων τον Οκτ. 11 κατά 0,4% σε μηνιαία βάση από -0,6% τον Σεπ. 11. Όσον αφορά τον πληθωρισμό στη ΖτΕ παρά τη διατήρηση στο 3,0% και τον Νοέμ 11, όπως τον Οκτ. 11 εκτιμάται ότι θα αρχίσει να υποχωρεί από τον Δεκ. 11. Στην αγορά εργασίας, διατηρούνται οι δυσμενείς συνθήκες με αποτέλεσμα η ανεργία να διαμορφωθεί στο 10,3% τον Οκτ. 11, ήτοι το υψηλότερο επίπεδο από τον Ιούν. 98, από 10,2% τον Σεπ. 11. Ωστόσο δεν αναμένεται άμεση βελτίωση της καταστάσεως, καθώς οι περισσότερες κυβερνήσεις των χωρών της ΖτΕ εφαρμόζουν πολιτικές εξυγίανσης των δημοσιονομικών τους. Ο χαμηλός ρυθμός αύξησης της πιστωτικής επέκτασης και η αβεβαιότητα που επικρατεί στην διατραπεζική αγορά εμποδίζουν την εξομάλυνση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, γεγονός που αναμένεται να οδηγήσει την ΕΚΤ σε χαλάρωση της νομισματικής της πολιτικής στην μηνιαία συνεδρίαση του ΔΣ της στις 8.12.2011, με μείωση του βασικού επιτοκίου κατά 25 bps στο 1%. Επίσης αναμένεται και η δημοσιοποίηση μιας σειράς μέτρων για τη στήριξη των αναγκών χρηματοδότησης των τραπεζών. Αν και τα οικονομικά στοιχεία από τη Γερμανία, έχουν αιφνιδιάσει ευχάριστα τους αναλυτές η πλειοψηφία των στοιχείων από τις υπόλοιπες χώρες εξακολουθεί να επιβεβαιώνει την εκτίμηση περί συρρίκνωσης της οικονομικής δραστηριότητας στο σύνολο της ΖτΕ. Αναμφίβολα στο διεθνές οικονομικό περιβάλλον εμφανίζονται σημάδια εξασθένισης των αναπτυξιακών ρυθμών. Στην παρούσα φάση η οικονομία των ΗΠΑ εμφανίζει τάσεις ανάκαμψης κόντρα στους ρυθμούς επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας ενώ αρκετές Κεντρικές Τράπεζες έχουν αρχίσει να προσανατολίζονται σε χαλάρωση της νομισματικής τους πολίτικης δρώντας προληπτικά και δημιουργώντας αναπτυξιακά αναχώματα. Σε αυτά τα πλαίσια η ΤτΑυστραλίας μείωσε στις αρχές της τρέχουσας εβδομάδας, το βασικό της επιτόκιο για 2 ο συνεχή μήνα κατά 0,25% με αποτέλεσμα να διαμορφωθεί στο 4,25%. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Ελληνική Οικονομία Πιστωτική Επέκταση: Η τραπεζική χρηματοδότηση προς το σύνολο του εγχώριου ιδιωτικού τομέα (επιχειρήσεις, ελεύθεροι επαγγελματίες και νοικοκυριά) ήταν και πάλι μειωμένη κατά -2,2% σε ετήσια βάση τον Οκτ. 11, όπως και τον Σεπτ. 11, από -1,3% τον Αύγ. 11, 0,0% τον Δεκ. 10, έναντι +1,0% τον Οκτ. 10. Η καθαρή ροή της χρηματοδότησης προς τον εγχώριο ιδιωτικό τομέα ήταν αρνητική κατά 510 εκατ., τον Οκτ. 11, έναντι αρνητικής καθαρής ροής 491 εκατ. τον Οκτ. 10. Οι δυσμενείς συνθήκες χρηματοδότησης του ιδιωτικού τομέα εξακολουθούν να συνδέονται με την αρνητική εξέλιξη των παραγόντων που επηρεάζουν την προσφορά και τη ζήτηση τραπεζικών δανείων και ειδικότερα με τη μείωση των ιδιωτικών καταθέσεων κατά το 2μηνο Σεπτ.-Οκτ. 2011. Ειδικότερα, εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις στο τραπεζικό σύστημα της χώρας είχαν: α) οι μεγάλες καθυστερήσεις που σημειώθηκαν όσον αφορά την καταβολή της 6 ης δόσης του δανείου των 110 δις και η συνεπαγόμενη κατακόρυφη πτώση του οικονομικού κλίματος της χώρας με δημιουργία ακόμη και προσδοκιών για έξοδο από το ευρώ, β) η μεγάλη υστέρηση στον τομέα της είσπραξης των καθαρών εσόδων του ΤΠ και των εσόδων από εισφορές στα ασφαλιστικά ταμεία που θέτει υπό αμφισβήτηση την ικανότητα της χώρας για επίτευξη της αναγκαίας δημοσιονομικής προσαρμογής και γ) οι συνεχείς υποτιμητικές αναφορές στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα, σύμφωνα με τις οποίες το εθνικό συμφέρον επιτάσσει την κρατικοποίηση και ουσιαστικά την εξαφάνιση της περιουσίας των σημερινών μετόχων των τραπεζών. Από την ανάλυση της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας, προκύπτει αύξηση σε ετήσια βάση της χρηματοδότησης προς τον Ηλεκτρισμό- Φωταέριο-Ύδρευση» (+12,4%), τη Ναυτιλία (+1,0%) και τη Βιομηχανία (+0,3%). Αντίθετα, αρνητικός ήταν ο ρυθμός μεταβολής της χρηματοδότησης στις Μεταφορές πλην Ναυτιλίας κατά -9,0%, στο Εμπόριο κατά -5,5%, στη Γεωργία κατά -4,7%, στις Κατασκευές κατά -2,8% και ακόμη και στον Τουρισμό κατά -0,1%. 4

Χρηματοδότηση προς τον Ιδιωτικό Τομέα (ετήσιοι ρυθμοί μεταβολής) Οκτ.'11 Σεπτ.'11 Δεκ'10 Οκτ.'10 Σύνολο ιδιωτικού τομέα -2,2-2,2 0,0 1,0 Α. Επιχειρήσεις -0,4-0,9 1,1 2,2 -Γεωργία -4,7-4,2 1,1 0,8 -Βιομηχανία 0,3 0,5-2,0-0,8 -Εμπόριο -5,5-5,3-3,5-1,9 -Τουρισμός -0,1-0,8 2,9 4,3 -Ναυτιλία 1,0 1,2 4,2 7,3 -Κατασκευές -2,8-2,1 1,9 2,7 -Ηλεκτρισμός-Φωταέριο-Ύδρευση 12,4 11,1 21,6 23,7 -Μεταφορές, Επικοινωνίες πλήν Ναυτιλίας -9,0-11,9-9,2-0,5 Β. Ελεύθεροι Επαγγελματίες -5,7-5,1 0,3 0,1 Γ. Νοικοκυριά -3,6-3,1-1,2-0,1 -Καταν/κή Πίστη + Λοιπά Καταν/κά -6,2-5,5-3,2-1,9 -Στεγαστικά Δάνεια -2,4-2,1-0,3 0,7 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Ο ρυθμός μεταβολής των δανείων προς τα Νοικοκυριά σημείωσε περαιτέρω μείωση στο -3,6% τον Οκτ. 11 από -3,1% τον Σεπτ. 11, -1,2% τον Δεκ. 10, έναντι -0,1% τον Οκτ. 10. Ο ρυθμός μεταβολής των καταναλωτικών δανείων υποχώρησε σε -6,2% τον Οκτ. 11 από -5,5% τον Σεπτ. 11-3,2% τον Δεκ. 10 και -1,9% τον Οκτ. 10, ενώ και ο αντίστοιχος ρυθμός των στεγαστικών δανείων μειώθηκε περαιτέρω στο -2,4% τον Οκτ. 11, έναντι πτώσης του κατά -2,1% τον Σεπτ. 11, -0,3% τον Δεκ. 10 και +0,7% τον Οκτ. 10. Η αρνητική ροή των καταναλωτικών δανείων είναι κυρίως αποτέλεσμα της πτώσης της ζήτησης για διαρκή (σε μεγάλο βαθμό εισαγόμενα) καταναλωτικά αγαθά, ιδιαίτερα δε της μεγάλης πτώσης της αγοράς επιβατικών αυτοκινήτων, η οποία, ωστόσο, ανέκαμψε τον Νοέμ. 11. Επίσης, ο ρυθμός μείωσης των πιστώσεων προς τους ελεύθερους επαγγελματίες και τις ατομικές επιχειρήσεις επιταχύνθηκε στο -5,7% τον Οκτ. 11, έναντι -5,1% τον Σεπτ. 11. Σημειώνεται η μεγάλη αύξηση των καταναλωτικών και των στεγαστικών δανείων σε καθυστέρηση ως προς το σύνολο των καταναλωτικών και των στεγαστικών δανείων στο 24% και 11,9% αντίστοιχα τον Ιούν. 11, από 20,0% και 10,3% αντίστοιχα τον Δεκ. 10. Επίσης, το ποσοστό των δανείων σε καθυστέρηση στα επιχειρηματικά δάνεια ανήλθε στο 11,2% τον Ιούν. 11, από 8,8% τον Δεκ. 10 (Τράπεζα της Ελλάδος, Ενδιάμεση Έκθεση για τη Νομισματική Πολιτική, Νοέμβριος 2011). Η εξέλιξη της τραπεζικής χρηματοδότησης στους επόμενους μήνες θα εξαρτηθεί από τον βαθμό βελτίωσης του μακροοικονομικού περιβάλλοντος στη χώρα, ο οποίος θα προσδιοριστεί με τη σειρά του από τον βαθμό επιτυχίας στην εφαρμογή του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2011-2015 και των αποφάσεων της Συνόδου Κορυφής της 26 ης Οκτωβρίου 2011 για το 2 ο Πακέτο Χρηματοδοτικής Στήριξης της Ελλάδος. Όσο καθυστερεί η δημοσιονομική προσαρμογή, κυρίως λόγω των συνεχιζόμενων υστερήσεων στα καθαρά έσοδα του ΤΠ και στα έσοδα από ασφαλιστικές εισφορές, τόσο θα καθυστερεί και η αναγκαία αποκατάσταση της εμπιστοσύνης και η επιστροφή καταθέσεων στο τραπεζικό σύστημα της χώρας. Τόσο θα καθυστερεί επομένως η ανάκαμψη της χρηματοδότησης του ιδιωτικού τομέα της χώρας και η ανάκαμψη της οικονομίας. Επίσης η ενίσχυση της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων θα εξαρτηθεί από την αύξηση της εισροής κοινοτικών πόρων μέσω των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ και τη βελτίωση των προοπτικών για ανάκαμψη των επενδύσεων μέσω της προώθησης των επενδύσεων που συγχρηματοδοτούνται σε μεγάλο βαθμό από τα διαρθρωτικά ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δείκτες Εμπιστοσύνης Επιχειρήσεων (ΙΟΒΕ): Ο Δείκτης Οικονομικού Κλίματος στην Ελλάδα (ΙΟΒΕ) βελτιώθηκε ελαφρά τον Νοέμ. 11, αλλά διατηρείται στο πολύ χαμηλό επίπεδο των 68,6 μον., έναντι 67,5 μον. τον Οκτ. 11 (1990-2010=100) και έναντι 74,8 τον Νοέμ. 10. Η άνοδος του δείκτη οικονομικού κλίματος προέρχεται από την ελαφρά άνοδο της Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης και τη μικρή βελτίωση των προσδοκιών στις Κατασκευές. Η βελτίωση της οικονομικού κλίματος εκπορεύεται εν πολλοίς από την ενίσχυση του εσωτερικού πολιτικού κλίματος μετά τον σχηματισμό της Κυβέρνησης Συνεργασίας στα τέλη Νοεμβρίου 2011, ενώ μεγαλύτερη βελτίωση αναμένεται τον Δεκ. 11 μετά την έγκριση τελικά της καταβολής της 6 ης δόσης του δανείου των 110 δις του Μαΐου 2010. Ειδικότερα από την εξέλιξη των σχετικών δεικτών επιχειρηματικών και καταναλωτικών προσδοκιών του ΙΟΒΕ προκύπτουν τα ακόλουθα: α) Στη Βιομηχανία, ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών υποχώρησε για 3 ο κατά σειρά μήνα στο 72,6 τον Νοέμ. 11 από 74,0 τον Οκτ. 11(1996-2006=100), 76,2 τον Σεπτ. 11, έναντι 74,6 τον Νοέμ. 10. Η επιδείνωση στις επιχειρηματικές προσδοκίες στη Βιομηχανία προήλθε από τη μείωση των εκτιμήσεων για την εξέλιξη της στο προσεχές 3μηνο: (1) Της παραγωγής (Νοέμ. 11: -16,84, Οκτ. 11: -12,17, Σεπτ. 11: -8,82, Αύγ. 11: -2,42), (2) των πωλήσεων (Νοέμ. 11: -12,53, Οκτ. 11: -12,55, Σεπτ. 11: -3,49, Αύγ. 11: -1,17) και (3) ακόμη και των εξαγωγών (Νοέμ. 11: -6,35, Οκτ. 11: -5,86, Σεπτ. 11: 1,98, Αυγ. 11: 16,37), πιθανόν λόγω και της υποβάθμισης των προσδοκιών για την ανάπτυξη των Ευρωπαϊκών οικονομιών στο τελευταίο 3μηνο. 11. Αντίθετα, αυξήθηκε το ποσοστό χρησιμοποίησης εργοστασιακού δυναμικού, αποφεύγοντας έτσι την ιστορικά χαμηλή επίδοση του Οκτ. 11 (Νοέμ. 11: 66,9%, Οκτ. 11: 66,0, Σεπτ. 11: 67,0, Αυγ. 11: 67,4) και οριακά ο δείκτης υπευθύνων προμηθειών (Νοέμ. 11: 40,9, Οκτ. 11: 40,3, Σεπτ. 11: 43,2, Αύγ. 11: 43,3). β) Το Λιανικό Εμπόριο, ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών είχε μικρή κάμψη τον Νοέμ. 11 στο 59,7 μετά από τη σταθερή ανοδική τάση των πέντε προηγουμένων μηνών. Η επίδοση πάντως του Νοεμ. 11 είναι ανώτερη τα περυσινής (Νοέμ. 10: 55,3). Παράλληλα αμβλύνθηκε σημαντικά η πτώση του όγκου των λιανικών πωλήσεων στο -2% το 3 ο 3μηνο. 11 σε ετήσια βάση, έναντι -9,1% και -14,0% το 2 ο και 1 ο 3μηνο. 11 αντίστοιχα. Οι θετικές σε γενικές γραμμές επιχειρηματικές προσδοκίες στον τομέα του λιανικού εμπορίου οφείλονται και στην εκ βάθρων αναδιάρθρωση του 5

κλάδου, που προέρχεται από την αυξανόμενη συγκέντρωση, τη διεθνοποίηση και τις σημαντικές αλλαγές ως προς τις μομφές καταστημάτων λιανικών πωλήσεων. Η εξέλιξη αυτή σηματοδοτεί σημαντικές ανταγωνιστικές συνθήκες για την πλειονότητα ακόμη και των μικρότερων επιχειρήσεων του κλάδου. Από την άλλη πλευρά, η ευνοϊκή τουριστική περίοδος θα μπορούσε να είχε βελτιώσει ακόμη περισσότερο την εικόνα του κλάδου, αν δεν υπήρχαν οι επώδυνες για τη Χώρα διαπραγματεύσεις μεταξύ της πολιτικής ηγεσίας και των δανειστών μας που οδήγησε στην καθυστέρηση της καταβολής της 6 ης δόσης του δανείου των 110 εκατ., με δημιουργία προσδοκιών ακόμη και για άμεση χρεοκοπία της χώρας. Όσον αφορά την εξέλιξη των επιμέρους δεικτών προσδοκιών στον κλάδο του λιανικού εμπορίου σημειώνονται τα ακόλουθα: (1) Στα «Τρόφιμα-Ποτά- Καπνός» ο δείκτης προσδοκιών υποχώρησε στο 87,0 τον Νοέμ. 11 από 91,1 τον Οκτ. 11, έναντι 107,6 τον Νοέμ. 10. (2) Αύξηση παρουσίασαν οι επιχειρηματικές προσδοκίες στα «Είδη Οικιακού Εξοπλισμού» για δεύτερο συνεχή μήνα φθάνοντας στο 54,2 τον Νοέμ. 11 από 50,4 τον Οκτ. 11, έναντι 53,1 τον Νοέμ. 10. (3) Στα «Υφάσματα-Ένδυση- Υπόδηση» οι επιχειρηματικές προσδοκίες εξασθένησαν περαιτέρω στο 42,1 τον Νοέμ 11 από 47,2 τον Οκτ. 11, έναντι από το 53,0 τον Νοέμ. 10, πλησιάζοντας το ιστορικό χαμηλό του Ιούλ. 11 (47,0) και παράλληλα αυξήθηκαν οι αρνητικές εκτιμήσεις για τις πωλήσεις και τις παραγγελίες στο προσεχές 3μηνο. 4) Στα Πολυκαταστήματα οι επιχειρηματικές προσδοκίες βελτιώθηκαν τον Νοέμ. 11 στο 47,7 από 46,5 τον Οκτ. 11, 55,5 τον Σεπτ. 11, έναντι 76,4 τον Νοέμ. 10. Σημειώθηκε επίσης βελτίωση των εκτιμήσεων για τις πωλήσεις στο επόμενο 3μηνο. γ) Στις Κατασκευές, ο δείκτης επιχειρηματικής εμπιστοσύνης μετά την ανάκαμψη τον Σεπτ. 11 στο 44,3 (Αύγ. 11: 33,7), περιορίσθηκε στο 37,1 τον Νοέμ. 11, από 40,6 τον Οκτ. 11 και έναντι 56,1 τον Νοέμ. 10. Η επιδείνωση αυτή προήλθε από την πτώση των επιχειρηματικών προσδοκιών στο σύνολο των ιδιωτικών κατασκευών (Νοέμ. 11: 36,4, Οκτ. 11: 43,4, Σεπτ. 11: 40,44) επακόλουθο της μείωσης της επιχειρηματικής εμπιστοσύνης στις κατασκευές των «λοιπών ιδιωτικών κτιρίων» (Νοέμ. 11: 40,46, Οκτ. 11: 48,62, Σεπτ. 11: 45,42), καθώς στις κατασκευές κατοικιών ο δείκτης αυξήθηκε στο 19,37 τον Νοέμ. 11 από 18,23 τον Οκτ. 11, έναντι 32,42 τον Νοέμ. 10. Ο τελευταίος δείκτης παραμένει σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα που δείχνει τον δραστικό περιορισμό της δραστηριότητας στον κλάδο των κατασκευών κατοικιών. Η ανακοίνωση επισήμων προβλέψεων για πτώση του ΑΕΠ και κατά το 2012 κατά -2,9% επιβάλλει την νέα αναβολή ή ακύρωση των όποιων σχεδίων υπήρχαν για επενδύσεις σε κατοικίες ή άλλα διαρκή καταναλωτικά αγαθά μεγάλης αξίας. Αυτή η εξέλιξη με τη σειρά της ενδέχεται να επιβεβαιώσει σε κάποιο βαθμό την πρόβλεψη για την ύφεση και το 2012. Οι επιχειρηματικές προσδοκίες στις κατασκευές δημοσίων έργων παρέμειναν αμετάβλητες στο χαμηλό 36,1 (Οκτ. 11: 36,0), έναντι 54,8 τον Νοέμ. 10, λόγω της μειωμένης απορρόφησης των δαπανών του ΠΔΕ στο 10μηνο. 11 και της σχετικής αδράνειας που σημειώνεται στην υλοποίηση των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ έως σήμερα. δ) Στις Υπηρεσίες, ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών υποχώρησε στο ιστορικά χαμηλό 56,5 από 62,1 τον Οκτ. 11 μετά από 3μηνο συνεχούς ανάκαμψης (Ιούν. 11: 64,0, Ιούλ. 11: 65,4, Αύγ. 11: 69,1, Σεπτ. 11: 66,8), έναντι 60,3 τον Νοέμ. 10. Μειώθηκαν επίσης σημαντικά οι προοπτικές της ζήτησης για το επόμενο 3μηνο (Νοέμ. 11: -38,32, Οκτ. 11: -25,77, Σεπτ. 11: -22,93). Ειδικότερα, το επιχειρηματικό κλίμα αποδυναμώθηκε τον Νοέμ. 11 όπως και τον Οκτ. 11 ακόμη και στον κλάδο του Τουρισμού διακόπτοντας έτσι την ως και τον Σεπτ. 11 ικανοποιητική εξέλιξη των τουριστικών δεικτών. Συγκεκριμένα, στα «Ξενοδοχεία-Εστιατόρια», ο δείκτης προσδοκιών υποχώρησε σημαντικά τον Νοέμ. 11 στο 68,45 από 78,11 τον Οκτ. 11, 88,19 τον Σεπτ. 11, έναντι 67,49 τον Νοέμ. 10, ενώ στα «Τουριστικά Πρακτορεία» ο δείκτης βελτιώθηκε στο 75,77 τον Νοέμ. 11 ενόψει της εορταστικής περιόδου από 62,09 τον Οκτ. 11, 67,72 τον Σεπτ. 11, έναντι 41,87 τον Νοέμ. 10. ε) Ο δείκτης εμπιστοσύνης των Καταναλωτών βελτιώθηκε οριακά στο 82,3 τον Νοέμ. 11 από το πολύ χαμηλό -83,8 τον Οκτ. 11 (ιστορικά χαμηλό επίπεδο του δείκτη), έναντι -69,0 τον Νοέμ. 10 παραμένοντας σε εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο. Η μικρή βελτίωση του δείκτη τον προσδοκιών των νοικοκυριών τον Νοέμ. 11 οφείλεται στη δημιουργία σταθερότερου πολιτικού κλίματος και στην ενίσχυση των προσδοκιών λήψης της 6 η δόσης του δανείου των 110 δις. Σημειώνεται ότι επιδεινώθηκαν και οι δείκτες καταναλωτικής εμπιστοσύνης τόσο στην ΕΕ-27 όσο και στη ΖτΕ αλλά παραμένουν σε λογικά επίπεδα. Στην ΕΕ-27 στο -20,7 τον Νοέμ. 11, από -20,2 τον Οκτ. 11 και -19,1 τον Σεπτ. 11: -19,1. Στη ΖτΕ σημειώθηκε πτώση στο -20,4 τον Νοέμ. 11 (Οκτ. 11: -19,9, Σεπτ. 11: -19,1). Από τους επιμέρους δείκτες της καταναλωτικής εμπιστοσύνης σημειώνεται ότι: Οι προβλέψεις των νοικοκυριών για την οικονομική τους κατάσταση στο προσεχές 12μηνο κατέγραψε μικρή βελτίωση τον Νοέμβριο (Νοέμ. 11: -76,3, Οκτ. 11: -79,1, Σεπτ. 11: -66,3), μειώθηκε όμως το ποσοστό των νοικοκυριών που λέγουν ότι πιθανόν θα αποταμιεύσουν στο προσεχές 12μηνο (Νοέμ. 11: 8%, Οκτ. 11: 11%, Σεπτ. 11: 16%, Ιούλ. 11: 14%, Ιούν. 11: 12%). Επίσης μειώθηκε το ποσοστό των νοικοκυριών που δηλώνει ότι θα προβεί λίγο ή πολύ σε περισσότερες δαπάνες στο προσεχές 12μηνο (Οκτ. 11: 8%, Σεπτ. 11: 10%, Αύγ. 11: 8%), ενώ και ο δείκτης για την πρόθεση μειζόνων αγορών περιορίσθηκε περισσότερο τον Νοέμ. 11 στο -72,6 από -70,7 τον Οκτ. 11, και -66,1 τον Σεπτ. 11. Παράλληλα, αυξήθηκε αισθητά το ποσοστό των νοικοκυριών που εκτιμά ότι θα επιδεινωθεί η οικονομική κατάσταση 6

της χώρας στο προσεχές 12μηνο και ότι θα αυξηθεί η ανεργία και διευρύνθηκε το ποσοστό των νοικοκυριών που δηλώνει ότι «μόλις τα βγάζει πέρα» (Νοέμ. 11: 55%, Οκτ. 11: 51%). Η ανάκαμψη της καταναλωτικής και επιχειρηματικής εμπιστοσύνης δύναται να προκύψει εφόσον καταστεί εμφανές ότι τα μέτρα και προγράμματα που ήδη εφαρμόζονται με στόχο τη δημοσιονομική προσαρμογή και τη διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα καταγράφουν πράγματι αξιοσημείωτη πρόοδο. Πωλήσεις ΙΧ Αυτοκινήτων: Αξιοσημείωτη αύξηση κατά 15,6% σημείωσε η κυκλοφορία για πρώτη φορά επιβατικών αυτοκινήτων τον Νοέμ. 11, έναντι της σημαντικής πτώσης της κατά -34,5% τον Οκτ. 11, της αύξησής της κατά 9,1% τον Σεπτ. 11 και της μεγάλης πτώσης της κατά -61,2% που είχε σημειωθεί τον Νοέμ. 10. Ειδικότερα, η πτώση στον αριθμό των νέων επιβατικών αυτοκινήτων που κυκλοφόρησαν στο 5μηνο Ιουλ.-Νοεμ. 2011 επιβραδύνθηκε στο -27,5%, από -42,2% στο 1 ο 6μηνο. 11. Έτσι, στο 11μηνο 11 κυκλοφόρησαν συνολικά 101.802 νέα επιβατικά αυτοκίνητα, έναντι 149.772 στο 11μηνο 10 σημειώνοντας πτώση κατά - 32,0% σε ετήσια βάση, μετά την πτώση τους κατά - 36,0% στο 11μηνο 10. Η ενεργοποίηση (από 21.2.11) του μέτρου της απόσυρσης παλαιότερων ΙΧ αυτοκινήτων (με ισχύ ως τις 20.12.2011) αναθέρμανε αρχικά την αγορά, με αποτέλεσμα να αυξηθεί ο αριθμός των νέων ΙΧ αυτοκινήτων (Φεβρ. 11: 7.630, Μάρτ. 11: 9.158, Απρ. 11: 10.961, Μάιος 11: 10.987). Η προσέγγιση της λήξης του μέτρου αυτού φαίνεται ότι συμβάλλει και πάλι στην αναθέρμανση της αγοράς τον Νοέμ. 11, παρά το ότι η δραστηριότητα και σε αυτή την αγορά (όπως και στις αγοραπωλησίες κατοικιών) εξακολουθεί να κινείται σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Το μέτρο της απόσυρσης παλαιότερων οχημάτων συνοδεύθηκε αρχικά και με σημαντική άνοδο των επιχειρηματικών προσδοκιών στον κλάδο των αυτοκινήτων, που όμως περιορίσθηκε στη συνέχεια (ΙΟΒΕ: Νοέμ. 11: 59,8, Ιούν. 11: 61,6, Οκτ. 11: 69,4), καθώς το μέτρο της απόσυρσης δεν είχε τη δυναμική που αναμενόταν. Εντούτοις, οι εκτιμήσεις για τις πωλήσεις του κλάδου των επιβατηγών αυτοκινήτων στους επόμενους μήνες βελτιώθηκαν σημαντικά τον Νοέμ. 11 και λόγω της ανακοίνωσης για την πετρελαιοκίνηση στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη Η δαπάνη για εισαγωγές ΙΧ αυτοκινήτων περιορίσθηκε σε 630,9 εκατ. στο 1 ο 6μηνο. 11 από 1.369,8 εκατ. στο 1 ο 6μηνο. 10. Σημειώνεται ότι ο αριθμός των ΙΧ αυτοκινήτων που κυκλοφορεί στην Ελλάδα ανήλθε το 2010 σε 5.183.313, έναντι 5.098.400 το 2009, 3.161.505 το 2000 και 2.171.201 το 1995, με αποτέλεσμα να αναλογούν 1,25 αυτοκίνητα ανά νοικοκυριό το 2010 από 0,85 το 2000 και 0,59 το 1995. Τέλος, αισθητά μικρότερη των ΙΧ αυτοκινήτων ήταν η κάμψη της ζήτησης μοτοσικλετών (11μηνο 11: 46.595 με πτώση κατά -21,8%, 10μηνο 10: 56.409 με πτώση κατά -13,8% σε ετήσια βάση). Συμπεράσματα από τα δηλωθέντα εισοδήματα 2010: Σύμφωνα με τα στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων του Υπουργείου Οικονομικών σε σύνολο 5.448,7 χιλ. φορολογικών δηλώσεων που έχουν ως τώρα εκκαθαρισθεί (απομένουν περίπου 150.000 δηλώσεις), τα δηλωθέντα εισοδήματα έφθασαν τα 99,8 δις το 2010, έναντι 98,4 δις το 2009 σημειώνοντας αύξηση κατά 1,4 δις, με αποτέλεσμα το μέσο δηλωθέν εισόδημα να ανέλθει το 2010 στα 18.318,6, έναντι 17.660,7 το 2009. Επομένως, το 2010 δηλώθηκε περισσότερο εισόδημα παρόλο που το ονομαστικό ΑΕΠ του 2010 ήταν μικρότερο από αυτό του 2009 κατά 4,3 δις (ΑΕΠ 2010: 227,3 δις, 2009: 231,3 δις). Η αύξηση αυτή των δηλωθέντων εισοδημάτων οφείλεται ασφαλώς στην εφαρμογή νέων τεκμηρίων διαβίωσης που αφορούν κυρίως κατοικίες, αυτοκίνητα και σκάφη αναψυχής. Τα τεκμήρια αυτά θεσπίσθηκαν με τον Ν.3842/2010. Ως εκ τούτου, πολλοί ελεύθεροι επαγγελματίες και γενικά μημισθωτοί, φοβούμενοι και τους αυστηρότερους πλέον ελέγχους και την τυχόν διαπόμπευσή τους επέλεξαν να δηλώσουν ελαφρά υψηλότερο εισόδημα. Ωστόσο, η ανωτέρω αύξηση στο μέσο φορολογητέο εισόδημα με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης ήταν ελάχιστη, και καλύπτει απλώς την αύξηση του αφορολογήτου εισοδήματος από 11.000 σε 12.000, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη και το bonus των αποδείξεων. Επιπλέον, η ανωτέρω μικρή αύξηση στο δηλωθέν φορολογητέο εισόδημα υπέρ-καλύπτεται, όσον αφορά την απόδοσή της σε φορολογικά έσοδα, από τη μείωση των φορολογικών συντελεστών για εισοδήματα έως 32.000 που προέβλεπε ο ανωτέρω νόμος. Με βάση τα ανωτέρω, ενώ το 2010 δηλώθηκε 1,4 δις περισσότερο εισόδημα, το Δημόσιο εισέπραξε 0,6 δις λιγότερο. Ο κυριότερος λόγος της εξέλιξης αυτής είναι η νέα φορολογική κλίμακα, όπως προαναφέρθηκε. Η μεγαλύτερη μάλιστα διαφορά (μείωση του φόρου) είναι για εισοδήματα από 20.000 έως 25.000. Είναι ενδεικτικό ότι το εισόδημα που δήλωσαν κατά μέσο όρο οι φορολογούμενοι με πιστωτικό εκκαθαριστικό διαμορφώθηκε το 2010 σε 23.000 περίπου, με επιστροφές 800 κατά μέσο όρο το μήνα. Παγκόσμια Οικονομία ΗΠΑ: Η αύξηση της απασχόλησης (εξαιρουμένου του αγροτικού τομέα) διαμορφώθηκε στις 120 χιλ. τον Νοέμ. 11. Η αύξηση αυτή ήταν αναμενόμενη, ενώ θετική εξέλιξη είναι ότι τα στοιχεία για τους δύο προηγούμενους μήνες αναθεωρήθηκαν στις 100 χιλ. για τον Οκτ. 11 (από 80 χιλ.) και τις 210 χιλ. για τον Σεπ. 11 (από 158 χιλ.). Ενθαρρυντικό ήταν το γεγονός ότι το ποσοστό ανεργίας υποχώρησε σε χαμηλό επίπεδο 2,5 ετών, στο 8,6% τον Νοέμ. 11, 7

από 9,0% τον Οκτ. 11, αν και εξακολουθεί να διαμορφώνεται σε υψηλό επίπεδο. Πιο αναλυτικά, μεγαλύτερη αύξηση των θέσεων εργασίας παρατηρείται κυρίως στο λιανικό εμπόριο (Νοέμ. 11: 49,8 χιλ., Οκτ. 11: 12,7 χιλ.) εξέλιξη που δείχνει ότι οι καταστηματάρχες είναι αισιόδοξοι για την πορεία των λιανικών πωλήσεων την εορταστική περίοδο και στις υπηρεσίες (Νοέμ.11: 146 χιλ., Οκτ. 11: 121 χιλ.) χιλ.), ενώ συνεχίζεται η μείωση της απασχόλησης στον κατασκευαστικό κλάδο (Νοέμ. 11: -12 χιλ., Οκτ. 11: -15 χιλ.). Στον κρατικό τομέα επίσης οι θέσεις εργασίας μειώθηκαν κατά -20 χιλ. τον Νοέμ. 11, έναντι -17 χιλ. τον Οκτ. 11. 500.000 300.000 100.000-100.000-300.000-500.000-700.000 ΗΠΑ-Νέες Θέσεις Εργασίας Πηγή: Reuters -900.000 Μαρ-05 Ιουν-06 Σεπ-07 Δεκ-08 Μαρ-10 Ιουν-11 Επιπλέον, των ανωτέρω, η παραγωγικότητα της εργασίας αυξήθηκε στο 2,3% σε ετήσια βάση στο 3 ο 3μηνο 11 (1 η εκτίμηση: 3,1%), έναντι -0,1% στο 2 ο 3μηνο 11. Επίσης, το ανά μονάδα κόστος εργασίας μειώθηκε κατά -2,5% σε ετήσια βάση στο 3 ο 3μηνο 11 (1 η εκτίμηση: -2,4%), έναντι -0,1% στο 2 ο 3μηνο 11. Η διαφαινόμενη ανάκαμψη της αγοράς εργασίας πιθανότατα θα βοηθήσει και την στήριξη της κατανάλωσης, μετά από αύξηση κατά 2,3% σε ετησιοποιημένη βάση το 3 ο 3μηνο. 11. Ο ΟΟΣΑ στις τελευταίες προβλέψεις του προβλέπει ότι το ποσοστό ανεργίας στις ΗΠΑ θα μειωθεί στο 8,9% το 2012, από 9,0% το 2011 και 9,6% το 2010. Οι αιτήσεις για εγγραφή στα ταμεία ανεργίας αυξήθηκαν κατά 6 χιλ. την εβδομάδα που έκλεισε την 26.11.2011, σε σχέση με την προηγούμενη εβδομάδα και διαμορφώθηκαν στις 402 χιλ. Επίσης, ο μέσος 4 εβδομάδων διαμορφώθηκε στις 395,75 χιλ., κάτω από το κρίσιμο όριο των 400 χιλ., που σηματοδοτεί ανάπτυξη στην οικονομία. Γενικά, η αγορά εργασίας στις ΗΠΑ φαίνεται να δείχνει κάποια σημάδια βελτίωσης, τα οποία, ωστόσο, είναι ακόμη πολύ ισχνά. Η συνέχιση της βελτίωσης και στα επόμενα 3μηνα θα εξαρτηθεί από την πολιτική για μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων στις ΗΠΑ αλλά και από τις εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία. Στην αγορά ακινήτων, οι επικείμενες πωλήσεις κατοικιών σημείωσαν ικανοποιητική αύξηση κατά 10,4% σε μηνιαία βάση τον Οκτ. 11, έναντι μείωσης κατά -4,6% τον Σεπτ. 11, ενώ σε ετήσια βάση οι εν λόγω πωλήσεις ενισχύθηκαν κατά 9,2%. Βασικός παράγοντας ενίσχυσης των επικείμενων πωλήσεων κατοικιών είναι η μείωση των επιτοκίων των στεγαστικών δανείων. Οι δαπάνες για κατασκευές αυξήθηκαν κατά 0,8% σε μηνιαία βάση τον Οκτ. 11 από 0,2% τον Σεπτ. 11, ενώ σε ετήσια βάση μειώθηκαν κατά -0,4% Στον τομέα της παραγωγής, ο δείκτης ISM της μεταποιητικής βιομηχανίας ανήλθε στο 52,7 το Νοέμ. 11 (υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 5 μηνών), έναντι 50,8 τον Οκτ. 11, 51,6 τον Σεπτ. 11 και 50,6 τον Αύγ. 11, εξέλιξη που αντανακλά επέκταση της παραγωγής. Επίσης, ο αντίστοιχος δείκτης Chicago PMI ανήλθε στο επίπεδο 62,6 το Νοέμ. 11 από 58,4 τον Οκτ. 11 και 60,4 τον Σεπτ. 11. Επιπλέον στον τομέα της παραγωγής, οι εργοστασιακές παραγγελίες μειώθηκαν κατά -0,4% σε μηνιαία βάση τον Οκτ. 11, έναντι μείωσης -0,1% τον Σεπ. 11. Εντούτοις, οι παραγγελίες εξαιρουμένων των μεταφορών αυξήθηκαν κατά 0,2% σε μηνιαία βάση τον Οκτ. 11, από +0,9% τον Σεπ. 11. Αντίθετα, ο δείκτης εκτός μεταποίησης, ISM non-manufacturing μειώθηκε σε χαμηλό επίπεδο 22 μηνών, στο 52 τον Νοέμ. 11, από 52,9 τον Οκτ. 11, παρά τις προσδοκίες για βελτίωσή του. Παρά την χειροτέρευση του ανωτέρω δείκτη όλα τα υπόλοιπα στοιχεία επιβεβαιώνουν την ικανοποιητική πορεία της οικονομίας των ΗΠΑ, παρά την επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας και την ύφεση στην οικονομία της ΖτΕ. Ο ΟΟΣΑ στις τελευταίες προβλέψεις του εκτιμά αύξηση του ΑΕΠ των ΗΠΑ κατά 1,5% σε ετήσια βάση το 4 ο 3μηνο. 11, ενώ συνολικά το 2012 το ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά 2,0% και 2,5% το 2013, από 1,7% το 2011. Η FED έχει θέσει σε εφαρμογή από τις 21.9.2011 την πολιτική δημιουργίας μιας επίπεδης καμπύλης αποδόσεων μέσω πώλησης βραχυχρόνιων και της αγοράς μακροπρόθεσμων ομολόγων (operation twist) προκειμένου να προκληθεί ένα επενδυτικό σοκ στην οικονομία. Συνολικά από το Σεπτ. 11 μέχρι τον Ιουν. 12 η FED θα ανταλλάξει $400 δις ομόλογα βραχυχρόνιας διάρκειας με ισόποσα μακροχρόνιας διάρκειας. Τον μήνα Νοέμβριο η FED είχε προγραμματίσει την αγορά μακροπρόθεσμων ομολόγων αξίας $ 45 δις μέσω 13 συναλλαγών και την πώληση βραχυχρόνιων τίτλων αξίας $43 δις μέσω 6 συναλλαγών. Η FED συνεχίζοντας τις αγορές μακροπρόθεσμων ομολόγων στις 5.12.2011 προέβη σε αγορές ομολόγων με λήξεις μεταξύ 15.8.2022-15.2.2031. Οι αποδόσεις όμως που καταγράφονται στην ομολογιακή αγορά κυρίως των μακροπρόθεσμων ομολόγων δεν επιβεβαιώνουν ακόμα το σκεπτικό του εγχειρήματος. Το μόνο αισιόδοξο στοιχείο αποτελεί η προεξόφληση της χρηματιστηριακής αγοράς καλύτερων ημερών για τον επιχειρηματικό κόσμο κάτι το οποίο μεταφράζεται με άνοδο του χρηματιστηριακού δείκτη S&P-500 κατά 7,7%. Ενδεχομένως η οριακή άνοδος των αποδόσεων στο μακροχρόνιο τμήμα της καμπύλης αποδόσεων να οφείλεται στην εκτίμηση των επενδυτών ότι δεν υπάρχουν περιθώρια υποχώρησης των επιτοκίων από τα σημερινά χαμηλά τους επίπεδα. 8

% 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 Καμπύλη αποδόσεων - ΗΠΑ 21/9/2011 5/12/2011 3M 6M 1E 2E 3E 5E 7E 10E 30E Πηγή: Bloomberg-τιμές κλεισίματος FED - Operation twist Ομόλογα 2ετές 5ετές 10ετές 30ετές S&P 21.09.2011 0,20% 0,84% 1,86% 3,00% 1.167 06.12.2011 0,26% 0,94% 2,05% 3,03% 1.257 Ζώνη του Ευρώ: Επιβεβαιώθηκε η πολύ μικρή αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,2% σε 3μηνιαία βάση και κατά 1,4% σε ετήσια βάση στο 3 ο 3μηνο. 11, έναντι επίσης μικρής αύξησης κατά 0,2% και 1,7% αντίστοιχα το 2 ο 3μηνο. 11. Σημειώνεται ότι στις ΗΠΑ το ΑΕΠ αυξήθηκε τελικά το 3 ο 3μηνο. 11 κατά 0,5% σε 3μηνιαία βάση και κατά 1,5% σε ετήσια βάση, ενώ στο Ην. Βασίλειο το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,5% σε 3μηνιαία βάση (+0,5% σε ετήσια βάση). Η αύξηση του ΑΕΠ στη Ζώνη του Ευρώ στο 3 ο 3μηνο. 11 προσδιορίσθηκε κυρίως από τους εξής παράγοντες: ZτΕ: ΑΕΠ (% μεταβολή) 3ο 3μηνο. 11 3μηνιαία βάση 2ο 3μηνο. 11 1ο 3μηνο. 11 ετήσια βάση 3ο 2ο 1ο 3μηνο. 11 3μηνο. 11 3μηνο. 11 ΑΕΠ 0,2 0,2 0,8 1,4 1,7 2,4 Ιδιωτική Κατανάλωση 0,3-0,5 0,1 0,3 0,3 1,0 Κεφαλαιακές Επενδύσεις 0,1 0 1,9 1,6 1,6 3,7 Εξαγωγές 1,5 1,1 1,6 5,5 6,2 9,7 Εισαγωγές 1,1 0,3 1,1 3,6 4,4 8,1 Πηγή: Eurostat α) Την περιορισμένη αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης κατά 0,3% σε ετήσια βάση, από 0,3% το 2 ο 3μηνο. 11, ενώ δεν προβλέπεται τόνωση της κατανάλωσης το επόμενο 3μηνο και το 2012, όπως προκύπτει από την πτώση του δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης, την υψηλή ανεργία, αλλά και την διαμόρφωση του δείκτη ΡΜΙ στις υπηρεσίες σε επίπεδο [που συμβαδίζει με ύφεση στον κλάδο και τον Νοέμ. 11. β) Την συγκρατημένη αύξηση των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου κατά 1,6% σε ετήσια βάση το 3 ο 3μηνο. 11, όπως και το 2 ο 3μηνο. 11, ενώ αναμένεται περαιτέρω επιβράδυνση της βιομηχανικής παραγωγής και συνεπώς των επενδύσεων, καθώς οι δείκτες επιχειρηματικού κλίματος, αλλά και ΡΜΙ στην μεταποίηση έχουν υποχωρήσει σημαντικά τον Νοέμ. 11, σε όλες τις οικονομίες, ακόμα και στη Γερμανία, όπου η βιομηχανία ήταν ο κινητήριος μοχλός ανάπτυξης τα προηγούμενα έτη. γ) Την θετική συμβολή του εξωτερικού τομέα στην αύξηση του ΑΕΠ κατά +0,2 π.μ. σε 3μηνιαία βάση και κατά 0,8 π.μ. σε ετήσια βάση, λόγω αύξησης των εξαγωγών στο 3 ο 3μηνο. 11 κατά 1,5% σε 3μηνιαία βάση και 5,5% σε ετήσια βάση και της αύξησης των εισαγωγών κατά 1,1% σε 3μηνιαία βάση και κατά 3,6% σε ετήσια βάση. δ) τη μηδενική επίπτωση των αποθεμάτων σε ετήσια βάση το 3 ο 3μηνο. 11, από +0,3 π.μ. το 2 ο 3μηνο. 10. Με βάση τα νεότερα στοιχεία που παρουσιάζονται και στην συνέχεια, η οικονομία της ΖτΕ έχει ήδη εισέλθει σε αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης το 4 ο 3μηνο. 11. Η Ε.Επιτροπή προβλέπει μηδενική ανάπτυξη το 4 ο 3μηνο. 11, ωστόσο δεν αποκλείεται και αρνητική μεταβολή του ΑΕΠ. Ο ΟΟΣΑ στις πρόσφατες προβλέψεις του εκτιμά αύξηση του ΑΕΠ μόλις κατά 0,2% το 2012, από 1,6% το 2011, ενώ ανάκαμψη αναμένεται και πάλι από το 2013, όπου θα σημειωθεί ρυθμός ανάπτυξης κατά 1,4%. Η πολύ περιορισμένη ανάπτυξη το 2012 οφείλεται κυρίως: α) στην σχεδόν μηδενική μεταβολή της καταναλωτικής δαπάνης (2012: +0,1%, 2011: +0,4%), β) την μείωση της δημόσιας κατανάλωσης κατά -0,3% το 2012 και - 0,2% το 2013, ως αποτέλεσμα της έντονης δημοσιονομικής εξυγίανσης που εφαρμόζεται στις περισσότερες χώρες της ΖτΕ, γ) την μείωση των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου κατά -0,4% το 2012, από +2,1% το 2011. Η πτώση αυτή θα προέλθει κυρίως από τη μείωση των δημοσίων επενδύσεων, ωστόσο ανάκαμψη προβλέπεται από το 2013, όταν οι συνολικές επενδύσεις θα αυξηθούν κατά 2,3%. δ) τέλος, ο εξωτερικός τομέας θα συνεχίζει να στηρίζει την ανάκαμψη το 2012, αν και περιορισμένα σε σύγκριση με το 2011, καθώς θα συμβάλλει θετικά στην αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,4 π.μ. το 2012 (0,7 π.μ. το 2011). Όσον αφορά στα στοιχεία που ανακοινώθηκαν το τελευταίο 7ήμερο σημειώνεται: α) Η πτωτική πορεία του δείκτη οικονομικού κλίματος (ESI) στη ΖτΕ και σε πολλές επιμέρους χώρες, στο 93,7 τον Νοέμ. 11, επίπεδο που διαμορφωνόταν ο δείκτης πριν από 2 έτη, όταν η οικονομία βρισκόταν σε ύφεση, β) η πτώση και του δείκτη υπευθύνων προμηθειών (PMI) στη μεταποίηση (σε χαμηλό επίπεδο 28 μηνών) και τις υπηρεσίες στο 46,4 και 47,5 αντίστοιχα τον Νοέμ. 11. Έντονη επιβράδυνση σημειώνεται στους κλάδους της μεταποίησης και των υπηρεσιών σε όλες τις οικονομίες της ΖτΕ. Στη Γερμανία, ο δείκτης PMI στη μεταποίηση υποχώρησε σημαντικά στο 47,9 τον Νοέμ. 11, επιβεβαιώνοντας την ύφεση της βιομηχανικής παραγωγής και της οικονομίας. Ο αντίστοιχος δείκτης στις υπηρεσίες μειώθηκε στο 50,3 τον Νοέμ. 11, ωστόσο εξακολουθεί να διαμορφώνεται άνω του 50. Η Ε. Επιτροπή προβλέπει μηδενική ανάπτυξη της οικονομίας το 4 ο 3μηνο. 11, και μόλις 0,1% το 1 ο 3μηνο. 12. Στη Γαλλία, ο δείκτης PMI στην μεταποίηση εξακολουθεί να μειώνεται, ωστόσο ενθαρρυντική εξέλιξη είναι η βελτίωση του δείκτη ΡΜΙ στις υπηρεσίες στο 49,6 τον Νοέμ. 11, από 44,6 τον Οκτ. 11. Η Ε. Επιτροπή προβλέπει τώρα αρνητική μεταβολή του ΑΕΠ κατά -0,1% σε 3μηνιαία βάση το 4 ο 3μηνο. 11. Στην Ιταλία ο δείκτης PMI στη βιομηχανία βελτιώθηκε ελαφρά, μετά την μεγάλη πτώση του τον Οκτ. 11, ενώ και ο δείκτης στις υπηρεσίες σημείωσε μικρή άνοδο, αν και 9

εξακολουθεί να διαμορφώνεται πολύ χαμηλότερο του 50. Τέλος, στην Ισπανία ο δείκτης στη μεταποίηση παραμένει σε επίπεδο αρκετά χαμηλότερο του 50 για 7 ο συνεχή μήνα, ενώ κατακόρυφη ήταν η πτώση του αντίστοιχου δείκτη στις υπηρεσίες, στο χαμηλότερο επίπεδο από τον Μάρτ. 09 (βλέπε Πίνακα). Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών στην Μεταποίηση Νοέμ. 11 Οκτ. 11 Σεπ. 11 Αύγ. 11 Ιούλ.'11 ΖτΕ 46,4 47,1 48,5 49,0 50,4 Γερμανία 47,9 49,1 50,3 50,9 52,0 Γαλλία 47,3 48,5 48,2 49,1 50,5 Ιταλία 44,0 43,3 48,3 47,0 50,1 Ισπανία 43,8 43,9 43,7 45,3 45,6 Πηγή: Reuters Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών στις Υπηρεσίες Νοέμ. 11 Οκτ. 11 Σεπ. 11 Αύγ. 11 Ιούλ. 11 ΖτΕ 47,5 46,4 48,8 51,5 51,6 Γερμανία 50,3 50,6 49,7 51,1 52,9 Γαλλία 49,6 44,6 50,2 56,8 54,2 Ιταλία 45,8 43,9 45,8 48,4 48,6 Ισπανία 36,8 41,8 44,8 45,2 46,5 Πηγή: Reuters γ) Ενθαρρυντική ήταν η αύξηση των λιανικών πωλήσεων κατά 0,4% σε μηνιαία βάση τον Οκτ. 11, από -0,6% τον Σεπ. 11, ενώ σε ετήσια βάση οι πωλήσεις μειώθηκαν κατά -0,4% (Σεπ. 11: -1,4%). Οι πωλήσεις στον κλάδο των τροφίμων σημείωσαν πολύ περιορισμένη αύξηση κατά 0,2% σε μηνιαία βάση τον Οκτ. 11, ενώ σημαντική ήταν η άνοδος των πωλήσεων στους υπόλοιπους κλάδους, εκτός τροφίμων κατά 0,5%, έναντι πτώσης -0,8%. Ωστόσο, η άνοδος του ποσοστού ανεργίας και η πτώση του δείκτη ΡΜΙ στις υπηρεσίες εμποδίζει την ανάκαμψη της καταναλωτικής δαπάνης, καθώς και η Ε. Επιτροπή εκτιμά αύξηση της κατανάλωσης κατά μόλις 0,4% το 2011 και 0,1% το 2012. Οι λιανικές πωλήσεις αυξήθηκαν δυναμικά σε ετήσια βάση στη Γερμανία (Οκτ.. 11: 1,4%, Σεπ. 11: +0,6%) και τη Γαλλία (Οκτ. 11: 3,8%, Σεπ. 11: +1,6%), ενώ σημαντική πτώση των πωλήσεων σημειώθηκε στην Ισπανία (Οκτ. 11: -6,8%, Σεπ. 11: -5,6%) και την Ιρλανδία (Οκτ. 11: -3,0%, Σεπ. 11: -3,3%). δ) Όσον αφορά στον πληθωρισμό στη ΖτΕ εκτιμάται ότι θα διατηρηθεί στο 3,0% και τον Νοέμ 11, όπως τον Οκτ. 11. Παρά τις ανοδικές πιέσεις του πληθωρισμού, αυτός υπολογίζεται να υποχωρήσει ήδη από τον Δεκ. 11 με την υποχώρηση και της τιμής της ενέργειας και των τροφίμων και το επόμενο έτος, όπου προβλέπεται στο 1,5% το 2012, από 2,5% το 2011. Ο περιορισμένος ρυθμός αύξησης της πιστωτικής επέκτασης και η αβεβαιότητα που επικρατεί και στην διατραπεζική αγορά εμποδίζουν την εξομάλυνση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, γεγονός που θα οδηγήσει της ΕΚΤ σε νέα πτώση των επιτοκίων στην συνεδρίαση στις 8.12.2011. ε) Τέλος, στην αγορά εργασίας της ΖτΕ συνεχίζονται οι δυσμενείς συνθήκες, καθώς η συνεχής αύξηση των ανέργων οδήγησε σε αύξηση στο ποσοστό ανεργίας στο υψηλότερο επίπεδο από τον Ιούν. 98, στο 10,3% τον Οκτ. 11, από 10,2% τον Σεπ. 11. Δεν αναμένεται βελτίωση στην αγορά εργασίας, καθώς οι περισσότερες κυβερνήσεις των χωρών της ΖτΕ εφαρμόζουν πολιτική μείωσης των δημοσίων υπαλλήλων για δημοσιονομική εξυγίανση. Ο ΟΟΣΑ προβλέπει αύξηση του ποσοστού ανεργίας στο 10,3% το 2012 και το 2013, από 9,9% το 2011. Ωστόσο, αισθητή είναι η απόκλιση που υπάρχει μεταξύ των οικονομιών της ΖτΕ, καθώς στη Γερμανία, το ποσοστό ανεργίας συνεχίζει να μειώνεται, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, στο 5,5% τον Οκτ. 11, από 5,7% τον Σεπ. 11. Στη Γαλλία, αντίθετα, το ποσοστό εξακολουθεί να διαμορφώνεται στο 9,8% τον Οκτ. 11, ενώ στην Ιταλία, σημειώθηκε άνοδος του ποσοστού στο 8,5% τον Οκτ. 11, από 8,3% τον Σεπ. 11. Τέλος, στην Ιρλανδία το ποσοστό ανεργίας παραμένει υψηλό, ενώ στην Ισπανία σημειώθηκε εκ νέου άνοδος στο 22,8% τον Οκτ. 11. Η Αυστρία εξακολουθεί να έχει το χαμηλότερο ποσοστό ανεργίας, 4,1% τον Οκτ. 11, από 3,9% τον Σεπ. 11, ενώ χαμηλό είναι και το ποσοστό στην Ολλανδία (Οκτ. 11: 4,8%, Σεπ. 11: 4,5%). Ποσοστό ανεργίας στη ΖτΕ και σε επιλεγμένες οικονομίες Οκτ. 11 Σεπ. 11 Αύγ. 11 Ιούλ. 11 Ιούν. 11 ΖτΕ 10,3 10,2 10,1 10,1 10,0 Γερμανία 5,5 5,7 5,8 5,9 5,9 Γαλλία 9,8 9,8 9,8 9,8 9,8 Ιταλία 8,5 8,3 8,0 8,2 8,1 Ισπανία 22,8 22,5 22,1 21,8 21,3 Ιρλανδία 14,3 14,3 14,5 14,5 14,3 Ολλανδία 4,8 4,5 4,4 4,3 4,1 Πηγή: Eurostat Πορτογαλία: Η Κυβέρνηση της Πορτογαλίας συμφώνησε με τις 4-μεγάλες ιδιωτικές τράπεζες της χώρας να μεταφέρει τα αποθεματικά των συνταξιοδοτικών τους Ταμείων, ύψους 5,6 δις (3,25% του ΑΕΠ), στο κράτος, καταγράφοντάς τα ως έσοδα το 2011, προκειμένου να γίνει δυνατή η επίτευξη του στόχου για μείωση του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης στο -5,9% του ΑΕΠ το 2011, από -9,8% του ΑΕΠ το 2010. Χωρίς τη μεταφορά αυτή, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης θα διαμορφωνόταν, προφανώς, και πάλι στο -9,2% του ΑΕΠ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Autumn 2011) επικροτεί την ανωτέρω σημαντική επίδοση της Πορτογαλίας στον τομέα της δημοσιονομικής προσαρμογής to 2011, μιλώντας για «ισχυρή προσπάθεια για δημοσιονομική προσαρμογή σε ένα περιβάλλον γεμάτο προκλήσεις». Επίσης, προβλέπει ότι η Πορτογαλία θα επιτύχει ακριβώς τους στόχους της για το έλλειμμα και το χρέος της γενικής κυβέρνησης το 2012 (-4,5% και 111% του ΑΕΠ αντίστοιχα) και το 2013 (-3,2% και 112,1% αντίστοιχα), παρά το ότι αναμένει πτώση του ΑΕΠ της χώρας κατά -1,9% το 2011 και επίσης κατά -3,0% το 2012. Το 2013 η Πορτογαλία θα επανέλθει (σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή) σε πορεία ανάπτυξης (1,1%) παρά τη σημαντική δημοσιονομική προσαρμογή που θα πρέπει να επιτύχει και κατά το έτος αυτό. Ειδικότερα, το 2012 η Πορτογαλία για να επιτύχει το στόχο για το έλλειμμα θα πρέπει να λάβει επιπλέον μέτρα μείωσής ελλείμματος ύψους 5,0 ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ ( 8,25 δις). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει ότι τα μέτρα αυτά θα ληφθούν όπως πρέπει και ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης πράγματι θα μειωθεί στο -4,5% του ΑΕΠ 10