ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΞΟΝΤΩΣΕΩΣ ΤΟΝ ΕΒΡΑΙΩΝ ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΤΟΥ ΑΟΥΣΒΙΤΣ

201 ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΞΟΝΤΩΣΕΩΣ ΤΟΝ ΕΒΡΑΙΩΝ ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΤΟΥ ΑΟΥΣΒΙΤΣ Έκθεση του Ρούντολφ Ες περί «οριστικής λύσεως του εβραϊκού ζητήματος» που συντάχθηκε κατά τη διάρκεια των ανακρίσεων στις φυλακές Κρακοβίας στα 1946. Το καλοκαίρι του 1946 - ακριβέστερη ημερομηνία δεν μπορώ να δώσω αυτή τη στιγμή κλήθηκα ξαφνικά στον ανώτατο διοικητή των SS στο Βερολίνο απευθείας από το υπασπιστήριό του. Ο Χίμλερ, χωρίς την παρουσία του υπασπιστή του - παρά τη συνήθειά του- μου δήλωσε τα εξής: «Ο Φύρερ διέταξε την τελική λύση του εβραϊκού ζητήματος. Τη διαταγή αυτή πρέπει να την εκτελέσουμε εμείς, τα SS. Τα κέντρα εξόντωσης που βρίσκονται στην Ανατολή δεν επαρκούν για μια μείζονος κλίμακας δράση. Κατόπιν τούτου όρισα γι αυτό το σκοπό το Άουσβιτς, τόσο γιατί η τοποθεσία είναι κατάλληλη από συγκοινωνιακη άποψη, όσο και γιατί αυτό το στρατόπεδο μπορεί να απομονωθεί και να καμουφλαριστεί εύκολα. Αρχική μου πρόθεση

202 ήταν να εμπιστευθώ το καθήκον αυτό σε έναν από τους ανώτερους αξιωματικούς των SS, αλλά εγκατέλειψα την ιδέα αυτή γιατί θέλω να αποφύγω τις δυσκολίες της κατανομής αρμοδιοτήτων. Τώρα αναθέτω αυτό το καθήκον σε σας. Είναι μια δουλειά δύσκολη και βαριά και προϋποθέτει ολοκληρωτική αφοσίωση, όσες δυσκολίες και αν παρουσιαστούν. Περισσότερες πληροφορίες θα πάρετε από τον στουρμπανφύρερ Άιχμαν της Γενικής Διεύθυνσης Ασφαλείας του Ράιχ, που θα επικοινωνήσει μαζί σας πολύ γρήγορα. Οι ενδιαφερόμενες υπηρεσίες θα ενημερωθούν από μένα όταν πρέπει. Τή διαταγή αυτή θα την κρατήσετε αυστηρά μυστική, ακόμη και από τους προϊσταμένους σας. Μετά τή συνομιλία σας με τον Άιχμαν να μου στείλετε αμέσως τα σχέδια του προγραμματιζόμενου έργου. Οι Εβραίοι είναι από αιώνων εχθροί του γερμανικού λαού και πρέπει να αφανιστούν. Όλοι οι Εβραίοι, που στη διάρκεια αυτού του πολέμου θα πέσουν στα χέρια μας, θα εξολοθρευτούν χωρίς εξαίρεση. Αν δεν μπορέσουμε τώρα να καταστρέψουμε τις βιολογικές δυνάμεις του εβραϊσμού, κάποτε οι Εβραίοι θα καταστρέψουν το γερμανικό λαό». Μετά τη λήψη της σημαντικής αυτής διαταγής επέστρεψα αμέσως στο Άουσβιτς, χωρίς να δώσω αναφορά στην προϊσταμένη μου αρχή στο Οράνιεμπουργκ. Λίγο αργότερα, ήρθε σε μένα, στο Άουσβιτς, ο Άιχμαν και με μύησε στα σχέδια της επιχείρησης στις διάφορες χώρες. Τη σειρά δεν μπορώ αυτή τη στιγμή να την προσδιορίσω με ακρίβεια. Σε πρώτη γραμμή ερχόταν ή Άνω Σιλεσία και τα υπαγόμενα σ αυτήν τμήματα του Γενικού Κυβερνείου και στη συνέχεια, ανάλογα με την κατάσταση, ταυτοχρόνως οι Εβραίοι της Γερμανίας και της Τσεχοσλοβακίας

203 και τέλος της Δύσης: Γαλλίας, Βελγίου, Ολλανδίας. Ο Άιχμαν ανέφερε επίσης κάποια, κατά προσέγγιση, αριθµητικά στοιχεία, αναφορικά µε τις µεταφορές που δεν µπορώ όµως τώρα πια να τα θυµηθώ. Στη συνέχεια συζητήσαμε τους τρόπους διεξαγωγής της εξόντωσης. Στο λογαριασµό έμπαινε µόνο το αέριο, γιατί ο αφανισµός µε τουφεκισµό τέτοιων ανθρώπινων μαζών θα ήταν εντελώς αδύνατος, και µε δεδομένη την παρουσία παιδιών και γυναικών θα ήταν µεγάλο βάρος για τους SS που θα έπρεπε να τον εκτελέσουν. Ο Άιχµαν µε ενημέρωσε σχετικά µε τον τρόπο θανάτωσης με τη βοήθεια καυσαερίων σε φορτηγά αυτοκίνητα, όπως εφαρμοζόταν ως τότε στην Ανατολή. Δεν ήταν δυνατό όµως να εφαρµοστεί ή μέθοδος αυτή σ αυτές τις μεγάλες αποστολές Εβραίων που περιµέναµε στο Άουσβιτς. Η θανάτωση με οξείδιο του άνθρακος, με καταιονισµό στο λουτρό, όπως γινόταν στους ψυχοπαθείς σε μερικές περιοχές του Ράιχ, θα απαιτούσε πάρα πολλά κτίρια. Και ήταν επίσης πολύ προβληματική η υπόθεση της προµήθειας αερίου σε τόσο μεγάλες ποσότητες. Δεν πήραµε καµιά απόφαση στο θέµα αυτό. Ο Άιχµαν ήθελε να ζητήσει πληροφορίες για κάποιο εύκολα προµηθεύσιµο αέριο που θα μπορούσε να χρησιµοποιείται χωρίς ειδικές εγκαταστάσεις. Γυρίσαμε την περιοχή για να βρουμε την κατάλληλη θέση. Καταλήξαµε ότι γι, αυτό το σκοπό προσφέρεται ένα αγρόκτηµα που βρισκόταν στη βορειοδυτική γωνία, τον κατοπινό οικοδοµικό τομέα III στο Μπιρκενάου. Ήταν απόμερο, το έκρυβε το δάσος και ένας φυσικός φράχτης. Τα πτώµατα θα θάβονταν στο διπλανό λιβάδι σε βαθείς και στενόµακρους λάκκους. Τότε δεν είχαμε ακόμη σκεφτεί την καύση των πτωμάτων. Υπολογίσαµε ότι

204 στους χώρους που υπήρχαν εκεί θα µπορούσαμε να σκοτώνουµε διαμιάς περί τους 800 ανθρώπους, αν το αέριο είναι κατάλληλο και σε σωστή συμπύκνωση. Οι υπολογισµοί αυτοί αποδείχτηκαν αργότερα σωστοί. Ο Άιχµαν δεν µπορούσε ακόµη να µου δώσει ηµεροµηνία έναρξης της δράσης γιατί όλα βρίσκονταν στο προπαρασκευαστικό στάδιο και ο ανώτατος διοικητής των SS δεν είχε εκδώσει την αντίστοιχη διαταγή. Ο Άιχµαν επέστρεψε στο Βερολίνο για να δώσει αναφορά στον ανώτατο διοικητή των SS σχετικά με τις συζητήσεις µας. Μερικές μέρες αργότερα έστειλα στον Χίμλερ το σχεδιάγραµμα και αναλυτική κατάσταση των εγκαταστάσεων. Δεν έλαβα ποτέ απάντηση ή απόφαση σχετικά με το θέμα. Αργότερα ο Άιχµαν µου είπε ότι ο ανώτατος διοικητής των SS συµφωνεί µε το σχέδιο. Στα τέλη Νοεµβρίου έγινε στο Βερολίνο, στο γραφείο του Άιχµαν, σύσκεψη ολόκληρου του Εβραϊκού Τµήµατος στην οποία κλήθηκα κι εγώ. Οι πληρεξούσιοι του Άιχμαν στις διάφορες χώρες υπέβαλαν τις αναφορές τους για την πορεία της επιχείρησης και για τις δυσκολίες που είχαν προκύψει κατά την εκτέλεσή της, όπως το πρόβληµα των χώρων εγκλεισμού των συλλαμβανοµένων, η προετοιμασία αμαξοστοιχιών για τη μεταγωγή τους, ο καταρτισµός προγράμματος κίνησης των συρμών κ.λπ. Δεν μπόρεσα να μάθω πότε θα αρχίσει η επιχείρηση. Το φθινόπωρο του 1941 η Γκεστάπο, βάσει μυστικής διαταγής, έκανε έρευνα στα στρατόπεδα των Σοβιετικών αιχµαλώτων πολέµου για την επισήµανση των πολιτρούκ, των επιτρόπων και των διακεκριµένων πολιτικών στελεχών, που παραδόθηκαν στα πιο κοντινά στρατόπεδα συγκέντρωσης µε σκοπό την εξόντωσή τους. Στο Άουσβιτς

205 εξακολουθούσαν να φτάνουν μικρές τέτοιου είδους αποστολές. Τουφεκίζονταν στο λατομεἱο κοντά στα κτίρια του μονοπωλἱου, στην αυλἠ του μπλοκ 11. Στη διάρκεια ενός υπηρεσιακοὐ ταξιδιού μου, ο αναπληρωτἡς μου χαουπτστουρμφύρερ Φριτς χρησιμοποίησε με δική του πρωτοβουλία αέριο κατά τη θανάτωση Σοβιετικών αιχμαλώτων πολέμου. Γέμισε με αιχμαλώτους τα κελιά που βρίσκονταν στα υπόγεια και φορώντας αντιασφυξιογόνα μάσκα έριξε στα κελιά κυκλώνιο Β, που προκάλεσε ακαριαία το θάνατο. Το αέριο κυκλώνιο Β το χρησιμοποιοὐσε στο Άουσβιτς η εταιρεία «Τες και Στάμπενοφ» για την εξόντωση των ζωυφίων και γι αυτό η διοίκηση του στρατοπέδου είχε πάντα μια ορισμένη ποσότητα φιαλών με το αέριο αυτό. Αρχικά το δηλητηριώδες αέριο, παρασκεύασμα πρωσικού οξέος, το χρησιμοποιούσαν μόνο υπάλληλοι της εταιρείας «Τες και Στάμπενοφ» με την τήρηση εξαιρετικών μέτρων προφύλαξης, αργότερα όµως η εταιρεία εκπαίδευσε µερικούς υγειονομικούς υπαλλήλους απολύµανσης, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν το αέριο για την απολύμανση και την εξόντωση των ζωυφίων. Στο επόμενο ταξίδι του Άιχµαν του ανακοίνωσα τα σχετικά µε τη χρησιμοποίηση του κυκλωνίου Β. Αποφασίσαµε ότι θα χρησιμοποιούµε αυτό το αέριο στην επιχείρηση μαζικής εξόντωσης. Εξακολουθήσαμε να σκοτώνουµε τους Σοβιετικούς αιχµαλώτους με τη βοήθεια του κυκλωνίου Β, αλλά όχι πια στο μπλοκ 11, γιατί μετά τη χρήση έπρεπε να εξαεριστεί ολόκληρο το κτίριο επί δυο µέρες τουλάχιστον. Ορίσαμε ως θάλαµο αερίων το νεκροθάλαμο του κρεµατορίου στο δάσος, κοντά στο νοσοκοµείο, αφού φροντίσαμε για το ερμητικό κλείσιμο των θυρών και ανοίξαµε τρύπες στην οροφή για τη διοχέτευση

206 του αερίου. Αυτό που θυμάµαι όµως είναι μόνο μια ομάδα 900 Σοβιετικών αιχµαλώτων πολέμου, που τους σκοτώσαμε εκεί µε το αέριο και που η καύση των πτωµάτων τους κράτησε µερικές µέρες. Το αγρόκτημα που εξοπλίσαμε ειδικά για τη θανάτωση των Εβραίων δεν χρησιµοποιήθηκε για Ρώσους. Δεν καταφέρνω να θυμηθώ πότε άρχισε η εξολόθρευση των Εβραίων. Ήταν πιθανότατα Δεκέμβριος του 1941, ίσως όµως και Ιανουάριος του 1942. Αρχικά ήταν Εβραίοι από την Άνω Σιλεσία, τους οποίους είχε συλλάβει η αστυνομία του Κατοβίτσε και τους έστειλε µε το τρένο στη διακλάδωση της σιδηροδροµικής γραμμής Άουσβιτς-Ντεντρίτσε, όπου γινόταν το ξεφόρτωµα. Από όσο θυµάµαι οι αποστολές αυτές δεν ήταν πάνω από χίλια άτομα η καθεμιά. Στη σιδηροδροµική ράµπα, δύναμη του στρατοπέδου παρελάμβανε τους κρατουµένους απο την αστυνομία και ο προϊστάμενος του στρατοπέδου τους οδηγούσε σε δυο φάλαγγες στο «μπούνκερ». Έτσι ονομάστηκε ο τόπος της θανάτωσης. Οι αποσκευές έµεναν στη ράµπα και µεταφέρονταν στην αίθουσα ταξινόμησης, που είχε ονοµαστεί «Καναδάς» και βρισκόταν µεταξύ των εργοστασίων όπλων και του σιδηροδρομικού σταθμού. Οι Εβραίοι έπρεπε να ξεντυθούν στο µπούνκερ. Τους λέγαµε ότι πρέπει να υποβληθούν σε ξεψείριασμα. Όλοι οι θάλαμοι - και ήταν πέντε - γέμιζαν ασφυκτικά. Ταυτόχρονα, κλειδώνονταν ερµητικά οι θύρες και από τα ειδικά ανοίγµατα στην οροφή διοχετευόταν το περιεχόµενο των φιαλών αερίου. Μετά παρέλευση µισής ώρας οι θύρες ανοίγονταν - σε κάθε θάλαμο υπήρχαν από δύο θύρες - τα πτώματα σέρνονταν έξω και µε βαγονάκια του αγροτικού σιδηροδρόμου

207 μεταφέρονταν στους λάκκους. Φορτηγά αυτοκίνητα μετέφεραν τα ρούχα στην αἱθουσα διαλογής. Όλη αυτή τη δουλειά - βοήθεια στο γδύσιμο, γέμισμα του μπούνκερ με τους ανθρώπους, άδειασμα του μπούνκερ, βγάλσιμο των πτωμάτων, καθώς επίσης το άνοιγμα και το γέμισμα των λάκκων - την έκανε μια ειδικἠ ομἁδα Εβραίων ζοντερκομάντο που έμεναν σε ιδιαίτερους χώρους. Σύμφωνα με εντολἡ του Αιχμαν έπρεπε κι αυτοί να θανατώνονται ύστερα από κάθε μεγαλύτερη επιχείρηση. Υστερα από τις πρώτες αποστολές, ο Άιχµαν έφερε διαταγή του ανώτατου διοικητή των SS, σύµφωνα με την οποία έπρεπε να βγάζουµε από τα πτώματα τα χρυσά δόντια και να κόβουμε τα µαλλιά των γυναικών. Κι αυτή τη δουλειά την έκανε η ομάδα ζοντερκομάντο. Την επίβλεψη της επιχείρησης εξόντωσης την είχε ο προϊστάμενος του στρατοπέδου ή ο αξιωµατικός αναφοράς. Οι άρρωστοι κρατούμενοι που δεν ήταν δυνατό να οδηγηθούν στο θάλαμο αερίων σκοτώνονταν µε μια σφαίρα στον αυχένα από μικρού διαμετρήµατος όπλο. Έπρεπε να είναι παρών και ο γιατρός του στρατοπέδου. Το αέριο το έριχναν εκπαιδευμένοι στις απολυμάνσεις υπάλληλοι της υγειονομικής υπηρεσίας. Ενώ την άνοιξη του 1942 επρόκειτο μόνο για μικρής έκτασης επιχειρήσεις, το καλοκαίρι οι αποστολές µεγάλωσαν τόσο, ώστε αναγκαστήκαμε να οργανώσουμε κάµποσα κέντρα θανάτωσης. Επιλέξαμε ένα αγρόκτημα που βρισκόταν δυτικά από τα κατοπινά κρεµατόρια III και IV, και το οργανώσαµε κατάλληλα. Χτίστηκαν δίπλα στο μπούνκερ Ι δυο παράγκες και στο µπούνκερ II τρεις παράγκες προορισμένες για το γδύσιµο. Το µπούνκερ II ήταν

208 μεγαλύτερο. Μπορούσε να χωρέσει περί τα 1.200 άτομα. Το καλοκαίρι του 1942 ακόµη, τα πτώματα θάβονταν σε κοινούς τάφους. Μόλις στα τέλη του χρόνου αρχίσαμε να καίμε τα πτώµατα - αρχικά σε σωρούς ξύλων πάνω στους οποίους ρίχνονταν περί τα 2.000 πτώµατα, και στη συνέχεια μέσα στους λάκκους µαζί με πτώματα που είχαν προηγουμένως θαφτεί. Τα πτώματα περιχύνονταν με κατάλοιπα πετρελαίου, αργότερα δε με µεθανόλη. Η καύση των πτωµάτων στους λάκκους γινόταν αδιάκοπα, µέρα- νύχτα. Το Νοέµβριο του 1942 εκκενώθηκαν όλοι οι οµαδικοί τάφοι. Ο αριθμός των θαμµένων στους κοινούς τάφους είχε φτάσει τις 107.000. Στον αριθµό αυτό περιλαµβάνονταν όχι µόνον οι δηλητηριασµένοι στους θαλάµους αερίων Εβραίοι, από την αρχή της δράσης ώς την ώρα που άρχισε η καύση των πτωμάτων, αλλά και τα πτώµατα των κρατουµένων που είχαν πεθάνει στο στρατόπεδο του Άουσβιτς το χειμώνα του 1941-42, όταν το κρεματόριο απέναντι στο νοσοκοµείο ήταν κλειστό για µεγάλο διάστημα. Στον αριθµό αυτό περιλαµβάνονται επίσης και όλοι όσοι είχαν πεθάνει στο στρατόπεδο Μπιρκενάου. Ο ανώτατος διοικητής των SS, κατά την επίσκεψή του στο Άουσβιτς το καλοκαίρι του 1942, επιθεώρησε λεπτοµερειακά την πορεία της επιχείρησης εξόντωσης, αρχίζοντας από το ξεφόρτωµα ώς το άδειασμα του µπούνκερ ΙΙ. Τότε ακόμη δεν καίγονταν τα πτώματα. Δεν έθεσε κανένα ζητημα, δεν µίλησε καθόλου για το θέµα αυτό. Ήταν επίσης παρόντες κατά την επιθεώρηση αυτή ο γκαουλάιτερ Μπραχτ και ο οµπεργκρουπενφύρερ Σµάουζερ. Λίγο µετά την επίσκεψη του Χίµλερ ήρθε ο στανταρτενφύρερ Μπλόµπελ από το γραφείο του Άιχμαν και έφερε μια διαταγή, σύµφωνα µε την οποία έπρεπε να αδειάσουν

209 όλοι οι µαζικοί τάφοι και να καούν τα πτώματα. Έπρεπε επίσης να εξαφανιστούν οι στάχτες ώστε να μην είναι δυνατό στο µέλλον να υπολογισθεί ο αριθµός των πτωμάτων που κάηκαν. Ο Μπλόμπελ είχε ήδη δοκιμασει διάφορους τρόπους καύσεως [1]. Ο Άιχμαν του είχε πει να μου δείξει τις αντίστοιχες εγκαταστάσεις. Για το σκοπό αυτό πηγα µαζί µε τον Χέσλερ στο Χέλμνο. Ο Μπλόμπελ είχε διατάξει να χτιστούν εκεί βοηθητικοί φούρνοι που τους έκαιγαν με ξύλα και βενζίνη. Επεχείρησε εξάλλου να εξαφανίσει τα πτώµατα με τη βοήθεια εκρηκτικών υλών, πράγμα που όμως δεν έδωσε ικανοποιητικά αποτελέσµατα. Τις στάχτες τις σκόρπιζαν σε μια εκτεταµένη δασική έκταση, τα δε κόκαλα τα άλεθαν προηγουμένως σε µύλους που τα κονιορτοποιούσαν. Ο στανταρτενφύρερ Μπλόµπελ είχε λάβει διαταγή να ψάξει να βρει και να εξαφανίσει όλους τους µαζικούς τάφους στην Ανατολή. Το επιτελείο των συνεργατών του είχε καταγραφεί µε τον κωδικό «1005». Οι εργασίες εκτελούνταν από ομάδες Εβραίων, τους οποίους τουφέκιζαν ύστερα από το τέλος των εργασιών σε κάθε τομέα. Το στρατόπεδο του Άουσβιτς είχε καθήκον να στέλνει συνεχώς Εβραίους στο συνεργείο «1005». Κατά την επίσκεψή μου στο Χέλμνο είδα επίσης τις εκεί εγκαταστάσεις εξόντωσης ανθρώπων φορτηγά αυτοκίνητα προσαρµοσμένα στις ανάγκες της θανάτωσης με τη βοήθεια καυσαερίων. Ο επικεφαλής του συνεργείου όμως είπε ότι αυτός ο τρόπος θανάτωσης δεν είναι καθόλου ικανοποιητικός, γιατί το αέριο εκλύεται εντελώς ακανόνιστα ------------------------------------------------- [1] Στο στρατόπεδο θανάτου του Χέλμνο στον ποταμό Νέρα δολοφονήθηκαν 340.000 Εβραίοι.

210 και συχνά δεν επαρκεί για την πρόκληση θανάτου. Δεν μπόρεσα να μάθω ποια ποσότητα πτωμάτων βρίσκεται στους μαζικούς τάφους στο Χέλµνο και πόσα πτώματα είχαν ήδη καεί. Ο στανταρτενφύρερ Μπλόµπελ γνώριζε µε αρκετή ακρίβεια τον αριθµό των µαζικών τάφων στην Ανατολή, ήταν όμως υποχρεωµένος να κρατήσει αυστηρότατη µυστικότητα. Αρχικά, σύµφωνα µε τη διαταγή του ανώτατου διοικητή των SS, όλοι χωρίς εξαίρεση οι Εβραίοι που µετάγονταν στο Άουσβιτς μέσω της υπηρεσίας του Άιχµαν έπρεπε να εξολοθρευτούν. Αυτό έγινε με τους Εβραίους από την περιοχή της Άνω Σιλεσίας. Αλλά αµέσως µετά την άφιξη των πρώτων αποστολών Γερμανών Εβραίων ήρθε νέα διαταγή να αναζητηθούν Εβραίοι ικανοί για εργασία - άντρες και γυναίκες - και να χρησιµοποιηθούν στο στρατόπεδο για σκοπούς εξοπλιστικούς. Αυτό έγινε πριν από την εγκατάσταση του γυναικείου στρατόπεδου. Η ανάγκη δηµιουργίας ειδικού στρατόπεδου για γυναίκες προέκυψε ως συνέπεια αυτής ακριβώς της διαταγής. Στο χώρο του στρατόπεδου συγκέντρωσης δηµιουργήθηκαν εργοστάσια όπλων που λειτουργούσαν συνεχώς. Άρχισε επίσης η απασχόληση κρατουμένων σε εξοπλιστικά εργοστάσια που βρίσκονταν έξω από το στρατόπεδο. Εξαιτίας του γεγονότος αυτού έγινε αισθητή η έλλειψη κρατουµένων, ενώ ώς τότε οι διοικητές των στρατοπέδων στην περιοχή του Ράιχ αναγκάζονταν να αναζητούν δυνατότητες απασχόλησης όλων των κρατουµένων. Οι Εβραίοι έπρεπε να εργάζονται µόνο στο στρατόπεδο του Άουσβιτς. Το Άουσβιτς- Μπιρκενάου έπρεπε να είναι καθαρά εβραϊκό στρατόπεδο και οι άλλων εθνικοτήτων κρατούµενοι έπρεπε να µεταχθούν σε άλλα στρατόπεδα.

211 Η διαταγή αυτή δεν εφαρµόστηκε ποτέ ολοκληρωτικά. Λόγω της ελλείψεως εργατικών δυνάµεων απασχολήθηκαν αργότερα Εβραίοι και σε εργοστάσια όπλων που βρίσκονταν έξω από το στρατόπεδο. Με την αναζήτηση Εβραίων ικανών για εργασία έπρεπε να ασχοληθούν οι γιατροί των SS. Συνέβη όµως πολλές φορές να το κάνει αυτό ο προϊστάμενος του στρατοπέδου ή του Τµήματος Απασχόλησης χωρίς δική µου έγκριση και μάλιστα εν αγνοία µου. Γύρω απ' αυτό το ζήτημα υπήρξαν συχνές διενέξεις μεταξύ γιατρών των SS και υπευθύνων του Τμήματος Απασχόλησης. Ανέκυψαν διαφορές απόψεων μεταξύ αξιωματούχων στο Άουσβιτς, που τις επέτειναν, άλλωστε, οι διαφωνίες στην ερμηνεία της διαταγής του ανώτατου διοικητή των SS στο πλαίσιο των ανωτάτων αρχών στο Βερολίνο. Η Γενική Διεύθυνση Ασφαλείας του Ράιχ και προσωπικά ο Μύλλερ και ο Άιχμαν έδειχναν τεράστιο ενδιαφέρον να εξοντωθεί ο µέγιστος δυνατός αριθµός Εβραίων. Ο αρχίατρος που έδινε στους γιατρούς οδηγίες για τη διαλογή ήταν της γνώµης ότι προσόντα να εργαστούν έχουν μόνο Εβραίοι που είναι όντως από όλες τις πλευρές ικανοί για εργασία, γιατί οι αδύνατοι, οι ηλικιωμένοι, που είναι μόνον εν μέρει ικανοί για εργασία, θα γίνουν γρήγορα ανίκανοι και εποµένως θα προκαλέσουν περαιτέρω επιδείνωση του ήδη µη ικανοποιητικού γενικού επιπέδου υγείας και την ανάγκη να αυξηθούν τα νοσοκομεία, να αυξηθεί ο αριθµός των γιατρών και οι ποσότητες των φαρμάκων και τελικά θα χρειαστεί και πάλι να θανατωθούν. Η Γενική Διεύθυνση Διαχείρισης και Επιμελητείας των SS που εκπροσωπούσαν ο Πολ και ο Μάουρερ ενδιαφερόταν να εξασφαλίσει για την εξοπλιστικη βιοµηχανία το

212 µεγαλύτερο δυνατό όγκο εργατικής δύναµης, ακόµη και αν αργότερα θα είναι ανίκανη για εργασία. Την κατάσταση όξυναν οι αυξανόµενες, κυριολεκτικά απεριόριστες, απαιτήσεις από µέρους του υπουργείου Εξοπλισμών και της οργάνωσης Τοντ για τη στρατολογία εργατικών δυνάµεων μεταξύ των κρατουµένων. Ο ανώτατος διοικητής των SS έδινε και στις δύο αυτές υπηρεσίες συνεχείς υποσχέσεις, αναφέροντας ποσότητες που δεν ήταν ποτέ δυνατό να τους εξασφαλίσει. Ο στανταρτενφύρερ Μάουρερ, επικεφαλής του ιδρύµατος DII, είχε το δυσχερές καθήκον να ανταποκριθεί, έστω και εν μέρει, στη συνεχή πίεση αυτών των υπηρεσιών. Διέταξε τους προϊστάµενους των Τµηµάτων Απασχόλησης να προσπαθούν να προµηθεύονται τη µεγαλύτερη δυνατή ποσότητα εργατικών δυνάμεων. Ήταν αδύνατο να έχουµε μια σαφή απόφαση από τον ανώτατο διοικητή των SS. Η δική µου γνώμη ήταν ότι έπρεπε να επιλέγουμε για εργασία μόνο Εβραίους που ήταν όντως υγιείς και δυνατοί. Η διαλογή γινόταν κατά τον εξής τρόπο: Τα βαγόνια ξεφορτώνονταν το ένα μετά το άλλο. Μετά την απόθεση των αποσκευών οι Εβραίοι περνούσαν ένας ένας μπροστά από το γιατρό των SS που, στη διάρκεια αυτής της παρέλασης, αποφάσιζε κατά πόσον προσφέρονταν για εργασία. Τους ικανούς για εργασία τους πήγαιναν αμέσως σε μικρά τμήματα του στρατοπέδου. Το ποσοστό των κρινομένων ως ικανών για εργασία κυμαινόταν κατά μέσον όρο μεταξύ 25 και 30%, σε γενική κλίμακα. Διέφερε όμως σηµαντικά από αποστολή σε αποστολή. Π.χ. µεταξύ των Ελλήνων Εβραίων ήταν μόνο 15% ικανοί για εργασία. Υπήρξαν όµως περιπτώσεις σε αποστολή από τη Σλοβακία να είναι

213 το 100% των Εβραίων ικανοί για εργασία. Οι γιατροί και υγειονομικό προσωπικό τους έστελναν όλους, χωρίς εξαίρεση, στο στρατόπεδο. Από τις πρώτες δοκιμές της καύσεως των πτωµάτων στο ύπαιθρο φάνηκε ότι αυτό δεν µπορεί να γίνει, όταν ο καιρός ήταν κακός ή έπνεε ισχυρός άνεμος η οσμή από την καύση απλωνόταν σε ακτίνα πολλών χιλιοµέτρων, πράγμα που είχε αποτέλεσµα να αρχίσει να μιλάει για το κάψιμο των Εβραίων ολόκληρος ο πληθυσμός της γύρω περιοχής, και τούτο παρ όλη την αντιπροπαγάνδα που ανέπτυσσε το κόμµα και οι διοικητικές υπηρεσίες. Είναι αλήθεια ότι όλοι οι SS που έπαιρναν µέρος στην επιχείρηση εξόντωσης είχαν λάβει αυστηρότατες οδηγίες να κρατούν όλη αυτή την υπόθεση υπό απόλυτη μυστικότητα, αλλά οι κατοπινές δίκες έδειξαν ότι οι οδηγίες αυτές δεν τηρούνταν. Ακόμη και µε τις πολύ αυστηρές ποινές δεν έγινε δυνατό να αποτραπούν οι φλυαρίες. Πέρα απ αυτά, η αντιαεροπορική άµυνα διαµαρτυρόταν για τις φωτιές που φαίνονταν από µακριά. Η καύση των πτωμάτων όµως έπρεπε αναγκαστικά να συνεχιστεί γιατί διαφορετικά θα καθυστερούσε η υποδοχή των νέων αποστολών που έφταναν συνεχώς. Τα δροµολόγια των τρένων συνδέονταν με τις επί μέρους επιχειρήσεις που είχαν προγραμματιστεί µε ακρίβεια από το υπουργείο Συγκοινωνιών και έπρεπε να τηρούνται σχολαστικά, ώστε να αποτρέπεται η υπερφόρτωση και η ακαταστασία στις σιδηροδροµικές γραµµές, πρωτίστως για στρατιωτικούς λόγους. Οι λόγοι αυτοί υπαγόρευσαν την άμεση σχεδίαση και κατασκευή των δύο µεγάλων κρεματορίων και δύο ακόµη μικρότερων εγκαταστάσεων στα 1943. Η κατασκευή του νέου και σηµαντικά μεγαλύτερου κρεµατορίου, που σχεδιά-

214 στηκε αργότερα, δεν περατώθηκε, γιατί το φθινόπωρο του 1944 ο ανώτατος διοικητής των SS εξέδωσε διαταγή να σταµατήσει αμέσως η εξόντωση των Εβραίων. Τα δυο μεγάλα κρεματόρια, Ι και ΙΙ, κατασκευασμένα στα 1942-43, τέθηκαν σε λειτουργία την άνοιξη του 1943. Καθένα απ' αυτά είχε 3-5 φούρνους στους οποίους µπορούσαν να καίγονται 2.000 πτώματα το 24ωρο. Τεχνικοί και πυροτεχνουργικοί λόγοι δεν επέτρεπαν την καύση µεγαλύτερης ποσότητας πτωµάτων. Δοκιμές που έγιναν προκάλεσαν μεγάλες βλάβες στους φούρνους και έγιναν αιτία επανειληµµένων διακοπών στη λειτουργία τους. Τα δυο µεγάλα κρεµατόρια Ι και ΙΙ είχαν υπόγειες αίθουσες γδυσίµατος και θαλάµους αερίων στους οποίους ήταν δυνατό να διοχετεύεται και να αντλείται προς τα έξω αέρας. Τα πτώµατα μεταφέρονταν με ανελκυστήρες στους φούρνους που βρίσκονταν πιο ψηλά. Οι θάλαµοι των αερίων μπορούσαν να χωρέσουν 3.000 ανθρώπους, αλλά ο αριθµός αυτός δεν συμπληρώθηκε ποτέ, γιατί οι επί µέρους αποστολές δεν ήταν ποτέ τόσο πολυάριθµες. Τα δυο µικρότερα κρεματόρια ΙΙΙ και IV έπρεπε να καίνε - σύµφωνα με τους υπολογισµούς της εταιρείας «Τοφτ» της Ερφούρτης, που είχε αναλάβει τις οικοδοµικές εργασίες - από 1.500 πτώµατα το 24ωρο. Η διεύθυνση του έργου αναγκάστηκε, λόγω της έλλειψης υλικών που ειχε προκαλέσει ο πόλεµος, να οικοδοµήσει τα δύο αυτά κρεματόρια, ΙΙΙ και IV, µε οικονοµικές προδιαγραφές και να βάλει τόσο τις αίθουσες γδυσίµατος όσο και τους θαλάµους αερίων στο ισόγειο, τους δε φούρνους να τους κατασκευάσει λιγότερο στέρεους. Γρήγορα αποδείχθηκε όμως ότι οι φούρνοι που είχαν κατασκευαστεί μ αυτό τον τρόπο δεν µπορούσαν να ανταποκριθούν στο καθήκον τους.

215 Το κρεματόριο ΙΙΙ ύστερα από λίγο καιρό δεν μπορούσε να λειτουργεί καθόλου και αργότερα έπαψε να χρησιμοποιείται γενικώς, ενώ το κρεµατόριο IV έμενε πολύ συχνά αργό γιατί ύστερα από 3-4 βδομάδες καίγονταν οι φούρνοι ή οι καπνοδόχοι. Τους δηλητηριασμένους με το αέριο τους έκαιγαν στα χαντάκια του κρεµατορίου IV. Το πρόχειρο οίκηµα Ι κατεδαφίστηκε όταν άρχισε η κατασκευή του οικοδομικού τομέα ΙΙΙ του στρατοπέδου στο Μπιρκενάου. Το οίκηµα ΙΙ - που στη συνέχεια ονομάστηκε υπαίθριο κρεµατόριο ή µπούνκερ V - λειτούργησε ως το τέλος και χρησιμοποιούνταν στις περιπτώσεις βλάβης στα κρεµατόρια I - IV. Σε περιόδους ύφεσης της δράσης η θανάτωση με το αέριο γινόταν τη μέρα στο µπούνκερ V, και όταν τα φορτία έφταναν νύχτα, στα κρεματόρια I και IV. Η δυναµικότητα του μπούνκερ V ήταν απεριόριστη γιατί μπορούσε να καίει και τη μέρα και τη νύχτα. Από το 1944 η δράση της εχθρικής αεροπορίας, όμως, δεν επέτρεπε την καύση στη διάρκεια της νύχτας. Ο µεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων που θανατώθηκαν με το αέριο και κάηκαν στη διάρκεια ενός 24ωρου ξεπέρασε κατά κάτι τις 9.000 σε όλα τα κρεµατόρια, με εξαίρεση το III. Αυτό συνέβη το καλοκαίρι του 1944 κατά τη διάρκεια της ουγγρικής επιχείρησης όταν, συνεπεία καθυστέρησης των τρένων, αντί να φτάσουν οι τρεις προβλεπόμενες σε ένα 24ωρο, έφτασαν πέντε παραγεμισµένες αµαξοστοιχίες [1]. Τα κρεµατόρια οικοδοµήθηκαν στο τέλος των δυο µεγάλων αρτηριών του στρατοπέδου του Μπιρκενάου, πρώτον, για να µην επεκταθεί ακόµη περισσότερο η περιοχή του ---------------------------------------- [1] Η λεγόμενη «ουγγρική επιχείρηση», αποκαλούµενη επίσης και «δράση Ες», σήμανε την εξόντωση 400.000 Ούγγρων Εβραίων στους θαλάμους των αερίων.

216 στρατοπέδου και επομένως και της περιφρούρησής του, δεύτερον δε, για να μην είναι πολύ απομακρυσµένα από το στρατόπεδο, γιατί µετά το τέλος της επιχείρησης εξόντωσης οι θάλαµοι αερίων επρόκειτο να χρησιµοποιηθούν ως εγκαταστάσεις λουτρών. Τα κτίρια έπρεπε να µην είναι ορατά και για το σκοπό αυτό επρόκειτο να χτιστεί τείχος ή να υψωθεί φράγµα. Η πρόθεση αυτή όμως εγκαταλείφθηκε, λόγω της έλλειψης υλικών. Καμουφλαρίστηκαν µόνο µε πρόχειρα φράγµατα όλοι οι τόποι εξόντωσης. Οι τρεις σιδηροδρομικές γραμμές µεταξύ των τομέων I και II στην περιοχή του Μπιρκενάου επρόκειτο ν, ανακατασκευαστούν σε σιδηροδροµικό σταθµό και να σκεπαστούν µε οροφή καθώς επίσης και να επεκταθούν ως τα κρεματόρια ΙΙΙ και IV, έτσι ώστε να προστατευθεί η εκφόρτωση των κρατουμένων από µάτια αναρµόδια. Δεν εκτελέστηκε ούτε κι αυτό το σχέδιο, λόγω της ελλείψεως υλικών. Δεδομένου ότι ο ανώτατος διοικητής των SS απαιτούσε όλο και πιο πιεστικά να απασχοληθούν στη βιομηχανία εξοπλισµών περισσότεροι κρατούµενοι, ο Πολ αναγκάστηκε να περιλάβει σ' αυτούς ακόµη και Εβραίους που είχαν χάσει την ικανότητα εργασίας. Ηρθε µια διαταγή που έλεγε ότι όλοι οι ανίκανοι για εργασία Εβραίοι, που µπορούσαν να θεραπευθούν σε διάστηµα έξι βδομάδων και να αποκατασταθεί η ικανότητά τους για εργασία, να τύχουν ιδιαίτερης φροντίδας και να τρέφονται καλά. (Ως τη στιγμή εκείνη οι Εβραίοι που είχαν γίνει ανίκανοι για εργασία θανατώνονταν στους θαλάμους των αερίων µε τις αµέσως επόµενες αποστολές ή σκοτώνονταν µε ενέσεις εφόσον βρίσκονταν άρρωστοι στο νοσοκοµείο.)

217 Η διαταγή αυτή ήταν ένας εμπαιγµός σε ό,τι αφορούσε το Αουσβιτς - Μπιρκενάου, όπου έλειπαν τα πάντα. Δεν υπήρχαν σχεδόν καθόλου φάρμακα και οι θέσεις στο νοσοκομείο ήταν τόσο λίγες ώστε δεν µπορούσαν να εισάγονται παρά µόνον οι βαρύτερα ασθενείς. Η διατροφή ήταν εντελώς ανεπαρκής και το υπουργείο Επισιτισμού από μήνα σε µήνα ελάττωνε τα τρόφιµα. Όλες οι επιφυλάξεις που διατυπώσαµε υπήρξαν µμάταιες. Έπρεπε να δοκιμάσουμε. Το αποτέλεσµα ήταν ότι δηµιουργήθηκε στο στρατόπεδο έλλειψη θέσεων για τους υγιείς κρατουμένους, που στάθηκε αδύνατο να αντιµετωπιστεί και επήλθε γενική επιδείνωση της κατάστασης της υγείας τους. Άρχισαν να εξαπλώνονται λοιμώδεις νόσοι. Η διαταγή αυτή προκάλεσε σχεδόν άµεση αύξηση της θνησιμότητας και τεράστια επιδείνωση της γενικής κατάστασης. Δεν νοµίζω, άλλωστε, ότι έστω και ένας από τους Εβραίους που είχαν χάσει την ικανότητα εργασίας στάλθηκε στην εξοπλιστική βιομηχανία. Με διαταγή του ανώτατου διοικητή των SS διεξήχθησαν (στο Άουσβιτς), οι ακόλουθες δοκιµές ή πειράματα: Καθηγητής Κλάουµπεργκ - δοκιµές στείρωσης με ενέσεις στις σάλπιγγες. Τούτο προκάλεσε καταστάσεις φλεγμονής, εν συνεχεία μαρασμό των οργάνων και τελικά στειρότητα. Δεν προκλήθηκαν σωµατικές βλάβες. Καθηγητής Σούμαν, από την καγκελαρία του Φύρερ - στείρωση µε τη βοήθεια ακτινοβολίας µε ακτίνες Ραίντγκεν. Τα αποτελέσματα µου είναι άγνωστα. Δόκτωρ Βιρτς και ο αδελφός του - έρευνες για καρκίνο. Από όσα γνωρίζω δεν επέφεραν καµιά βλάβη. - Δόκτωρ Μέγγελε - έρευνες σε δίδυµα από ένα ωάριο

218 (παιδιά). Δεν συνδέθηκε αυτό, από όσα γνωρίζω, µε κανενός είδους επεµβάσεις ή βλάβες. Οι έρευνες είχαν καθαρά θεωρητικό χαρακτήρα. Δόκτωρ Βιρτς και µερικοί γιατροί του στρατοπέδου - δοκιµές ένεσης πρωσικού οξέος και μεθανόλης σε Εβραίους από αποστολή, ανίκανους για εργασία. «Transport-Juden» αποκαλούνταν όλοι οι Εβραίοι που στέλνονταν στο στρατόπεδο µέσω της Υπηρεσίας του Άιχμαν, δηλαδή της Γενικής Διεύθυνσης Ασφαλείας του Ράιχ IV Β 4. Η ανακοίνωση για την άφιξή τους περιείχε τη σημείωση: «Η αποστολή υπόκειται στις δοθείσες εντολές και πρέπει να ενταχθεί στην ειδική δράση (Soderbehandlung)». Όλοι οι άλλοι Εβραίοι της προηγούμενης περιόδου, δηλαδή οι μεταχθέντες πριν από την έκδοση της διαταγής, ήταν «Schutzhaft Juden» ή Εβραίοι ανήκοντες σε άλλες κατηγορίες κρατουμένων. Σε προηγούμενες ανακρίσεις µου είπα ότι ο αριθμός των Εβραίων που στάλθηκαν στο Άουσβιτς για εξόντωση ήταν δυόμισι εκατομµύρια. Ο αριθμός αυτός προέρχεται από τον Άιχμαν. Τον ανέφερε στον προϊστάµενό µου γκρουπενφύρερ Γκλυξ λίγο πριν κυκλωθεί το Βερολίνο, όταν εκλήθη για αναφορά στον ανώτατο διοικητή των SS. Μόνο ο Αιχµαν και ο µόνιμος αναπληρωτής του Γκύντερ διέθεταν στοιχεία σχετικά με το συνολικό αριθµό των εξοντωθέντων. Με διαταγή του ανώτατου διοικητή των SS έπρεπε ύστερα από κάθε µεγαλύτερη δράση να καίγονται όλα τα ντοκουμέντα, που μπορούσαν να περιέχουν πληροφορίες σχετικά µε τον αριθμό των δολοφονηµένων.

219 Ως προϊστάµενος της υπηρεσίας DI κατέστρεψα προσωπικά όλα τα ντοκουμέντα που βρίσκονταν στο γραφείο µου. Το ίδιο έκαναν και στις άλλες υπηρεσίες. Σύµφωνα με την έκθεση του Άιχµαν στα γραφεία του ανώτατου διοικητή των SS και στη Γενική Διεύθυνση Ασφαλείας του Ράιχ καταστράφηκαν όλα τα ντοκουμέντα. Μόνον οι προσωπικοί του φάκελοι θα μπορούσαν ίσως να περιέχουν κάποιες ενδείξεις. Αν από αμέλεια εγκαταλείφθηκαν σε κάποιες υπηρεσίες κάποιες επιστολές ή ραδιοτηλεγραφήματα, δεν µπορεί να περιέχουν πληροφορίες σχετικά με το συνολικό αριθµό των θυµάτων. Δεν είχα ποτέ το συνολικό αριθμό και δεν διαθέτω κανενός είδους στοιχεία, βάσει των οποίων θα μπορούσα να τον προσδιορίσω. Έχουν µείνει µόνο στη μνήµη μου οι αριθµοί που αφορούν τις μεγάλες επιχειρήσεις, οι αριθμοί τους οποίους µου ανέφερε επανειλημμένα ο Άιχµαν ή ο βοηθός του: Ανω Σιλεσία και Γενικη Διοίκηση: 250.000 Γερµανία και Τερεζίενσταντ [1] : 100.000 Ολλανδία: 95.000 Βέλγιο: 20.000 Γαλλία: 110.000 Ελλαδα: 65.000 Ουγγαρία: 400.000 Σλοβακία: 90.000 Τους αριθμούς που αφορούν τις μικρότερες επιχειρήσεις δεν τους θυμάμαι πια, ήταν ωστόσο ασήμαντα σε σύγκριση με τους παραπάνω αριθμούς. Θεωρώ ότι ο αριθμός δυόμισι εκατοµμύρια (θύματα) -------------------------------------- [1] Τερέζιν, πόλη στην Τσεχοσλοβακία στην οποία είχε γίνει µεγάλη συγκέντρωση με χαρακτήρα γκέτο για τους Τσέχους-Εβραίους.

220 είναι πολύ µεγάλος. Οι δυνατότητες εξόντωσης στο Άουσβιτς είχαν τα όριά τους. Οι αριθμοί που δίνουν πρώην κρατούμενοι είναι αποκυήµατα φαντασίας και δεν στηρίζονται σε καµιά βάση. «Επιχείρηση Ράινχαρντ» (Aktion Reinhardt)*. Ο όρος αυτός ήταν µια κρυπτογραφική ονοµασία επιχείρησης συλλογής, διαλογής και εκποίησης όλων των πραγμάτων που συγκεντρώνονταν με την άφιξη των εβραϊκών αποστολών και από την εξόντωσή τους. Κάθε μέλος των SS που ήταν ένοχος κλοπής εβραϊκής ιδιοκτησίας έπρεπε σύµφωνα µε διαταγή του ανώτατου διοικητή των SS να καταδικάζεται σε θάνατο. Είναι, εν τούτοις, αδύνατο να φανταστεί κάποιος και να εκτιμήσει την αξία των πραγμάτων που εκλάπησαν και που φτάνει τις εκατοντάδες εκατομμυρίων. Τεράστιος πλούτος εκλάπη από μέλη των SS και αστυνομικούς, από κρατουμένους, πολιτικούς υπάλληλους, εργάτες και σιδηροδροµικούς. Ακόμη και σήμερα πολλά απ αυτά παραµένουν κρυµµένα ή θαµμένα στην περιοχή του Άουσβιτς-Μπιρκενάου. Κατά την εκφόρτωση των εβραϊκών αποστολών όλες οι αποσκευές έµεναν στην πλατφόρµα ως τη στιγμή που οι Εβραίοι οδηγούνταν στο στρατόπεδο ή τον τόπο θανάτωσης. Στη συνέχεια ειδικά µεταφορικά συνεργεία μετέφεραν τις αποσκευές στην αίθουσα ταξινόµησης «Καναδάς Ι», όπου γινόταν η ταξινόμηση και η απολύμανση. Επίσης τα ρούχα των δηλητηριασμένων στους θαλάµους των αερίων ατόµων, που είχαν μείνει στα µπούνκερ Ι και ΙΙ και στα κρεματόρια I - V, µεταφέρονταν στην αίθουσα ταξινόµησης. ---------------------------------------- * Η ονοµασία δόθηκε για να τιµηθεί η µνήμη του Ράινχαρντ Χάιντριχ, αρχηγού της Γενικής Διεύθυνσης Ασφαλείας του Ράιχ, που σκοτώθηκε από το κίνηµα Αντίστασης στην Τσεχοσλοβακία.

221 Στα 1942 όμως ο «Καναδάς» δεν μπορούσε πια να καλύψει τη διαλογή των πραγµάτων. Μολονότι προσθέταμε συνεχώς συμπληρωµατικές αποθήκες και παράγκες, και οι κρατούµενοι εργάζονταν µέρα και νύχτα, παρά το ότι αυξανόταν συνεχώς ο αριθμός των εργαζομένων εκεί και φορτώνονταν καθημερινά µε τα ταξινοµηµένα υλικά πολλά βαγόνια (συχνά μέχρι και 20), έμεναν συνεχώς αταξινόµητοι σωροί αποσκευών. Αποφασίσαμε, λοιπόν, στα 1942, να προβούμε στην κατασκευή της αποθήκης «Καναδάς II» (Effektenlager) στο αριστερό άκρο του οικοδομικού τοµέα II στο Μπιρκενάου καθώς και αίθουσα αποφθειρίασης και λουτρού για τους νεόφερτους κρατουμένους. Τριάντα νεόκτιστες παράγκες γέμισαν ώς την οροφή αµέσως μετά την κατασκευή τους, βουνά ολόκληρα από μη ταξινοµηµένα πράγματα σωριάζονταν ανάμεσα στις παράγκες. Παρά την αριθμητική αύξηση των εργατικών συνεργείων δεν µπορούσε να γίνει καν λόγος για δυνατότητα ανταπόκρισης στο καθήκον αυτό, στη διάρκεια των επιµέρους επιχειρήσεων που διαρκούσαν 4-6 βδοµάδες. Μόνο σε περιόδους μεγαλύτερων διαλειμμάτων µπορούσαµε να βάλουμε κάποια τάξη. Τα ρούχα και τα παπούτσια στέλνονταν για έρευνα για να ανακαλυφθούν πολύτιµα αντικείμενα που ήταν κρυµμένα σ αυτά (σε μια τέτοια μάζα η έρευνα γινόταν βέβαια πολύ πρόχειρα) και στη συνέχεια αποθηκεύονταν ή παραδίδονταν στο στρατόπεδο για συμπλήρωση του ιματισµού των κρατουμένων. Αργότερα ορισµένες ποσότητες απ' αυτά τα πράγµατα στέλνονταν ακόμη και σε άλλα στρατόπεδα. Μεγάλο μέρος του ιματισμού παραδινόταν στην κοινωνική πρόνοια για τους πρόσφυγες, αργότερα δε και για τα θύματα των βομβαρδισμών. Σηµαντικές ποσότητες αυ-

222 τών των πραγµάτων έπαιρναν τα εργοστάσια όπλων για τους ξένους εργάτες τους. Κουβέρτες, σεντόνια, μαξιλαροθήκες κ.λπ. στέλνονταν επίσης στην κοινωνική πρόνοια ή τα κρατούσαμε για χρήση στο στρατόπεδο. Μεγάλες παρτίδες στέλνονταν και σε άλλα στρατόπεδα. Τα αντικείµενα αξίας τα παρελάµβανε ειδικό τµήµα της διοίκησης του στρατοπέδου και ειδικοί στο επάγγελµα τα ταξινομούσαν αναλόγως. Το ίδιο συνέβαινε και με τα ανευρισκόμενα χρήµατα. Ανάμεσα στα αντικείµενα αξίας υπήρχαν τιμαλφή εξαιρετικά ακριβά, ιδίως σε φορτία Εβραίων από τη Δύση: Πολύτιμοι λίθοι αξίας εκατομμυρίων, ανεκτίμητα ρολόγια, χρυσά ή πλατινένια με µπριλάντια, δαχτυλίδια, σκουλαρίκια και περιδέραια πανάκριβα, καθώς ήταν µοναδικά κομμάτια. Τα χρήµατα που προέρχονταν από διάφορες χώρες µμετριούνταν σε εκατομμύρια. Συχνά σε ένα άτοµο βρίσκονταν εκατοντάδες χιλιάδες, συνήθως σε χαρτονομίσματα χιλίων δολαρίων. Δεν υπήρχε κρυψώνας στα ρούχα, στις αποσκευές ή στο ανθρώπινο σώµα που να µην είχε χρησιµοποιηθεί. Μετά την αποπεράτωση της ταξινόμησης ύστερα από κάθε µεγάλη επιχείρηση τα πολύτιμα αντικείμενα συσκευάζονταν σε δέματα και µεταφέρονταν µε φορτηγά αυτοκίνητα στη Γενική Διεύθυνση Διαχείρισης και Επιμελητείας των SS στο Βερολίνο, και από κει στην Τράπεζα του Ράιχ. Στην Τράπεζα του Ράιχ υπήρχε ειδικό τμήμα, ασχολούμενο αποκλειστικά µε αντικείμενα που αποκτούνταν στη διάρκεια της αντιεβραϊκής δράσης. Ο Άιχµαν μου είπε κάποτε ότι τα τιμαλφή και το συνάλλαγµα έβγαιναν στην Ελβετία. Τα αντικείµενα αυτά είχαν πληµμυρίσει την ελβετική αγορά τιµαλφών. Τα συνηθισµένα ρολόγια στέλνονταν κατά χιλιάδες στο

223 Ζαξενχάουζεν, Υπήρχε εκεί ένα μεγάλο συνεργείο ωρολογοποιίας- που απασχολούσε χιλιάδες κρατουμένους και είχε οργανωθεί υπό την άμεση εποπτεία του Μάουρερ της DII. Σ' αυτό το συνεργείο ταξινομούσαν και επισκεύαζαν τα ρολόγια. Στο μεγαλύτερο µέρος τους τα ρολόγια αυτά θέτονταν στη διάθεση των τµηµάτων των SS και του στρατού στη γραµµή του µετώπου για υπηρεσιακούς σκοπούς. Τα χρυσά δόντια τα ξαναχυναν στο νοσοκοµείο οι επιτελικοί οδοντίατροι και τα έστελναν κάθε µήνα στη Γενική Διεύθυνση Υγιεινής. Σε σφραγισμένα δόντια βρίσκονταν επίσης πολύτιμοι λίθοι κολοσσιαίας αξίας. Τα κοµμένα γυναικεία μαλλιά στέλνονταν σ, ένα ορισμένο εργοστάσιο στη Βαυαρία για στρατιωτικούς σκοπούς. Ο ιματισμός που δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στελνόταν για επεξεργασία και τα παπούτσια που επίσης δεν µπορούσαν να φορεθούν τα τεµάχιζαν, χρησιμοποιώντας ορισµένα κοµμάτια και τα υπόλοιπα τα µμετέτρεπαν σε δερματόσκονη. Απ αφορμή τα τιμαλφή των Εβραίων δημιουργήθηκε στο στρατόπεδο µια δύσκολη κατάσταση, που δεν έγινε ποτέ πια δυνατό να αντιμετωπιστεί καίρια. Η υπόθεση αυτή επιδρούσε εκµαυλιστικά στα µέλη των SS, που δεν είχαν πάντα τη δύναμη να καταπολεμήσουν τον πειρασμό του εύκολου πλουτισμού με τα αντικείμενα αξίας των Εβραίων. Συνηθέστατα οι ποινές στέρησης της ελευθερίας, ακόµη και οι θανατικές καταδίκες δεν έφερναν το αναγκαίο εκφοβιστικό αποτέλεσµα. Για τους κρατουμένους τα πολύτιμα αντικείμενα των Εβραίων άνοιξαν απροσδόκητες ευκαιρίες. Το µεγαλύτερο μέρος των αποδράσεων πρέπει να συσχετισθεί µ αυτό. Με

224 εύκολα αποκτώµενα χρήµατα, ρολόγια, δαχτυλίδια κ.λπ., οι κρατούµενοι αγόραζαν από µέλη των SS και πολίτες-εργάτες οινόπνευμα, καπνό, τρόφιµα, πλαστά ντοκουμέντα, όπλα και πυροµαχικά. Τέτοιου είδους συναλλαγές ήταν στην ημερήσια διάταξη. Στο Μπιρκενάου κρατούμενοι επέτυχαν νυχτερινή άδεια εισόδου στο γυναικείο στρατόπεδο, εξαγόραζαν μάλιστα και µερικές επόπτριες. Αυτό είχε, βεβαίως, την επίδρασή του και στη γενική πειθαρχία του στρατοπέδου. Όσοι κατείχαν αντικείµενα αξίας, μπορούσαν να εξαγοράσουν καλύτερη εργασία, την εύνοια των κάπο και των προϊσταµένων των μπλοκ, ακόµη δε και μόνιµη παραµονή στο νοσοκομείο με την καλύτερη δυνατή περιποίηση. Η κατάσταση αυτή δεν έγινε δυνατό να μεταβληθεί, παρά τους αυστηρότατους ελέγχους. Το χρυσάφι των Εβραίων έγινε η κατάρα του στρατοπέδου. Από όσα γνωρίζω, εκτός από το Άουσβιτς υπήρχαν οι ακόλουθοι τόποι εξόντωσης Εβραίων: Χέλμνο, κοντά στο Λοτζ: καυσαέριο Τρεμπλίνκα κοντά στο Λούµπλιν: καυσαέριο Σόµπιμπορ κοντά στο Λούµπλιν: καυσαέριο Μπέλζετς κοντά στο Λβωφ: καυσαέριο Λούµπλιν (Μαϊντάνεκ): Κυκλώνιο Β Εκτός απ' αυτά υπήρχαν τόποι εξόντωσης σε πολλά σηµεία της Λετονίας, όπως π.χ. στη Ρίγα. Στα κέντρα αυτά τους Εβραίους τους τουφέκιζαν και τα πτώματα τα έκαιγαν σε σωρούς ξύλων. Έχω δει µόνο το Χέλμνο και την Τρεμπλίνκα. Το Χέλμνο ήταν ήδη ανενεργό. Στην Τρεμπλίνκα παρακολούθησα όλη τη διαδικασία. Υπήρχαν εκεί μερικοί θάλαµοι, χτισµένοι ακριβώς δίπλα στη σιδηροδρομική γραµµή, που χωρού-

225 σαν µερικές εκατοντάδες άτοµα. Στην πλατφόρµα, στο ύψος των βαγόνων, οι Εβραίοι περνούσαν - ντυμένοι ακόμη - κατευθείαν στους θαλάμους. Στο γκαράζ που ήταν χτισμένο δίπλα, υπήρχαν µοτέρ μεγάλων φορτηγών και θωρακισµιένων αυτοκινήτων, τα οποία έμπαιναν σε κίνηση. Τα παραγόµενα από τα µοτέρ καυσαέρια διοχετεύονταν µε σωλήνες στους θαλάμους προκαλώντας το θάνατο των ανθρώπων που βρίσκονταν εκεί. Ύστερα από μισή ώρα περίπου επικρατούσε στους θαλάμους απόλυτη σιγή. Μετά από µία ώρα άνοιγαν τους θαλάµους και έβγαζαν τα πτώµατα, τα ξεγύμνωναν και τα έκαιγαν σε ένα υπόστρωµα από ράγες. Η φωτιά άναβε με ξύλα και τα πτώματα περιλούζονταν με βενζίνη. Κατά την επίσκεψή µου στην Τρεμπλίνκα πέθαναν όλοι όσοι είχαν κλειστεί στους θαλάµους με το αέριο. Μου είπαν όμως ότι τα μοτέρ δεν εργάζονταν όλα με τον ίδιο τρόπο και ως εκ τούτου δεν υπήρχε πάντα αρκετό αέριο ώστε να σκοτωθούν όλοι οι κλεισµένοι στους θαλάμους. Πολλοί άνθρωποι έχαναν απλώς τις αισθήσεις τους και έπρεπε να τους σκοτώσουν µε περίστροφο. Το ίδιο άκουσα στο Χέλμνο. Ο Άιχµαν µου έχει πει ότι και σε άλλα µέρη παρουσιάζονταν τέτοιες ελλείψεις. Στο Χέλμνο συνέβη µάλιστα και τούτο: οι Εβραίοι που βρίσκονταν σε φορτηγά αυτοκίνητα έσπασαν τα τοιχώµατα και επιχείρησαν να διαφύγουν. Η πείρα έδειξε ότι το παρασκεύασμα του πρωσικού οξέος, το κυκλώνιο Β, είναι αναμφισβήτητα σίγουρο και επιφέρει σύντομα το θάνατο, ιδιαίτερα σε ξηρούς και αεροστεγείς χώρους, µε κατά το δυνατό, πολλές τρύπες ώστε να διοχετεύεται το αέριο, αν µάλιστα είναι και πλήρως γεμισµένοι από ανθρώπους. Δεν είδα και δεν άκουσα ποτέ περίπτωση έστω και ενός ανθρώπου, που πέρασε από το

226 θάλαμο των αερίων στο Άουσβιτς, να ζει ακόμη κατά το άνοιγμα των θαλάµων, μισή ώρα µετά τη διοχέτευση του αερίου. Η διαδικασία της θανάτωσης στο Άουσβιτς ήταν η εξής : Τους Εβραίους που προορίζονταν να θανατωθούν τους οδηγούσαν όσο πιο συχνά γινόταν στα κρεµατόρια, χωριστά τους άνδρες και χωριστά τις γυναίκες. Στην αίθουσα γδυσίµατος οι απασχολούµενοι στο ειδικό τμήμα Zonder-kommando έλεγαν στους Εβραίους (στη µητρική τους γλώσσα) ότι τους πήγαν εκεί μόνο για λουτρό και ξεψείριασμα, τους συμβούλευαν µάλιστα πριν µπουν στην αίθουσα να τακτοποιήσουν καλά τα πράγματά τους και προπαντός να θυμούνται το σηµείο στο οποίο τα έχουν αφήσει ώστε να μπορέσουν να τα βρουν γρήγορα µετά το ξεψείριασμα. Οι Εβραίοι της ειδικής οµάδας ενδιαφέρονταν προσωπικά να γίνουν όλα γρήγορα, σωστά και ήσυχα. Μετά το γδύσιμο οι Εβραιοι έμπαιναν, στο θάλαμο αερίων που ήταν εφοδιασμένος µε εγκαταστάσεις καταιονισµού και υδροσωλήνες, πράγµα που δηµιουργούσε την εντύπωση λουτρού. Στην αρχή πήγαιναν οι γυναίκες µε τα παιδιά και στη συνέχεια οι άνδρες, που κατά κανόνα ήταν λιγότεροι. Σχεδόν πάντα αυτό γινόταν ήσυχα, γιατί οι κρατούµενοι των ζοντερκοµάντο καθησύχαζαν τα άτοµα που φαίνονταν φοβισµένα ή διαισθάνονταν τι θα συµβεί. Εκτός αυτού τα µέλη της ειδικής οµάδας καθώς και ένας SS έμεναν ως την τελευταία σχεδόν στιγμή στο θάλαµο. Αμέσως µετά οι θύρες έκλειναν ερμητικά και οι απολυµαντές, που περίμεναν ήδη στις θέσεις τους, διοχέτευαν αµέσως από τα ανοίγµατα στην οροφή το κύκλωνιο, που µε ειδικούς αγωγούς

227 έφτανε ως το πάτωμα. Αυτό προκαλούσε ταχύτατη παραγωγή αερίου. Μέσα από ένα κάτοπτρο που βρισκόταν στη θύρα μπορούσε να δει κάποιος το πώς οι άνθρωποι που στέκονταν κοντά στους αγωγούς του αερίου έπεφταν αµέσως νεκροί. Το ένα τρίτο περίπου των θυµάτων πέθαιναν ακαριαία Οι άλλοι άρχιζαν να αλληλοσπρώχνονται, να κραυγάζουν και να προσπαθούν να πάρουν αέρα. Αμέσως µετά όμως, η κραυγή μετατρεπόταν σε ρόγχο και ύστερα από λίγα λεπτά είχαν ξεψυχήσει όλοι. Ύστερα από παρέλευση το πολύ 20 λεπτών της ώρας δεν σάλευε κανείς πια. Το αποτέλεσµα της δράσης του αερίου επερχόταν μέσα σε 5-10 λεπτά ανάλογα με τον καιρό - αν είχε ξηρασία ή υγρασία, ζέστη ή κρύο - ανάλογα µε την ποιότητα του αερίου, που δεν ήταν πάντα ίδια, τέλος, ανάλογα µε το πόσα άτοµα υγιή, γέροι, άρρωστοι και παιδιά βρίσκονταν στην αποστολή. Η απώλεια των αισθήσεων επερχόταν ύστερα από λίγα λεπτά, σε συνάρτηση με την απόσταση που χώριζε τους ανθρώπους από τα ανοίγµατα της οροφής, από όπου διοχετευόταν το αέριο. Οι άνθρωποι που φώναζαν, οι γεροντότεροι, οι άρρωστοι, οι αδύνατοι και τα παιδιά πέθαιναν πιο γρήγορα από ό,τι οι υγιείς και οι νέοι. Μισή ώρα µετά τη διοχέτευση του αερίου άνοιγαν οι πόρτες και γινόταν ο εξαερισμός. Αμέσως µετά άρχιζε το τράβηγμα των πτωμάτων έξω. Καµιά σωματική αλλαγή δεν ήταν δυνατό να παρατηρηθεί. Ούτε σπασμοί, ούτε αλλαγές στο χρώμα. Μόνο ύστερα από μερικές ώρες εμφανίζονταν οι συνήθεις πτωματικές κηλίδες. Οι ακαθαρσίες από περιττώµατα ήταν επίσης σπάνιο φαινόµενο. Δεν διαπιστώθηκαν τραυματισμοί. Τα πρόσωπα δεν ήταν παραμορφωμένα. Στη συνέχεια η ειδική οµάδα έβγαζε από τα πτώµατα

228 τα χρυσά δοντια και έκοβε τα µαλλιά των γυναικών. Κατόπιν τα πτώµατα µεταφέρονταν µε τους ανελκυστήρες πάνω στους φούρνους. Η ποσότητα των πτωμάτων που ρίχνονταν ταυτόχρονα στο φούρνο εξαρτιόταν από τις διαστάσεις του σώματος και έφτανε µέχρι τα τρία. Και ο χρόνος καύσης, άλλωστε, εξαρτιόταν επίσης από τις ιδιότητες των πτωμάτων, κατά μέσον όρο όµως ήταν περί τα 20 λεπτά. Όπως σηµείωσα ήδη παραπάνω, τα κρεματόρια Ι και ΙΙ µπορούσαν μέσα σε 24 ώρες να κάψουν περί τα 2.000 πτώματα. Η καύση µεγαλύτερης ποσότητας δεν ήταν δυνατή χωρίς να προκληθούν βλάβες. Τα κρεματορια III και IV είχαν δυναµικότητα καύσης 1.500 πτωμάτων το 24ωρο, αλλά, από όσα γνωρίζω, τον αριθμό αυτό δεν τον έπιασαν ποτέ. Τις στάχτες από την αδιάκοπα συνεχιζόµενη καύση των πτωµάτων, που έπεφταν από τις σχάρες, τις έβγαζαν και τις κονιορτοποιούσαν. Οι στάχτες µεταφέρονταν με φορτηγά αυτοκίνητα στον Βιστούλα και σκορπίζονταν με φτυάρια στο νερό. Έπλεαν και διαλύονταν αμέσως. Το ίδιο γινόταν και με τις στάχτες από τους λάκκους που βρίσκονταν στο μπούνκερ II και το κρεµατόριο IV. Η διαδικασία θανάτωσης στο µπούνκερ I και II γινόταν ακριβώς όπως στα κρεµατόρια. Μόνο που εκεί ήταν πιο αισθητή η επίδραση των ατµοσφαιρικών συνθηκών. Το καλοκαίρι του 1943, στη διάρκεια ενός υπηρεσιακού ταξιδιού μου στη Βουδαπέστη, πληροφορήθηκα από τον Άιχμαν τα σχέδια των περαιτέρω επιχειρήσεων κατά των Εβραίων. Την ώρα εκείνη βρίσκονταν στην Ουγγαρία 200.000 Εβραίοι, που είχαν συλληφθεί στην ουκρανική περιοχή των Καρπαθίων. Κλεισµένοι σε κεραµοποιεία, περίµεναν τη μεταφορά τους στο Άουσβιτς. Ο Άιχμαν υπο-

229 λόγιζε ότι από την Ουγγαρία θα σταλούν στο Άουσβιτς περί τα τρία εκατομµύρια Εβραίοι. Αυτό τον αριθμό του είχε δώσει η ουγγρική αατυνοµία, που έκανε τις συλλήψεις. Η σύλληψη και μεταγωγή τους στο Άουσβιτς έπρεπε να γίνει από τα 1943 ακόμη, αλλά πολιτικές δυσκολίες της ουγγρικής κυβέρνησης είχαν προκαλέσει συνεχείς παρελκύσεις. Ειδικότερα ο ουγγρικός στρατός, δηλαδή οι ανώτεροι αξιωµατικοί, ήταν αντίθετοι µε την έκδοση των Εβραίων και εξασφάλιζαν στο μεγαλύτερο μέρος των ανδρών Εβραίων καταφύγιο στα τµήµατα εργασίας των µεραρχιών του μετώπου, κάνοντας έτσι αδύνατη για την αστυνομία τη σύλληψή τους. Το φθινόπωρο του 1944, όταν η επιχείρηση περιέλαβε επιτέλους και την ίδια τη Βουδαπέστη, δεν βρίσκονταν εκεί παρά µόνο γέροι και άρρωστοι Εβραίοι. Γενικά από την Ουγγαρία πιάστηκαν όχι περισσότεροι από μισό εκατοµμύριο Εβραίοι. Η επόµενη χώρα επρόκειτο να είναι η Ρουµανία, από την οποία ο Άιχμαν προσδοκούσε - σύµφωνα µε τα στοιχεία του πληρεξουσίου στο Βουκουρέστι - περί τα τέσσερα εκατομµύρια Εβραίους. Παραλλήλως έπρεπε να έρθει η σειρά της Βουλγαρίας, µε έναν πιθανό αριθμό δυόµισι εκατομμυρίων Εβραίων. Ο Μουσολίνι είχε, όπως λέγεται, υποσχεθεί την έκδοση των Ιταλών Εβραίων, καθώς επίσης και των Εβραίων από το τμήµα της Ελλάδας που κατείχαν οι Ιταλοί. Ο αριθμός τους δεν ήταν δυνατόν να προσδιοριστεί ούτε κατά προσέγγιση. Η πορεία του πολέµου µαταίωσε τα σχέδια αυτά και έσωσε τη ζωή εκατομµυρίων Εβραίων. Κρακοβία, Νοέµβριος 1946 RUDOLF HOESS [Όλες οι παραπάνω σελίδες προέρχονται από την Αυτοβιογραφία του Ρούντολφ Ες]