Κασιμάτη Αικατερίνη Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδαγωγικού Τμήματος ΑΣΠΑΙΤΕ

Κασιμάτη Αικατερίνη Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδαγωγικού Τμήματος ΑΣΠΑΙΤΕ

Σύγχρονες θεωρητικές αντιλήψεις Ενεργή συμμετοχή μαθητή στην oικοδόμηση - ανάπτυξη της γνώσης (θεωρία κατασκευής της γνώσης-constructivism). Δεν υπάρχει «μεταφορά» γνώσης από το δάσκαλο στο μαθητή. μαθητής γνώση Η γνώση και ο μαθητής είναι έννοιες αλληλοσυνδεόμενες.

Η διαδικασία της μάθησης εξαρτάται από την προϋπάρχουσα γνώση. Κάθε τι που μαθαίνω εξαρτάται από το τι γνωρίζω Υπάρχει συνεχής αλληλεπίδραση ανάμεσα στο προσωπικό νόημα, που οικοδομεί ο μαθητής και στην κοινωνική γνώση στα πλαίσια της σχολικής τάξης. Το πρόβλημα είναι «πηγή» νοήματος της εκάστοτε γνώσης.

H θεωρία κατασκευής της γνώσης (Constructivism) Αποτελεί συνέχεια των εργασιών του Piaget πάνω στις γνωστικές λειτουργίες. Κάθε άτομο εξελίσσεται μέσα από τον τρόπο που αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα. Οικοδομεί τη γνώση του μέσω της κριτικής εξέτασης των γνώσεων που ήδη διαθέτει και των εμπειριών του.

Θεωρία κατασκευής της γνώσης (Constructivism) Κυρίαρχες τάσεις της θεωρίας ριζοσπαστικός κονστρουκτιβισμός (Radical Constructivism) και κοινωνικοπολιτιστικός κονστρουκτιβισμός (Sociocultural Constructivism)

Βασικές αρχές του ριζοσπαστικού ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΥ : * Η γνώση κατασκευάζεται ενεργητικά από το άτομο και δε «συλλαμβάνεται» παθητικά από το περιβάλλον. * Η γνώση είναι μια διαδικασία προσαρμογής στον κόσμο των εμπειριών και όχι ανακάλυψη ενός προϋπάρχοντος κόσμου, ο οποίος είναι ανεξάρτητος από το γνώστη.

Κονστρουκτιβισμός Γενετική επιστημολογία (Piaget, 1923) Ενεργητική διαδικασία οικοδόμησης γνώσεων σε μια διαρκή προσαρμογή με το περιβάλλον (φυσικό και νοητό) Αφαίρεση Εμπειρική (empirical) Αναστοχαστική (reflective) Γνώση (σχήμα) Piaget Αφομοίωση Συμμόρφωση Εξισορρόπηση Στάδια ανάπτυξης (βιολογικός χαρακτήρας της ανάπτυξης: η ανάπτυξη ως προϋπόθεση μάθησης) Κλινική μέθοδος Ο νοητικές διεργασίες αντικείμενο έρευνας Η συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα νοητικών διεργασιών οι οποίες μπορούν να την περιγράψουν, εξηγήσουν και προβλέψουν. Εισαγωγή ποιοτικών μεθόδων πιστοποίησης της γνώσης 7

Ριζοσπαστικός κονστρουκτιβισμός Von Glasersfeld (1975) Δύο βασικές υποθέσεις Η γνώση κατασκευάζεται ενεργητικά από το υποκείμενο και δε συλλαμβάνεται παθητικά από το περιβάλλον. Η γνώση είναι μια διαδικασία προσαρμογής με τον κόσμο των εμπειριών και όχι μια διαδικασία ανακάλυψης ενός προϋπάρχοντος κόσμου ο οποίος υπάρχει ανεξάρτητα από το γνώστη. Ουσιαστικά ο ριζοσπαστικός κονστρουκτιβισμός ενσωματώνει την επιστημολογική άποψη (σε άμεση αντίθεση με την πλατωνική θέση) ότι Η πραγματικότητα δεν μπορεί να επαληθευθεί πειραματικά. Δεν είναι δυνατόν να διαπιστωθεί η αντικειμενική ύπαρξη της πραγματικότητας πέραν του υποκειμενικού βιώματος. 8

Κοινωνικός κονστρουκτιβισμός (Ι) Vygotsky (1925) Κοινωνικο-πολιτισμικές θεωρίες για την μελέτη ψυχολογικών διεργασιών Σημασία του κοινωνικού περιβάλλοντος Εσωτερίκευση της κοινωνικής γνώσης Η γλώσσα ως σύστημα διαμεσολάβησης κοινωνίας και νου Η μάθηση υπάρχει μόνο στο κοινωνικό-ιστορικό-πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο συμβαίνει. Νοητική ανάπτυξη και λόγος Piaget: εξωγλωσσικός λόγος εγωκεντρικός λόγος κοινωνικοποιημένος λόγος Vygotsky: κοινωνικός λόγος εγωκεντρικός λόγος εσωτερικός λόγος γραπτή γλώσσα 9

Κοινωνικός κονστρουκτιβισμός (ΙΙ) Ζώνη επικείμενης ανάπτυξης ( zone of proximal development ) Καθοδήγηση ενηλίκων ή ικανότερων συνομηλίκων Η μάθηση προηγείται της ανάπτυξης (cf Piaget) Ο ρόλος του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού Θεωρία δράσης/δραστηριότητας (activity theory) Vygotsky, Leont'ev, Anohkin, Engeström κ.ά. Δραστηριότητα Ο άνθρωπος δρα με ένα εργαλείο σε ένα αντικείμενο προς το επιθυμητό αποτέλεσμα/σκοπό. Σύστημα Υποκείμενο, σκοπός, κοινότητα, εργαλείο, κανόνες συστήματος, καταμερισμός εργασιών. Εργαλείο Εξωτερικό // Εσωτερικό 10

Δόμηση γνώσης μέσα από αλληλεπίδραση των προηγούμενων αντιλήψεων μαθητή και πληροφοριών που είναι δυνατό να προσλάβει διαμέσου αυτών. Παρέμβαση αναπαραστάσεων στη μαθησιακή διεργασία που κάνουν οι μαθητές για τις έννοιες ή τα αντικείμενα που διδάσκονται. Οι λανθασμένες αναπαραστάσεις βοηθούν το διδάσκοντα να αποκαλύψει τις δυσκολίες που θα συναντήσουν οι μαθητές του και να καλύψει την απόσταση ανάμεσα στην προσωπική γνώση των μαθητών του και στην επιστημονική γνώση.

Θεωρία Επεξεργασίας Πληροφοριών Επιστημολογικό πλαίσιο: Η γνώση «μεταφέρεται» από τον εκπαιδευτικό στο μαθητή. H κατανόηση εξαρτάται από: τα λόγια και τις πράξεις του εκπαιδευτικού ή από αντικείμενα του περιβάλλοντος. Ο μαθητής αντιμετωπίζεται ως ένα σύστημα επεξεργασίας πληροφοριών.

Θέσεις για τη μάθηση Μαθαίνουμε δρώντας. Η μάθηση δε συμπυκνώνεται σε μια απλή απομνημόνευση τεχνικών γνώσεων ή σε ένα κλειστό σύστημα ερέθισμα-αντίδραση. Περνάει από μια κατάσταση ισορροπίας σε μια άλλη μέσα από γνωστικές συγκρούσεις. Κάθε μαθητής έχει τη δική του αποκωδικοποίηση για την κατάσταση που του προτείνεται και κινητοποιεί αναπαραστάσεις διαμορφωμένες από νοητικές εικόνες, από τεχνικές επίλυσης, από αλγόριθμους κ.α που εν μέρει οφείλονται σε παλαιότερες μαθήσεις.

ΒΑΣΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ ΤΟΥ ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΥ 1) Να καταγράψουμε τις ιδέες και τις απόψεις των μαθητών. 2) Να δημιουργήσουμε ευκαιρίες στους μαθητές να ερευνήσουν τις ιδέες τους και να δοκιμάσουν πόσο ισχυρές είναι. 3) Να παρέχουμε κίνητρα στους μαθητές να τροποποιήσουν/αλλάξουν τις ιδέες τους και τις απόψεις τους. 4) Να στηρίξουμε τις προσπάθειές τους να ξανασκεφθούν και να επανακατασκευάσουν τις ιδέες τους και τις απόψεις τους. Οι εννοιολογικές αλλαγές είναι δυνατές μόνο όταν οι μαθητές κατανοούν τα όρια των απόψεών τους και αναγνωρίζουν την ανάγκη να τις αντικαταστήσουν.

Τα λάθη των μαθητών εντάσσονται στη διαδικασία της μάθησης. Οι διαδικασίες που χρησιμοποιεί ο μαθητής για να παράγει λάθη είναι ενδείξεις λανθασμένων αναπαραστάσεων. απουσία κατανόησης των εννοιών γνωσιακό ή συναισθηματικό εμπόδιο λανθασμένες απαντήσεις υποδηλώνουν λανθασμένη εφαρμογή των κανόνων

Αξιολόγηση Μαθητή Στις γνωστικές ικανότητες: επίλυσης προβλημάτων κριτικής σκέψης διατύπωσης ερωτήσεων εύρεσης πληροφοριών Κριτικής Παρατήρησης αποτελεσματικής χρήσης πληροφοριών έρευνας, κατασκευής, επινόησης, ανάλυσης και παρουσίασης δεδομένων, επικοινωνίας και προφορικής και γραπτής έκφρασης.

Αξιολόγηση:εξέταση γνώσεων Μαθητές= παθητικοί λήπτες της γνώσης Παραδοσιακή Διδακτική Κριτική σκέψη:δεν καλλιεργείται σημαντικά Στόχος = εστιασμός στο γνωστικό τομέα της γνώσης Σύγχρονη Διδακτική Δόμηση κριτικής σκέψης Μάθηση=ενεργή κατασκευαστική γνώση στη βάση της προηγούμενης Στόχος:απόκτηση γνωσιακών, μετα-γνωσιακών και κοινωνικών δεξιοτήτων Ανακαλυπτική και προσωπική διερεύνηση & συστηματική διδασκαλία και καθοδήγησης από την άλλη.

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Γραπτές ή προφορικές εξετάσεις με ερωτήσεις κλειστού ή ανοιχτού τύπου (παραδοσιακή τεχνική) Συνδυασμός τεχνικών Ημιδομημένος διάλογος μεταξύ των συμμετεχόντων στη μαθησιακή διαδικασία. Συνθετικές δημιουργικές διερευνητικές εργασίες (projects) Συστηματική παρατήρηση Φάκελος εργασιών του μαθητή (portfolio) Αυτοαξιολόγηση του μαθητή Αξιολόγηση του μαθητή από τους συμμαθητές του (ετεροαξιολόγηση)

Διαθεματικότητα «Τρόπος οργάνωσης του αναλυτικού προγράμματος που καταργεί ως πλαίσια επιλογής της σχολικής γνώσης τα διακριτά μαθήματα και αντιμετωπίζει τη γνώση ως ενιαία ολότητα, την οποία προσεγγίζει μέσα από τη συλλογική συνήθως διερεύνηση θεμάτων, ζητημάτων και προβληματικών καταστάσεων, που παρουσιάζουν ενδιαφέρον, σύμφωνα με τα κριτήρια των μαθητών».

Κύρια χαρακτηριστικά της διαθεματικής προσέγγισης α) η οργάνωση της σχολικής γνώσης γύρω από θέματα ευρύτερου ενδιαφέροντος και β) η ενεργός εμπλοκή των μαθητών στις διαδικασίες διερεύνησης των υπό μελέτη θεμάτων.

Διδακτικές αρχές της διαθεματικής προσέγγισης Η αρχή της: Ολιστικής προσέγγισης Παροχής πληροφοριών Αυτενεργού μάθησης Παιδοκεντρικότητας Συνδιερεύνησης

Θεμελιώδεις έννοιες διαθεματικότητας Αλληλεπίδραση Συνεργασία, συλλογικότητα, σύγκρουση, εξάρτηση, ενέργεια... Διάσταση Χώρος χρόνος... Επικοινωνία Κώδικας, συμβολισμός, πληροφορία... Μεταβολή Εξέλιξη, ανάπτυξη, περιοδικότητα... Μονάδα Σύνολο Άτομο, μόριο, κύτταρο, προσωπικότητα, κοινωνία... Ομοιότητα Διαφορά Ισότητα, ομοιότητα, διαφορά... Πολιτισμός Παράδοση, τέχνη... Σύστημα Δομή, οργάνωση, ισορροπία, νόμος, συμμετρία...

Διαθεματικοί εκπαιδευτικοί στόχοι Επικοινωνία Αποτελεσματική χρήση των μαθηματικών εννοιών στην καθημερινή ζωή Χρήση ποικίλων πηγών και εργαλείων πληροφόρησης Συνεργασία Κριτική επεξεργασία πληροφοριών, αξιών και παραδοχών Επίλυση προβλημάτων Ορθολογικές επιλογές, σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο Διαχείριση πόρων Δημιουργική επινόηση Ευαίσθητη αντίληψη της τέχνης και η δημιουργία τέχνης Αξιοποίηση γνώσεων και η υιοθέτηση αξιών κατάλληλων για τη διαμόρφωση προσωπικής άποψης στη λήψη αποφάσεων

Διαθεματικές Δραστηριότητες Διάσταση: Χρόνος Πολιτισμός. Επικοινωνία: Πληροφορία Σύστημα: Ταξινόμηση Οργάνωση Πολιτισμός Αλληλεπίδραση: Εξάρτηση Μεταβολή: Περιοδικότητα, Εξέλιξη Ομοιότητα / διαφορά