ΠΡΑΣΟ 26
27 ΠΡΑΣΟ Είδος: Allium porrum L. (το καλλιεργούμενο) A. ampeloprasum (άγριο) Α. tuberosum (Κίνα) Χρωματοσώματα: 4n = 2x = 32 Οικογένεια: Lilliaceae ή Amaryllidaceae ή Alliaceae Καταγωγή: Α. Μεσόγειος (3.200 π.χ. στην Αίγυπτο) Αρχαία Ελλάδα (γνωστό) Χρήση: μαγειρική (τηγανητό, βραστό, ψητό) σαλάτες Θρεπτική αξία: (ως φαίνεται στον κατωτέρω πίνακα) Πίνακας 2.1: Κατά προσέγγιση περιεκτικότητα μερικών μορφών πράσου σε 100 γραμμάρια φαγώσιμου μέρους. Σ υ σ τ α τ ι κ ά Φ α γ ώ σ ι μ ο μ έ ρ ο ς Ψευδοστέλεχος κοινού πράσου Φύλλα Chive (αγριόπρασο) α. Κύρια στοιχεία Ενέργεια (θερμίδες) 520 280 Νερό (%) 85 91 Πρωτεΐνες (γρ.) 2,2 1,8 Λίπος (γρ.) 3 6 Υδατάνθρακες (γρ.) 12 5,8 β. Βιταμίνες Βιταμίνη Α (ΙU) 400 58.000 Βιταμίνη Β1 (mg) 1,1 1,0 Βιταμίνη Β2 (mg) 0,6 0,7 Νιασίνη (mg) 5,0 7,0 Βιταμίνη C (mg) 170 560 γ. Ανόργανα άλατα Ca (mg) 520 690 Fe (mg) 11 17 Mg (mg) 500 -- P (mg) 500 510 Να (mg) 50 -- K (mg) 3470 2500 Πηγή: National Food Review (1978) USDA Εξάπλωση: (ως φαίνεται στον κατωτέρω πίνακα)
28 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.2: Ολική έκταση και παραγωγή πράσου στην Ελλάδα κατά την χρονική περίοδο 1961-2000 Έκταση Παραγωγή Μέση Έτος Έκταση Παραγωγή Μέση Έτος (στρέμ/τα) (τόνοι) απόδοση (στρέμ/τα) (τόνοι) απόδοση (κιλά/στρ.) (κιλά/στρ.) 1961 20.794 35.116 1.689 1962 22.172 36.257 1.635 1963 21.682 38.044 1.755 1964 20.903 36.423 1.742 1965 22.057 38.435 1.743 1966 23.295 41.546 1.783 1967 24.085 43.117 1.790 1968 21.426 41.309 1.928 1969 21.615 44.844 2.075 1970 21.180 43.922 2.074 1971 22.270 46.921 2.107 1972 21.049 41.271 1.961 1973 19.780 38.350 1.939 1974 19.530 38.400 1.966 1975 19.160 38.886 2.030 1976 19.051 39.747 2.086 1977 19.500 39.524 2.027 1978 19.350 39.500 2.041 1979 19.500 40.960 2.101 1980 17.905 34.464 1.925 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Υπουργείου Γεωργίας 1981 17.764 36.933 2.079 1982 17.336 35.861 2.069 1983 16.282 33.518 2.056 1984 16.869 33.019 1.957 1985 16.739 37.154 2.220 1986 17.209 39.131 2.274 1987 17.160 40.065 2.335 1988 16.346 38.589 2.361 1989 16.007 36.112 2.256 1990 16.451 40.466 2.460 1991 16.931 42.199 2.492 1992 15.000 38.700 2.580 1993 17.300 40.200 2.324 1994 17.110 44.100 2.579 1995 17.600 43.080 2.448 1996 17.170 40.734 2.372 1997 16.850 40.246 2.388 1998 16.574 38.754 2.338 1999 17.000 39.490 2.323 2000 17.380 44.379 2.553
29 ΚΥΡΙΑ ΚΕΝΤΡΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΠΡΑΣΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (περισσότερα από 500 στρέμματα ανά νομό) Δυτική Μακεδονία (Κοζάνη, Καστοριά) Κεντρική Μακεδονία (Θεσσαλονίκη, Ημαθία, Πιερία) Θεσσαλία (Λάρισα, Τρίκαλα, Καρδίτσα) Ανατολική Μακεδονία (Σέρρες, Δράμα, Καβάλα) Θράκη (Έβρος, Ροδόπη, Ξάνθη) Αττική Φθιώτιδα Ιωάννινα Ηράκλειο Κρήτης Λέσβος Βοτανικοί χαρακτήρες Φυτό: ποώδες, διετές με ψευδοστέλεχος. Ουδέτερο ως προς τον φωτοπεριοδισμό. Βλαστός: μία πλάκα (δίσκος) με μεριστωματικά κύτταρα Ρίζα: Θυσανώδης, σχετικά επιπολαιόριζο φυτό Φύλλα: αλληλοκαλυπτόμενα, με επίπεδο έλασμα, λογχοειδή, τοποθετημένα σε δύο σειρές. Σχηματίζουν ψευδοστέλεχος στη βάση τους (50-70 εκ.) Εικόνα 2.1: Φυτά πράσου
30 Εικόνα 2.2: Σχηματική παράσταση ψευδοστελέχους πράσου Α. Κατά μήκος τομή Β. Εγκάρσια τομή ψδσ = ψευδοστέλεχος βφ = βάση φύλλων κφ = κεντρικό φύλλο μπ = μεριστωματική πλάκα ρ = ρίζα εφ = επάλληλα, κυλινδρικά φύλλα Ανθικό στέλεχος Σχηματίζεται το δεύτερο έτος από το κέντρο του φυτού. Συμπαγές, λείο, ισοδιαμετρικό. Ταξιανθία: Σκιάδιο με 300-400 άνθη. Άνθη: λευκά ή ρόδινα, εξαμερή.
31 Παράγοντες που επηρεάζουν το σχηματισμό ανθικού στελέχους για παραγωγή σπόρου - Ηλικία (2 ο έτος) - Ευρωστία φυτών - Κατάσταση υγείας των φυτά - Χαμηλές θερμοκρασίες (<15 ο C) Η σταθερή θερμοκρασία των 15 ο C (μέρα-νύχτα) ευνοεί το σχηματισμό ανθικού στελέχους και το 1 ο έτος (ανεπιθύμητο). Η συνεχής ανάπτυξη του φυτού μέρα και νύχτα ευνοεί το σχηματισμό ανθικού στελέχους ακόμη και στους 21 ο C (ανεπιθύμητο). Καρπός: κάψα (τρίχωρη) με μαύρους σπόρους. Βολβός: υποτυπώδης. Ανεπιθύμητη βολβοποίηση - Πολύ μεγάλη φωτοπερίοδος (19-24 ώρες)+θερμοκρασία (15-18 ο C) ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΠΡΑΣΟΥ Θερμοκρασία: θανατηφόρος πολύ χαμηλή: σε συνθήκες βαθμιαίας προσαρμογής αντέχει έως και 17 ο C (όταν αυτή είναι μικρής διάρκειας) καταλληλότερη 15-20 o C Υγρασία: ατμόσφαιρας: υψηλή (καλές βροχοπτώσεις) εδάφους: υψηλή, όχι υπερβολική. Έδαφος (καταλληλότερο): μέσης σύστασης, ελαφρύ, βαθύ γόνιμο, πλούσιο σε οργανική ουσία αρδευόμενο-καλά αποστραγγιζόμενο PH: 6,5-7,5
32 Προετοιμασία χωραφιού: Κανονική άροση Σβάρνισμα ή φρεζάρισμα Ενσωμάτωση της κοπριάς (καλύτερο είναι αυτό να γίνει στην προηγούμενη καλλιέργεια και όχι αμέσως πριν τη σπορά του πράσου) Ενσωμάτωση των βασικών λιπασμάτων Επιμελημένη καταστροφή των ζιζανίων Βασική λίπανση: α. Απαιτήσεις σε θρεπτικά στοιχεία Για παραγωγή 1000 χλ./στρεμ. προϊόντος αφαιρούνται από το έδαφος: 4,5 μονάδες Ν 1,5» Ρ 2 0 5 4,5» Κ 2 0 β. Συνιστώμενες ποσότητες λιπασμάτων στο στρέμμα 3.000-5.000 κιλά καλά χωνεμένης κοπριάς 40-50 κιλά θειικής αμμωνίας (21-0-0) 40-50 κιλά απλού υπερφωσφορικού (0-20-0) 40-50 κιλά θειικό κάλλιο (0-0-50) Σπορά σε σπορείο: Προετοιμασία υποστρώματος: (δες Γενική Λαχανοκομία) Σπορά: Σε βραγιές ή αλέες (θερμοσπορείο ή ψυχρό σπορείο) Εποχή: Δεκέμβριος-Φεβρουάριος (θερμοσπορείο) Ιούνιος-Ιούλιος (ψυχρό σπορείο) Μέθοδος: στα πεταχτά σε γραμμές 10-15 εκ. (επί γραμμής 2-3 εκ.) Βάθος: 0,5-1 εκ. Ποσότητα σπόρου: 400 γρ. για ένα στρέμμα 3-6 γρ./m 2 σπορείου 900-1200 φυτά 1 γραμ. περιέχει 300-400 σπόρους Εκταση σπορείου 30-40 m 2 παράγει 20.000-30.000 φυτά, αρκετά για ένα (1) στρέμμα καλλιέργειας
33 Συνθήκες φυτρώματος σπόρου: Θερμοκρασία άριστη: 12-21 ο C μη ικανοποιητική: 24-27 ο C ακατάλληλη (απαγορευτική): >27 ο C Φως: πλήρες σκότος. Περιποιήσεις στο σπορείο: συνήθεις (ποτίσματα, βοτανίσματα, αραίωμα, ψεκασμοί) Παραμονή σπορόφυτων στο σπορείο: 3-3,5 μήνες. Κατάλληλο σπορόφυτο για μεταφύτευση: διάμετρος ψευδοστελέχους : 0,5-1 εκ. (πάχος μολυβιού) ύψος φυτού: 20-25 εκ. εκρίζωση (πότισμα-τράβηγμα) μεταφορά στην αποθήκη Διαλογή υγιών και κατάλληλων σπορόφυτων Ψαλίδισμα ριζών και υπέργειου τμήματος.
34 Εικόνα 2.3: Σπορόφυτα πράσου έτοιμα για μεταφύτευση Φύτευση στο χωράφι Εποχή: από Μάρτιο μέχρι Αύγουστο-Σεπτέμβριο απογευματινές ώρες ή συννεφιασμένες ημέρες Αποστάσεις: μεταξύ γραμμών: 30-35 εκ. επί γραμμής: 10-15 εκ. Σε επίπεδο έδαφος μεγάλων λεκανών (πότισμα με κατάκλυση ή με τεχνητή βροχή) Τρόπος φύτευσης: επί ξηρού εδάφους ανοίγονται λάκκοι 10Χ10 εκ. σε υγρό έδαφος ανοίγονται οπές Βάθος φύτευσης: το ίδιο με εκείνο του σπορείου Εικόνα 2.4: Καλλιέργεια πράσου. Α: αμέσως μετά τη μεταφύτευση, Β: στα πρώτα μετά
35 την εγκατάσταση βλαστικά στάδια Καλλιεργητικές εργασίες-φροντίδες - ποτίσματα - Βοτανίσματα-σκαλίσματα - Χημική ζιζανιοκτονία στο πράσο Α Προφυτρωτικά (πριν τη μεταφύτευση επί γυμνού εδάφους). - Amex EC (Butralin) 240-360 γρ/στρέμμα, διασπορά και ελαφρό πότισμα: καταπολεμά αγρωστώδη και πλατύφυλλα. - Dachtal (Chlorthal dimethyl) 600-1100 γρ/στρέμμα. (διάλυση σε 50 lit. νερό και ψεκασμός της επιφάνειας). Καταπολεμά τους βλαστάνοντες σπόρους αγρωστωδών και πλατύφυλλων. - Stomp 330E (Pentimethalin) 130-200 γραμ. σε 25-50 λίτρα νερό και ψεκασμός ενός στρέμματος. Όχι σε αμμώδη ή πλούσια σε οργανική ουσία εδάφη. Καταπολεμά αγρωστώδη και πλατύφυλλα. Β Μεταφυτρωτικά ( Όταν τα φυτά αποκτήσουν 3-5 φύλλα). - Ζιζαλόν (alloxydim): ψεκασμός 110-150 γρ./στρέμμα, όταν τα ζιζάνια αποκτήσουν 1-4 φύλλα. Καταπολεμά τα αγρωστώδη. - Totril (ioxynil): 65 γρ/στρέμμα σε 80-100 lit νερού. Για ετήσια πλατύφυλλα. - Linuron (Afalon): 50-75 γρ./στρέμμα σε 40-80 lit νερού. Για νεαρά ετήσια αγρωστώδη και πλατύφυλλα. - Tribunil (methabenz thiazuron): 140-175 γρ/στρέμμα σε 15-20 lit νερού. Όχι σε αμμώδη και τυρφώδη εδάφη. Κατάλληλο για βλαστάνοντες σπόρους και νεαρά ζιζάνια ετήσιων αγρωστωδών και πλατύφυλλων. - Παραχώματα (σκοπός: η λεύκανση του ψευδοστελέχους) - Επιφανειακή λίπανση (40-45 κιλά/στρέμμα NH 4 NO 3 σε 3 δόσεις) - Φυτοπροστασία (εφαρμογή του κατάλληλου προγράμματος ψεκασμών) - Συγκομιδή (από Ιούλιο-Αύγουστο ή από Νοέμβριο-Δεκέμβριο) 7-8 μήνες από την ημερομηνία σποράς
36 Εικόνα 2.5: Συγκομισθέντα πράσα - Διατήρηση για 2-3 μήνες (0 ο C +90-95% Σ.Υ.) για 1-2 μήνες σε συνήθη χώρο δροσερό και αεριζόμενο Ποικιλίες πράσου Α Ελληνικές Άργους: στέλεχος μακρύ και λεπτό Μακεδονίας: στέλεχος μακρύ και λεπτό Χαλκίδας (Ν. Αρτάκης): στέλεχος χονδρό Β Ξενικές Furor Elephant Gigante d inverno Arcona Arcansas Swiss Giant Musselburgh Acadia Mercato di Copenaghen Εχθροί-Ασθένειες: δες Κρεμμύδι και Σκόρδο Σποροπαραγωγή - απόσταση χωραφιού από άλλη καλλιέργεια πράσου: τουλάχιστον 700-1000 m - επιλογή φυτών προηγούμενου έτους: τα καλύτερα (ευρωστότερα) τα πλέον αντιπροσωπευτικά της ποικιλίας τα υγιέστερα - Μεταφύτευση στο κατάλληλο χωράφι: Τον επόμενο της σποράς Μάρτιο. Όταν το φυτό συμπληρώσει την ανάπτυξή του. - Άνθηση : τέλος άνοιξης.
37 - Ωρίμαση σπόρων-συγκομιδή: Ιούλιος-Αύγουστος. ΙΝΑΚΑΣ 1.2: Ολική έκταση και παραγωγή πράσου στην Ελλάδα κατά την χρονική περίοδο 1961-2000. Έτος Έκταση Παραγωγή Μέση παραγωγή (στρέμματα) (τόνοι) (κιλά/στρέμμα) 1961 20.794 35.116 1.689 1962 22.172 36.257 1.635 1963 21.682 38.044 1.755 1964 20.903 36.423 1.742 1965 22.057 38.435 1.743 1966 23.295 41.546 1.783 1967 24.085 43.117 1.790 1968 21.426 41.309 1.928 1969 21.615 44.844 2.075 1970 21.180 43.922 2.074 1971 22.270 46.921 2.107 1972 21.049 41.271 1.961 1973 19.780 38.350 1.939 1974 19.530 38.400 1.966 1975 19.160 38.886 2.030 1976 19.051 39.747 2.086 1977 19.500 39.524 2.027 1978 19.350 39.500 2.041 1979 19.500 40.960 2.101 1980 17.905 34.464 1.925 1981 17.764 36.933 2.079 1982 17.336 35.861 2.069 1983 16.282 33.518 2.056 1984 16.869 33.019 1.957 1985 16.739 37.154 2.220 1986 17.209 39.131 2.274 1987 17.160 40.065 2.335 1988 16.346 38.589 2.361 1989 16.007 36.112 2.256 1990 16.451 40.466 2.460 1991 16.931 42.199 2.492 1992 15.000 38.700 2.580 1993 17.300 40.200 2.324 1994 17.110 44.100 2.579
1995 17.600 43.080 2.448 1996 17.170 40.734 2.372 1997 16.850 40.246 2.388 1998 16.574 38.754 2.338 1999 17.000 39.490 2.323 2000 17.380 44.379 2.553 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Υπουργείου Γεωργίας 38