Πλημμύρες & αντιπλημμυρικά έργα

Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Τομέας Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος Πλημμύρες & αντιπλημμυρικά έργα Επιπτώσεις-Μέτρα-Οδηγία 2007/60 Νίκος Μαμάσης, Επίκουρος Καθηγητής ΕΜΠ Σχολή Πολιτικών Μηχανικών

Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άδεια χρήσης άλλου τύπου, αυτή πρέπει να αναφέρεται ρητώς.

Πλημμύρες Επιπτώσεις-Μέτρα-Οδηγία 2007/60 Νίκος Μαμάσης Εργαστήριο Υδρολογίας και Αξιοποίησης Υδατικών Πόρων Αθήνα 2014

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Πλημμύρες Επιπτώσεις Μέτρα αντιμετώπισης κατασκευαστικά μη κατασκευαστικά Οδηγία 2007/60 4

Επιπτώσεις (1/9) Ίχνη πλημμύρας Εικόνα 1: Ίχνη πλημμύρας στο Porz Restaurant της Κολωνίας Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR 5

Επιπτώσεις (2/9) Εικόνα 2: Ίχνη πλημμύρας σε κτήριο της Κολωνίας 6 Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR

Επιπτώσεις (3/9) Ελλάδα Απώλειες σε ανθρώπινες ζωές τα τελευταία 120 χρόνια Ημερομηνία Περιοχή Νεκροί Ημερομηνία Περιοχή Νεκροί 10/1887 Αθήνα 1 11/1896 Αθήνα 21 11/1979 Θεσσαλονίκη 4 11/1896 Πειραιάς 40 11/1979 Πελοπόννησος 1 11/1924 Καλαµάτα 15 10/1980 Αθήνα 1 11/1925 Αθήνα 8 11/1985 Λάρισα 2 10/1930 Αθήνα 2 10/1989 Αθήνα 7 10/1933 Αθήνα 1 8/1990 Εύβοια 5 10/1933 Πειραιάς 2 10/1990 Πελοπόννησος 1 11/1934 Πειραιάς 6 1/1991 Αθήνα 1 11/1936 Πειραιάς 2 11/1992 Καβάλα 4 10/1938 Αθήνα 1 10/1994 Ρόδος 4 11/1961 Αθήνα 40 11/1994 Αθήνα 9 11/1977 Αθήνα 21 12/2001 Πάτρα 2 11/1977 Πειραιάς 17 2/2003 Πρέβεζα 2 Σύνολο: 220 Σύνολο Αθήνας-Πειραιά: 180 7

Επιπτώσεις (4/9) Ελλάδα Σχήμα 1: Πλημμύρες στην Ελλάδα και επιπτώσεις Πηγή: Βαχαβιώλος, Θ., Μεθοδολογία προσδιορισμού περιοχών ευάλωτων σε πλημμύρες σύμφωνα με την Oδηγία 2007/60, Διπλωματική εργασία, Τομέας Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος ΕΜΠ, Μάρτιος 2011. 8

Το πλημμυρικό επεισόδιο της 21-22/10/1994 12 84 1 1 1 General description of meteorological situation 113 24 149 73 58 80 Επιπτώσεις (5/9) 6 23 60 110 27 84 22 59 45 79 33 28 14 32 4 24 Σχήμα 2: Συνολικό ύψος βροχής (mm) από 21/10/1994 06 UTC to 22/10/1994 06 UTC που καταγράφηκε σε βροχομετρικούς σταθμούς 9 Πηγή: K. Lagouvardos, V. Kotroni, S. Dobricic, S. Nickovic, and G. Kallos. The storm of October 21-22, 1994, over Greece: Observations and model results, Journal of Geophysical Research, Vol 101, No D21, p. 26217-26226, 1996

Hourly rainfall depth (mm) Hourly rainfall depth (mm) Επιπτώσεις (6/9) Το πλημμυρικό επεισόδιο της 21-22/10/1994 Hourly rainfall depth (mm) Hourly rainfall depth (mm) Hourly rainfall depth (mm) Hourly rainfall depth (mm) 50 40 21/10/1994 22/10/1994 Nea Filadelfia 50 40 21/10/1994 22/10/1994 Marathonas 30 30 20 20 10 10 50 40 21/10/1994 22/10/1994 Zografou 0 8 10 12 14 16 18 20 22 24 2 4 6 8 10 12 Time (hr) 0 8 10 12 14 16 18 20 22 24 2 4 6 8 10 12 Time (hr) 30 20 Spata 10 0 8 10 12 14 16 18 20 22 24 2 4 6 8 10 12 50 40 21/10/1994 22/10/1994 Spata Time (hr) 30 20 10 0 8 10 12 14 16 18 20 22 24 2 4 6 8 10 12 Time (hr) 50 21/10/1994 22/10/1994 50 21/10/1994 22/10/1994 40 30 20 Elliniko 40 30 20 Markopoulo 10 10 0 0 8 10 12 14 16 18 20 22 24 2 4 6 8 10 12 8 10 12 14 16 18 20 22 24 2 4 6 8 10 12 Time (hr) Time (hr) Σχήμα 3: Χρονική εξέλιξη ωριαίας βροχόπτωσης σε σταθμούς της Αττικής 10

2 νεκροί στη Λειβαδιά Παρασύρθηκε το αμάξι τους 1 νεκρός σε πλημμυρισμένο σπίτι στο Λουτράκι Επιπτώσεις (7/9) Το πλημμυρικό επεισόδιο της 21-22/10/1994 3 νεκροί κοντά στον Κηφισό Παρασύρθηκε το αμάξι τους 2 νεκροί σε πλημμυρισμένο υπόγειο στη Νέα Ιωνία Ο Ισθμός της Κορίνθου έκλεισε από βράχους και λάσπη 1 νεκρός στου Παπάγου Παρασύρθηκε από το νερό 1 νεκρός στη θάλασσα 1 νεκρός στη θάλασσα Ο Κηφισός υπερχείλισε με αποτέλεσμα εκτεταμένες πλημμύρες σε Ταύρο, Μοσχάτο και Φάληρο Σχήμα 4: Χάρτης της Αττικής Δεκάδες σπίτια και καταστήματα πλημμύρισαν Δεκάδες δρόμοι έκλεισαν Αυτοκίνητα παρασύρθηκαν Δύο κτήρια έγειραν και εκκενώθηκαν 11

Επιπτώσεις (8/9) Το πλημμυρικό επεισόδιο της 6/11/1961 Σχήμα 5: Χάρτης ποταμού Κηφισού Πηγή: Βαχαβιώλος, Θ., Μεθοδολογία προσδιορισμού περιοχών ευάλωτων σε πλημμύρες σύμφωνα με την Oδηγία 2007/60, Διπλωματική εργασία, Τομέας Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος ΕΜΠ, Μάρτιος 2011. 12

Επιπτώσεις (9/9) Το πλημμυρικό επεισόδιο της 2/11/1977 Σχήμα 6: Χάρτης ποταμού Κηφισού Πηγή: Βαχαβιώλος, Θ., Μεθοδολογία προσδιορισμού περιοχών ευάλωτων σε πλημμύρες σύμφωνα με την Oδηγία 2007/60, Διπλωματική εργασία, Τομέας Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος ΕΜΠ, Μάρτιος 2011. 13

Μέτρα αντιμετώπισης (1/7) Κατασκευαστικά αντιπλημμυρικοί ταμιευτήρες στα ανάντη της λεκάνης αναχώματα και προστατευτικοί τοίχοι λεκάνες κατάκλυσης δίπλα στο ποτάμι και στις χαμηλές περιοχές δίκτυα ομβρίων εκτροπές ποταμών παράκτια προστασία αύξηση της παροχετευτικότητας των ποταμών με καθαρισμό, εκβάθυνση και διάνοιξη των διατομών εισαγωγή πρόσθετων διαδρομών παράλληλα με το ποτάμι υπερχειλιστές σε ταμιευτήρες Τα κατασκευαστικά μέτρα έχουν ως κύριους στόχους την αποθήκευση του νερού και την αύξηση της ικανότητας μεταφοράς του. Δεδομένου ότι οι κατασκευές είναι τρωτές στις πλημμύρες (αφού έχουν σχεδιαστεί για κάποια πιθανότητα) θα πρέπει να συνοδεύονται και από άλλα μη κατασκευαστικά μέτρα. 14

Μέτρα αντιμετώπισης (2/7) Μη κατασκευαστικά μέτρα διατήρηση και επέκταση των δασών στις ορεινές περιοχές της λεκάνης διατήρηση των υγροτόπων και των πλημμυρικών πεδίων από ανθρώπινες επεμβάσεις και χρήσεις ώστε οι φυσικές ζώνες πλημμυρών να καθυστερούν τη ροή προσαρμογή των χρήσεων των πλημμυρικών πεδίων στη πιθανότητα καταστροφής και χωροθέτηση των σημαντικών εγκαταστάσεων σε ακίνδυνες περιοχές διατήρηση των μαιάνδρων των ποταμών και των φυσικών συνδέσεων τους με τις πλημμυρικές περιοχές έλεγχος και συντήρηση των αποχετευτικών συστημάτων στις αστικές περιοχές χρήση ιστορικών πληροφοριών, ανάπτυξη συστημάτων πρόγνωσης καταιγίδων και μοντέλων βροχής-απορροής συστήματα ειδοποίησης του κοινού μηχανισμός διαρκούς ενημέρωσης του κοινού και αναίρεση της εσφαλμένης αντίληψης για απόλυτη προστασία οργάνωση φορέων για πρόληψη και αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών Ατομικά μέτρα για την μείωση του κινδύνου των κατοικιών ανύψωση κατασκευής στεγανοποίηση κατασκευών κατασκευή τοίχου ή αναχώματος γύρω από την κατοικία διευκόλυνση μελλοντικών εκκενώσεων ασφάλεια για πλημμύρα 15

Κατασκευαστικά μέτρα (3/7) Εικόνα 3: Κατασκευή προστατευτικών τοιχίων Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR 16

Κατασκευαστικά μέτρα (4/7) Εικόνα 4: Κατασκευή προστατευτικών τοίχων 17 Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR

Κατασκευαστικά μέτρα (5/7) Τα αναχώματα κατασκευάζονται αφού ληφθεί υπόψη η κατάσταση του υπεδάφους και η ποιότητα του χώματος που χρησιμοποιείται Ακόμη απαιτείται κατάλληλη συμπύκνωση του υλικού, ενίσχυση των όψεων. Η αστοχία των αναχωμάτων οφείλεται σε: υπερπήδηση κακή συντήρηση διάβρωση ή υποσκαφή από μεγάλη πλημμύρα Εικόνα 5: Κατασκευή αναχωμάτων ποταμού Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR 18

Κατασκευαστικά μέτρα (6/7) Εικόνα 6: Θυροφράγματα για πλημμυρικά νερά Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR 19

Παροχή, Q m 3 /s Κατασκευαστικά μέτρα (7/7) Όγκος υπερχείλισης V=Q*t m 3 Όγκος κατάκλυσης V m 3 Α Λεκάνη κατάκλυσης, Α m 2 Ύψος νερού H=V/Α m h Χρόνος, t hr Τεχνητό σπάσιμο αναχωμάτων Ανάντη υδρογράφημα Περιοχές για προστασία Λεκάνη κατάκλυσης Κατάντη υδρογράφημα Σχήμα 7: Λεκάνες κατάκλυσης 20

Μη κατασκευαστικά μέτρα (1/6) Αποχέτευση ακαθάρτων Αποχέτευση ομβρίων Σύστημα αποφυγής αντεπιστροφής Σχήμα 8: Προστασία του αποχετευτικού δικτύου 21 Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR

Μη κατασκευαστικά μέτρα (2/6) Διαχείριση πλημμύρας στην Κολωνία Λήψη προγνώσεων βροχόπτωσης από την μετεωρολογική υπηρεσία Λήψη σταθμών από τηλεμετρικό δίκτυο σταθμημέτρων κατά μήκος του ποταμού Χρήση μοντέλου βροχής-απορροής για πρόβλεψη της στάθμης τις επόμενες 36 ώρες Προσδιορισμός των κατάλληλων μέτρων για την κάθε στάθμή Στάθμη (m) 3.0 4.5 7.5 8.0 9.0 9.5 10.0 11.0 12.0 Ενέργειες Αναμενόμενη στάθμη (καμία ενέργεια) Ενεργοποιείται το Κέντρο αντιπλημμυρικής προστασίας και ειδοποιούνται ορισμένες τοπικές αρχές Τοποθέτηση κινητών προστατευτικών τοίχων σε ορισμένες περιοχές Τίθεται σε επιφυλακή το Κέντρο αντιπλημμυρικής προστασίας και ειδοποιούνται όλες οι τοπικές αρχές Προετοιμάζονται κλίνες σε νοσοκομεία Τοποθέτηση κινητών προστατευτικών τοίχων σε όλες τις περιοχές Το ιστορικό κέντρο της πόλης πλημμυρίζει Εκκίνηση εκκένωσης 22 100 000 κάτοικοι απομακρύνονται

Μη κατασκευαστικά μέτρα (3/6) Σχήμα 9: Προσδιοριστική πρόγνωση 23

Μη κατασκευαστικά μέτρα (4/6) Πληροφορίες για το ύψος ροής κατά τη διάρκεια του επεισοδίου Οπτικοποίηση των μέτρων και των αποτελεσμάτων τους Κάθε κάτοικος μπορεί να δει το ύψος του νερού στη περιοχή του Σχήμα 10: Παρακολούθηση φαινομένου με χρήση ΣΓΠ 24

Μη κατασκευαστικά μέτρα (5/6) Ευαισθητοποίηση κοινού Αποστολή ενημερωτικών φυλλαδίων κάθε χρόνο πριν την περίοδο των πλημμυρών στα νοικοκυριά που βρίσκονται σε πλημμυρικές ζώνες Διοργάνωση εκθέσεων για τις πλημμύρες Διοργάνωση επισκέψεων σε περιοχές που πλήττονται από τις πλημμύρες Εικόνα 7: Φυλλάδια 25

Μη κατασκευαστικά μέτρα (6/6) Εικόνα 8: Επιπλέοντα σπίτια στην Ολλανδία 26

Οδηγίες προφύλαξης (1/3) ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΗΜΜΥΡΑ Εάν κατοικείτε σε περιοχή που κατά το παρελθόν είχε προβλήματα από πλημμύρες: Βεβαιωθείτε ότι τα φρεάτια έξω από το σπίτι σας δεν είναι φραγμένα. Βεβαιωθείτε ότι οι υδρορροές των σπιτιών λειτουργούν κανονικά. Περιοριστείτε στις αναγκαίες μετακινήσεις. Αποφύγετε την εργασία και την παραμονή σε υπόγειους χώρους, εάν αυτό δεν είναι απαραίτητο. ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΠΛΗΜΜΥΡΑΣ Εγκαταλείψτε υπόγειους χώρους και μετακινηθείτε σε ασφαλές υψηλό σημείο. Μη διασχίζετε χειμάρρους πεζός/ή ή με το αυτοκίνητο σας. Εγκαταλείψτε το αυτοκίνητό σας αν ακινητοποιήθηκε και ενδέχεται να παρασυρθεί ή να πλημμυρίσει. Μείνετε μακριά από ηλεκτροφόρα καλώδια. Μην πλησιάζετε σε περιοχές, όπου έχουν σημειωθεί κατολισθήσεις. ΠΗΓΗ: Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας-http://www.gscp.gr/ggpp/ 27

Οδηγίες προφύλαξης (2/3) ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΣΕ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΠΛΗΜΜΥΡΙΣΕΙ Μείνετε μακριά από περιοχές που έχουν πλημμυρίσει ή είναι επικίνδυνες να πλημμυρίσουν ξανά στις επόμενες ώρες. Η πλημμύρα ενδέχεται να έχει μεταβάλει τα χαρακτηριστικά γνώριμων περιοχών και τα νερά να έχουν παρασύρει μέρη του δρόμου, των πεζοδρομίων κλπ. Εγκυμονούν κίνδυνοι από σπασμένα οδοστρώματα, περιοχές με επικίνδυνη κλίση, λασπορροές κλπ. Τα νερά ενδέχεται να είναι μολυσμένα αν έχουν παρασύρει μαζί τους απορρίμματα, νεκρά ζώα και διάφορα αντικείμενα. Προσέχετε ώστε η παρουσία σας να μην εμποδίζει τα συνεργεία διάσωσης. Μην πλησιάζετε σε περιοχές όπου έχουν σημειωθεί κατολισθήσεις και πτώσεις βράχων. Ελέγξτε αν το σπίτι ή ο χώρος εργασίας σας κινδυνεύει από πιθανή πτώση βράχων. Αν πρέπει οπωσδήποτε να βαδίσετε ή να οδηγήσετε σε περιοχές που έχουν πλημμυρίσει: Προσπαθήστε να βρείτε σταθερό έδαφος. Αποφύγετε νερά που ρέουν. Αν βρεθείτε μπροστά σε δρόμο που έχει πλημμυρίσει σταματήστε και αλλάξτε κατεύθυνση. Αποφύγετε τα λιμνάζοντα νερά που μπορεί να γίνουν αγωγοί ηλεκτρικού ρεύματος, στην περίπτωση που υπάρχουν υπόγεια καλώδια ηλεκτρικού ρεύματος ή διαρροές από εγκαταστάσεις. Ακολουθείστε τις οδηγίες των αρμόδιων αρχών. 28 ΠΗΓΗ: Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας-http://www.gscp.gr/ggpp/

Οδηγίες προφύλαξης (3/3) ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΖΗΜΙΩΝ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Η ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Αν η περιοχή που διαμένετε είχε εκκενωθεί, μην επιστρέψετε, προτού οι αρχές ενημερώσουν ότι είναι ασφαλές. Πριν αρχίσετε τις διαδικασίες αποκατάστασης του χώρου σας: Κλείστε την τροφοδοσία ηλεκτρικού ρεύματος, ακόμα και αν στην περιοχή σας έχει διακοπεί το ρεύμα. Κλείστε την παροχή νερού, καθώς το δίκτυο μπορεί να έχει υποστεί βλάβες. Για να εξετάσετε ένα κτίριο που έχει πλημμυρίσει, δείξτε ιδιαίτερη προσοχή: Φορέστε κλειστά παπούτσια, ώστε να αποφύγετε τραυματισμούς στα πόδια από αντικείμενα ή ανωμαλίες στο έδαφος, που κρύβονται από τα νερά. Εξετάστε τοίχους, πόρτες, σκάλες και παράθυρα. Εξετάστε τα δίκτυα ηλεκτρικού ρεύματος, νερού, αποχέτευσης. ΠΗΓΗ: Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας-http://www.gscp.gr/ggpp/ 29

Οδηγία 2007/60 (1/5) Άρθρο 1 Σκοπός της παρούσας οδηγίας είναι η θέσπιση πλαισίου για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας, με στόχο τη μείωση των αρνητικών συνεπειών στην ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά και τις οικονομικές δραστηριότητες που συνδέονται με τις πλημμύρες στην Κοινότητα. Άρθρο 2 «πλημμύρα»: η προσωρινή κάλυψη από νερό εδάφους το οποίο, υπό φυσιολογικές συνθήκες, δεν καλύπτεται από νερό. Αυτό περιλαμβάνει πλημμύρες από ποτάμια, ορεινούς χείμαρρους, εφήμερα ρεύματα της Μεσογείου και πλημμύρες από τη θάλασσα σε παράκτιες περιοχές, δύναται δε να εξαιρεί πλημμύρες από συστήματα αποχέτευσης «κίνδυνος πλημμύρας»: ο συνδυασμός της πιθανότητας να λάβει χώρα πλημμύρα και των δυνητικών αρνητικών συνεπειών για την ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά και τις οικονομικές δραστηριότητες, που συνδέονται μ αυτή την πλημμύρα. 30

Οδηγία 2007/60 (2/5) Άρθρο 4 Για κάθε περιοχή λεκάνης απορροής ποταμού ή τμήμα διεθνούς περιοχής λεκάνης απορροής ποταμού που βρίσκεται στην επικράτειά τους, τα κράτη μέλη διεξάγουν προκαταρκτική αξιολόγηση κινδύνων πλημμύρας Στην αξιολόγηση περιλαμβάνονται τουλάχιστον τα εξής: χάρτες της περιοχής της λεκάνης απορροής του ποταμού στην κατάλληλη κλίμακα, οι οποίοι περιλαμβάνουν τα όρια των λεκανών και των υπολεκανών απορροής ποταμών, και εφόσον υπάρχουν, παράκτιων ζωνών, οι οποίοι περιγράφουν τα τοπογραφικά χαρακτηριστικά και τη χρήση γης περιγραφή των πλημμυρών οι οποίες σημειώθηκαν κατά το παρελθόν και είχαν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στις ανθρώπινες ζωές, στις οικονομικές δραστηριότητες και στο περιβάλλον, όταν υπάρχει ακόμη πιθανότητα παρόμοιων μελλοντικών συμβάντων, συμπεριλαμβανομένων της έκτασης της πλημμύρας, των οδών αποστράγγισης και της αξιολόγησης των αρνητικών επιπτώσεων που προκάλεσαν περιγραφή των σημαντικών πλημμυρών οι οποίες σημειώθηκαν κατά το παρελθόν, εκ των οποίων θα μπορούσαν, ενδεχομένως, να προβλεφθούν οι σημαντικές αρνητικές συνέπειες παρόμοιων φαινομένων στο μέλλον, 31

Οδηγία 2007/60 (3/5) Άρθρο 4 αξιολόγηση των δυνητικών αρνητικών συνεπειών των μελλοντικών πλημμυρών στην ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά την οικονομική δραστηριότητα, λαμβανομένων υπόψη στο μέτρο του δυνατού ζητημάτων όπως η τοπογραφία, η θέση των υδατορευμάτων και τα γενικά υδρολογικά και γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά τους, συμπεριλαμβανομένων των πλημμυρικών περιοχών ως φυσικών επιφανειών κατακράτησης, η αποτελεσματικότητα των υφισταμένων τεχνητών υποδομών προστασίας από τις πλημμύρες, η θέση των κατοικημένων περιοχών και των περιοχών οικονομικής δραστηριότητας οι μακροπρόθεσμες εξελίξεις, συμπεριλαμβανομένων των επιδράσεων της αλλαγής του κλίματος στη συχνότητα επέλευσης των συμβάντων πλημμύρας. 32

Οδηγία 2007/60 (4/5) Άρθρο 7 Τα κράτη μέλη, με βάση τους χάρτες του άρθρου 6, καταρτίζουν συντονισμένα σχέδια διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας σε επίπεδο περιοχής λεκάνης απορροής ποταμού Τα κράτη μέλη θέτουν κατάλληλους στόχους για τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας για τις περιοχές εστιάζοντας στη μείωση των δυνητικών αρνητικών συνεπειών που οι πλημμύρες έχουν για την ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά και την οικονομική δραστηριότητα, και, εάν κρίνεται σκόπιμο, σε μη διαρθρωτικές πρωτοβουλίες ή/και στη μείωση των πιθανοτήτων πλημμύρας. Τα σχέδια διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας λαμβάνουν υπόψη συναφείς πτυχές, όπως το κόστος και τα οφέλη, την έκταση της πλημμύρας και τις οδούς και περιοχές αποστράγγισης των πλημμυρών με δυνατότητα συγκράτησης των πλημμυρών, όπως οι φυσικές πλημμυρικές περιοχές, τους περιβαλλοντικούς στόχους του άρθρου 4 της οδηγίας 2000/60/ΕΚ, τη διαχείριση του εδάφους και των υδάτων, τον χωροταξικό σχεδιασμό, τη χρήση της γης, τη διαφύλαξη της φύσης, τη ναυσιπλοΐα και τις λιμενικές υποδομές. 33

Κύριες απαιτήσεις για τους χάρτες πλημμυρικής επικινδυνότητας και διακινδύνευσης Σενάρια Πλημμύρες χαμηλής πιθανότητας ή σενάρια ακραίων φαινομένων Πλημμύρες μέσης πιθανότητας (περίοδος επαναφοράς 100 χρόνια) Πλημμύρες υψηλής πιθανότητας, ανάλογα με την περίπτωση Κύρια υδραυλικά ζητούμενα (χάρτες πλημμυρικής επικινδυνότητας) Η έκταση της πλημμύρας Το βάθος ή η στάθμη νερού Η ταχύτητα ροής Στοιχεία συνεπειών της πλημμύρας (χάρτες πλημμυρικής διακινδύνευσης) Αριθμός κατοίκων που ενδέχεται να πληγούν Τύπος οικονομικής δραστηριότητας στην περιοχή Εγκαταστάσεις που ενδέχεται να προκαλέσουν ρύπανση και προστατευόμενες περιοχές που ενδέχεται να πληγούν Άλλες πληροφορίες, π.χ. στερεοπαροχές και πηγές ρύπανσης 34

Οδηγία 2007/60 (5/5) Άρθρο 7 Το σχέδιο διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας καλύπτει όλες τις πτυχές της διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας εστιαζόμενο στην πρόληψη, την προστασία και την ετοιμότητα, συμπεριλαμβανομένων των προβλέψεων πλημμυρών και των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης και λαμβανομένων υπόψη των χαρακτηριστικών της συγκεκριμένης λεκάνης ή υπολεκάνης απορροής του ποταμού. Τα σχέδια διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας μπορούν επίσης να περιλαμβάνουν την προώθηση βιώσιμων πρακτικών χρήσης γης, βελτίωση της συγκράτησης υδάτων καθώς και την ελεγχόμενη κατάκλυση ορισμένων περιοχών σε περίπτωση πλημμύρας. Υπό το πρίσμα της αρχής της αλληλεγγύης, οι κίνδυνοι πλημμύρας που θεσπίζει ένα κράτος μέλος δεν περιλαμβάνουν μέτρα τα οποία, λόγω της έκτασης και του αντικτύπου τους, αυξάνουν σημαντικά τους κινδύνους πλημμύρας, ανάντη ή κατάντη, σε άλλες χώρες στην ίδια λεκάνη ή υπολεκάνη απορροής ποταμού, εκτός εάν έχει γίνει συντονισμός των μέτρων αυτών και έχει βρεθεί συμφωνημένη λύση μεταξύ των ενδιαφερόμενων κρατών μελών 35

Άξονες της διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας σύμφωνα με την Οδηγία 2007/60 Πρόληψη Αποφυγή δόμησης σπιτιών και βιομηχανικών κτηρίων σε περιοχές υποκείμενες σε πλημμύρες Προσαρμογή αναπτυξιακών σχεδίων στην πλημμυρική διακινδύνευση Προώθηση κατάλληλων πρακτικών στη χρήση γης, τη γεωργία και τη δασοπονία Προστασία Κατασκευαστικά μέτρα Μη κατασκευαστικά μέτρα για τη μείωση της πιθανότητας πλημμυρών και των συνεπειών τους Ετοιμότητα ενημέρωση του πληθυσμού για την πλημμυρική διακινδύνευση και τις απαιτούμενες ενέργειες σε περίπτωση πλημμύρας Σχέδια έκτακτης ανάγκης Επανόρθωση 36

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης της Οδηγίας 2007/60 Issue Deadline Article Entry into force 2007 18 Transposition 2009 17 Reporting format Preliminary Flood Risk Assessment 2009 11 Administrative arrangements to be in place and to be notified to the Commission 2010 3 Cut-off date transitional measure (availability of existing tools) 2010 13 Preliminary flood risk assessment 2011 4 & 5 Public participation process starts (publication of mechanism and timetable for consultation) 2012 * 9.3 & 10 Flood hazard and risk maps 2013 ** 6 Flood risk management plans 2015 *** 7 2 nd Preliminary Flood Risk Assessment, specific requirement on climate change. Commission's first implementation report due. 2018 14.1 & 4 2 nd Flood hazard and risk maps 2019 14.2 End of 1 st flood risk management cycle. 2 nd Flood Risk Management Plans, specific requirement on climate change. 3 rd Water Framework Directive River Basin Management Plans. 2021 14.3 & 4 * coordination with article 14 (WFD) requirements ** date of 1st review of pressure and impact analysis under the WFD *** date of 1st review of WFD river basin management plans 37

Ειδική Γραμματεία Υδάτων Εικόνα 9: Σελίδα ειδικής Γραμματείας Υδάτων http://www.ypeka.gr/default.aspx?tabid=246&language=el-gr 38

Προκαταρκτική Αξιολόγηση Κινδύνων Πλημμύρας (1/2) Εικόνα 10: Χάρτης λεκανοπεδίου Αττικής http://www.ypeka.gr/default.aspx?tabid=246&language=el-gr 39

Προκαταρκτική Αξιολόγηση Κινδύνων Πλημμύρας (2/2) Εικόνα 11: Χάρτης Πηνειού και ρεμάτων Αλμυρού Πηλίου http://www.ypeka.gr/default.aspx?tabid=246&language=el-gr 40

Χάρτες πλημμυρικής επικινδυνότητας 41 Πηγή: Θεουλάκης Κ. Δημιουργία χαρτών κινδύνου πλημμύρας και χαρτών διακινδύνευσης πλημμύρας, με βάση την οδηγία 2007/60 της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα ύδατα, Διπλωματική εργασία, 2010 Εικόνα 12: Χάρτες κινδύνου πλημμύρας και διακινδύνευσης πλημμύρας

Χάρτες πλημμυρικής διακινδύνευσης Εικόνα 13: Χάρτες κινδύνου πλημμύρας 42 Πηγή: Θεουλάκης Κ. Δημιουργία χαρτών κινδύνου πλημμύρας και χαρτών διακινδύνευσης πλημμύρας, με βάση την οδηγία 2007/60 της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα ύδατα, Διπλωματική εργασία, 2010

Στοιχεία των σχεδίων διαχείρισης της πλημμυρικής διακινδύνευσης 1. Στόχοι και προτεραιότητες 2. Ανάλυση κόστους - οφέλους 3. Σχέσεις με τη διαχείριση εδάφους και νερού, τον χωροταξικό σχεδιασμό, τη χρήση της γης, την προστασία της φύσης, τη ναυσιπλοΐα και τις λιμενικές υποδομές 4. Εστίαση στην πρόληψη, την προστασία και την ετοιμότητα έμφαση στα συστήματα πρόβλεψης πλημμυρών και έγκαιρης προειδοποίησης 5. Προώθηση βιώσιμων πρακτικών χρήσης γης, βελτίωση της συγκράτησης νερού και ελεγχόμενη κατάκλυση ορισμένων περιοχών σε περίπτωση πλημμύρας 43

6 άξονες της διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας (1/2) 1. Πρόληψη: Η εφαρμογή μη κατασκευαστικών μέτρων και η προώθηση ήπιων παρεμβάσεων τοπικής και ευρύτερης κλίμακας, που αφορούν στα φυσιογραφικά χαρακτηριστικά της λεκάνης απορροής, στο δομημένο περιβάλλον και τις χρήσεις γης, με στόχο την τροποποίηση της δίαιτας της πλημμυρικής απορροής και την ελαχιστοποίηση των δυνητικών επιπτώσεων της πλημμύρας. Παραδείγματα: παρεμβάσεις για την αύξηση της δυνατότητας κατακράτησης του εδάφους (π.χ. αναδάσωση), απαγόρευση δόμησης στην πλημμυρική κοίτη, «πράσινα» μέτρα για τη διαχείριση των ομβρίων υδάτων 2. Προστασία: Η κατασκευή αντιπλημμυρικών έργων με σκοπό την αποθήκευση, ανάσχεση, εκτροπή ή παραλαβή των πλημμυρικών παροχών, ο υδρολογικός σχεδιασμός των οποίων γίνεται για συγκεκριμένη περίοδο επαναφοράς, η οποία εξαρτάται από τη σκοπιμότητα του έργου και το ζητούμενο επίπεδο διακινδύνευσης. Παραδείγματα: ταμιευτήρες και λεκάνες εκτόνωσης (αποθήκευση), έργα ορεινής υδρονομίας (ανάσχεση), έργα διευθέτησης υδατορευμάτων (εκτροπή), αναχώματα και αγωγοί ομβρίων (παραλαβή) 3. Ετοιμότητα: Η προετοιμασία μιας οργανωτικής δομής για τη συντονισμένη αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, που θα υποστηρίζεται από επιχειρησιακά σχέδια διαχείρισης του πλημμυρικού κινδύνου, συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και προγνωστικά εργαλεία, μετεωρολογικά και υδρολογικά.

6 άξονες της διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας (2/2) 4. Μετρίαση: Η ανάληψη δράσεων έναντι μιας επερχόμενης πλημμύρας, σε πραγματικό χρόνο, οι οποίες στοχεύουν τόσο στη μείωση των πλημμυρικών παροχών, με κατάλληλη διαχείριση των ανάντη υδραυλικών έργων, όσο και στον περιορισμό των αναμενόμενων επιπτώσεων, με σκοπό την προφύλαξη της ανθρώπινης ζωής και περιουσίας. Παραδείγματα: ανάσχεση πλημμυρών σε ταμιευτήρες, θραύση αναχωμάτων, εκτροπές σε αποστραγγιστικά δίκτυα, εκκένωση ευάλωτων περιοχών, τοποθέτηση τεχνητών αναχωμάτων 5. Αντιμετώπιση: Η δραστηριοποίηση του κρατικού μηχανισμού κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά την παρέλευση της πλημμύρας, με σκοπό την περίθαλψη του πληθυσμού και την ικανοποίηση των επειγουσών αναγκών του. Παραδείγματα: διάσωση-απομάκρυνση πληθυσμού, σίτιση και στέγαση πληθυσμού, μεταφορά σε νοσοκομεία, άντληση υδάτων, απομάκρυνση φερτών, διαχείριση κυκλοφορίας 6. Αποκατάσταση: Η ανασυγκρότηση των υποδομών που υπέστησαν βλάβες από μια πλημμύρα και η επαναξιολόγηση των υφιστάμενων μέτρων πρόληψης και προστασίας, με στόχο την αποφυγή παρόμοιων επιπτώσεων στο μέλλον. 45

Ατμόσφαιρα Βροχόπτωση Χωροχρονική ένταση Ετοιμότητα Συντήρηση μετρητικών υποδομών Ανάπτυξη μοντέλων βροχής-απορροής Περιβάλλον Λεκάνη απορροής Συντελεστής απορροής Χρόνος συγκέντρωσης Στραγγιστικό σύστημα Παροχετευτική ικανότητα Κοινωνία Πλημμυρικό πεδίο Ένταση - αξία δραστηριοτήτων Πρόληψη Διατήρησηεπέκταση δασών Διατήρηση υγροτόπων - πλημμυρικών πεδίων Πρόληψη Οριοθέτηση Διατήρηση μαιάνδρων Πρόληψη Προσαρμογή χρήσεων πλημμυρικών πεδίων στη πιθανότητα πλημμύρας Χωροθέτηση σημαντικών εγκαταστάσεων Προστασία Αντιπλημμυρικοί ταμιευτήρες Λεκάνες κατάκλυσης Εκτροπές ποταμών Προστασία Αναχώματα Δίκτυα ομβρίων Έργα διευθέτησης Προστασία Ανύψωση κατασκευών Ατομικά μέτρα Ετοιμότητα Ανάπτυξη μοντέλων βροχήςαπορροής Συντήρηση μετρητικών υποδομών Ετοιμότητα Καθαρισμός, εκβάθυνση ποταμών Συντήρηση αποχετευτικών συστημάτων Μετρίαση Εκκένωση ευάλωτων περιοχών προστασίας Ετοιμότητα Συστήματα ειδοποίησης κοινού Μηχανισμός διαρκούς ενημέρωσης κοινού Αναίρεση αντίληψης για απόλυτη προστασία Οργάνωση φορέων για πρόληψηαντιμετώπιση φυσικών καταστροφών Μετρίαση Ανάσχεση πλημμυρών σε ταμιευτήρες Εκτροπές σε αποστραγγιστικά δίκτυα Αποκατάσταση Επανασχεδιασμός έργων και δράσεων Διαχειριστικά σχέδια Μετρίαση Θραύση αναχωμάτων Τοποθέτηση κινητών στοιχείων Αντιμετώπιση Διάσωση-απομάκρυνση πληθυσμού Σίτιση και στέγαση πληθυσμού Μεταφορά σε νοσοκομεία Άντληση υδάτων, Απομάκρυνση φερτών, Διαχείριση κυκλοφορίας 46

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ (1/4) Εικόνα 1: Ίχνη πλημμύρας στο Porz Restaurant της Κολωνίας, Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR, CC: BY-NC-SA Εικόνα 2: Ίχνη πλημμύρας σε κτήριο της Κολωνίας, Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR, CC: BY-NC-SA Σχήμα 1: Πλημμύρες στην Ελλάδα και επιπτώσεις, Βαχαβιώλος, Θ., Μεθοδολογία προσδιορισμού περιοχών ευάλωτων σε πλημμύρες σύμφωνα με την Oδηγία 2007/60, Διπλωματική εργασία, Τομέας Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος ΕΜΠ, Μάρτιος 2011, CC: BY-NC-SA Σχήμα 2: Συνολικό ύψος βροχής (mm) από 21/10/1994 06 UTC to 22/10/1994 06 UTC που καταγράφηκε σε βροχομετρικούς σταθμούς, K. Lagouvardos, V. Kotroni, S. Dobricic, S. Nickovic, and G. Kallos. The storm of October 21-22, 1994, over Greece: Observations and model results, Journal of Geophysical Research, Vol 101, No D21, p. 26217-26226, 1996, CC: BY-NC-SA 47

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ (2/4) Σχήμα 5: Χάρτης ποταμού Κηφισού, Βαχαβιώλος, Θ., Μεθοδολογία προσδιορισμού περιοχών ευάλωτων σε πλημμύρες σύμφωνα με την Oδηγία 2007/60, Διπλωματική εργασία, Τομέας Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος ΕΜΠ, Μάρτιος 2011, CC: BY-NC-SA Σχήμα 6: Χάρτης ποταμού Κηφισού, Βαχαβιώλος, Θ., Μεθοδολογία προσδιορισμού περιοχών ευάλωτων σε πλημμύρες σύμφωνα με την Oδηγία 2007/60, Διπλωματική εργασία, Τομέας Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος ΕΜΠ, Μάρτιος 2011, CC: BY-NC-SA Εικόνα 3: Κατασκευή προστατευτικών τοιχίων, Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR, CC: BY-NC-SA Εικόνα 4: Κατασκευή προστατευτικών τοίχων, Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR, CC: BY-NC-SA Εικόνα 5: Κατασκευή αναχωμάτων ποταμού, Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungsbetriebe Koln, AoR, CC: BY-NC-SA 48

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ (3/4) Εικόνα 6: Θυροφράγματα για πλημμυρικά νερά, Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR, CC: BY-NC-SA Σχήμα 8: Προστασία του αποχετευτικού δικτύου, Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR, CC: BY-NC-SA Σχήμα 9: Προσδιοριστική πρόγνωση, www.meteoalarm.eu, CC: BY-NC-SA Εικόνα 8: Επιπλέοντα σπίτια στην Ολλανδία, Α,Β) "Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε ο κάτοχος του κύριου δικαιώματος επικοινωνήστε μαζί μας.", Γ) 2006 KNT, CC: BY-NC-SA Εικόνα 9: Σελίδα ειδικής Γραμματείας Υδάτων, http://www.ypeka.gr/default.aspx?tabid=246&language=el-gr, CC: BY Εικόνα 10: Χάρτης λεκανοπεδίου Αττικής, http://www.ypeka.gr/default.aspx?tabid=246&language=el-gr, CC: BY Εικόνα 11: Χάρτης Πηνειού και ρεμάτων Αλμυρού Πηλίου, http://www.ypeka.gr/default.aspx?tabid=246&language=el-gr, CC: BY 49

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ (4/4) Εικόνα 12: Χάρτες κινδύνου πλημμύρας και διακινδύνευσης πλημμύρας, Θεουλάκης Κ. Δημιουργία χαρτών κινδύνου πλημμύρας και χαρτών διακινδύνευσης πλημμύρας, με βάση την οδηγία 2007/60 της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα ύδατα, Διπλωματική εργασία, 2010, CC: BY- NC-SA Εικόνα 13: Χάρτες κινδύνου πλημμύρας, Θεουλάκης Κ. Δημιουργία χαρτών κινδύνου πλημμύρας και χαρτών διακινδύνευσης πλημμύρας, με βάση την οδηγία 2007/60 της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα ύδατα, Διπλωματική εργασία, 2010, CC: BY-NC-SA 50

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Ε.Μ.Π.» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.