Πανεπιστήμιο Κρήτης Τμήμα Ψυχολογίας Ακαδημαϊκό Έτος: 2014-15 Εργαστήριο Αλκοολογίας: Προβλήματα που σχετίζονται με το αλκοόλ Διδάσκων: Γιάννης Μουζάς Κωδικός: Ψ4607 Περίληψη του εργαστηρίου Η Αλκοολογία μελετά τις πολύπλευρες σχέσεις του αλκοόλ με τον άνθρωπο: τις κοινωνικές, ψυχολογικές, συμπεριφορικές και βιολογικές συνέπειες της κατανάλωσης αλκοόλ, τις εμπορικές, οικονομικές και νομοθετικές παραμέτρους που αναφέρονται στην παραγωγή, διάθεση και κατανάλωσή του από την σκοπιά της Δημόσιας Υγείας, καθώς τα προβλήματα που σχετίζονται με το αλκοόλ: ιατρικά, οικογενειακά, ψυχολογικά, εργασιακά, κοινωνικά, προβλήματα σχέσεων και προβλήματα αλλαγής. Στο εργαστήριο αυτό οι φοιτητές/-τριες θα μελετήσουν τις θεωρητικές και ερευνητικές αρχές της Αλκοολογίας καθώς και τις πρακτικές της σχετικά με την πρόληψη και αντιμετώπιση των προβλημάτων που σχετίζονται με το αλκοόλ. Στο πρώτο μέρος του εργαστηρίου θα μελετήσουμε τα προβλήματα που σχετίζονται με το αλκοόλ από βιολογικής και ψυχολογικής πλευράς. Στην συνέχεια, θα εξετάσουμε μεθοδολογίες προσέγγισης και αντιμετώπισης ατόμων και οικογενειών με προβλήματα από το αλκοόλ: ιδιαίτερο βάρος θα δοθεί στο διαθεωρητικό μοντέλο και τα στάδια της αλλαγής, την προσωποκεντρική θεώρηση, την συστημική προσέγγιση καθώς και την συνέντευξη κινητοποίησης. Τέλος, θα ασχοληθούμε με τις παρεμβάσεις στην κοινότητα και με τις ομάδες αλληλοβήθειας, εστιάζοντας στο συστημικό-οικολογικό μοντέλο που εφαρμόζουν οι πολυοικογενειακές κοινότητες των Κλαμπ Οικογενειών με Προβλήματα από το Αλκοόλ (ΚΟΠΑ) στην Κρήτη. Στο τελευταίο μέρος θα δοθεί η δυνατότητα ενεργού συμμετοχής των φοιτητών στην προετοιμασία και εφαρμογή δράσεων πρωτογενούς πρόληψης στην τοπική κοινότητα καθώς και συμμετοχής σε δραστηριότητες των ΚΟΠΑ μετά από βιωματική ευαισθητοποίηση στην μεθοδολογία.
Θεματικές ενότητες Φυσιολογικά δεδομένα για το αλκοόλ (απορρόφηση, δράση στο ΚΝΣ, μεταβολισμός στο ήπαρ, απέκκριση). Παθήσεις που σχετίζονται με το αλκοόλ. Αξιολόγηση των προβλημάτων που σχετίζονται με το αλκοόλ. Εργαλεία και ερωτηματολόγια. Η εξάρτηση από το αλκοόλ. Σωματικές και ψυχολογικές παράμετροι. Τα στάδια της αλλαγής και το διαθεωρητικό μοντέλο. Η συνέντευξη κινητοποίησης (motivational interview) και η προσωποκεντρική προσέγγιση. Η διεπιστημονική Ομάδα Αλκοολογίας του Αλκοολογικού Ιατρείου. Η πρώτη συνάντηση με την αλκοολική οικογένεια. Δίκτυο Υπηρεσιών για τα άτομα και οικογένειες με προβλήματα από το αλκοόλ. Ομάδες αυτοβοήθειας για τα εξαρτημένα από το αλκοόλ άτομα. Οι κοινότητες των κλαμπ οικογενειών. Παρεμβάσεις πρωτογενούς πρόληψης για το αλκοόλ στην Κρήτη. Η Εβδομάδα Πρόληψης για το Αλκοόλ : ένα παράδειγμα οργάνωσης και εκτέλεσης μιας παρέμβασης πρόληψης. Στόχοι του εργαστηρίου Ο βασικός στόχος του εργαστηρίου είναι να κατανοήσει ο φοιτητής/-τρια τις θεωρητικές βάσεις και την μεθοδολογία της Αλκοολογίας στην αξιολόγηση και αντιμετώπιση των προβλημάτων που σχετίζονται με το αλκοόλ. Η συμμετοχή σε αυτό το εργαστήριο θα βοηθήσει τον φοιτητή να αναγνωρίσει τις ιδιαιτερότητες και την πολυεδρικότητα των προβλημάτων που σχετίζονται με το αλκοόλ, τον ρόλο της οικογένειας και της κοινότητας στην αρχική δημιουργία και την εξέλιξη σε χρονιότητα. Οι φοιτητές/- τριες θα μάθουν μεθόδους και εργαλεία αξιολόγησης των προβλημάτων που σχετίζονται με το αλκοόλ, στρατηγικές υποβοήθησης της αλλαγής τόσο σε προσωπικό όσο και σε οικογενειακό επίπεδο, τρόπους εργασίας και συνεργασίας μέσα στο διεπιστημονικό
περιβάλλον της θεραπευτικής ομάδας. Επίσης, θα ευαισθητοποιηθούν βιωματικά στην μεθοδολογία των πολυοικογενειακών κοινοτήτων των ΚΟΠΑ. Τέλος, θα συμμετάσχουν με τρόπο άμεσο στον σχεδιασμό παρεμβάσεων πρωτογενούς πρόληψης σε επίπεδο τοπικής κοινωνίας με στόχο την πρόληψη των προβλημάτων που σχετίζονται με το αλκοόλ. Μέσα από την παρακολούθηση των διαλέξεων και πρακτικών, αλλά και με την ολοκλήρωση των ερευνητικών εργασιών, αναμένεται από τους φοιτητές και φοιτήτριες να εμβαθύνουν στις μεθόδους της Αλκοολογίας ώστε να τις αξιοποιήσουν πρακτικά στην ψυχολογία γενικότερα και στην κλινική ψυχολογία ειδικότερα. Επιπλέον, θα εμπλουτίσουν την εκπαίδευση τους στην ψυχολογία ευαισθητοποιούμενοι στα προβλήματα που σχετίζονται με το αλκοόλ και μέσα από την εργασία σε περιβάλλον διεπιστημονικής θεραπευτικής ομάδας. Υποχρεώσεις των φοιτητών/ τριών Οι φοιτητές και φοιτήτριες που θα παρακολουθήσουν αυτό το εργαστήριο έχουν τις εξής υποχρεώσεις για την επιτυχή ολοκλήρωση του: 1. Υποχρεωτική παρακολούθηση του εργαστηρίου. Δε θα δικαιολογηθούν πάνω από 3 απουσίες. 2. Μελέτη βιβλίων ή άρθρων το εργαστήριο βασίζεται στον διάλογο και η συμμετοχή στη συζήτηση είναι αναγκαία. Για να συμμετέχετε χρειάζεται να έχετε διαβάσει τα κεφάλαια ή τα άρθρα που αναφέρονται παρακάτω και τα οποία ανευρίσκονται στο e-learn. 3. Ασκήσεις. Η συμμετοχή στις ασκήσεις και ο γραπτός αναστοχασμός μετά από κάθε άσκηση αντιστοιχεί σε 20 βαθμούς της συνολικής βαθμολογίας (κλίμακα 0-100). 4. Δράση στην κοινότητα Είναι υποχρεωτικό να ολοκληρώσετε 20 ώρες υπηρεσίας σε ένα μη-κερδοσκοπικό οργανισμό, σε ομάδες αλληλοβοήθειας ή σε ιατρεία αναφοράς όπου θα έρθετε σε επαφή με τις οικογένειες και άτομα με προβλήματα από το αλκοόλ (αντιστοιχία στην τελική βαθμολογία: 30
βαθμοί, τελική κλίμακα 0-100). Οι φορείς με τους οποίους θα γίνουν συνεργασίες είναι: ΚΟΠΑ Ρεθύμνου και Ηρακλείου Σύλλογος ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ (συμμετοχή σε προετοιμασία και παρεμβάσεις στα πλαίσια της Εβδομάδας Πρόληψης) Αλκοολογικό Ιατρείο ΠαΓΝΗ Πολυδύναμο Ψυχοδιαγνωστικό Κέντρο ΚΕΘΕΑ, Ηράκλειο Πρόγραμμα Πολλαπλής Παρέμβασης ΟΚΑΝΑ, Ρέθυμνο 5. Ερευνητική γραπτή εργασία (αντιστοιχία στην τελική βαθμολογία 40 βαθμοί, τελική κλίμακα: 0-100). Ο στόχος της εργασίας αυτής είναι η εφαρμογή των θεωρητικών γνώσεων της Αλκοολογίας σε ένα φυσικόπραγματικό περιβάλλον και η εξαγωγή συμπερασμάτων επί τη βάσει της ανάλυσης ποιοτικών ή ποσοτικών δεδομένων. Μέσω της ερευνητικής εργασίας ζητείται από τους φοιτητές να εμβαθύνουν στην κριτική σκέψη, να συσχετίσουν τα θεωρητικά με τα πραγματικά δεδομένα, να ευαισθητοποιηθούν στα προβλήματα που σχετίζονται με το αλκοόλ, να εμπλουτίσουν τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες, να αναστοχαστούν με αφορμή την συζήτηση των αποτελεσμάτων και να συνθέσουν δημιουργικά τα δεδομένα της εργασίας τους. Η ερευνητική εργασία θα παρουσιαστεί στην ολομέλεια του Εργαστηρίου Αλκοολογίας. Είναι δεκτές εργασίες και σε μορφή video διάρκειας 12-25 λεπτών. Η γραπτή εργασία περιλαμβάνει τα εξής βήματα: εισαγωγή στο θέμα, σκοπός της εργασίας, μέθοδος που ακολουθήσαμε, αποτελέσματα που καταγράφτηκαν, λογικός σχολιασμός των αποτελεσμάτων (συζήτηση) με συμπεράσματα. Είναι σημαντικό στο κάθε βήμα της εργασίας να υπάρχει τεκμηρίωση με τα κατάλληλα λογικά επιχειρήματα και τις σχετικές βιβλιογραφικές αναφορές. Πιο συγκεκριμένα: γίνεται αναφορά στο γιατί επιλέχθηκε το θέμα, στα μέχρι σήμερα γνωστά δεδομένα για το θέμα, στον σχεδιασμό της εργασίας, στην σχέση της εργασίας με πραγματικά προβλήματα που σχετίζονται με αλκοόλ και τις ανάγκες για αξιολόγησή τους ή παρέμβαση για αλλαγή. Τα υπαρκτά αυτά προβλήματα μπορούν να εντοπιστούν και στο πεδίο έρευνας, να αποτελούν δηλαδή αποτελέσματα της
εργασίας. Σε περίπτωση εργασίας με θεματολογία προληπτικής ή θεραπευτικής παρέμβασης, πρέπει να διευκρινίζεται ο πληθυσμός που εξυπηρετείται, οι υπάρχουσες ανάγκες-δεδομένα, το σχέδιο παρέμβασης, η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε, οι επιμέρους στόχοι της παρέμβασης. Χρονοδιάγραμμα Μαθημάτων: Θα διδαχθεί σε 5 ωρες συναντήσεις στις παρακάτω ημερομηνίες: 28 Φεβρουαρίου/ 7,14,21 & 28 Μαρτίου / 4 & 25 Απριλίου και 2 Μαΐου Βοηθήματα Εύδοξος Κλασσικά Εγχειρίδια Χρήσιμα βιβλία-συγγράμματα Πηγές πληροφόρησης Περιοδικά