Περιεχόµενα ΕΠΛ 435: Αλληλεπίδραση Ανθρώπου Υπολογιστή Αξιολόγηση ιαδραστικών Συστηµάτων: Ευρετική αξιολόγηση Ευρετική αξιολόγηση Μεθοδολογία Αποτέλεσµα αξιολόγησης Αξιολόγηση σοβαρότητας προβληµάτων Στατιστικά στοιχεία Πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα Τα 10 κριτήρια του Nielsen Βιβλιογραφία Εισαγωγή Αβούρης [2000]: Κεφάλαιο 8, pp. 216-221, slides in [pdf] Dix [2004]: Chapter 9, slides in [pdf] Preece [2002]: Chapter 13 slides in [pdf], Chapter 11 slides in [pdf] Usability Heuristics, by S. Greenberg, slides in [pdf] Heuristic Evaluation (UsabilityNet.org) [link] How to conduct a Heuristic Evaluation, by Jacob Nielsen [link] what is wanted interviews ethnography what is there vs. what is wanted scenarios task analysis analysis evaluation heuristics dialogue notations prototype guidelines principles design precise specification implement and deploy architectures documentation help
Σχεδιασµός µε πρότυπη βασική οθόνη [ ] Ορισµός ειδικών στόχων ευχρηστίας σύµφωνα µε τις ανάγκες των χρηστών [ ] ηµιουργία οδηγιών σχεδιασµού και οδηγού στυλ αλληλεπίδρασης [ ] Ορισµός ενός µοντέλου πλοήγησης και της κυρίαρχης µεταφοράς διεπιφάνειας [ ] Ορισµός της οµάδας των βασικών οθονών: εισαγωγική οθόνη, κεντρική οθόνη (home screen), βασικές οθόνες κύριων διεργασιών. [ ] Κατασκευή πρωτοτύπου των βασικών οθονών, χρησιµοποιώντας εργαλεία γρήγορης πρωτοτυποποίησης [ ] Για το πρωτότυπο, ζητείται η γνώµη των χρηστών και γίνονται οι πρώτες µετρήσεις ευχρηστίας Ευρετική αξιολόγηση Είναι µια υποκειµενική µέθοδος εξέτασης του συστήµατος από ειδικούς ευχρηστίας Εξετάζεται κατά πόσο τηρούνται οι διάφοροι κανόνες και αρχές σχεδιασµού διαδραστικών συστηµάτων γενικά αλλά και ειδικότερα όσον αφορά τη συγκεκριµένη εφαρµογή Μπορεί να εφαρµοστεί σε: Πρωτότυπα χαρτιού, Πρωτότυπα ενδιάµεσης πιστότητας Τελικό σύστηµα Η ευρετική αξιολόγηση πολλές φορές είναι γνωστή και ως επιθεώρηση ευχρηστίας (usability inspection) Όταν χρησιµοποιούνται έως 5 αξιολογητές ονοµάζεται και «εκπτωτική αξιολόγηση» (discount evaluation). Η εµπερία από τη χρήση της µεθόδου υποδεικνύει ότι 5 αξιολογητές µπορουν να εντοπίσουν κατά µέσο όρο το 75-80% των προβληµάτων ευχρηστίας που υπάρχουν στο σύστηµα Ευρετική αξιολόγηση (ΙΙ) Μεθοδολογία Η µέθοδος αναπτύχθηκε από τον Jacob Nielsen στις αρχές της δεκαετίας του 90. Ο Nielsen πρότεινε και δέκα γενικούς κανόνες (heuristics) για την αξιολόγηση διαδραστικών συστηµάτων Οι κανόνες αυτοί προέκυψαν από την ανάλυση 249 προβληµάτων ευχρηστίας Οι ευρετικοί κανόνες (κριτήρια) που πρότεινε ο Nielsen δεν αποτελούν πανάκεια Για αποτελεσµατική αξιολόγηση οι κανόνες χρειάζεται να τροποποιηθούν ώστε να ανταποκρίνονται στη λογική της εφαρµογής που αξιολογείται Για την αξιολόγηση Website έχουν αναπτυχθεί άλλοι κανόνες Για την αξιολόγηση περιβαλλόντων συνεργασίας (cooperative environments) χρειάζονται διαφορετικοί ευρετικοί κανόνες εν έχουν αναπτυχθεί ακόµη ευρετικοί κανόνες για την αξιολόγηση κινητών και φορετών συσκευών (mobile devices, wearables), εικονικών κόσµων (virtual worlds), αλλά και για πολλά άλλα πεδία εφαρµογών. Οι αρχές και οι οδηγίες σχεδιασµού αποτελούν τη βάση για τη δηµιουργία ευρετικών κανόνων για αξιολόγηση Στην αξιολόγηση διεπιφανειών χρήστη η ευρετική αξιολόγηση επικεντρώνεται σε δύο βασικά σηµεία: Στη γενική σχεδίαση των οθονών του συστήµατος. Στη ροή διαλόγων, µηνυµάτων και ενεργειών που απαιτούνται για να γίνει µια συγκεκριµένη διεργασία. Στην αξιολόγηση συµµετέχουν ένα µικρό σύνολο από αξιολογητές (5-10) η οποίοι εξετάζουν τη διεπιφάνεια και την ταυτότητα των προβληµάτων Σε ορισµένες περιπτώσεις υπάρχει κάποιος παρατηρητής που καταγράφει τα σχόλια του αξιολογητή αλλά το πιο συνηθισµένο είναι ο αξιολογητής να καταγράφει από µόνος του τα σχόλια του Οι αξιολογητές πρέπει να ενηµερώνονται όσον αφορά το πεδίο εφαρµογής του συστήµατος Πρέπει να γνωρίζουν ποιοι είναι οι χρήστες, ποιοι είναι οι βασικοί στόχοι που επιδιώκονται από τους χρήστες µε τη χρήση του συστήµατος και ποιοι στόχοι ευχρηστίας έχουν τεθεί. Είναι δυνατόν να ζητηθεί από τους αξιολογητές να δώσουν έµφαση σε κάποια συγκεκριµένοι κατηγορία χρηστών (π.χ. ευκαιριακούς χρήστες, φοιτητές κλπ.)
Μεθοδολογία (ΙΙ) Μεθοδολογία (ΙΙΙ) Κάθε αξιολογητής έχει την ευχέρεια να επιλέξει τη µέθοδο αξιολόγησης (π.χ. κριτήρια) που επιθυµεί Οι αξιολογητές αξιολογούν το σύστηµα ανεξάρτητα Χρειάζεται να εξετάσουν το σύστηµα τουλάχιστον δύο φορές Πρώτο πέρασµα (First iteration) Αναζητούνται προβλήµατα που ενδέχεται να αντιµετωπίσουν αρχάριοι χρήστες Αναζητούνται προβλήµατα σε σχέση µε το νοητικό µοντέλο του συστήµατος που οι σχεδιαστές προσπαθούν να δηµιουργήσουν στους χρήστες εύτερο πέρασµα (Second iteration) Ελέγχονται οι πρωτεύοντες στόχοι των χρηστών, οι στόχοι ευχρηστίας που έχουν τεθεί, ευρυστικοί κανόνες και οδηγίες σχεδιασµού, και περιβαλλοντικές παράµετροι Οι παραπάνω έλεγχοι έχουν συνήθως τη µορφή «λίστας εκπλήρωσης» (checklits) Τρίτο πέρασµα (Third iteration) πραγµατοποιείται εφόσον υπάρχει χρόνος Αναζητούνται τυχόν προβλήµατα που δεν διαγνώστηκαν στα προηγούµενα περάσµατα Σε κάθε στάδιο οι αξιολογητές µπορούν να ζητήσουν διευκρινίσεις για τη χρήση του συστήµατος είτε: Εκ των προτέρων Εφόσον εντοπίσουν κάποιο πρόβληµα Η διαδικασία ολοκληρώνεται µε σύσκεψη των αξιολογητών και δηµιουργία κοινής λίστας µε τα προβλήµατα που εντοπίστηκαν και συνολική αξιολόγηση τους Αξιολόγηση σοβαρότητας προβληµάτων Αποτέλεσµα αξιολόγησης Ηαξιολόγηση των προβληµάτων ευχρηστίας που έχουν εντοπιστεί ως προς τη σοβαρότητα τους βασίζεται σε τέσσερις παράγοντες: Συχνότητα εµφάνισης του προβλήµατος Ευκολία µε την οποία ξεπερνιέται το πρόβληµα Κατά πόσο το πρόβληµα είναι on-off (εµφανίζεται απλά) ή επίµονο (persistent), δηλαδή απαιτεί την επίλυση του πριν αφήσει το χρήστη να προχωρήσει σε επόµενο βήµα. Τι επιπτώσεις έχει η εµφάνιση του προβλήµατος στο χρήστη αλλά και το σύστηµα Η βαθµολόγηση της σοβαρότητας των προβληµάτων γίνεται µε βάση την παρακάτω κλίµακα: 0 => εν συµφωνώ ότι αυτό είναι πρόβληµα ευχρηστίας 1 => Πρόβληµα αισθητικής: δεν απαιτείται να διορθωθεί εκτός αν υπάρχει διαθέσιµος χρόνος 2 => Μικρό πρόβληµα ευχρηστίας: η επίλυση του προβλήµατος έχει µικρή προτεραιότητα 3 => Μεγάλο πρόβληµα ευχρηστίας: είναι σηµαντικό να επιδιορθωθεί, η επίλυση του προβλήµατος έχει µεγάλη προτεραιότητα 4 => Καταστροφικό όσον αφορά την ευχρηστία: είναι απολύτως απαραίτητο να διορθωθεί το πρόβληµα πριν την ολοκλήρωση του συστήµατος Το αποτέλεσµα της αξιολόγησης είναι µια αναφορά η οποία περιλαµβάνει: Συνοπτική περιγραφή του συστήµατος, των βασικών χρηστών και των βασικών στόχων που οι χρήστες επιδιώκουν µέσω του συστήµατος Περίληψη της µεθοδολογίας αξιολόγησης που ακολουθήθηκε Περιγραφή των προβληµάτων ευχρηστίας που εντοπίστηκαν: Περιγραφή του προβλήµατος Ποιος (κατηγορία χρηστών) ενδέχεται να αντιµετωπίσει το πρόβληµα και πότε ιαδροµή (ενέργειες) που θα πρέπει να ακολουθηθεί για να εµφανιστεί το πρόβληµα Αριθµός αξιολογητών που εντόπισαν το πρόβληµα και αριθµός αυτών που συµφώνησαν ότι είναι όντως πρόβληµα Σοβαρότητα του προβλήµατος Ιδέες σχεδίασης για την αντιµετώπιση του προβλήµατος Καλά σηµεία ευχρηστίας στο σύστηµα
Στατιστικά στοιχεία Πλεονεκτήµατα Συνολικά κάθε σύνοδος αξιολόγησης διαρκεί περίπου 2-3 ώρες 30 λεπτά αφήνονται για την ενηµέρωση των αξιολογητών για το σύστηµα και τους χρήστες 5 αξιολογητές εντοπίζουν περίπου το 75% των προβληµάτων 10 αξιολογητές εντοπίζουν περίπου το 90% των προβληµάτων Είναι υποβοηθητικό η οµάδα αξιολόγησης να απαρτίζεται από συνδυασµό ειδικών ευχρηστίας (usability experts) και ειδικών αντικειµένου (subject matter experts) Είναι υποβοηθητικό η οµάδα αξιολόγησης να απαρτίζεται από ένα συνδυασµό νέων αλλά και παλαιών αξιολογητών (που συµµετείχαν και σε άλλες αξιολογήσεις του συστήµατος σε προηγούµενο χρόνο) σε κάθε φάση σχεδιάσης Υπάρχουν ελάχιστα ηθικά και πρακτικά ζητήµατα για να επιλυθούν µε δεδοµένο ότι δεν συµµετέχουν χρήστες Είναι µια µινιµαλιστική προσέγγιση ( minimalist approach) Μερικές οδηγίες σχεδιασµού µπορούν να εντοπίσουν πολλά συνήθη προβλήµατα ευχρηστίας Μπορεί να εφαρµοστή µε µικρή προσπάθεια και είναι εύκολο να την ενθυµηθούµε σε µελλοντικό στάδιο Είναι µια εκπτωτική αντιµετώπιση ευχρηστίας εν απαιτούνται τελικοί χρήστες του συστήµατος Φτηνός και γρήγορος τρόπος επιθεώρησης του συστήµατος Μπορεί να επιτελεστεί εκτός από ειδικούς ευχρηστίας και από τελικούς χρήστες ή ειδικούς αντικειµένου Μειονεκτήµατα εν µπορούν να εφαρµοστούν σε όλες τις περιπτώσεις οι γενικοί ευρετικοί κανόνες του Nielsen: Σε πολλά πεδία εµπειρικοί κανόνες είτε δεν υπάρχουν είτε βρίσκονται σε εµβρυακό στάδιο Η ανάπτυξη εµπειρικών κανόνων µε πρακτική αξία είναι µια διαδικασία σχετικά επίπονη Ακόµα και όταν µπορούν να εφαρµοστούν οι κανόνες του Nielsen: εν είναι εφικτός ο µετασχηµατισµός τους σε µορφή checklist Η εφαρµογή (χρήση) τους απαιτεί κάποια επιδεξιότητα και εµπειρία (πολλές φορές οι αξιολογητές χρειάζεται να εκπαιδευτούν έως και µία εβδοµάδα) Σε αρκετές περιπτώσεις σηµαντικά προβλήµατα δεν γίνονται αντιληπτά µε τη χρήση της µεθόδου αυτής Καλό είναι να συνδυάζεται και µε άλλες µορφές αξιολόγησης Σε αρκετές περιπτώσεις τα τετριµµένα (µη σηµαντικά) προβλήµατα είναι αυτά που εντοπίζονται Μπορεί να είναι δύσκολο να βρεθούν κατάλληλοι ειδικοί για την αξιολόγηση Οι καλύτεροι αξιολογητές είναι αυτοί που εκτός από ειδικοί ευχρηστίας είναι και γνώστες του αντικειµένου της εφαρµογής αλλά και των τελικών χρηστών Τα 10 κριτήρια του Nielsen 1. Ορατότητα της κατάστασης του συστήµατος (Visibility of system status) Οι χρήστες ενηµερώνονται από το σύστηµα για το τι συµβαίνει; Η ανάδραση του συστήµατος παρέχεται στο χρήστη σε εύλογο χρόνο; 2. Συσχέτιση συστήµατος και πραγµατικού κόσµου (Match between system and real world) Είναι η γλώσσα η οποία χρησιµοποιείται στη διεπιφάνεια απλή; Οι λέξεις, οι φράσεις και οι έννοιες που χρησιµοποιούνται είναι οικείες στο χρήστη; 3. Έλεγχος του συστήµατος από το χρήστη (User control and freedom) Παρέχονται σαφής και εύκολες έξοδοι διαφυγής από σηµεία στα οποία οι χρήστες βρέθηκαν χωρίς να το περιµένουν; 4. Συνέπεια και τήρηση προτύπων (Consistency and standards) Παρόµοιες ή ίδιες δράσεις εκτελούνται µε τον ίδιο τρόπο σε κάθε µέρος του συστήµατος; 5. Υποβοήθηση χρηστών στην αναγνώριση, διάγνωση και ανάνηψη από σφάλµατα (Help users recognize, diagnose, recover from errors) Είναι τα µηνύµατα λάθους υποβοηθητικά; Χρησιµοποιείται απλή γλώσσα για την περιγραφή των σφαλµάτων και δίνονται τρόποι επίλυσης τους;
Τα 10 κριτήρια του Nielsen (ΙΙ) Visibility of system status 6. Σχεδιασµός για αποτροπή σφαλµάτων χρήστη (Error prevention) Είναι εύκολο να γίνουν λάθη; Αν ναι που και γιατί; 7. Ελαχιστοποίηση του µνηµονικού φορτίου (Recognition rather than recall) Είναι τα αντικείµενα, οι δυνατές δράσεις και οι διάφορες επιλογές διαρκώς ορατές στο χρήστη; 8. Ευελιξία και αποδοτικότητα χρήσης (Flexibility and efficiency of use) Παρέχονται συντοµεύσεις (shortcuts) έτσι ώστε οι έµπειροι χρήστες να διεκπεραιώνουν τις εργασίες τους πιο γρήγορα; 9. Αποφυγή περιττών στοιχείων (Aesthetic and minimalist design) Παρέχεται αχρείαστη και µη απαραίτητη πληροφορία στο χρήστη; 10. Επαρκής υποστήριξη - Βοήθεια και Εγχειρίδια (Help and documentation) Η βοήθεια που παρέχεται µπορεί να ακολουθηθεί ή αναζητηθεί εύκολα; Dealing with long delays Cursors for short transactions Percent done dialogs time left estimated time Random for unknown times Contacting host (10-60 seconds) cancel Visibility of system status (ΙΙ) Match between system and real world Continuously inform the user about what it is doing how it is interpreting the user s input My program gave me the message Rstrd Info. What does it mean? That s restricted information But surely you can tell me!!! No, no Rsdrd Info stands for Restricted Information user should always be aware of what is going on What s it doing? > Doit > Doit This will take 5 minutes... Time for coffee. Hmm but what does it mean??? It means the program is too busy to let you log on Ok, I ll take a coffee
User control and freedom User control and freedom (ΙΙ) How do I get out of this? Users don t like to feel trapped by the computer! should offer an easy way out of as many situations as possible Strategies: Cancel button (for dialogs waiting for user input) Universal Undo (can get back to previous state) Interrupt (especially for lengthy operations) Quit (for leaving the program at any time) Defaults (for restoring a property sheet) Core Dump Consistency and standards Consistent syntax of input Consist language and graphics same visual appearance across the system (e.g. widgets) same information/controls in same location on all windows Ok Cancel Cancel Ok Ok Accept Dismiss Consistency and standards (ΙΙ) These are labels with a raised appearance. Is it any surprise that people try and click on them? Consist effects Cancel commands, actions have same effect in equivalent situations predictability
Help users recognize, diagnose, recover from errors Help users recognize, diagnose, recover from errors (ΙΙ) Provide meaningful error messages error messages should be in the user s task language Error 25 Cannot open this document Cannot open chapter 5 because the application Microsoft Word is not on your system Cannot open chapter 5 because the application Microsoft Word is not on your system. Open it with Teachtext instead? don t make people feel stupid Try again, bonehead! Error prevention intended action similar to others that are possible usually occurs when right & wrong objects physically near each other pour juice into bowl instead of glass throw sweaty shirt in toilet instead of laundry basket move file to wrong folder with similar name I can t believe I pressed Yes... Recognition rather than recall Computers good at remembering, people are not! Promote recognition over recall menus, icons, choice dialog boxes vs commands, field formats relies on visibility of objects to the user (but less is more!) minimize by rich feedback check for reasonable input, etc. undo
Flexibility and efficiency of use Aesthetic and minimalist design Experienced users - perform frequent operations quickly Strategies: keyboard and mouse accelerators abbreviations command completion context menus function keys double clicking vs menu selection type-ahead (entering input before the system is ready for it) navigation jumps e.g., going to window/location directly, and avoiding intermediate nodes history systems WWW: ~60% of pages are revisits Help and documentation Help is not a replacement for bad design! Simple systems: walk up and use; minimal instructions Most other systems feature rich simple things should be simple learning path for advanced features Volume 37: A user's guide to...