Από την πληροφορία στη γνώση και τη δια βίου µάθηση

Από την πληροφορία στη γνώση και τη δια βίου µάθηση μια πρόταση για ένταξη της πληροφοριακής παιδείας στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση Ασπασία Τόγια 1 Ελευθερία Κοσέογλου 2 Σοφία Ζαπουνίδου 2 1 ΤΕΙ Θεσσαλονίκης 2 ΑΠΘ

Περιεχόµενα Το πληροφοριακό τοπίο του 21 ου αιώνα Η έννοια της Πληροφοριακής Παιδείας (ΠΠ) Μοντέλα ΠΠ & πληροφοριακή εκπαίδευση Πρόταση για το ΑΠΘ Σημείωση Όλες οι εικόνες που χρησιμοποιήθηκαν είτε ανήκουν στο Δημόσιο Τομέα (public domain), είτε διατίθενται με CreaNve Commons άδεια.

Το πληροφοριακό τοπίο του 21 ου αιώνα

Πληροφορία Το βασικό μέσο, αντικείμενο και προϊόν του πολιτισμού και της οικονομίας Πανταχού παρούσα, άφθονη και καταιγιστική Διαθέσιμη σε ποικιλία μορφών και μέσων (κείμενο, εικόνα κλπ,)

Περισσότερα από 1.000.000 βιβλία κάθε χρόνο Η Wikipedia, που ξεκίνησε το 2001, έχει πάνω από 13 εκ. άρθρα σε περισσότερες από 200 γλώσσες ΚΑΘΕ ΔΕΥΤΕΡΟΛΕΠΤΟ ΑΝΕΒΑΙΝΟΥΝ 60 ΛΕΠΤΑ ΒΙΝΤΕΟ ΣΤΟ YOUTUBE

Βιβλία Internet Πηγές πληροφοριών Περιοδικά MME Εφημερίδες

Η απλή αφθονία των πληροφοριών και της τεχνολογίας δεν θα δημιουργήσει από μόνη της καλύτερα πληροφορημένους πολίτες, εκτός κι αν συνοδεύεται από την ικανότητα κατανόησης και αποτελεσματικής χρήσης της πληροφορίας (Bundy, 2004)

Η έννοια της πληροφοριακής παιδείας

Ορισμοί Ø μια ικανότητα επιβίωσης στην εποχή της πληροφορίας (ALA, 1989) Ø η ικανότητα επίλυσης πληροφοριακών προβλημάτων Ø η ικανότητα μετασχηματισμού της πληροφορίας σε γνώση (ALA, 2000) (Gawith, 2000) Ø ένα σύνολο δεξιοτήτων που σχετίζονται με την αναζήτηση, την αξιολόγηση, τη χρήση και τη δημιουργία πληροφορίας για την επίτευξη των προσωπικών, κοινωνικών, επαγγελματικών και εκπαιδευτικών στόχων (Alexandria ProclamaNon, 2005) Ø ένας συνδυασμός γνώσεων, στάσεων, ικανοτήτων και πρακτικών που απαιτούνται για την πρόσβαση, την ανάλυση, την αξιολόγηση, τη χρήση, την παραγωγή και τη μετάδοση της πληροφορίας και της γνώσης με τρόπο δημιουργικό, νόμιμο και ηθικό που σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα (Moscow DeclaraNon, 2012)

Το πληροφοριακά εγγράμματο άτομο έχει την ικανότητα να: Ø καθορίζει τη φύση και την έκταση της απαιτούμενης πληροφορίας Ø ανακτά αποτελεσματικά την απαιτούμενη πληροφορία Ø αξιολογεί με κριτική σκέψη την πληροφορία και τις πηγές της Ø ενσωματώνει την επιλεγμένη πληροφορία στο γνωστικό του υπόβαθρο Ø χρησιμοποιεί αποτελεσματικά την πληροφορία για την επίτευξη συγκεκριμένου σκοπού Ø κατανοεί τα οικονομική, νομική και κοινωνική διάσταση της χρήσης της πληροφορίας, και Ø χρησιμοποιεί την πληροφορία με ηθικό και νόμιμο τρόπο (ALA, 2000)

Μοντέλα πληροφοριακής παιδείας και πληροφοριακή εκπαίδευση

Γνωστά µοντέλα ΠΠ Ηνωμένο Βασίλειο CILIP Informaron Literacy Model SCONUL Seven Pillars of Informaron Literacy A New Curriculum for Informaron Literacy - ANCIL (Univ. of Cambridge, ARCADIA Project) Naronal Informaron Literacy Framework Scotland Informaron Literacy Framework for Wales ΗΠΑ Framework for Informaron Literacy for Higher Educaron (ACRL) Αυστραλία Australian and New Zealand Informaron Literacy Framework (ANZIIL)

Διδασκαλία δεξιοτήτων ΠΠ στην ανώτατη εκπαίδευση: 1. ανεξάρτητα μαθήματα εκτός του ακαδημαϊκού κύκλου σπουδών 2. αυτοτελή μαθήματα ενταγμένα στο πρόγραμμα σπουδών, 3. διαλέξεις στο πλαίσιο ενός ακαδημαϊκού μαθήματος, 4. ενσωμάτωση στα μαθήματα του προγράμματος σπουδών.

Ενσωμάτωση διδασκαλίας ΠΠ στα μαθήματα του προγράμματος σπουδών

Κατάσταση στην Ελλάδα Απουσία εθνικού μοντέλου ΠΠ Απουσία μοντέλου ΠΠ στην τριτοβάθμια εκπαίδευση Ωστόσο, ένα Πανεπιστήμιο μπορεί να υιοθετήσει και να εφαρμόσει ένα δικό του πλαίσιο ΠΠ

Πρόταση για το ΑΠΘ

1 Στρατηγικός σχεδιασμός 2 Υιοθέτηση μοντέλου ΠΠ 3 Ενημέρωση μελών ΔΕΠ 4 Ανάλυση προγράμματος σπουδών 5 Δημιουργία ασκήσεων 6 Αξιολόγηση

Βήµα 1: Στρατηγικός σχεδιασµός Καθορισμός και εφαρμογή προδιαγραφών για ανάπτυξη ΠΠ Επιθυμητό προφίλ αποφοίτων ικανότητα εντοπισμού, αξιολόγησης και χρήσης της πληροφορίας... ανάπτυξη ικανοτήτων ανεξάρτητης και διά βίου μάθησης

Βήµα 2: Υιοθέτηση µοντέλου ΠΠ / Καταγραφή δεξιοτήτων Πρότυπο 1. Αναγνώριση πληροφοριακής ανάγκης Πρότυπο 2. Αναζήτηση της απαιτούμενης πληροφορίας Πρότυπο 3. Αξιολόγηση της πληροφορίας και της διαδικασίας αναζήτησης Πρότυπο 4. Διαχείριση της πληροφορίας Πρότυπο 5. Χρήση της πληροφορίας για κατανόηση ή δημιουργία νέων απόψεων, γνώσεων, κ.λπ. Πρότυπο 6. Ηθικά, νομικά, οικονομικά θέματα σχετικά με τη χρήση της πληροφορίας Μοντέλο ΠΠ ANZIIL - Australian and New Zealand Informaron Literacy Framework

Βήµα 2: Υιοθέτηση µοντέλου ΠΠ / Καταγραφή δεξιοτήτων Δεξιότητα Επίπεδο 1 Επίπεδο 2 Επίπεδο 3 1. Αναγνώριση πληροφοριακής ανάγκης 2. Αναζήτηση της πληροφορίας Αντιλαμβάνονται την ανάγκη για πληροφορία και το είδος της πληροφορίας που χρειάζονται Διακρίνουν τα χαρακτηριστικά διαφορετικών τύπων πηγών Βρίσκουν κατάλληλες λέξεις-κλειδιά... Προσαρμόζουν τον τρόπο αναζήτησης (π.χ. προσθέτουν ή αφαιρούν λέξεις, χρησιμοποιούν συνώνυμα) Σχεδιάζουν και εκτελούν έρευνα για προκαθορισμένο θέμα σε προκαθορισμένες πηγές... Κατανοούν τον τρόπο οργάνωσης και διάχυσης της πληροφορίας στην επιστήμη τους Εντοπίζουν βασικές πηγές Επιλέγουν τις κατάλληλες πηγές... Ξέρουν τις βασικές αρχές αναζήτησης στις ηλεκτρονικές πηγές Κάνουν θεματική αναζήτηση σε βάσεις δεδομένων Κατανοούν τα αποτελέσματα και μπορούν να τα διαχειριστούν... Διατυπώνουν ερευνητικά προβλήματα ή ερωτήματα και επιλέγουν τις κατάλληλες πληροφορίες για να τα μελετήσουν Γνωρίζουν πού θα βρουν επίκαιρες πληροφορίες για να ενημερώνονται... Χρησιμοποιούν τεχνικές και μεθόδους αναζήτησης με άνεση Χρησιμοποιούν γνωστές και άγνωστες πηγές με άνεση, τελειοποιώντας τη στρατηγική αναζήτησης...

Βήµα 3: Ενηµέρωση h p://ilseab.lib.uth.gr/

Βήµα 4: Ανάλυση προγράµµατος σπουδών Δεξιότητα Κριτήριο Διευκρινίσεις Το πληροφοριακά εγγράμματο άτομο... 1. αναγνωρίζει την ανάγκη του για πληροφορία και καθορίζει τη φύση και την έκταση της απαιτούμενης πληροφορίας 2. εντοπίζει την απαιτούμενη πληροφορία 3. αξιολογεί κριτικά την πληροφορία και τις πηγές της Υπάρχει απαίτηση για ανεξάρτητη έρευνα; Απαιτεί το μάθημα τη χρήση πηγών πληροφόρησης της βιβλιοθήκης; Υπάρχουν μαθησιακά αποτελέσματα που συνδέονται με την κριτική σκέψη; Καλούνται οι φοιτητές να προσδιορίσουν την πληροφοριακή τους ανάγκη και την έκταση της έρευνας που πρέπει να κάνουν; Μια ερευνητική εργασία αποτελεί ένδειξη για την ύπαρξη του συγκεκριμένου στόχου στο μάθημα. Καλούνται οι φοιτητές να χρησιμοποιήσουν κάτι πέρα απ το διδακτικό σύγγραμμα; Είναι απαραίτητη η χρήση συγκεκριμένων στρατηγικών αναζήτησης εκτός από απλή έρευνα στο Google; Οι ικανότητες κριτικής σκέψης υπάρχουν ακόμα κι αν δεν κατονομάζονται

Βήµα 4: Ανάλυση προγράµµατος σπουδών Δεξιότητα Κριτήριο Διευκρινίσεις Το πληροφοριακά εγγράμματο άτομο 4. διαχειρίζεται την πληροφορία που συλλέγει ή παράγει 5. χρησιμοποιεί τη πληροφορία για να οικοδομήσει νέα γνώση 6. κατανοεί τα πολιτιστικά, ηθικά κ.ά. θέματα που περιβάλλουν τη χρήση της πληροφορίας Υπάρχει απαίτηση για τεκμηριωμένη παρουσίαση πληροφοριών; Περιλαμβάνει το μάθημα μια τελική εργασία στην οποία οι φοιτητές καλούνται να ενσωματώσουν διαφορετικές απόψεις ή πηγές; Θίγονται ζητήματα ακαδημαϊκής ακεραιότητας; (π.χ. λογοκλοπή, πνευματικά δικαιώματα, σωστές παραπομπές) Η απαίτηση βιβλιογραφίας που θα περιλαμβάνει διαφορετικές πηγές και θα ακολουθεί συγκεκριμένο πρότυπο (π.χ. APA, Harvard, IEEE) είναι ένδειξη του συγκεκριμένου στόχου Αυτό το μαθησιακό αποτέλεσμα σχετίζεται με την ικανότητα των φοιτητών να συνθέτουν πληροφορίες για την επίτευξη συγκεκριμένου στόχου και υποδηλώνεται από την ύπαρξη ανάλογης εργασίας Σαφείς αναφορές στη λογοκλοπή, αντιγραφή κλπ. υποδεικνύουν το συγκεκριμένο μαθησιακό αποτέλεσμα Βaσισμένο σε Boss & Dtabinski (2014)

Βήµα 4: Ανάλυση προγράµµατος σπουδών Πρόταση: έρευνα για τις πράσινες πόλεις την επίδραση του δομημένου περιβάλλοντος στη φυσική δραστηριότητα τυπολογία των ελληνικών παραδοσιακών οικισμών

Δεξιότητα Μαθησιακός στόχος Άσκηση/Εργασία 1. Το πληροφοριακά εγγράμματο άτομο αναγνωρίζει την ανάγκη του για πληροφορία και καθορίζει τη φύση και την έκταση της απαιτούμενης πληροφορίας 2. Το πληροφοριακά εγγράμματο άτομο εντοπίζει την απαιτούμενη πληροφορία 1.1. Κατανόηση ερευνητικού ερωτήματος/θέματος 1.2. Καθορισμός είδους απαιτούμενης πληροφορίας 1.3. 1.3.1. 2.1. Γνώση διαθέσιμων εργαλείων έρευνας Βήµα 5: Ασκήσεις ανάπτυξης δεξιοτήτων ΠΠ 1.1.1. Ανίχνευση λέξεων περιεχομένου 1.1.2. Ανίχνευση λέξεων οδηγιών 1.1.3. Ανίχνευση περιοριστικών όρων/φράσεων 1.2.1. Ανίχνευση είδους πληροφορίας που απαιτούν διαφορετικές διατυπώσεις εργασιών 1.2.2. Κατάταξη ειδών πηγών ανά κοινό 1.2.3. Κατάταξη ειδών πηγών με βάση τη διάσταση του χρόνου 2.1.1. Αντιστοίχιση ονομάτων εργαλείων έρευνας με την περιγραφή τους 2.2. Επιλογή κατάλληλου εργαλείου 2.2.1. Αντιστοίχιση πηγών πληροφόρησης με το εργαλείο αναζήτησής τους 2.3. Επιλογή όρων αναζήτησης 2.3.1. Ανίχνευση συνώνυμων όρων στα ελληνικά 2.3.2. Ανίχνευση συνώνυμων όρων σε άλλη γλώσσα

Βήµα 5: Ασκήσεις ανάπτυξης δεξιοτήτων ΠΠ Course ID: 20000418 Δεξιότητα Μαθησιακός στόχος Άσκηση/Εργασία Διαμορφωμένη άσκηση/εργασία 1. Να γνωρίσουν βασικές αρχές της θεωρίας της πλαστικότητας 1. 1.1. Κατανόηση διατύπωσης εργασίας 1.1.1. Ανίχνευση λέξεων περιεχομένου 1.1.2. Ανίχνευση λέξεων οδηγιών 1.1.3. Ανίχνευση περιοριστικών όρων/ φράσεων 1.1.1. / 1.1.2. / 1.1.3. Παρουσιάστε τουλάχιστον δύο γνωστά κριτήρια πλαστικής διαρροής όλκιμων υλικών. 1.2. Καθορισμός είδους απαιτούμενης πληροφορίας 1.2.1. Ανίχνευση είδους πληροφορίας που απαιτούν διαφορετικές διατυπώσεις εργασιών 1.2.2. Κατάταξη ειδών πηγών ανά κοινό 1.2.3. Κατάταξη ειδών πηγών με βάση τη διάσταση του χρόνου 1.2.1. / 1.2.2. / 1.2.3. 2. 2.2. Επιλογή κατάλληλου εργαλείου 2.2.1. Αντιστοίχιση πηγών πληροφόρησης με το εργαλείο αναζήτησής τους Εντοπίστε 2 ελληνόγλωσσα βιβλία, 2 ηλεκτρονικά βιβλία και δύο ξενόγλωσσα επιστημονικά περιοδικά τα οποία να ασχολούνται με την πλαστικότητα 2.3. Επιλογή όρων αναζήτησης 2.3.2. Ανίχνευση συνώνυμων όρων σε άλλη γλώσσα 2.3.2. Εντοπίστε όρους απόδοσης των παρακάτω εννοιών στα αγγλικά: όριο διαρροής, αντοχή σε εφελκυσμό, δοκιμή εφελκυσμού, σκληρομέτρηση

Αντιστοίχηση ΠΠ σε πρόγραμμα σπουδών και ενσωμάτωση Πηγή: Wang, 2010

Βήµα 6: Αξιολόγηση Ρουμπρίκες Περιγραφικό σύστημα βαθμολογίας Σαφής, ακριβής και συνοπτική αξιολόγηση σύμφωνα με διάφορα επίπεδα ποιότητας Ενεργητική συμμετοχή στη διαδικασία μάθησης Αναστοχασμός, αυτορρύθμση, αυτοαξιολόγηση Εγκυρότητα, αντικειμενικότητα, ευκολία χρήσης (Πετροπούλου, 2015; Gilchrist, & Oakleaf, 2012; Jastram, Leebaw, & Tompkins, 2014; Whitlock & Nanavar, 2013)

Βήµα 6: Ενσωµάτωση & αξιολόγηση Κριτήρια/Μαθησιακά αποτελέσματα Εξαιρετική επίδοση 4 Πολύ καλή επίδοση 3 Μέτρια επίδοση 2 Χαμηλή επίδοση 1 Ο φοιτητής/η φοιτήτρια... 1. Αναγνωρίζει την ανάγκη του για πληροφορία και καθορίζει τη φύση και την έκταση της απαιτούμενης πληροφορίας N/A Αναφέρει το ερευνητικό ερώτημα ή θέμα με αρκετή σαφήνεια ώστε ο αναγνώστης να καταλάβει σε τι αναφέρονται οι πληροφορίες που ακουλουθούν Αναφέρει το ερευνητικό ερώτημα ή θέμα χωρίς να δίνει αρκετές πληροφορίες ώστε ο αναγνώστης να καταλάβει σε τι αναφέρονται οι πληροφορίες που ακουλουθούν Δεν αναφέρει ερευνητικό ερώτημα ή θέμα

Βήµα 6: Ενσωµάτωση & αξιολόγηση Κριτήρια/Μαθησιακά αποτελέσματα Εξαιρετική επίδοση 4 Πολύ καλή επίδοση 3 Μέτρια επίδοση 2 Χαμηλή επίδοση 1 Ο φοιτητής/η φοιτήτρια... 2. Εντοπίζει την απαιτούμενη πληροφορία Αναγνωρίζει σωστά όλες ή τις περισσότερες λέξεις-κλειδιά που περιγράφουν τις βασικές έννοιες Αναγνωρίζει κάποιες άλλα όχι όλες τις βασικές έννοιες του θέματος Αναγνωρίζει έννοιες αλλά δεν είναι οι σωστές ή είναι ακατάλληλες για αναζήτηση στις πηγές Δεν αναγνωρίζει καμιά βασική έννοια

Βήµα 6: Ενσωµάτωση & αξιολόγηση Κριτήρια/Μαθησιακά αποτελέσματα Ο φοιτητής/η φοιτήτρια... 3. Αξιολογεί κριτικά την πληροφορία και τις πηγές της Εξαιρετική επίδοση 4 Το είδος και ο τύπος των πηγών είναι κατάλληλα Χρησιμοποιεί ποικιλία πηγών Δείχνει ικανότητες κριτικής διερεύνησης και γνώση των πηγών Πολύ καλή επίδοση 3 Οι περισσότερες πηγές είναι κατάλληλες Οι πηγές συμβάλλουν στον στόχο αλλά δεν είναι οι καλύτερες Μέτρια επίδοση 2 Οι πηγές είναι ακατάλληλες ή πολύ λίγες Δεν έχει κατανοήσει καλά τις διαφορές ανάμεσα στα είδη των πηγών Αρκετές πηγές έχουν επιλεγεί με κριτήριο την ευκολία πρόσβασης Χαμηλή επίδοση 1 Οι πηγές δεν συμβάλλουν στον στόχο Σύγχυση για τις διαφορές ανάμεσα στα είδη των πηγών Δεν έχει κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιείται η βιβλιογραφία για τη μελέτη ενός θέματος

Αντί επιλόγου... The illiterate of the 21st century will not be those who cannot read and write, but those who cannot learn, unlearn and relearn Οι αναλφάβητοι του 21 ου αιώνα δεν θα είναι εκείνοι που δεν ξέρουν γραφή και ανάγνωση, αλλά εκείνοι που δεν μπορούν να μάθουν, να ξεμάθουν και να ξαναμάθουν (Toffler, 1970)

ΠληροφοριακήΠαιδεία

Βιβλιογραφία ALA (1989). Presidenral Commi ee on Informaron Literacy: final Report. Διαθέσιμο στο: h p://www.ala.org/acrl/publicarons/whitepapers/presidenral ALA (2000). InformaNon Literacy Competency Standards for Higher EducaNon. Διαθέσιμο στο: h p://www.ala.org/acrl/sites/ala.org.acrl/files/content/standards/standards.pdf The Alexandria ProclamaNon of InformaNon Literacy and Lifelong Learning (2005). Διαθέσιμο στο: h p://portal.unesco.org/ci/en/ev.php- URL_ID=20891&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html Bundy, A. (ed) (2004). Australian and New Zealand InformaNon Literacy Framework: principles, standards and pracnce. 2 nd ed. Adelaide: Australian and New Zealand Insrtute for Informaron Literacy. Διαθέσιμο στο: h p://www.libnet.sh.cn/upload/htmleditor/file/130620025617.pdf Gawith, G. (2000). 3 doors to informanon literacy. Διαθέσιμο στο: h p://infolit.unitecnology.ac.nz/3doors Gilchrist, D., & Oakleaf, M. (2012). An essennal partner: the librarian s role in student learning assessment. NILOA Occasional Paper, (14). Διαθέσιμο στο: h p:// www.pcc.edu/resources/academic/documents/combined_library_grant_report.pdf Jastram, I., Leebaw, D., & Tompkins, H. (2014). Situarng informaron literacy within the curriculum: using a rubric to shape a program. portal: Libraries and the Academy, 14(2), 165-186. Διαθέσιμο στο: h p://pegasuslibrarian.com/wp-content/uploads/2014/04/14.2.jastram.pdf The Moscow DeclaraNon on Media and InformaNon Literacy. Διαθέσιμο στο: h p://www.ifla.org/files/assets/informaron-literacy/publicarons/moscowdeclararon-on-mil-en.pdf Toffler, A. (1970). Future sock. New York: Random House. Wang, L. (2010). IntegraNng informanon literacy into higher educanon curricula: an IL curricular integranon model. Unpublished PhD thesis, Queensland University of Technology. Διαθέσιμο στο: h p://eprints.qut.edu.au/41747/ Whitlock, B., & Nanavar, J. (2013). A systemarc approach to performarve and authenrc assessment. Reference Services Review, 41(1), 32-48. Πετροπούλου, Ο., Κασιμάτη, Α., Ρετάλης, Σ., 2015. Σύγχρονες μορφές εκπαιδευτικής αξιολόγησης με αξιοποίηση εκπαιδευτικών τεχνολογιών. [ηλεκτρ. βιβλ.] Αθήνα:Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Διαθέσιμο στο: h p://hdl.handle.net/11419/232