Διαδίκτυο και παιχνίδια: ερευνητικά δεδοµένα στο πλαίσιο εκπαιδευτικών παρεµβάσεων του Θεµατικού Δικτύου για την Ασφάλεια στο Διαδίκτυο

Διαδίκτυο και παιχνίδια: ερευνητικά δεδοµένα στο πλαίσιο εκπαιδευτικών παρεµβάσεων του Θεµατικού Δικτύου για την Ασφάλεια στο Διαδίκτυο Βασίλειος Εφόπουλος 1, Χρυσάνθη Παλάζη 2 1 vefop@sch.gr, 2 palazi@gmail.com 1 Σχολικός Σύµβουλος Πληροφορικής 2 Υπεύθυνη Συµβουλευτικού Σταθµού Νέων, Δρ. Παιδαγωγικής Περίληψη Η εισήγηση επιχειρεί να παρουσιάσει στοιχεία µιας διαδικτυακής έρευνας που διεξήχθη σε ένα µεγάλο αριθµό παιδιών Γυµνασίου, ως µέρος των εκπαιδευτικών δράσεων της συνεργασίας της ΔΔΕ Σερρών και του Θεµατικού Δικτύου για την Ασφάλεια στο Διαδίκτυο. Παρουσιάζεται ένα µέρος των θεµατικών ενοτήτων της έρευνας και συγκεκριµένα δεδοµένα σχετικά µε τα παιχνίδια που παίζουν τα παιδιά στο Διαδίκτυο και στις κινητές συσκευές. Παρουσιάζονται στοιχεία από την έρευνα, µε αξιοποίηση των παραµέτρου του φύλου και της ηλικίας των υποκειµένων της έρευνας. Τα θέµατα εστίασης είναι: χρόνος πλοήγησης των παιδιών στο Διαδίκτυο, ενασχόληση µε παιχνίδια (χρόνος χρήσης, τόπος και µέσο χρήσης, είδος ενασχόλησης, προτιµήσεις σε παιχνίδια, ηλεκτρονικές αγορές, γονεϊκή µέριµνα και εποπτεία). Επιχειρείται επίσης εξαγωγή συµπερασµάτων από το pre-test στάδιο της έρευνας δράσης. Λέξεις κλειδιά: Διαδίκτυο, παιχνίδια, ερωτηµατολόγιο, έµφυλη διάσταση, DataStudio. Εισαγωγή Το σχολικό έτος 2016-2017 υλοποιήθηκε συνεργασία µεταξύ της Διεύθυνσης Δευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης Σερρών και συγκεκριµένα του Συµβουλευτικού Σταθµού Νέων (Σ.Σ.Ν.), µε το Διαπεριφερειακό Θεµατικό Δίκτυο για την Ασφάλεια στο Διαδίκτυο και το Κέντρο Πρόληψης ΟΑΣΙΣ. Η εκπαιδευτική αυτή δράση, αφορά την παράλληλη επιµόρφωση στα σχολεία (Γυµνάσια) που επιλέχθηκαν να συµµετάσχουν στη δράση: α. από την πλευρά των µελών του Θεµατικού Δικτύου, σε θέµατα ασφάλειας στο Διαδίκτυο και προστασίας προσωπικών δεδοµένων των µαθητών/-τριών και β. από την πλευρά του Συµβουλευτικού Σταθµού Νέων και του Κέντρου Πρόληψης ΟΑΣΙΣ, µε τη διενέργεια βιωµατικών παρεµβάσεων, που στοχεύουν στην ευαισθητοποίηση των παιδιών σε θέµατα σωστής διαδικτυακής συµπεριφοράς, έκφρασης και διαχείρισης συναισθηµάτων στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης κ.άλ. Οι διδακτικές παρεµβάσεις σχεδιάστηκαν να αφορούν ένα (1) ή δύο (2) τµήµα/-τα του κάθε σχολείου, υλοποιήθηκαν και εφαρµόστηκαν σε συνεργασία του Συµβουλευτικού Σταθµού Νέων (Σ.Σ.Ν.) µε τα στελέχη του Κέντρου Πρόληψης ΟΑΣΙΣ, σε διάρκεια 7-8 βιωµατικών συναντήσεων µε τους/τις µαθητές/-τριες. Η εφαρµογή αυτής της στοχευµένης δράσης, ξεκίνησε πιλοτικά και εφόσον διαπιστωθεί ότι έχει ικανοποιητικά αποτελέσµατα, είναι δυνατό να επεκταθεί σε όλα τα τµήµατα των σχολείων καθώς και σε άλλα σχολεία. Σε ορισµένα µάλιστα σχολεία καταβλήθηκε προσπάθεια, µε επιτυχή αποτελέσµατα Πρακτικά Εργασιών 11 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Καθηγητών Πληροφορικής, Χαλκίδα 5-7 Μαΐου 2017

2 11 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής για την εµπλοκή, όχι µόνο των µελών της εκπαιδευτικής κοινότητας των σχολείων, αλλά και των γονέων των παιδιών. Στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας, συµπληρώθηκε ένα online ερωτηµατολόγιο από τους µαθητές/- τριες των συνεργαζόµενων σχολείων. Πρόκειται για ένα δοµηµένο ανώνυµο ερωτηµατολόγιο µε πολύ µεγάλο αριθµό ερωτήσεων (78), κλειστού τύπου που καλύπτει διάφορες θεµατικές ενότητες (ασφάλεια στο Διαδίκτυο, ένταση χρήσης, προσωπικά δεδοµένα, συνήθεις δραστηριότητες, κίνδυνοι παρενόχλησης, διαδικτυακός εκφοβισµός). Στην έρευνα συµµετείχαν µαθητές και µαθήτριες και από τις τρεις τάξεις του Γυµνασίου (Α - Γ ) και ο συνολικός τους αριθµός ανήλθε στα 517 άτοµα. Έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία του pre-test και στο τέλος της σχολικής χρονιάς, θα ολοκληρωθεί και η διαδικασία του post-test (Dugard & Todman 1995). Τα αποτέλεσµα που θα εξαχθούν, θα οδηγήσουν στην ανάληψη πρωτοβουλιών και στην υλοποίηση εκπαιδευτικών δράσεων, στο πλαίσιο αξιοποίησης των δεδοµένων της έρευνας δράσης. Για την επεξεργασία των στοιχείων χρησιµοποιήθηκε το δωρεάν εργαλείο της Google DataStudio, το οποίο επιτρέπει στους χρήστες να οπτικοποιούν τα αποτελέσµατα ερευνητικών δεδοµένων µε συνδυασµό ποικίλων παραµέτρων διερεύνησης. Δίνει στον ερευνητή τη δυνατότητα να συνδέσει τα δεδοµένα και να δώσει απαντήσεις, µε χρήση των παραµέτρων που επιθυµεί αναφορικά µε τα υποκείµενα της έρευνας. Στην παρούσα εισήγηση, η εστίαση αφορά ένα µέρος των θεµατικών ενοτήτων της έρευνας και συγκεκριµένα: τα παιχνίδια που παίζουν τα παιδιά στο Διαδίκτυο. Παρουσιάζονται στοιχεία από την έρευνα, µε αξιοποίηση των παραµέτρων του φύλου και της ηλικίας των υποκειµένων της έρευνας. Αρχικά δίνονται στοιχεία που αφορούν το χρόνο πλοήγησης των παιδιών στο Διαδίκτυο. Ερώτηση : Πόσο συχνά πλοηγείσαι στο Διαδίκτυο; Σχήµα 1. Συχνότητα πλοήγησης στο Διαδίκτυο

Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθµια και Δευτεροβάθµια Εκπαίδευση Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις 3 Δεν παρατηρούνται σηµαντικές διαφορές ανάµεσα στα δύο φύλα (Κουτροµάνος & Νικολοπούλου, 2010). Τα αγόρια πλοηγούνται σε ένα ποσοστό 69.6%, ενώ στα κορίτσια το ποσοστό είναι λίγο µεγαλύτερο 71.8%. Καταγράφεται ωστόσο και ένα µικρό ποσοστό (0.8%) που απαντούν Καθόλου και είναι µόνο κορίτσια. Παρατηρείται ωστόσο µια σηµαντική διαφοροποίηση ανά τάξη, κάθε µέρα πλοηγείται στο Διαδίκτυο το 85.6% των µαθητών της Γ Γυµνασίου, το 65.1% της Β και το 48.7% της Α. Ερώτηση: Πόσες ώρες ασχολείσαι µε το Διαδίκτυο κάθε φορά που το χρησιµοποιείς; Σχήµα 2. Ώρες πλοήγησης στο Διαδίκτυο Στις ώρες χρήσεις, ενδιαφέρουν τόσο τα συνολικά αποτελέσµατα, όσο και τα αποτελέσµατα µε βάση την παράµετρο του φύλου. Αγόρια και κορίτσια καταναλώνουν πολλές ώρες ενασχόλησης µε το Διαδίκτυο. Ένα µεγάλο ποσοστό (24.1%) των παιδιών πλοηγείται καθηµερινά (2-4 ώρες), ενώ για ένα εξίσου σηµαντικό ποσοστό (17.5%) ο χρόνος αυτός καθηµερινά ξεπερνά τις 4 ώρες. Εξατοµικεύοντας αυτά τα αποτελέσµατα, από την πλευρά των αγοριών, παρατηρούµε ότι τα αγόρια κατέχουν µεγαλύτερο ποσοστό στην πολύωρη χρήση (πάνω από 4 ώρες) σε ποσοστό 19%. Τα κορίτσια από την άλλη πλευρά, δεν φαίνεται να υστερούν καθώς και το 15.9% είναι εξίσου σηµαντικό ποσοστό πολύωρης χρήσης αν λάβει κανείς υπόψη του και την ηλικία των παιδιών. Ένα άλλο σηµαντικό στοιχείο της έρευνας, είναι ότι ο χρόνος χρήσης, αυξάνεται καθώς µεγαλώνουν τα παιδιά (η πολύωρη χρήση, πάνω από 4 ώρες, από πολύ µικρό ποσοστό στην Α Γυµνασίου 3.4%, αυξάνεται ραγδαία και στη Γ Γυµνασίου γίνεται 22.9%). Στη συνέχεια δίνονται στοιχεία που αφορούν την ενασχόληση των παιδιών µε παιχνίδια (χρόνος χρήσης, τόπος και µέσο χρήσης, είδος ενασχόλησης, προτιµήσεις σε παιχνίδια, ηλεκτρονικές αγορές, γονεϊκή µέριµνα και εποπτεία), µέσω των ερωτήσεων του ερωτηµατολογίου:

4 11 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής Ερώτηση: Παίζεις παιχνίδια (στον υπολογιστή, στο tablet ή στο κινητό); Η πλειοψηφία των µαθητών (74%) παίζει παιχνίδια. Στην ερώτηση αυτή οι διαφορές αγοριώνκοριτσιών είναι τεράστιες, µε τα αγόρια να παίζουν παιχνίδια σε απόλυτη σχεδόν πλειοψηφία (92.7%), ενώ τα κορίτσια σε σηµαντικό επίσης ποσοστό (53.1%). Δεν παρατηρείται σηµαντική διαφοροποίηση ανά τάξη. Ερώτηση: Πόσο χρόνο αφιερώνεις για παιχνίδια (στον υπολογιστή, στο tablet ή στο κινητό); Σχήµα 3. Χρόνος απασχόλησης για παιχνίδια Σε αυτή την ερώτηση έχει ενδιαφέρον να εστιάσουµε στο συνολικό ποσοστό των αγοριών που κάνουν χρήση έως 2 ώρες ή και πάνω από 2 ώρες καθηµερινά. Αθροιστικά αυτό το ποσοστό είναι 56.9%. Στα κορίτσια το ποσοστό σε αυτές τις ώρες χρήσης είναι λιγότερο από το µισό, περίπου δηλ. 20%. Ερώτηση: Έχεις υπολογιστή στο δωµάτιό σου; Ένα εξαιρετικά σηµαντικό θέµα που αναδεικνύεται και από αυτή την έρευνα, είναι η παρουσία του Η/Υ στο δωµάτιο των παιδιών. Στο δείγµα της έρευνάς µας, αυτό συµβαίνει στο 45.8% των αγοριών και στο 35.5% των κοριτσιών. Εντοπίζεται σηµαντική διαφορά µεταξύ των τάξεων (Α Γυµνασίου 30.8% και Β Γυµνασίου 37.3%, σε σχέση µε τη Γ Γυµνασίου 42,4%). Ερώτηση: Έχεις κινητό τηλέφωνο µε σύνδεση στο Διαδίκτυο; Η συντριπτική πλειοψηφία των παιδιών σε ποσοστό 90,8% έχει κινητό µε σύνδεση στο Διαδίκτυο. Ελάχιστες είναι οι διαφορές στις απαντήσεις των παιδιών ανά φύλο, στο πολύ µεγάλο ποσοστό χρήσης κινητού τηλεφώνου µε σύνδεση στο Διαδίκτυο. Αγόρια σε ποσοστό 88.6% και κορίτσια σε ποσοστό 93.1% έχουν κινητό µε σύνδεση στο Διαδίκτυο. Σηµαντική διαφορά παρατηρείται στην Α Γυµνασίου (82.9%), σε σχέση µε τη Γ Γυµνασίου (93.6%).

Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθµια και Δευτεροβάθµια Εκπαίδευση Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις 5 Σχήµα 4. Χρήση κινητού τηλεφώνου για σύνδεση στο Διαδίκτυο Ερώτηση: Που παίζεις συνήθως ηλεκτρονικά παιχνίδια; Ο χώρος στον οποίο παίζουν τα παιδιά ηλεκτρονικά παιχνίδια είναι κυρίως ο χώρος του σπιτιού. Για τα αγόρια σε ποσοστό 79.5%, ενώ για τα κορίτσια το ποσοστό είναι εξίσου υψηλό δηλ. 77.1%. Να επισηµάνουµε ότι σε Internet Café παίζουν µόλις το 1.2% των κοριτσιών, ενώ αντίστοιχα για τα αγόρια αυτό το ποσοστό είναι σηµαντικά µεγαλύτερο (11.7%). Ερώτηση: Χρησιµοποιείς το κινητό για να παίξεις παιχνίδια; Το 63,6% των µαθητών χρησιµοποιεί το κινητό του για να παίξει παιχνίδια. Εδώ οι διαφορές µεταξύ αγοριών και κοριτσιών είναι σηµαντικές, τα αγόρια χρησιµοποιούν το κινητό σε ποσοστό 74.7%, ενώ τα κορίτσια σε πολύ µικρότερο ποσοστό 51%, εξαιρετικά µεγάλο ωστόσο και αυτό. Σηµαντική διαφορά παρατηρείται, αν συγκρίνουµε τα ποσοστά στη Β Γυµνασίου (57.2%) σε σχέση µε τη Γ Γυµνασίου (68.2%). Ερώτηση: Έχεις ένα απόγευµα ελεύθερο. Τι προτιµάς; Θεωρούµε ότι το ποσοστό των αγοριών, που προτιµούν να παίξουν ένα παιχνίδι στο Διαδίκτυο (µόνοι τους ή µαζί µε άλλους φίλους online), σε σχέση µε άλλες ασχολίες, είναι σηµαντικό (19%). Στα κορίτσια, αυτό το ποσοστό είναι αντίθετα πάρα πολύ µικρό (2.9%). Δεν θα πρέπει ωστόσο να αναφέρουµε να παραθέσουµε τη σηµαντικότερη προτίµηση των παιδιών σε αυτό το ερώτηµα. Η επιλογή Προτιµώ να βγω µια βόλτα µε φίλους / φίλες, στα αγόρια συγκέντρωσε ποσοστό 66.4%, ενώ στα κορίτσια ποσοστό 82.4%. Ερώτηση: Ποιες είναι οι προτιµήσεις σου σχετικά µε τα παιχνίδια; Ενδεικτικά καταγράφουµε τις προτιµήσεις των παιδιών ανά φύλο (Καραµανλίδου, 2009, Σοφός & Αργύρης, 2010, Κοντόπουλος, Λαθιωτάκη & Σολανάκη, 2014) : ü Προτιµώ παιχνίδια όπως το League of Legends (LOL), Minecraft κτλ

6 11 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής Αγόρια (28.7%), Κορίτσια (2%) ü Προτιµούν παιχνίδια στο Διαδίκτυο (on-line) το 20,2%, Αγόρια (16%), Κορίτσια (27.1%) ü Προτιµούν κλασικά παιχνίδια (σκάκι, τάβλι, card games κτλ) το 6,9%, Αγόρια (0%), Κορίτσια (13.1%) Ερώτηση: Οι γονείς σου ενδιαφέρονται να γνωρίζουν πόσο χρόνο παίζεις παιχνίδια (στον υπολογιστή, στο tablet ή στο κινητό); Το ενδιαφέρον των γονέων για να γνωρίζουν το χρόνο χρήσης παιχνιδιών είναι µεγάλο και ενιαίο για αγόρια και κορίτσια. Μειώνεται ελαφρώς στα µεγαλύτερα παιδιά (80.5%), σε σχέση µε τα πρωτάκια (94.8%). Η γονεϊκή µέριµνα βέβαια καθίσταται αναποτελεσµατική, αν κρίνουµε από το τελικό αποτέλεσµα που είναι ο χρόνος ενασχόλησης των παιδιών σε καθηµερινή βάση. Ερώτηση: Ελέγχουν οι γονείς σου διαδικτυακούς τόπους που επισκέπτεσαι; Το ποσοστό των γονιών που ελέγχουν τους δικτυακούς τόπους που επισκέπτονται τα παιδιά τους δεν διαφοροποιείται σε µεγάλο βαθµό για τα αγόρια (27%) σε σχέση µε τα κορίτσια (28.2%). Σηµαντική διαφορά παρατηρείται, αν συγκρίνουµε τα ποσοστά στην Α Γυµνασίου (47.9%), σε σχέση µε την Γ Γυµνασίου (17.8%). Ερώτηση: Έχεις αγοράσει µόνος/-η σου εφαρµογές ή παιχνίδια (για τον υπολογιστή, το tablet ή το κινητό) µέσω Διαδικτύου; Σχήµα 5. Aγορά παιχνιδιού µέσω Διαδικτύου Παρατηρούνται πολύ σηµαντικές διαφορές µεταξύ αγοριών και κοριτσιών, µε τα αγόρια να διακρίνονται για µεγαλύτερη άνεση σε αυτό το θέµα σε ποσοστό 33.6%, σε σχέση µε τα κορίτσια που το ποσοστό τους είναι στο 12.2%. Καθώς µάλιστα µεγαλώνουν τα αγόρια, παρατηρείται µια

Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθµια και Δευτεροβάθµια Εκπαίδευση Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις 7 σηµαντική διαφορά αναφορικά µε την άνεση αγοράς εφαρµογών ή παιχνιδιών µέσω Διαδικτύου. Το ποσοστό στα αγόρια της Α Γυµνασίου καταγράφεται στο 20.6% και διπλασιάζεται στη Γ Γυµνασίου (42.1%). Ερώτηση: Σε περίπτωση που έχεις αγοράσει εφαρµογές ή παιχνίδια (για τον υπολογιστή, το tablet ή το κινητό) µέσω Διαδικτύου, το γνώριζαν οι γονείς σου; Το ποσοστό των αγοριών που απαντούν όχι σε αυτή την ερώτηση είναι 24.1%, ενώ το αντίστοιχο των κοριτσιών είναι 20.4%, αλλά και τα δύο ποσοστά είναι πολύ σηµαντικά αναφορικά µε µια ενέργεια που γίνεται εν αγνοία των γονιών. Σηµαντική καταγράφεται και πάλι και συνδυάζεται µε τη διαπίστωση στην προηγούµενη απάντηση, η σηµαντική διαφορά που καταγράφεται στα αγόρια στο θέµα αυτό καθώς µεγαλώνουν. Τα αγόρια της Α Γυµνασίου απαντούν όχι στο ερώτηµα αυτό σε ποσοστό 14.3%, σε σχέση µε τα αγόρια στη Γ Γυµνασίου που το ποσοστό αυτό αυξάνεται στο 27.3%. Ερώτηση: Χρησιµοποίησες ποτέ την πιστωτική κάρτα των γονιών σου για να αγοράσεις κάποιο παιχνίδι ή εφαρµογή από το Διαδίκτυο; Σχήµα 6. Χρήση πιστωτικής κάρτας για αγορά παιχνιδιού Το 11% των µαθητών έχει χρησιµοποιήσει την πιστωτική κάρτα για αγορά παιχνιδιού. Τα αγόρια απαντούν ότι χρησιµοποίησαν την πιστωτική κάρτα των γονιών τους, από µία έως πολλές φορές, σε ποσοστό 15.3% ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τα κορίτσια είναι 6.1%. Σηµαντική διαφορά παρατηρείται, αν συγκρίνουµε τα ποσοστά στη Α Γυµνασίου (5.2%), σε σχέση µε τα ποσοστά στη Γ Γυµνασίου (16.1%). Συµπεράσµατα Το δείγµα της έρευνας να τονίσουµε αρχικά, ότι αφορά µαθητές Γυµνασίου και των τριών τάξεων, που έχουν ενηµερωθεί στη σχολική κοινότητα για τα θέµατα στα οποία κλήθηκαν να απαντήσουν στο

8 11 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής ανώνυµο ερωτηµατολόγιο (Φραγκουλίδου, 2006). Συγκεκριµένα αναφορικά µε την ενηµέρωσή τους στην ερώτηση: Έχεις ενηµερωθεί στο Δηµοτικό ή στις προηγούµενες τάξεις του Γυµνασίου για θέµατα ασφάλειας στο Διαδίκτυο µε κάποιο τρόπο πχ. παρακολούθηση οµιλίας, συζήτηση στο µάθηµα, συµµετοχή σε κάποιο βιωµατικό σεµινάριο; απαντούν, ότι έχουν ενηµερωθεί, τα αγόρια σε ποσοστό 85.3%, ενώ τα κορίτσια σε ποσοστό 88.6 %. Συµπεραίνουµε συνεπώς, ότι πρόκειται για µαθητές και µαθήτριες που στη διάρκεια της φοίτησής τους είτε στο Δηµοτικό, είτε στις προηγούµενες τάξεις του Γυµνασίου, έχουν ενηµερωθεί σε πολύ µεγάλο βαθµό για το Διαδίκτυο και για θέµατα ασφάλειας και σωστής πλοήγησης. Από την ανασκόπηση των αποτελεσµάτων στα παραπάνω ερωτήµατα, συµπεραίνουµε πως τα παιδιά ανεξαρτήτως φύλου (Cooper, 2006), παίζουν στο Διαδίκτυο παιχνίδια πολλές ώρες (Yee, 2006, Μυλωνάς, 2009, Πολίτου, 2013), ο χρόνος χρήσης µάλιστα αυξάνεται καθώς µεγαλώνουν (Hollingdale & Greitemeyer 2014), χρησιµοποιούν προσωπικό υπολογιστή µέσα στο σπίτι και πολλές φορές µέσα στο δωµάτιό τους (Elliot et al., 2012, Wittek, et al. 2016). Σε µεγάλο ποσοστό κατέχουν κινητό τηλέφωνο µε σύνδεση στο Διαδίκτυο, το οποίο χρησιµοποιούν επιπλέον για να παίξουν παιχνίδια (Ραλλάτου, 2010). Οι προτιµήσεις τους στη διαδικτυακή πλοήγηση και τις επιλογές παιχνιδιών, διαφοροποιούνται ανάλογα µε το φύλο (Veriki & Chronaki 2008, Νικολοπούλου, 2009, Solomonidou & Mitsaki, 2009). Ανάλογη διαφοροποίηση ανάλογα µε το φύλο, προκύπτει και στα ερωτήµατα που αφορούν την αγορά εφαρµογών ή παιχνιδιών (για τον υπολογιστή, το tablet ή το κινητό) µέσω Διαδικτύου και µάλιστα µέσω της χρήσης πιστωτικών καρτών (Σολοµωνίδου, Παπαστεργίου & Τασιός, 2007). Οι γονείς, επιδεικνύουν ένα θεωρητικό ενδιαφέρον για να γνωρίζουν το χρόνο χρήσης παιχνιδιών από τα παιδιά τους, µε το ενδιαφέρον αυτό να µειώνεται καθώς αυξάνεται η ηλικία των παιδιών (Duerager & Livingstone, 2012). Στο κοµµάτι του ελέγχου µε διάφορους τρόπους των δικτυακών τόπων που επισκέπτονται τα παιδιά τους, το ποσοστό των γονέων που το πράττουν, στην έρευνα εµφανίζεται ανησυχητικά µικρό (Σαπουντζάκη & Σαπουντζάκης, 2014). Το ενδιαφέρον και η µέριµνα των γονέων για τη χρήση του Διαδικτύου από τα παιδιά τους, καθίσταται αναποτελεσµατική στην πράξη, σε σύγκριση µε τα στοιχεία που δηλώνονται αλλά και τη βιωµατική εµπειρία που κατατίθεται από τα ίδια τα παιδιά και αφορά τον καθηµερινό πραγµατικό χρόνο ενασχόλησής τους στο Διαδίκτυο (Seay & Kraut, 2007, Calleja, 2008, Τσίτσικα, 2011, Σφακιανάκης, Σιώµος & Φλώρος, 2012), γεγονός που αποτελεί ένα ανησυχητικό φαινόµενο που χρήζει περαιτέρω διερεύνησης. Αναφορές Καραµανλίδου, Αικ. (2009). Το ψυχο-κοινωνικό προφίλ των παικτών MMORPGs: µελέτη περιπτώσεων Ελλήνων παικτών World Of Warcraft. Διπλωµατική εργασία. Πάντειο Πανεπιστήµιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστηµών. Κοντόπουλος Γ., Λαθιωτάκη Κ. & Σολανάκη Κ. (2014). Ενασχόληση νέων ενηλίκων µε διαδικτυακά παιχνίδια χαρακτήρων και η επίδραση στη συµπεριφορά τους. Διπλωµατική εργασία ΑΤΕΙ Κρήτης, Σχολή: ΣΕΥΠ, Τµήµα: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Κουτροµάνος, Γ. & Νικολοπούλου, Κλ. (2010). Διερεύνηση Χρήσης Ψηφιακών Παιχνιδιών από Μαθητές/τριες Πρωτοβάθµιας και Δευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης, Θέµατα Επιστηµών και Τεχνολογίας στην Εκπαίδευση, 3(2), (97-112). Μυλωνάς, Π. (2009). Διαδίκτυο και εξάρτηση, Μεταπτυχιακή εργασία στα Πληροφοριακά Συστήµατα, Πανεπιστήµιο Μακεδονίας. Νικολοπούλου, Κλ. (2009). Φύλο και ΤΠΕ στη σχολική εκπαίδευση: θεµατολογία και προσεγγίσεις των ερευνών για τις διαφορές φύλου στις τρεις τελευταίες δεκαετίες. ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, ( τ.1-2), (79-101). Εκδόσεις Κλειδάριθµος. Πολίτου, Ουρ. (2013). Παθολογική χρήση του Διαδικτύου. Εθισµός σε εικονικά διαδικτυακά παιχνίδια ρόλων (World of Warcraft κ.α.) και η επίδρασή του στις διαπροσωπικές σχέσεις και την κοινωνική ζωή.

Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθµια και Δευτεροβάθµια Εκπαίδευση Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις 9 Μεταπτυχιακή εργασία στο Τµήµα Επιστηµών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασµού του Πανεπιστηµίου Αιγαίου. Ραλλάτου, Αφρ. (2010). Το φαινόµενο της προβληµατικής χρήσης του διαδικτύου και η µελέτη περιπτώσεων προβληµατικής χρήσης στα παιχνίδια ρόλων πολλαπλών παικτών (M.M.O.R.P.G.). Διπλωµατική εργασία. Πάντειο Πανεπιστήµιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστηµών. Σαπουντζάκη Μ. & Σαπουντζάκης Ν. (2014). Εθισµός στο διαδίκτυο, επιπτώσεις από την κατάχρηση του διαδικτύου στη ζωή του σύγχρονου εφήβου και η σπουδαιότητα της πρόληψης από τον γονέα. Σχολή: ΣΕΥΠ, Τµήµα: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Σολοµωνίδου, Χ., Παπαστεργίου, Μ., & Τασιός, Α. (2007). Όψεις της σχέσης αγοριών και κοριτσιών µε την τεχνολογία: αναπαραστάσεις και χρήσεις της τεχνολογίας στην καθηµερινή ζωή. Στο Ε. Ντρενογιάννη, Φ. Σέρογλου, & Ε. Τρέσσου (Επ.), Φύλο και Εκπαίδευση: Μαθηµατικά, Φυσικές Επιστήµες, Νέες Τεχνολογίες (275-291). Αθήνα: Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο. Σοφός, Α., Αργύρης, Π. (2010). Ηλεκτρονικά Παιχνίδια: Μια Έρευνα στο Βιόκοσµο των Νέων. Στο: Αθανασιάδης, Η. (Επιµ.), Νέες Τεχνολογίες Διαστάσεις Έρευνας στο Χώρο της Εκπαίδευσης και της Παιδαγωγικής (σελ. 155-162). Αθήνα: Νέες Τεχνολογίες. Τσίτσικα Α. (2011). Κατάχρηση Διαδικτύου στο Εφηβεία: η ηλικία των µεταβολών και των δυνατοτήτων, Τόµος 1, Κεφάλαιο 24, 325-330. Σφακιανάκης Εµ, Σιώµος Κων. & Φλώρος Γ. (2012). Εθισµός στο Διαδίκτυο και άλλες διαδικτυακές συµπεριφορές υψηλού κινδύνου. Εκδ. Λιβάνη, Αθήνα. Φραγκουλίδου, Φ. (2006). Έφηβοι και διαδίκτυο: µελέτη των επιδράσεων του διαδικτύου στους έφηβους χρήστες. Διδακτορική Διατριβή, Α.Π.Θ. Σχολή Φιλοσοφική. Τµήµα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής. Τοµέας Παιδαγωγικής. Calleja, G. (2008), Virtual worlds today: Gaming and online sociality, Heidelberg Journal of Religions on the Internet, vol. 3.1, (7-42). Διαθέσιµο online στο: http://archiv.ub.uniheidelberg.de/volltextserver/volltexte/2008/8288/pdf/calleja.pdf [Ανάκτηση 20 Απριλίου 2017]. Cooper, J. (2006). The digital divide: the special case of gender. Journal of Computer Assisted Learning, 22(5), 320-334. Duerager, A. & Livingstone, S. (2012). How can parents support children s internet safety? EU Kids Online. London, UK. Dugard, P., & Todman, J. (1995). Analysis of Pre-test-Post-test Control Group Designs in Educational Research, Educational Psychology, 15 (2), 181-198. Elliot, L., Golub, A., Ream, G., & Dunlap, E. (2012). Video game genre as a predictor of problem use. Cyberpsychology, Behavior and Social Networking, 15, 155 161. Hollingdale J, Greitemeyer T (2014). The Effect of Online Violent Video Games on Levels of Aggression. PLoS ONE 9 (11). Seay, A. F & Kraut, E. R. (2007), Project Massive: Self-regulation and problematic use of online gaming, Conference on human factors in Computing Systems, San Jose, California,USA, (829-838). Διαθέσιµο οnline στο: http://repository.cmu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1106&context=hcii [Ανάκτηση 20 Απριλίου 2017]. Solomonidou, C., & Mitsaki, A. (2009). Boys and Girls Computer Activities and Learning in Internet Cafés. The International Journal of Learning, 16(11), (169-178). Veriki, I., & Chronaki, A. (2008). Gender issues in technology use: Perceived social support, computer selfefficacy and value beliefs, and computer use beyond school. Computers & Education, 51(3), (1392-1404). Wittek, C.T., Finserås, T.R., Pallesen, S. et al. (2016). Prevalence and Predictors of Video Game Addiction: A Study Based on a National Representative Sample of Gamers. International Journal of Mental Health and Addiction, Volume 14, Issue 5, pp 672 686. Yee, N. (2006). Motivations for play in online games, Cyberpsychology & Behavior, vol.9, no. 6, (772-775). Διαθέσιµ. online στο: https://pdfs.semanticscholar.org/2d8d/3e2a295dea29a7f900033848039dcb55dbf7.pdf [Ανάκτηση 20 Απριλίου 2017]. Δικτυογραφικές αναφορές Διεύθυνση Δευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης Σερρών: http://srv-dide.ser.sch.gr/didenew/ Συµβουλευτικός Σταθµός Νέων (Σ.Σ.Ν.) Σερρών: http://ssn.ser.sch.gr Διαπεριφερειακό Θεµατικό Δίκτυο για την Ασφάλεια στο Διαδίκτυο: http://isecurenet.sch.gr/portal/ Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων & Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας "ΟΑΣΙΣ": http://kpoasis.blogspot.gr/