Προϋπολογισμός 2012 Μύθοι και Αλήθειες Αναπληρωτής Υπουργός Οικονομικών Φίλιππος Σαχινίδης Υπουργείο Οικονομικών Γενικό Λογιστήριο του Κράτους 24 Νοεμβρίου, 2011
Κύρια Μηνύματα 1. Η Ελλάδα αντιμετωπίζει ΔΥΟ οικονομικά ελλείμματα Έλλειμμα ανταγωνιστικότητας ηµοσιονοµικό έλλειμμα Οι κόποι των ετών 2009-11 δεν πήγαν χαμένοι: Η δημοσιονομική κατάσταση της χώρας βελτιώθηκε αισθητά παρά την υψηλή ύφεση και ένα διαρκώς επιδεινούμενο διεθνές και ιδιαίτερα ευρωπαϊκό οικονομικό περιβάλλον Το πρωτογενές έλλειμμα του 2009 των 24 δισ. (10.3% του ΑΕΠ) μειώθηκε σε 5 δισ. (2.1% του ΑΕΠ) το 2011- Οι παρεμβάσεις των δύο τελευταίων ετών έπιασαν τόπο Το 2012 θα έχουμε πρωτογενές πλεόνασμα (2,4δισ. ή 1,1% του ΑΕΠ) για πρώτη φορά μετά το 2002 2
Κύρια Μηνύματα 3.Η αναδιάρθρωση του χρέους (PSI)θα βοηθήσει αισθητά την προσπάθεια Μειώνει το προβλεπόμενο χρέος το 2012 από 183% του ΑΕΠ σε 146% Μειώνει τους τόκους κατά 3,5-4 δισ. το χρόνο Συμβάλλει στηναποφυγή 3,5-4 δισ. μέτρων το χρόνο 4. Οφείλουμε όμως να συνεχίσουμε τη δημοσιονομική προσαρμογήδιότι μόνο με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζουμε την σταθερότητα της οικονομίας μας και θέτουμε στέρεες βάσεις ανάπτυξης: Η μείωση του χρέους σε 12 του ΑΕΠ έως το 2020 με βάση τη Συμφωνία της 26 ης Οκτωβρίου απαιτεί πρωτογενή πλεονάσματα 4,5% του ΑΕΠ για την περίοδο 2014 2020γιαναμηντροφοδοτείταιτοχρέοςμενέαελλείμματα Δηλαδή απαιτείται περαιτέρω βελτίωση του πρωτογενούς αποτελέσματος Γενικής Κυβέρνησης σε σχέση με το 2011 κατά5δισ. σε ετήσια βάση από το 2013 και μετά 3
Κύρια Μηνύματα: Προτεινόμενα πεδία δράσης 5. Η μελλοντική δημοσιονομική βελτίωση απαιτεί τη συµµετοχή όλων των υποτοµέων της Γενικής Κυβέρνησης(ΟΤΑ, ΟΚΑ, ΝΠ, ΕΚΟ): Εξορθολογισμός δαπανών Κοινωνικό Συμβόλαιο για την κοινωνική ασφάλιση Σημαντικά περιθώρια βελτίωσης στον κλάδο υγείας των ασφαλιστικών ταμείων, σε ΔΕΚΟ και Νομικά πρόσωπα Αύξηση εισπραττόμενων εσόδων ως ποσοστό του ΑΕΠ στα μέσα επίπεδα της Ε.Ε. Σημαντικά περιθώρια βελτίωσης στις εισπράξεις άμεσων φόρων, ΦΠΑ και ασφαλιστικών εισφορών 4
2% Τα δίδυμα ελλείμματα έστειλαν έγκαιρα μηνύματα Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών (% του ΑΕΠ) 1 Ιρλανδία Ελλάδα Ισπανία Ιταλία Πορτογαλία 4% Έλλειμμα Γενικής Κυβέρνησης (% του ΑΕΠ) -4% -2% -4% -6% -8% -12% -4,5%-4,8% -5,7% -5,5%-5,7% -6,5% -7,6% -9,8% -9, -10,6% -5,4% -8% -1-12% -14% -16% -10,5% -10,8% -11,4% -12,7% -12,3% -13, -16% -7,9% -2-9,9% -24% -12,3% -14,3% -28% Ιρλανδία Ισπανία Πορτογαλία Ελλάδα Ιταλία -15,7% -18% -2 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Πηγή: Eurostat; * Εκτίµηση ; ** Πρόβλεψη 1 Τα στοιχεία είναι σε εθνικολογιστική βάση -16,9% -17,9% 2007 2008 2009 2010 2011* 2012** -32% -36% 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011* 2012** 5
Η ανταγωνιστικότητα έχει βελτιωθεί από το 2009 αλλά υπολείπεται της Ευρωζώνης 150 Κόστος Εργασίας ανά µονάδα προϊόντος (έτος 2000 = 100) 140 130 Ευρωζώνη Γερμανία Ιρλανδία Ελλάδα Ισπανία Πορτογαλία 128 137 135 131 128 120 110 110 111 114 118 116 120 100 100 90 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011* 2012** Πηγή: Eurostat; * Εκτίµηση ; ** Πρόβλεψη 1 Τα στοιχεία είναι σε εθνικολογιστική βάση Το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος το 2009 ήταν 37% υψηλότερο από το 2000 η δεύτερη μεγαλύτερη αύξηση στην Ευρωζώνη 6
25% Η ανεργία αυξάνεται Πορεία Ανεργίας ως ποσοστό ενεργού πληθυσµού, 2001-2012 (%) 1 2 Ευρωζώνη Ιρλανδία Ελλάδα 18,4% Ισπανία Ιταλία Πορτογαλία 16,6% 15% 12,6% 1 11,2% 10,7% 10,3% 10,5% 9,7% 9,9% 8,9% 8,3% 7,7% 9,5% 5% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011* 2012** Πηγή: Εurostat; * Εκτίµηση; ** Πρόβλεψη 1 Ο υπολογισµός της ανεργίας ακολουθεί τη µεθοδολογία της Eurostat 7
4% 2% -2% Η προσπάθεια των δύο τελευταίων χρόνων δεν πήγε χαμένη Έλλειμμα Γενικής Κυβέρνησης 2001-2012 (% του ΑΕΠ) 2, 0,7% 1,1% -0,7% -0,7% -1,4% -2, -2,1% -2,6% % του ΑΕΠ -4% -6% -8% -1-12% -14% -16% -4,8% -4,9% -4,4% -4,8% -5,7% -5,3% -5,4% -6, -6,5% -7,4% Έλλειμμα (με τόκους) -9,8% -10,3% -9, -10,6% Πρωτογενές Έλλειμμα -15,8% 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011* 2012** Πηγή: ΓΛΚ; * Εκτίµηση; ** Πρόβλεψη µετά από την εφαρµογή του PSI To τεράστιο πρωτογενές έλλειµµατου 2009 (24 δισ. ή -10,3% του ΑΕΠ) µετατρέπεται σε πλεόνασµα (2,4δισ. ή 1.1% του ΑΕΠ) το 2012 8
Το 2011 το έλλειμμα μειώνεται έπειτα από μεγάλη μείωση δαπανών Έσοδα, Δαπάνες και Έλλειμμα Γενικής Κυβέρνησης σε δισ. 140 120 100 Έσοδα Δαπάνες Έλλειμμα 124,6 113,9 105,1 88,1 89,8 85,4 89,6 101,0 80 60 40 20 36,5 24,2 19,7 11,4 0 Πηγή: ΓΛΚ-Προϋπολογισµός 2012 ; * Εκτίµηση; ** Πρόβλεψη Ο απολογισμός του 2011: 2009 2010 2011* 2012** Το έλλειμμα θα μειωθεί από 24,2 δισ. το 2010 σε 19,7 δισ. ή 9% του ΑΕΠ Μείωση του πρωτογενούς ελλείμματος κατά 6,8 δισ. σε σχέση με το 2010 Τα έσοδα μειώθηκαν λόγω της ύφεσης από 89,8 δισ. σε 85,4 δισ. Αλλά οι δαπάνες μειώθηκαν ακόμα περισσότερο από 113,9 δισ. σε 105,1 δισ. 9
Με το PSI διευκολύνεται η δημοσιονομική προσαρμογή και το χρέος καθίσταται διατηρήσιμο Πορεία Χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ 2001-2012 (%) 20 18 16 14 Ευρωζώνη Ιρλανδία Ελλάδα Ισπανία Ιταλία Πορτογαλία 129% 145% 162% 183% Χωρίς PSI Mε PSI 146% 12 10 105% 103% 98% 10 101% 107% 107% 113% 8 6 4 2 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Πηγή: Τρόικα; * Εκτίµηση; ** Πρόβλεψη Με τη µείωση του χρέους, οι δαπάνες για τόκους το 2012 θα µειωθούν κατά τουλάχιστον 3 δισ. σε σχέση µε το 2011 και κατά 5.1 δισ. σε σχέση µε το σενάριο χωρίς PSI 10
Για να είναι διαχειρίσιμο το χρέος χρειάζονται πλεονάσματα Η Συμφωνία της 26 ης Οκτωβρίου καθορίζει ως στόχο τη μείωση του χρέους σε 12 του ΑΕΠ το 2020 Αυτό προϋποθέτει πρωτογενή πλεονάσματα 4,5% του ΑΕΠ τα έτη 2014-20 Πρωτογενείς Δαπάνες, Εσοδα και Αποτέλεσμα 1998-2012 (% του ΑΕΠ) % του ΑΕΠ 5 45% 4 35% 3 25% 2 15% 1 5% -5% -1-15% 45% 49% 41% 42% 43% 41% 41% 4 41% 43% 44% 4 41% 41% 42% 39% 38% 39% 39% 41% 42% 41% 38% 39% 37% 37% 4 39% 4 39% Πρωτογενές Αποτέλεσμα Έσοδα Πρωτογενείς Δαπάνες 4,4% 4,3% 3,7% 2, 0,8% -0,7% -2,6% -1, 1,1% -1,3% -2, -2,1% -4,8% -5, -10,6% 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011* 2012** Πηγή: Εurostat,ΓΛΚ * Εκτίµηση; ** Πρόβλεψη 11
48% 46% 44% 42% 4 38% Πού πρέπει να επικεντρωθεί η προσπάθεια τα επόμενα χρόνια 5 Έσοδα ως % του ΑΕΠ, 2001-2012 Πρωτογενείς Δαπάνες ως % του ΑΕΠ, 5 2001-2012 48,3% 48,1% 48% 48,7% 45,2% 45,3% 46,4% 44,8% 44,8% 44,8% 45,3% 45,8% 46% 44,7% 45,5% 45,3% 45, 44,3% 46,1% 44,8% 44,7% 44,5% 43,4% 44% 43, 42,1% 44,4% 44,3% 44, 44,1% 43,7% 41,2% 42% 41, 42,8% 41,5% 40,8% 40,7% 40,6% 39,4% 39,5% 39, 39,9% 41, 4 40,1% 40,5% 39,2% 39,2% 39,9% 39,2% 38,4% 38, 38% 36% 34% Ευρωζώνη Ελλάδα 36% 34% Ευρωζώνη Ελλάδα 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Πηγή: Εurostat; ΓΛΚ για 2011 και 2012 για την Ελλάδα * Εκτίµηση; ** Πρόβλεψη 2008 2009 2010 2011* Η απόσταση εσόδων Ελλάδος Ευρωζώνης ήτανκατά μέσο όρο 5 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ την περίοδο 2001-2009 2012** Την ίδια περίοδο οι πρωτογενείς δαπάνες στην Ελλάδα προσέγγισαν τον μέσο όρο της Ευρωζώνης 12 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011* 2012**
Η υστέρηση εσόδων εντοπίζεται κυρίως στους άμεσους φόρους και τις εισφορές 16% 14% 12% 1 8% 6% 4% 2% 11% Έσοδα από εισφορές, 2001-2012 (% του ΑΕΠ) Ελλάδα Ευρωζώνη 14% 14% 15% 14% 14% 14% 14% 14% 15% 14% 15% 15% 12% 12% 11% 11% 11% 11% 11% 1 11% 1 1 Έσοδα από άμεσους φόρους, 2001-2012 (% του ΑΕΠ) 14% Ελλάδα Ευρωζώνη 12% 12% 13% 12% 12% 12% 11% 12% 12% 12% 12% 12% 12% 1 9% 9% 8% 8% 9% 9% 8% 8% 8% 8% 8% 8% 8% 6% 4% 2% 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011* Πηγή: Εurostat; ΓΛΚ για 2011 και 2012 για την Ελλαδα * Εκτίµηση; ** Πρόβλεψη 2012** 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011* 2012** Τα έσοδα από άμεσους φόρους και ασφαλιστικές εισφορές στην Ελλάδα είναι 3-4 % του ΑΕΠ χαμηλότερααπό το μέσο όρο της Ευρωζώνης 13
KατανοµήΕσόδων Γενικής Κυβέρνησης στον Π/Υ 2012 2011 Σύνολο Εσόδων: 85 δισ. * 2012 Σύνολο Εσόδων: 89,6 δισ. ** Κατανοµή σε δισ. (και % συνόλου) 9,0 (10,6%) Φορολογικά έσοδα Μη φορολογικά έσοδα Κατανοµή σε δισ. (και % συνόλου) 9,5 (10,6%) 21,3 (25,1%) Μεταβιβάσεις από την ΕΕ 20,9 (23,4%) 1,1 3,4 (1,2%) (4,1%) 5,5 (6,4%) 49,7 (58,5%) Εκχώρηση αδειών και δικαιωμάτων του Δημοσίου Ασφαλιστικές εισφορές Λοιπά έσοδα 0,2 (0,3%) 4,7 (5,3%) 4,7 (5,3%) 53,3 (59,5%) * Με επιστροφές φόρων 5 δισ. που δεν εµφανίζονται στο γράφηµα ** Με επιστροφές φόρων 3,8 δισ. που δεν εµφανίζονται στο γράφηµα Πηγή: ΓΛΚ 14
KατανοµήΔαπανών Γενικής Κυβέρνησης στον Π/Υ 2012 2011* Σύνολο απανών : 105,5 δισ. Κατανοµή σε δισ. (και % συνόλου) 2012** Σύνολο απανών:100,2 δισ. Κατανοµή σε δισ. (και % συνόλου) 15,9 (15%) 1,9 (2%) 19,6 (18,6%) Αμοιβές προσωπικού Συντάξεις Προνοιακές μεταβιβάσεις 7,4 (7%) Αποδόσεις στην ΕΕ 7,9 (8%) 12,8 (13%) 2,9 (3%) 17,9 (18%) 12,4 (11,7%) 2,3 (2,2%) 14,5 (14%) 31,6 (3) Λειτουργικές δαπάνες Δαπάνες Επενδύσεων Τόκοι Λοιπά 10,9 (11%) 2,3 (2%) 14,1 (14%) 31,2 (31%) Πηγή: ΓΛΚ 15
Η αύξηση δαπανών Γενικής Κυβέρνησης οφείλεται κυρίως στα ασφαλιστικά ταμεία 6 Δαπάνες Γενικής Κυβέρνησης, 2001-2010 (% του ΑΕΠ) Κεντρική Κυβέρνηση Ασφαλιστικά Ταμεία ΟΤΑ Γενική Κυβέρνηση % του ΑΕΠ 5 4 3 2 45% 45% 45% 46% 53% 5 5 48,2% 44% 45% 47% 47,5% 40,6% 33,8% 34, 33,8% 34,9% 36,7% 38,2% 35,6% 32,2% 33, 34, 34,1% 16,1% 16,3% 16,7% 16,3% 17, 17,9% 18,5% 20, 21,2% 21,4% 20,4% 19,9% 1 2,5% 2,6% 2,4% 2,7% 2,6% 2,7% 2,6% 2,8% 3,1% 2,7% 3,2% 3,1% 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011* 2012** Πηγή: ΓΛΚ ; * Εκτίµηση; ** Πρόβλεψη Οι δαπάνες γενικής κυβέρνησης το 2012 θα είναι 47,5% του ΑΕΠ μία αύξηση περίπου 2,5% του ΑΕΠ σε σχέση με το 2001 (45%) Οι δαπάνες των ασφαλιστικών ταμείων την ίδια περίοδο έχουν αυξηθεί 3,8% του ΑΕΠ 16
Η μεγαλύτερη αύξηση πρωτογενών δαπανών προέρχεται από τις Κοινωνικές Δαπάνες 3 ΑΠΟΔΙΔΟΜΕΝΟΙ ΠΟΡΟΙ Πρωτογενείς Δαπάνες Τ.Π. ως % του ΑΕΠ, 2001-2011 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΛΟΙΠΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ % του ΑΕΠ 25% 2 15% 1 ΑΣΦΑΛΙΣΗ, ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ,KOINΩΝΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟΔΟΧΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ 2, 1,9% 2, 3,8% 3,8% 3,6% 2,1% 2,2% 2,3% 4, 3,9% 3,5% 4,4% 3, 3,1% 3,5% 3,9% 4,4% 4,4% 4,7% 2,2% 2,3% 3,7% 5,4% 2,7% 3,9% 7,6% 2,2% 2,3% 3,5% 3,2% 6,6% 7,9% 5% 9, 9,3% 9, 9,4% 9,4% 9,2% 9,1% 9,6% 10,4% 9,8% 9,8% 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Πηγή: ΓΛΚ ; * Εκτίµηση; ** Πρόβλεψη Oι δαπάνες για Ασφάλιση, Περίθαλψη και Κοινωνική προστασία έχουν υπερδιπλασιαστείσε σχέση με το 2001ως % του ΑΕΠ(7,9% από 3,) αντιπροσωπεύουντο 84% της συνολικής αύξησης των πρωτογενών δαπανών Τ.Π. σε αυτή την περίοδο 17
% του ΑΕΠ 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% Οι επιχορηγήσεις ταμείων είναι η βασική αιτία αύξησης των κοινωνικών δαπανών Σύσταση Δαπανών Ασφάλισης, Περίθαλψης και Κοινωνικής Προστασίας, % του ΑΕΠ ΣΥΝΟΛΟ ΔΑΠΑΝΗΣ Επιχορηγήσεις ασφαλιστικών ταμείων Koινωνική προστασία Δαπάνες περίθαλψης (περιλαμβάνει και τον ΟΠΑΔ) Λοιπές δαπάνες 5,4% 4,4% 4,7% 4,4% 3,9% 3, 3,1% 3,5 % 3,4% 3,4% 3,5% 2,9% 4,4% 2,1% 2,2% 2,6% 0,5% 0,5% 0,6% 0,7% 0,7% 0,7% 0,8% 0,9% 7,6% 5,5% 1,5% 6,6% 4,8% 1,2% 1,4% 7,9% 5,4% 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Πηγή: ΓΛΚ ; * Εκτίµηση; ** Πρόβλεψη Οι επιχορηγήσεις ασφαλιστικών ταμείων αντιπροσωπεύουν το 66% της συνολικής αύξησης των δαπανών Ασφάλισης, Περίθαλψης και Κοινωνικής Προστασίας(2001: 2,1%; 2011: 5,4%) Το κόστος της κοινωνικής προστασίας αντιπροσωπεύει σχεδόν 18% της συνολικής αύξησης 18
Η έκρηξη των επιχορηγήσεων οφείλεται κυρίως σε 4 ασφαλιστικά ταμεία Επιχορηγήσεις προς τα Ασφαλιστικά Ταμεία 2001-2011 (εκατ. ) 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011* 2012** Ο.Γ.Α. 1.564 1.676 1.800 2.400 2.977 3.050 3.649 4.178 4.563 4.840 4.600 3.360 Ι.Κ.Α. 783 745 1.373 1.450 1.600 1.700 1.800 2.404 4.000 2.485 3.698 2.158 Ν.Α.Τ. 453 470 575 695 807 876 1.025 1.222 1.318 1.102 1.130 1.000 ΟΑΕΕ 127 144 51 103 123 144 177 551 1.145 850 891 800 ΟΠΑΔ - - - - - - - - - 1.250 1.320 0 ΕΟΠΥΥ - - - - - - - - - - - 1.295 ΤΑΠ-ΟΤΕ - 0 146 220 330 426,3 280 752,5 800 665 550 550 ΔΕΗ - 276 288 300 370 420 465 710 758 604 600 600 ΟΑΕΔ 18 42 71 70 69 68 107 114 317 379 764 500 Λοιπά 416 491 640 988 1.140 1.422 1.498 1.602 1.442 1.349 1.305 3.139 Σύνολο 3.361 3.844 4.944 6.226 7.416 8.106 9.001 11.532 14.343 13.524 14.858 13.402 % του ΑΕΠ 2,3% 2,5% 2,9% 3,4% 3,8% 3,8% 4, 5, 6,2% 5,9% 6,8% 6,3% Πηγή: ΓΛΚ ; * Εκτίµηση; ** Πρόβλεψη ΟΓΑ, ΙΚΑ, ΝΑΤ και ΟΑΕΕ συγκεντρώνουν το 83% της αύξησης των επιχορηγήσεων προς τα ασφαλιστικά ταμεία 2001-11 19
Η εξάρτηση των ταμείων από επιχορηγήσεις έχει διογκωθεί 4 Επιχορηγήσεις Τακτικού Προϋπολογισμού σε Ταμεία ως % Δαπανών Ταμείων 35% 3 29% 28% 33% 32% % Δαπανών Ταμείων 25% 2 15% 1 14% 15% 17% 21% 22% 21% 21% 23% 5% 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011* 2012** Πηγή: ΓΛΚ ; * Εκτίµηση; ** Πρόβλεψη Τα ταμεία δεν έχουν τα έσοδα να καλύψουν τις δαπάνες τους και επιβαρύνουν τον Τακτικό Προϋπολογισμό Το 2011 επιχορηγήσεις από Τ.Π. κάλυψαν το ένα τρίτο (33%) των δαπανώντωνταμείωνενώτο2001το14%αυτών 20
Πορεία εσόδων/δαπανών στο μεγαλύτερο ασφαλιστικό ταμείο 3 Αποτελέσματα ΙΚΑ, 2000-11 (δισ. ) 2 1 Δισ Ευρώ 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011-1 -2-3 Πηγή: ΙΚΑ Αποτέλεσμα Κλάδου Συνταξης Αποτέλεσμα Κλάδου Παροχών Ασθένειας Συνολικό Αποτέλεσμα Από το 2002, ο κλάδος συντάξεων του ΙΚΑ επιχορηγούσε αυξανόμενα ελλείμματα του κλάδου παροχών ασθένειας Το 2011 όμως ο κλάδος συντάξεων δεν έχει πλεόνασμα λόγω μείωσης κατά1.5δισ. τωνεσόδωναπόεισφορές 21