ΓΙΑ ΤΟ ΗΜΕΡΗΣΙΟ ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΣΧΥΕΙ: εξέταση από το πρωτότυπο στις : 1 21. (Ο χωρισμός των παραγράφων του πρωτότυπου κειμένου έγινε με βάση τη μετάφραση των σελίδων 3 5) Ενότητα Α ( 1 3): Προοίμιο. (1) Εἰ µὴ συνῄδειν, ὦ βουλή, τοῖς κατηγόροις βουλοµένοις ἐκ παντὸς τρόπου κακῶς ἐµὲ ποιεῖν, πολλὴν ἂν αὐτοῖς χάριν εἶχον ταύτης τῆς κατηγορίας ἡγοῦµαι γὰρ τοῖς ἀδίκως διαβεβληµένοις τούτους εἶναι µεγίστων ἀγαθῶν αἰτίους, οἵτινες ἂν αὐτοὺς ἀναγκάζωσιν εἰς ἔλεγχον τῶν αὐτοῖς βεβιωµένων καταστῆναι. (2) ἐγὼ γὰρ οὕτω σφόδρα ἐµαυτῷ πιστεύω, ὥστ ἐλπίζω καὶ εἴ τις πρός µε τυγχάνει ἀηδῶς [ἢ κακῶς] διακείµενος, ἐπειδὰν ἐµοῦ λέγοντος ἀκούσῃ περὶ τῶν πεπραγµένων, µεταµελήσειν αὐτῷ καὶ πολὺ βελτίω µε εἰς τὸν λοιπὸν χρόνον ἡγήσεσθαι. (3) ἀξιῶ δέ, ὦ βουλή, ἐὰν µὲν τοῦτο µόνον ὑµῖν ἐπιδείξω, ὡς εὔνους εἰµὶ τοῖς καθεστηκόσι πράγµασι καὶ ὡς ἠνάγκασµαι τῶν αὐτῶν κινδύνων µετέχειν ὑµῖν, µηδέν πώ µοι πλέον εἶναι. ἐὰν δὲ φαίνωµαι καὶ τὰ ἄλλα µετρίως βεβιωκὼς καὶ πολὺ παρὰ τὴν δόξαν καὶ παρὰ τοὺς λόγους τοὺς τῶν ἐχθρῶν, δέοµαι ὑµῶν ἐµὲ µὲν δοκιµάζειν, τούτους δὲ ἡγεῖσθαι χείρους εἶναι. πρῶτον δὲ ἀποδείξω ὡς οὐκ ἵππευον [οὔτ ἐπεδήµουν] ἐπὶ τῶν τριάκοντα, οὐδὲ µετέσχον τῆς τότε πολιτείας. Ενότητα Β ( 4 8): Απόδειξη. (4) Ἡµᾶς γὰρ ὁ πατὴρ πρὸ τῆς ἐν Ἑλλησπόντῳ συµφορᾶς ὡς Σάτυρον τὸν ἐν τῷ Πόντῳ διαιτησοµένους ἐξέπεµψε, καὶ οὔτε τῶν τειχῶν καθαιρουµένων <ἐπεδηµοῦµεν> οὔτε µεθισταµένης τῆς πολιτείας, ἀλλ ἤλθοµεν πρὶν τοὺς ἀπὸ Φυλῆς εἰς τὸν Πειραιᾶ κατελθεῖν πρότερον πένθ ἡµέραις. (5) καίτοι οὔτε ἡµᾶς εἰκὸς ἦν εἰς τοιοῦτον καιρὸν ἀφιγ µένους ἐπιθυµεῖν µετέχειν τῶν ἀλλοτρίων κινδύνων, οὔτ ἐκεῖνοι φαίνονται τοιαύτην γνώµην ἔχοντες ὥστε καὶ τοῖς ἀποδηµοῦσι καὶ τοῖς µηδὲν ἐξαµαρτάνουσι µεταδιδόναι τῆς πολιτείας, ἀλλὰ µᾶλλον ἠτίµαζον καὶ τοὺς συγκαταλύσαντας τὸν δῆµον. (6) Ἔπειτα δὲ ἐκ µὲν τοῦ σανιδίου τοὺς ἱππεύσαντας σκοπεῖν εὔηθές ἐστιν ἐν τούτῳ γὰρ πολλοὶ µὲν τῶν ὁµολογούντων ἱππεύειν οὐκ ἔνεισιν, ἔνιοι δὲ τῶν ἀποδηµούντων ἐγγεγραµµένοι εἰσίν. ἐκεῖνος δ ἐστὶν ἔλεγχος µέγιστος ἐπειδὴ γὰρ κατήλθετε, ἐψηφίσασθε τοὺς φυλάρχους ἀπενεγκεῖν τοὺς ἱππεύσαντας, ἵνα τὰς καταστάσεις ἀναπράξητε παρ αὐτῶν. (7) ἐµὲ τοίνυν οὐδεὶς ἂν ἀποδείξειεν οὔτ ἀπενεχθέντα ὑπὸ τῶν φυλάρχων οὔτε παραδοθέντα τοῖς συνδίκοις οὔτε κατάστασιν καταβαλόντα. καίτοι πᾶσι ῥᾴδιον τοῦτο γνῶναι, ὅτι ἀναγκαῖον ἦν τοῖς φυλάρχοις, εἰ µὴ ἀποδείξειαν τοὺς ἔχοντας τὰς καταστάσεις, αὐτοῖς ζηµιοῦσθαι. ὥστε πολὺ ἂν δικαιότερον ἐκείνοις τοῖς γράµµασιν ἢ τούτοις πιστεύοιτε ἐκ µὲν γὰρ τούτων ῥᾴδιον ἦν ἐξαλειφθῆναι τῷ βουλοµένῳ, ἐν ἐκείνοις δὲ τοὺς ἱππεύσαντας ἀναγκαῖον ἦν ὑπὸ τῶν φυλάρχων ἀπενεχθῆναι. (8) Ἔτι δέ, ὦ βουλή, εἴπερ ἵππευσα, οὐκ ἂν ἦν ἔξαρνος ὡς δεινόν τι πεποιηκώς, ἀλλ ἠξίουν, ἀποδείξας ὡς οὐδεὶς ὑπ ἐµοῦ τῶν πολιτῶν κακῶς πέπονθε, δοκιµάζεσθαι. ὁρῶ δὲ καὶ ὑµᾶς ταύτῃ τῇ γνώµῃ χρωµένους, καὶ πολλοὺς µὲν τῶν τότε ἱππευσάντων βουλεύοντας, πολλοὺς δ αὐτῶν στρατηγοὺς καὶ ἱππάρχους κεχειροτονηµένους. ὥστε µηδὲν δι ἄλλο µε ἡγεῖσθε ταύτην ποιεῖσθαι τὴν ἀπολογίαν, ἢ ὅτι περιφανῶς ἐτόλµησάν µου καταψεύσασθαι. Ἀνάβηθι δέ µοι καὶ µαρτύρησον. Ενότητα Γ ( 9 13): «Διήγηση» α μέρος. [ΜΑΡΤΥΡΙΑ] (9) Περὶ µὲν τοίνυν αὐτῆς τῆς αἰτίας οὐκ οἶδ ὅ τι δεῖ πλείω λέγειν δοκεῖ δέ µοι, ὦ βουλή, ἐν µὲν τοῖς ἄλλοις ἀγῶσι περὶ αὐτῶν µόνων τῶν κατηγορηµένων προσήκειν ἀπολογεῖσθαι, ἐν δὲ ταῖς δοκιµασίαις δίκαιον εἶναι παντὸς τοῦ βίου λόγον διδόναι. δέοµαι οὖν ὑµῶν µετ εὐνοίας ἀκροάσασθαί µου. ποιήσοµαι δὲ τὴν ἀπολογίαν ὡς ἂν δύνωµαι διὰ βραχυτάτων. (10) Ἐγὼ γὰρ πρῶτον µὲν οὐσίας µοι οὐ πολλῆς καταλειφθείσης διὰ τὰς συµφορὰς καὶ τὰς τοῦ πατρὸς καὶ τὰς τῆς πόλεως, δύο µὲν ἀδελφὰς ἐξέδωκα ἐπιδοὺς τριάκοντα µνᾶς ἑκατέρᾳ, πρὸς τὸν ἀδελφὸν δ οὕτως ἐνειµάµην ὥστ ἐκεῖνον πλέον ὁµολογεῖν ἔχειν ἐµοῦ τῶν πατρῴων, καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας οὕτως βεβίωκα ὥστε µηδεπώποτέ µοι µηδὲ πρὸς ἕνα µηδὲν ἔγκληµα γενέσθαι. 1
(11) καὶ τὰ µὲν ἴδια οὕτως διῴκηκα περὶ δὲ τῶν κοινῶν µοι µέγιστον ἡγοῦµαι τεκµήριον εἶναι τῆς ἐµῆς ἐπιεικείας, ὅτι τῶν νεωτέρων ὅσοι περὶ κύβους ἢ πότους ἢ [περὶ] τὰς τοιαύτας ἀκολασίας τυγχάνουσι τὰς διατριβὰς ποιούµενοι, πάντας αὐτοὺς ὄψεσθέ µοι διαφόρους ὄντας, καὶ πλεῖστα τούτους περὶ ἐµοῦ λογοποιοῦντας καὶ ψευδοµένους. καίτοι δῆλον ὅτι, εἰ τῶν αὐτῶν ἐπεθυµοῦµεν, οὐκ ἂν τοιαύτην γνώµην εἶχον περὶ ἐµοῦ. (12) ἔτι δ, ὦ βουλή, οὐδεὶς ἂν ἀποδεῖξαι περὶ ἐµοῦ δύναιτο οὔτε δίκην αἰσχρὰν οὔτε γραφὴν οὔτε εἰσαγγελίαν γεγενηµένην καίτοι ἑτέρους ὁρᾶτε πολλά κις εἰς τοιούτους ἀγῶνας καθεστηκότας. πρὸς τοίνυν τὰς στρατείας καὶ τοὺς κινδύνους τοὺς πρὸς τοὺς πολεµίους σκέψασθε οἷον ἐµαυτὸν παρέχω τῇ πόλει. (13) πρῶτον µὲν γάρ, ὅτε τὴν συµµαχίαν ἐποιήσασθε πρὸς Βοιωτοὺς καὶ εἰς Ἁλίαρτον ἔδει βοηθεῖν, ὑπὸ Ὀρθοβούλου κατειλεγµένος ἱππεύειν ἐπειδὴ πάντας ἑώρων τοῖς µὲν ἱππεύουσιν ἀσφάλειαν εἶναι δεῖν νοµίζοντας, τοῖς δ ὁπλίταις κίνδυνον ἡγουµένους, ἑτέρων ἀναβάντων ἐπὶ τοὺς ἵππους ἀδοκιµάστων παρὰ τὸν νόµον ἐγὼ προσελθὼν ἔφην τῷ Ὀρθοβούλῳ ἐξαλεῖψαί µε ἐκ τοῦ καταλόγου, ἡγούµενος αἰσχρὸν εἶναι τοῦ πλήθους µέλλοντος κινδυνεύειν ἄδειαν ἐµαυτῷ παρασκευάσαντα στρατεύεσθαι. Καί µοι ἀνάβηθι, Ὀρθόβουλε. Ενότητα Δ ( 14 17): «Διήγηση» β μέρος. [ΜΑΡΤΥΡΙΑ] (14) Συλλεγέντων τοίνυν τῶν δηµοτῶν πρὸ τῆς ἐξόδου, εἰδὼς αὐτῶν ἐνίους πολίτας µὲν χρηστοὺς ὄντας καὶ προ θύµους, ἐφοδίων δὲ ἀποροῦντας, εἶπον ὅτι χρὴ τοὺς ἔχοντας παρέχειν τὰ ἐπιτήδεια τοῖς ἀπόρως διακειµένοις. καὶ οὐ µόνον τοῦτο συνεβούλευον τοῖς ἄλλοις, ἀλλὰ καὶ αὐτὸς ἔδωκα δυοῖν ἀνδροῖν τριάκοντα δραχµὰς ἑκατέρῳ, οὐχ ὡς πολλὰ κεκτηµένος, ἀλλ ἵνα παράδειγµα τοῦτο τοῖς ἄλλοις γένηται. Καί µοι ἀνάβητε. [ΜΑΡΤΥΡΕΣ] (15) Μετὰ ταῦτα τοίνυν, ὦ βουλή, εἰς Κόρινθον ἐξόδου γενο µένης καὶ πάντων προειδότων ὅτι δεήσει κινδυνεύειν, ἑτέρων ἀναδυοµένων ἐγὼ διεπραξάµην ὥστε τῆς πρώτης τεταγµένος µάχεσθαι τοῖς πολεµίοις καὶ µάλιστα τῆς ἡµετέρας φυλῆς δυστυχησάσης, καὶ πλείστων ἐναποθανόντων, ὕστερος ἀνεχώρησα τοῦ σεµνοῦ Στειριῶς τοῦ πᾶσιν ἀνθρώποις δειλίαν ὠνειδικότος. (16) καὶ οὐ πολλαῖς ἡµέραις ὕστερον µετὰ ταῦτα ἐν Κορίνθῳ χωρίων ἰσχυρῶν κατειληµ µένων, ὥστε τοὺς πολεµίους µὴ δύνασθαι παριέναι, Ἀγησιλάου δ εἰς τὴν Βοιωτίαν ἐµβαλόντος ψηφισαµένων τῶν ἀρχόντων ἀποχωρίσαι τάξεις αἵτινες βοηθήσουσι, φοβου µένων ἁπάντων (εἰκότως, ὦ βουλή δεινὸν γὰρ ἦν ἀγαπητῶς ὀλίγῳ πρότερον σεσωσµένους ἐφ ἕτερον κίν δυνον ἰέναι) προσελθὼν ἐγὼ τὸν ταξίαρχον ἐκέλευον ἀκληρωτὶ τὴν ἡµετέραν τάξιν πέµπειν. (17) ὥστ εἴ τινες ὑµῶν ὀργί ζονται τοῖς τὰ µὲν τῆς πόλεως ἀξιοῦσι πράττειν, ἐκ δὲ τῶν κινδύνων ἀποδιδράσκουσιν, οὐκ ἂν δικαίως περὶ ἐµοῦ τὴν γνώµην ταύτην ἔχοιεν οὐ γὰρ µόνον τὰ προσταττόµενα ἐποίουν προθύµως, ἀλλὰ καὶ κινδυνεύειν ἐτόλµων. καὶ ταῦτ ἐποίουν οὐχ ὡς οὐ δεινὸν ἡγούµενος εἶναι Λακεδαιµονίοις µάχεσθαι, ἀλλ ἵνα, εἴ ποτε ἀδίκως εἰς κίνδυνον καθισταίµην, διὰ ταῦτα βελτίων ὑφ ὑµῶν νοµιζόµενος ἁπάντων τῶν δικαίων τυγχάνοιµι. Καί µοι ἀνάβητε τούτων µάρτυρες. Ενότητα Ε ( 18 19): «Διήγηση» γ μέρος. [ΜΑΡΤΥΡΕΣ] (18) Τῶν τοίνυν ἄλλων στρατειῶν καὶ φρουρῶν οὐδεµιᾶς ἀπελείφθην πώποτε, ἀλλὰ πάντα τὸν χρόνον διατετέλεκα µετὰ τῶν πρώτων µὲν τὰς ἐξόδους ποιούµενος, µετὰ τῶν τελευταίων δὲ ἀναχωρῶν. καίτοι χρὴ τοὺς φιλοτίµως καὶ κοσµίως πολιτευοµένους ἐκ τῶν τοιούτων σκοπεῖν, ἀλλ οὐκ εἴ τις κοµᾷ, διὰ τοῦτο µισεῖν τὰ µὲν γὰρ τοιαῦτα ἐπιτηδεύµατα οὔτε τοὺς ἰδιώτας οὔτε τὸ κοινὸν τῆς πόλεως βλάπτει, ἐκ δὲ τῶν κινδυνεύειν ἐθελόντων πρὸς τοὺς πολεµίους ἅπαντες ὑµεῖς ὠφελεῖσθε. (19) ὥστε οὐκ ἄξιον ἀπ ὄψεως, ὦ βουλή, οὔτε φιλεῖν οὔτε µισεῖν οὐδένα, ἀλλ ἐκ τῶν ἔργων σκοπεῖν πολλοὶ µὲν γὰρ µικρὸν διαλεγόµενοι καὶ κο σµίως ἀµπεχόµενοι µεγάλων κακῶν αἴτιοι γεγόνασιν, ἕτεροι δὲ τῶν τοιούτων ἀµελοῦντες πολλὰ κἀγαθὰ ὑµᾶς εἰσιν εἰργασµένοι. Ενότητα ΣΤ ( 20 21): Επίλογος. (20) Ηδη δέ τινων ᾐσθόµην, ὦ βουλή, καὶ διὰ ταῦτα ἀχθοµένων µοι, ὅτι νεώτερος ὢν ἐπεχείρησα λέγειν ἐν τῷ δήµῳ. ἐγὼ δὲ τὸ µὲν πρῶτον ἠναγκάσθην ὑπὲρ τῶν ἐµαυτοῦ πραγµάτων δηµηγορῆσαι, ἔπειτα µέντοι καὶ ἐµαυτῷ δοκῶ φιλοτιµότερον διατεθῆναι τοῦ δέοντος, ἅµα µὲν τῶν προγόνων ἐνθυµούµενος, ὅτι οὐδὲν πέπαυνται τὰ τῆς πόλεως πράττοντες, (21) ἅµα δὲ ὑµᾶς ὁρῶν (τὰ γὰρ ἀληθῆ χρὴ λέγειν) τοὺς τοιούτους µόνους ἀξίους <τινὸς> νοµίζοντας εἶναι ὥστε ὁρῶν ὑµᾶς ταύτην τὴν γνώµην ἔχοντας τίς οὐκ ἂν ἐπαρθείη πράττειν καὶ λέγειν ὑπὲρ τῆς πόλεως; ἔτι δὲ τί ἂν τοῖς τοιούτοις ἄχθοισθε; οὐ γὰρ ἕτεροι περὶ αὐτῶν κριταί εἰσιν, ἀλλ ὑµεῖς. 2
Ενότητα Α ( 1 3): Προοίμιο. (1) Αν δεν γνώριζα καλά, κύριοι βουλευτές, ότι οι κατήγοροι θέλουν να με βλάπτουν με κάθε τρόπο, θα τους χρωστούσα μεγάλη ευγνωμοσύνη γι' αυτήν εδώ την κατηγορία γιατί έχω τη γνώμη ότι είναι αίτιοι πάρα πολύ μεγάλων ωφελειών για όσους έχουν συκοφαντηθεί άδικα αυτοί που θα ανάγκαζαν αυτούς να λογοδοτήσουν για τις πράξεις της ζωής τους. (2) Γιατί εγώ τόσο πολύ έχω πεποίθηση στον εαυτό μου, ώστε ελπίζω ότι, και αν ακόμα κάποιος τυχαίνει να φέρεται άσχημα ή εχθρικά προς εμένα, όταν με ακούσει να μιλώ για όσα έχουν γίνει, θα μετανιώσει και θα με θεωρήσει στο εξής πολύ καλύτερο. (3) Έχω λοιπόν την αξίωση, κύριοι βουλευτές, αν αποδείξω σε σας μόνο τούτο, ότι δηλαδή διάκειμαι φιλικά προς το παρόν πολίτευμα και ότι είμαι αναγκασμένος να συμμετέχω στους ίδιους με σας κινδύνους, να μην υπάρχει ακόμα καμιά ωφέλεια σε μένα αν ωστόσο αποδειχτεί ότι και σχετικά με τα υπόλοιπα έχω ζήσει κόσμια και πολύ διαφορετικά από την πεποίθηση και τους ισχυρισμούς των εχθρών μου, σας παρακαλώ αφενός να επικυρώσετε την εκλογή μου, αφετέρου να νομίζετε ότι αυτοί είναι κακοήθεις. Πρώτα λοιπόν θα αποδείξω ότι δεν υπηρετούσα ως ιππέας ούτε διέμενα στην πόλη επί των Τριάκοντα (τυράννων), ούτε συμμετείχα στο τότε πολίτευμα. Ενότητα Β ( 4 8): Απόδειξη. (4) Ο πατέρας (μας) δηλαδή, πριν την καταστροφή στον Ελλήσποντο, μας έστειλε να ζήσουμε κοντά στο Σάτυρο το (βασιλιά) στον Πόντο, και δε βρισκόμασταν στην Αθήνα ούτε όταν γκρεμίζονταν τα τείχη ούτε όταν μεταβαλλόταν το πολίτευμα, αλλά ήρθαμε στην (Αθήνα) πέντε μέρες πρωτύτερα, πριν επιστρέψουν από την εξορία στον Πειραιά αυτοί από τη Φυλή. (5) Και πράγματι ούτε εμείς ήταν πιθανό, αφού είχαμε φτάσει σε τέτοια κρίσιμη χρονική στιγμή, να επιθυμούμε να συμμετέχουμε σε ξένους κινδύνους, ούτε εκείνοι προφανώς είχαν τέτοια πρόθεση, ώστε να παρέχουν αξιώματα στη διοίκηση της πολιτείας σε όσους ζούσαν στα ξένα και σε όσους δε διέπρατταν κανένα αδίκημα (εναντίον των πολιτών), αλλά (αντίθετα) περισσότερο στερούσαν τα πολιτικά τους δικαιώματα ακόμα και από εκείνους που συνεργάστηκαν μαζί τους στην κατάλυση της δημοκρατίας. (6) Έπειτα είναι ανόητο να εξετάζει κανείς αυτούς που υπηρέτησαν στο ιππικό από την πινακίδα γιατί σ' αυτήν αφενός πολλοί απ' αυτούς που παραδέχονται ότι υπηρέτησαν στο ιππικό δεν είναι (γραμμένοι) μέσα, αφετέρου μερικοί από αυτούς που ζούσαν μακριά από την πόλη έχουν αναγραφεί (εκεί). Πιο μεγάλη όμως απόδειξη ακρίβειας είναι η εξής όταν δηλαδή επιστρέψατε (από την εξορία), αποφασίσατε με ψηφοφορία οι φύλαρχοι να παραδώσουν κατάλογο των ιππέων, για να εισπράξετε πίσω το επίδομα από αυτούς. (7) Κανείς λοιπόν δε θα μπορούσε να αποδείξει για μένα ούτε ότι εγώ αναγράφηκα (στον κατάλογο) από τους φυλάρχους ούτε ότι παραπέμφθηκα στους συνηγόρους του δημοσίου ούτε ότι εισέπραξα επίδομα. Και όμως είναι εύκολο να κατανοήσουν όλοι αυτό, ότι δηλαδή αναπόφευκτα, αν δεν ανακάλυπταν αυτούς που πήραν τα επιδόματα, οι ίδιοι θα τιμωρούνταν. Επομένως, μπορείτε να εμπιστεύεστε πολύ πιο δικαιολογημένα εκείνους τους καταλόγους παρά αυτούς από εκείνους δηλαδή ήταν εύκολο, για όποιον το επιθυμούσε, να διαγραφεί, ενώ στους άλλους αναγκαστικά αναφέρθηκαν όσοι υπηρέτησαν στο ιππικό από τους φυλάρχους. (8) Ακόμα, κύριοι βουλευτές, αν βέβαια υπηρέτησα το ιππικό, δε θα αρνιόμουν αυτό αν είχα κάνει κακό, αλλά θα απαιτούσα να επικυρώνετε την εκλογή μου, αν αποδείξω ότι κανείς από τους πολίτες δεν έχει κακοποιηθεί από εμένα. Βλέπω μάλιστα ότι και εσείς έχετε αυτή τη γνώμη και ότι από τη μια πολλοί απ' αυτούς που τότε υπηρέτησαν στο ιππικό είναι βουλευτές, από την άλλη πολλοί απ' αυτούς έχουν εκλεγεί με χειροτονία στρατηγοί και ίππαρχοι. Επομένως, μη νομίζετε ότι εγώ κάνω αυτήν την απολογία για κανέναν άλλο λόγο, παρά επειδή τόλμησαν επίσημα να πουν συκοφαντικά ψεύδη εις βάρος μου. Ανέβα λοιπόν για χάρη μου (στο βήμα) και κατάθεσε μαρτυρία. Ενότητα Γ ( 9 13): «Διήγηση» α μέρος. (9) Σχετικά λοιπόν με αυτήν την κατηγορία δε γνωρίζω για ποιο πρέπει να μιλήσω περισσότερο. Μου φαίνεται μάλιστα, κύριοι βουλευτές, ότι στους άλλους δικαστικούς αγώνες αρμόζει να απολογείται κάποιος μόνο για τις ίδιες τις κατηγορίες, όμως στις δίκες δοκιμασίας 3
είναι δίκαιο να λογοδοτεί (ο δοκιμαζόμενος) για όλη τη ζωή του. Σας παρακαλώ λοιπόν να με ακούσετε προσεκτικά με εύνοια. Μάλιστα θα κάνω την απολογία μου όσο το δυνατόν πιο σύντομα. (10) Εγώ δηλαδή πρώτα πρώτα, παρόλο που κληρονόμησα λίγη περιουσία εξαιτίας των συμφορών του πατέρα μου και της πόλης, πάντρεψα δύο αδερφές, αφού έδωσα προίκα στην καθεμιά τριάντα μνες, με τον αδερφό μου ωστόσο μοιράστηκα (την περιουσία) με τέτοιο τρόπο, ώστε εκείνος να παραδέχεται ότι έχει μεγαλύτερο μερίδιο στην πατρική περιουσία σε σχέση με μένα, και απέναντι σε όλους γενικά τους υπόλοιπους (συμπολίτες μου) έχω ζήσει με τέτοιο τρόπο, ώστε ποτέ μέχρι τώρα δεν έδωσα καμιά αφορμή παραπόνου ούτε σε έναν (συμπολίτη μου). (11) Λοιπόν τις ιδιωτικές μου υποθέσεις έτσι τις έχω διευθετήσει όσον όμως αφορά το δημόσιο βίο μου, νομίζω ότι η μέγιστη απόδειξη της δικής μου εντιμότητας είναι ότι από τους νεότερους όσοι τυχαίνει να ασχολούνται με ζάρια ή ποτά ή τέτοιου είδους ασωτείες, θα δείτε ότι όλοι είναι εχθροί μου και ότι διαδίδουν για μένα πάρα πολλούς ανακριβείς λόγους και ότι λένε πάρα πολλά ψέματα. Κι όμως, βέβαια, αν επιθυμούσαμε τα ίδια (πράγματα), δε θα είχαν τέτοια γνώμη για μένα. (12) Επιπλέον, κύριοι βουλευτές, κανείς δεν μπορεί να αποδείξει ότι έχει γίνει για μένα ούτε επονείδιστη ιδιωτική δίκη ούτε έγγραφη καταγγελία ή μήνυση για δημόσιο αδίκημα κι όμως βλέπετε ότι άλλοι πολλές φορές έχουν εμπλακεί σε τέτοιου είδους δίκες. Λοιπόν ως προς τις εκστρατείες και τους κινδύνους που αφορούν τους εχθρούς, εξετάστε πως συμπεριφέρομαι στην πόλη. (13) Δηλαδή πρώτα πρώτα, όταν συνάψατε συμμαχία με τους Βοιωτούς και έπρεπε να (τους) βοηθήσετε στην Αλίαρτο, μολονότι είχα καταγραφεί από τον Ορθόβουλο (στον κατάλογο) να υπηρετώ στο ιππικό, επειδή έβλεπα πως όλοι νόμιζαν ότι έπρεπε να υπάρχει ασφάλεια στους ιππείς, ενώ θεωρούσαν ότι κινδύνευαν οι οπλίτες, μολονότι άλλοι κατατάχτηκαν στο ιππικό χωρίς να υποβληθούν σε δοκιμασία, κατά παράβαση του νόμου, εγώ παρουσιάστηκα στον Ορθόβουλο και του είπα να με διαγράψει από τον κατάλογο, επειδή πίστευα ότι ήταν ντροπή, ενώ ο λαός επρόκειτο να κινδυνεύσει, εγώ να εκστρατεύω αφού είχα ασφάλεια στον εαυτό μου. Και για χάρη μου ανέβα στο βήμα, Ορθόβουλε. Ενότητα Δ ( 14 17): «Διήγηση» β μέρος. (14) Όταν λοιπόν συγκεντρώθηκαν οι συνδημότες μου πριν γίνει η εκστρατεία, επειδή ήξερα ότι μερικοί απ' αυτούς ήταν καλοί και πρόθυμοι πολίτες, αλλά δεν είχαν εφόδια για την εκστρατεία, είπα ότι έχουν ηθική υποχρέωση οι εύποροι να δίνουν τα απαραίτητα στους απόρους. Και όχι μόνο έδινα αυτή τη συμβουλή στους άλλους, αλλά και ο ίδιος έδωσα σε δυο άντρες από τριάντα δραχμές στον καθένα, όχι γιατί τάχα είχα πολλά, αλλά για να γίνει αυτό παράδειγμα στους άλλους. Ανεβείτε, παρακαλώ, να καταθέσετε. (15) Λοιπόν μετά απ' αυτά, κύριοι βουλευτές, όταν έγινε εκστρατεία στην Κόρινθο και όλοι ήξεραν από πριν ότι θα παραστεί ανάγκη να διατρέξουμε κίνδυνο, ενώ άλλοι αποσύρονταν, εγώ κατόρθωσα να πολεμώ τους εχθρούς παραταγμένος στην πρώτη γραμμή και μολονότι η δική μας φυλή υπέστη πολύ μεγάλη ήττα και σκοτώθηκαν εκεί πάρα πολλοί, οπισθοχώρησα μετά από τον αλαζόνα Στειριέα που είχε κατηγορήσει για δειλούς όλους τους ανθρώπους. (16) Και ύστερα από λίγες μέρες μετά απ' αυτά είχαν καταληφθεί οχυρές τοποθεσίες στην Κόρινθο, για να μην μπορούν οι εχθροί να περάσουν (τον Ισθμό), και, επειδή ο Αγησίλαος εισέβαλε στη Βοιωτία, αποφάσισαν οι αρχηγοί (στρατηγοί) να αποσπάσουν μερικά τάγματα για να πάνε να βοηθήσουν. Και μολονότι όλοι ανεξαίρετα αισθάνονταν φόβο (δικαιολογημένα, κύριοι βουλευτές γιατί ήταν φοβερό, μια και μόλις και μετά βίας λίγο πριν είχαμε σωθεί, να ριχτούμε σε άλλο κίνδυνο), παρουσιάστηκα εγώ και παρακαλούσα τον ταξίαρχο να στείλει το δικό μας τάγμα χωρίς να γίνει κλήρωση. (17) Επομένως, αν κάποιοι από σας οργίζονται με όσους έχουν μεν την αξίωση να πολιτεύονται, αποφεύγουν όμως τους κινδύνους, δε θα ήταν δίκαιο να έχουν για μένα την ίδια γνώμη γιατί όχι μόνο εκτελούσα τις διαταγές με προθυμία, αλλά και είχα την τόλμη να ριψοκινδυνεύω. Και αυτά τα έκανα όχι γιατί τάχα πίστευα ότι δεν είναι επικίνδυνο να πολεμώ τους Λακεδαιμονίους, αλλά για να βρω όλο το δίκιο μου θεωρούμενος για τους ανωτέρω λόγους καλός πολίτης από σας, αν κάποτε άδικα μπλεκόμουνα σε δικαστικό αγώνα. Γι' αυτό, παρακαλώ, ανεβείτε στο βάθρο, για να καταθέσετε γι' αυτά. 4
Ενότητα Ε ( 18 19): «Διήγηση» γ μέρος. (18) Λοιπόν ποτέ ως τώρα δεν παραμέλησα καμιά από τις υπόλοιπες εκστρατείες και φυλάξεις φρουρίων, αλλά σε όλο το χρόνο (της στράτευσής μου) διαρκώς εκστράτευα με τους πρώτους, αλλά αποχωρούσα με τους τελευταίους. Λοιπόν πρέπει να εξετάζεται με βάση αυτού του είδους (τα πράγματα) αυτούς που αναμειγνύονται στα πολιτικά με φιλοτιμία και με ευπρέπεια, αλλά όχι αν κάποιος έχει (τρέφει) μακριά μαλλιά, να τον μισείτε γι' αυτό το λόγο γιατί αυτού του είδους οι συνήθειες δε βλάπτουν ούτε τους απλούς πολίτες ούτε τις αρχές της πόλης, όμως από εκείνους (τους πολίτες) που θέλουν να κινδυνεύουν απέναντι στους εχθρούς, όλοι εσείς εν γένει ωφελήστε. (19) Επομένως δεν αξίζει, κύριοι βουλευτές, ούτε να αγαπάμε ούτε να μισούμε κανέναν από την εξωτερική του εμφάνιση, αλλά να (τον) εξετάζουμε από τις πράξεις (του) γιατί πολλοί, παρόλο που μιλούν με χαμηλή φωνή και ντύνονται ευπρεπώς, έχουν γίνει αίτιοι μεγάλων κακών, ενώ άλλοι παρόλο που παραμελούν αυτά. έχουν κάνει σε σας πολλά καλά. Ενότητα ΣΤ ( 20 21): Επίλογος. (20) Αντιλήφθηκα τώρα πια, βουλευτές, ότι μερικοί δυσφορούν εναντίον μου και γι' αυτά, ότι δηλαδή αν και ήμουν νεότερος, επιχείρησα να μιλώ μπροστά στο λαό. Αλλά πρώτα βέβαια, αναγκάστηκα να αγορεύσω για τις δικές μου υποθέσεις, έπειτα νομίζω πως και ο ίδιος πράγματι επέδειξα μεγαλύτερη φιλοδοξία από όση έπρεπε από τη μια, επειδή αναλογιζόμουν τους προγόνους, ότι δηλαδή ποτέ δεν είχαν πάψει να υπηρετούν την πόλη, (21) από την άλλη, επειδή έβλεπα (γιατί πρέπει να λέω την αλήθεια) εσάς να θεωρείτε ότι μόνο αυτοί είναι άξιοι. Έτσι αν ένας βλέπει ότι εσείς έχετε αυτή τη γνώμη, ποιος δε θα είχε τη φιλοδοξία να ενδιαφέρεται να ενεργεί και να μιλάει για τα ζητήματα της πόλης; Αλλά για ποιο λόγο θα ήταν δυνατό να ενοχλήστε με τέτοιους ανθρώπους; Γιατί δεν είναι άλλοι κριτές γι αυτούς παρά μόνο εσείς. ΒΑΒΑΒΑΒΑΒΑΒΑΒΑ Επιµέλεια: Αλέξανδρος Γ. Αλεξανδρίδης Φιλόλογος sapiens@otenet.gr 5