Εισαγωγή στο Εργαστήριο
ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Οι κανόνες εργαστηριακής άσκησης αποβλέπουν στη σωστή λειτουργία του εργαστηρίου και κυρίως εξασφαλίζουν την ασφάλεια των εργαζομένων σε αυτό. Όσοι κάνουν χρήση του εργαστηριακού χώρου θα πρέπει να είναι μεθοδικοί και προσεκτικοί, ώστε να διασφαλίζουν τόσο την προσωπική τους ασφάλεια όσο και των άλλων. Η εργασία σε ένα εργαστήριο είναι ο επαγγελματικός προθάλαμος και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται. α) Γενικοί κανόνες 1. Δεν επιτρέπονται φαγητά και ποτά στο εργαστήριο, ούτε να αποθηκεύονται φαγώσιμα στο ψυγείο ή τον καταψύκτη. 2. Απαγορεύεται το κάπνισμα. Γενικά θα πρέπει να υπάρχει συνεχής επίβλεψη κάθε φορά που γίνεται χρήση φλόγας (ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται κατά το άναμμα ή σβήσιμο των λύχνων). 3. Να χρησιμοποιείτε απαραιτήτως τα είδη προσωπικής σας προστασίας: γυαλιά ασφαλείας, εργαστηριακή μπλούζα, γάντια. 4. Να μη φοράτε φακούς επαφής και να μη βάζετε τα δάκτυλα σας στο στόμα. 5. Να ενημερωθείτε για τα είδη πρώτων βοηθειών (ποσότητες-θέση). 6. Να έχετε εύκολη πρόσβαση στα λουτρά ασφαλείας και στις συσκευές έκπλυσης των ματιών. 7. Οι θέσεις εργασίας σας να είναι καθαροί και τακτοποιημένοι. 8. Να χρησιμοποιείτε τους ειδικούς κάλαθους αχρήστων για την απόρριψη των σπασμένων γυαλιών. 9. Οι επικίνδυνες εργαστηριακές εργασίες (π.χ. αποστάξεις εύφλεκτων υγρών) να εκτελούνται σε κατάλληλα καλυμμένους χώρους (π.χ. απαγωγούς). 10. Ο εργαστηριακός χώρος θα πρέπει να εξαερίζεται σωστά. β) Ειδικοί κανόνες Χρήση χημικών αντιδραστηρίων 11. Οι εργασίες με πτητικές, τοξικές ουσίες πρέπει να γίνονται στους απαγωγούς. 12. Οι επικίνδυνες διεργασίες πρέπει να επιβλέπονται και να ελέγχονται από το προσωπικό του εργαστηρίου. 13. Τα μη συμβατά μεταξύ τους χημικά αντιδραστήρια θα πρέπει να αποθηκεύονται χωριστά. 14. Τα εύφλεκτα υλικά πρέπει να αποθηκεύονται μακριά από τις πηγές θερμότητας και ανάφλεξης. 2
15. Τα δοχεία φύλαξης των αντιδραστηρίων πρέπει να παραμένουν πάντα καλά κλεισμένα. Να ανοίγουν μόνο όταν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν και να κλείνουν αμέσως μετά. 16. Να διαβάζετε προσεκτικά τις ετικέτες που υπάρχουν στις φιάλες, πριν χρησιμοποιήσετε τα διάφορα χημικά αντιδραστήρια (χημικές ουσίες ή διαλύματα). 17. Ποτέ δεν χρησιμοποιούμε το περιεχόμενο μιας φιάλης αντιδραστηρίου αν δεν υπάρχει ε- τικέτα που να βεβαιώνει το περιεχόμενο της. 18. Δεν πρέπει να βυθίζουμε το σιφώνια ή σταγονόμετρα στις φιάλες αντιδραστηρίων, αλλά αδειάζουμε πρώτα το αντιδραστήριο που θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε σε ποτήρι ζέσεως. 19. Να διατηρείτε καθαρά τα χημικά αντιδραστήρια που χρησιμοποιείτε. Ποτέ να μην επιστρέφετε στη φιάλη αντιδραστηρίων, την ποσότητα που περίσσεψε. 20. Τα εύφλεκτα και εκρηκτικά υλικά δεν πρέπει να απορρίπτονται στους νιπτήρες. 21. Αποφεύγουμε να μυρίσουμε χημικές ουσίες. Αν χρειαστεί να μυρίσουμε κάποια ουσία, να φέρετε με ελαφρές κινήσεις του χεριού σου τους ατμούς της ουσίας προς τη μύτη σας. 22. Να μη θερμαίνετε υγρά σε δοκιμαστικούς σωλήνες, όταν το ύψος τους υπερβαίνει τα δύο τρίτα του σωλήνα. Επίσης, η θέρμανση να μη γίνεται κοντά στον πυθμένα του σωλήνα, ούτε να είναι το στόμιο τους στραμμένο στο πρόσωπο το δικό σας ή των συμφοιτητών σας. 23. Ποτέ δεν θερμαίνουμε σε γυμνή φλόγα υγρά που αναφλέγονται εύκολα, π.χ. αιθέρα ή αιθανόλη. 24. Οι αραιώσεις των ισχυρών οξέων, ιδιαίτερα του θειικού οξέος, πρέπει να γίνονται με την προσθήκη οξέος στο νερό και ποτέ αντίστροφα. Η προσθήκη νερού στο οξύ, λόγω της ισχυρής εξώθερμης αντίδρασης προκαλεί εκτίναξη σταγονιδίων οξέος. 25. Να ακολουθείτε προσεκτικά και με ακρίβεια τις οδηγίες του πειράματος και να παρατηρείτε με προσοχή την εξέλιξη των φαινομένων που εξετάζετε. 26. Να αποφεύγετε αυθαίρετους πειραματισμούς με διάφορες χημικές ουσίες, γιατί μπορεί να προκύψουν δυσάρεστα αποτελέσματα. 3
α. ΣΩΣΤΟ β. ΛΑΘΟΣ γ. ΣΩΣΤΟ ΣΧΗΜΑ 1: α. Σωστός τρόπος θέρμανσης υγρού σε δοκιμαστικό σωλήνα. β.λανθασμένος τρόπος θέρμανσης. γ Πως μπορούμε να μυρίσουμε ένα αντιδραστήριο. ΣΧΗΜΑ 2: Τα σύμβολα επικινδυνότητας ουσιών μας προειδοποιούν ώστε να πάρουμε τα κατάλληλα μέτρα προφύλαξης, όταν χρειαστεί να κάνουμε χρήση τους. 4
Α. ΒΑΣΙΚΑ ΓΥΑΛΙΝΑ ΟΡΓΑΝΑ ΧΗΜΕΙΑΣ 5
Β. ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΤΑΛΛΙΚΑ ΚΑΙ ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΧΗΜΕΙΑΣ 6