Περιεχόμενα Ενότητα 2 Βασική Άσκηση ArcGIS v10.1 1 ArcMap, γνωριμία με την επιφάνεια εργασίας... 2 1.1 Η διεπιφάνεια ArcMap... 2 1.2 Οι γραμμές εργαλείων... 4 2 Κάντε ένα σχέδιο εργασίας: ένα χάρτη γεννήσεων... 5 2.1 Προσθήκη δεδομένων... 5 2.2 Αλλάζοντας τα σύμβολα του χάρτη (Συμβολισμός)... 7 2.3 Τακτοποίηση διαφορετικών επιπέδων δεδομένων...10 3 Δημιουργία Διάταξης Εκτύπωσης...13 4 Δεδομένα σε (πίτα) διαγράμματα...16 5 Πληροφορίες και Ερωτήσεις...20 5.1 Πληροφορίες μέσω του πίνακα χαρακτηριστικών...21 5.2 Πληροφορίες μέσω του εργαλείου εντοπισμού...22 5.3 Μέθοδοι Επιλογής...22 5.3.1 Διαδραστική επιλογή...22 5.3.2 Επιλογή με ιδιότητες χαρακτηριστικών...23 5.3.3 Επιλογή με τη θέση...24 5.3.4 Σώστε την επιλογή σας ως ένα αρχείο επιπέδου...25 5.3.5 Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ενός shapefile (.shp) και ενός layer file (.lyr);...26 This project has been funded with support from the European Commission. This report reflects the views only of the project members, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein.
1 ArcMap, γνωριμία με την επιφάνεια εργασίας Ανοίξτε το πρόγραμμα κάνοντας κλικ στο Start Menu > Programs > ArcGIS > ArcMap. Όταν ξεκινάτε το ArcMap ένα παράθυρο διαλόγου ανοίγει προσφέροντας 3 επιλογές: - Start with an empty view - Start with a template - Start an existing map, όπου μπορείτε να αναζητήσετε ένα χάρτη ή να ψάξετε στη λίστα με τους πρόσφατα ανοιγμένους χάρτες. Διαλέξτε την πρώτη επιλογή και πατήστε OK. 1.1 Η διεπιφάνεια ArcMap Tools toolbar Menu bar Standard toolbar Data layers Map view 2
Ή προβολή του χάρτη δείχνει μια παρουσίαση των επιπέδων δεδομένων του πίνακα περιεχομένων. Με τα GIS ένας χάρτης συντίθεται από διαφορετικά επίπεδα. Ένα επίπεδο έχει ένα ορισμένο σχήμα: σημείο, γραμμή ή πολύγωνο. Τα επίπεδα των δεδομένων είναι ένας πίνακας περιεχομένων που δείχνει όλα τα επίπεδα από τα οποία η προβολή του χάρτη παράγεται. Πατώντας μέσα στο κουτί, το επίπεδο εμφανίζεται στην προβολή του χάρτη. Ένα παράδειγμα θα το κάνει σαφές : Αυτός ο χάρτης δείχνει 4 επίπεδα: - Στο κάτω μέρος οι ωκεανοί (world30) - Το παραπάνω επίπεδο δείχνει το HDI των κρατών - Στην κορυφή το επίπεδο με τις πόλεις. Το επίπεδο με τα ηφαίστεια προστέθηκε στο επίπεδο δεδομένων, αλλά δεν έχει τσεκαριστεί, έτσι δεν είναι ορατό στην θέαση του χάρτη. Also the layer demography is not visible, as it is the same area as the HDI. 3
1.2 Οι γραμμές εργαλείων Η γραμμή με την λίστα των περιεχομένων (Menu) είναι ένα τυπικό στυλ όπως τα Windows, με όλες τις πιθανές δραστηριότητες να ομαδοποιούνται σε διαφορετικά θέματα. Η βασική γραμμή εργαλείων δείχνει κάποιες δραστηριότητες από τη γραμμή του Menu: Τα εργαλεία στη γραμμή εργαλείων δείχνουν τα κουμπιά της μεγέθυνσης (zoom), μετακίνησης (pan), προσδιορισμού (identify), επιλογής (select), αποεπιλογής (unselect), εύρεσης (find), και μέτρησης (measure). Μπορείτε να προσθέσετε επιπλέον γραμμές εργαλείων στο παράθυρο. Κάντε κλικ στη γραμμή του Menu στο Customize > Toolbars και επιλέξτε τις γραμμές εργαλείων που θέλετε να δείτε. Κάθε γραμμή εργαλείων μπορεί να αποσπαστεί από το παράθυρο: Επιλέξτε στη με γραμμή στα αριστερά και σύρετε την γραμμή εργαλείων έξω από το κύριο παράθυρο ArcMap. τελείες του 4
2 Κάντε ένα σχέδιο εργασίας: ένα χάρτη γεννήσεων. Σε αυτήν την άσκηση θα μάθετε πως μπορείτε αν προσθέσετε δεδομένα σε μια εργασία και να τα παρουσιάσετε σε ένα παγκόσμιο χάρτη που δείχνει τις γεννήσεις. 2.1 Προσθήκη δεδομένων Πατήστε το κουμπί Add Data. Θυμάσαι που πρέπει να αποθηκεύονται τα δεδομένα για την εργασία αύτη; Χρησιμοποιήστε το menu για να περιηγηθείτε στον κατάλληλο φάκελο. Εάν δεν μπορείτε να βρείτε την σωστή θέση των αρχείων των δεδομένων κάντε κλικ στο κουμπί Connect to folder και επιλέξτε το σωστό φάκελο. Επιλέξτε το αρχείο economics.shp και πατήστε Add. Αφού προσθέσετε τα στοιχεία, ένας χάρτης του κόσμου θα εμφανιστεί στο παράθυρο της οθόνης. Θα πρέπει να μοιάζει σαν το παρακάτω γραφικό (η μπορεί να διαφέρει το χρώμα). Σημειώστε επίσης ότι έχετε ένα νέο στοιχείο στο menu με τα επίπεδα των δεδομένων σας (αριστερά). Κάντε κλικ στο κουτάκι για να μην εμφανίζονται τα κράτη. Κάντε κλικ ξανά για να επανεμφανιστούν τα κράτη. Αυτό ονομάζεται, "ενεργοποίηση και απενεργοποίηση ενός επιπέδου του χάρτη." Δοκιμάστε διαφορετικά εργαλεία 5
μεγέθυνσης στη γραμμή εργαλείων για να συνηθίσετε τη χρήση τους (βλ. προηγούμενη σελίδα). Όταν προστεθεί το επίπεδο, δεν προστίθετε μόνο το σχήμα του κόσμου, προστίθετε επίσης ένας υποκείμενος πίνακας ιδιοτήτων. Τα GIS απαιτούν τόσο χωρικά δεδομένα όσο και ιδιότητες (χαρακτηριστικά): τα στοιχεία που επισυνάπτονταισε κάθε αντικείμενο σε ένα επίπεδο. Ο πίνακας χαρακτηριστικών είναι μια βάση δεδομένων ή ένας πίνακας αρχείων που περιέχει πληροφορίες σχετικά με μια σειρά από γεωγραφικά στοιχεία, συνήθως διαμορφωμένα έτσι ώστε κάθε γραμμή να αντιπροσωπεύει ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα και κάθε στήλη να αντιπροσωπεύει ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα. Για να δείτε αυτές τις πληροφορίες, κάντε δεξί κλικ στο επίπεδο Economics και στη συνέχεια κάντε κλικ στο μενού στο Open attribute table. Κάθε τήλη περιέχει δημογραφικά (πληθυσμός) δεδομένα από κάθε χώρα. Για να κλεισετε τον πίνακα κάντε κλικ στο σταυρο του 6
πίνακα (πάνω δεξιά). 2.2 Αλλάζοντας τα σύμβολα του χάρτη (Συμβολισμός) Όπως μπορείτε να δείτε, όλες οι χώρες του κόσμου επί του παρόντος εκπροσωπούνται στο χάρτη με το ίδιο χρωματικό σύμβολο. Μπορείτε να κάνετε κλικ πάνω στο σύμβολο και να το αλλάξετε αυτό. Μπορείτε επίσης να παρουσιάσετε τα χαρακτηριστικά χρησιμοποιώντας άλλες μεθόδους όπως: μοναδικές τιμές (με βάση τις κατηγορίες) και βαθμιαία χρώματα (με βάση τις ποσότητες). Θα μάθετε για τα σύμβολα και την επιλογή τους και τις κατάλληλες μεθόδους ταξινόμησης. Εδώ απλά σημειώνεται ότι αυτές οι επιλογές είναι διαθέσιμες χρησιμοποιώντας αυτό το menu. Για να αλλάξετε το συμβολισμό, κάντε δεξίκλικ στο επίπεδο δεδομένων Economics και επιλέξτε Properties ή: Κάντε διπλό κλικ στη λέξη Economics Το παράθυρο με το επίπεδο των ιδιοτήτων ανοίγει. Επιλέξτε την καρτέλα Symbology. 7
Θέλουμε να κάνουμε ένα χάρτη που να δείχνει το ποσοστό γεννήσεων στις διάφορες χώρες του κόσμου. Ως εκ τούτου, για να το δείξουμε οι δυνατότητες που θα χρησιμοποιήσουμε είναι στο πλαίσιο Quantities Graduated colors. Σκεφτείτε το εξής: γιατί είναι αυτή η καλύτερη επιλογή; Εξετάστε τις ρυθμίσεις: Τιμή: BRTHRATE Κανονικοποίηση: Καμία (είναι ήδη σχετικές τιμές). Κατηγορίες: 5. Πρόσεξε τις τιμές: αρχίζουν με -99, δεν είναι λογικό για ρυθμό γεννήσεων. Αυτή η τιμή (μερικές φορές μάλιστα μπορεί να είναι -9999) αντιπροσωπεύει το no data. Για να λύσετε αυτό το θέμα κάντε κλικ στο Classify. Το διάγραμμα δείχνει την κατανομή των διαφορετικών τιμών. Πρόσεξε το διάστημα μεταξύ των τιμών -99 and 7,8. Για να έχεις μια σωστή ταξινόμηση χρειάζεται να εξαιρέσεις αυτήν την τιμή no data. Κλικ στοexclusion. 8
Στην καρτέλα του Query πρέπει να προσθέσετε τη σωστή μαθηματική σύνταξη. Διπλό κλικ στο BRTHRATE έπειτα κλικ στο κουμπί = Έπειτα κλικ στο Get unique Values και διπλό κλικ στην τιμή -99. Εάν το κάνετε σωστά θα δείτε την νέα σύνταξη στο κάτω λευκό πλαίσιο. Εάν όχι κλικ στο κουμπί Clear- και αρχίστε πάλι από την αρχή. Τώρα κάντε κλικ στο κουμπί Υπόμνημα (Legend). Επιλέξτε το κουτί Show symbol for selected data. Εάν δεν το κάνετε αυτό, τα μέρη του κόσμου (ήπειροι, χώρες) χωρίς δεδομένα δεν θα χρωματιστούν. Σκέψου πως θα ήταν ο παγκόσμιος χάρτης αν δεν επέλεγες αυτό το κουτί. Κλικ στο χρώμα δίπλα στο Symbol αν θέλεις να χρησιμοποιήσεις ένα άλλο χρώμα. Κλικ στο OK. 9
Προσέξτε τη διαφορά στο διάγραμμα. Το κενό διάστημα εξαφανίστηκε. Οι μπλε γραμμές αντιπροσωπεύουν τις διαφορετικές τάξεις (ή ομάδες) των πληροφοριών όπως θα εμφανίζονται στην προβολή του χάρτη Κλικ στο OK. Κοιτάξτε την προβολή του χάρτη και την ταξινόμηση στο παράθυρο των δεδομένων του επιπέδου: είναι το ίδιο. 2.3 Τακτοποίηση διαφορετικών επιπέδων δεδομένων Ένας χάρτης είναι καλύτερος με φόντο (όπου παρουσιάζεται το πλέγμα συντεταγμένων, οι ωκεανοί ). Έτσι ας τα προσθέσετε. Προσθέστε άλλο ένα επίπεδο δεδομένων: World30.shp. Προσέξτε ότι το επίπεδο με τις γεννήσεις δεν είναι πια ορατό. Κοιτάξτε στο παράθυρο με τα επίπεδα δεδομένων: η απάντηση Όταν πολλαπλά επίπεδα προστίθενται στο ArcMap, τα επίπεδα «τοποθετούνται» το ένα πάνω στο άλλο στο πλαίσιο των δεδομένων. Αυτό σημαίνει ότι το κάτω επίπεδο, στην πραγματικότητα εμφανίζεται κάτω από όλα τα άλλα επίπεδα. Αυτό σημαίνει ότι το επίπεδο στο κάτω μέρος στην πραγματικότητα εμφανίζεται κάτω από όλα ατ άλλα επίπεδα. Ομοίως, το πρώτο επίπεδο εισάγεται πάνω από όλα τα άλλα επίπεδα. Για να αλλάξετε τη σειρά, απλά κάντε κλικ στο επίπεδο και σύρετε το στην επιθυμητή θέση. 10
Ας αλλάξουμε την έγχρωμη εικόνα του επιπέδου των δεδομένων World30 σε μπλε. Κάντε κλικ στο κουτί του χρώματος κάτω από το World30 και αλλάξτε το χρώμα σε ανοικτό μπλε. Κλικ στο OK. Τελικά αλλάξτε το όνομα του επιπέδου των δεδομένων: Για το Economics, ανοίξτε τις Properties στο επίπεδο δεδομένων και πηγαίνετε στην καρτέλα General. Εδώ θα μπορέσετε να αλλάξετε το όνομα του επιπέδου σε: Birth rate (%) Συγχαρητήρια έχετε δημιουργήσει έναν παγκόσμιο χάρτη που δείχνει τα ποσοστά των γεννήσεων σε διαφορετικές χώρες. 11
Τώρα κοιτάξτε προσεκτικά το χάρτη: - Ποιες χώρες, περιοχές έχουν τα υψηλότερα ποσοστά γεννήσεων; - Ποιες έχουν τα χαμηλότερα; Τελικά μην ξεχάσετε να σώσετε την εργασία σας. Σκεφτείτε προσεκτικά σε αυτό το βήμα: σε ποιο φάκελο θέλετε να αποθηκεύσετε τους χάρτες που έχετε κάνει; Μια απλή λύση θα ήταν να το αποθηκεύσετε σε ένα φάκελο που ονομάζεται χάρτες κοντά ή και στον ίδιο κατάλογο με τα αρχεία δεδομένων Κλικ στο File > Save as Δώστε στο αρχείο κατάλληλο όνομα και κλικ στο Save. 12
3 Δημιουργία Διάταξης Εκτύπωσης Ας υποθέσουμε ότι θέλετε να εκτυπώσετε το χάρτη γεννητικότητας, που σημαίνει ότι ο χάρτης θα πρέπει να έχει τυπωμένη την κλίμακα του, τον προσανατολισμό και το υπόμνημα (ή κλειδί του χάρτη). Αυτό μπορεί να γίνει πολύ εύκολα με το ArcMap. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε το Layout View View, αυτό είναι διαφορετικό από το Data που χρησιμοποιήσατε πριν: ο χάρτης θα εμφανιστεί στη διάταξη της σελίδας με τα ίδια δεδομένα όπως στο Data View. Κάνοντας κλικ στο τρίτο εικονίδιο μπορείτε να φρεσκάρετε την εικόνα. Μπορείτε να κάνετε αλλαγές στο χάρτη και να πάει μπροστά και πίσω μεταξύ αυτών των εικόνων, όπως εσείς θέλετε. Θυμηθείτε να χρησιμοποιήσετε στη γραμμή εργαλείων για την διάταξη μεγεθύνοντας την προβολή της διάταξης. Για να μεταβείτε από την προβολή δεδομένων (Data View) στην προβολή διάταξης (Layout View), χρησιμοποιήστε την εργαλειοθήκη: αριστερά). (κάτω Στο Layout View, ο χάρτης είναι στο κέντρο της διάταξης της σελίδας. Επίσης η εργαλειοθήκη Layout εμφανίζεται. Αλλά πριν εκτυπώσετε πρέπει να: - Ελέγξετε και να αλλάξετε τον προσανατολισμό της σελίδας. Ελέγξετε αν οι ρυθμίσεις του εκτυπωτή είναι σωστές. Πηγαίνετε στο File > Page and Print Setup και επιλέξτε είτε Portrait ή Landscape στην επιλογή Page Orientation. Επιλέξτε μέγεθος χαρτιού A4 (για standard χαρτί εκτυπωτή). 13
Στην εργαλειοθήκη Layout κλικ στο κουμπί για να αλλάξεις την διάταξη του χάρτη. Επιλέξτε ως πρότυπο World > WorldPlateCarree.mxt. Επιλέγοντας ένα πρότυπο μπορείς να πάρεις καλύτερη διάταξη (ακόμη και με διαφορετικές προβολές). Στα περισσότερα πρότυπα προστίθενται αμέσως βασικά στοιχεία του χάρτη: - υπόμνημα - τίτλος - προσανατολισμός - κλίμακα Στο επιλεγμένο πρότυπο η κλίμακα λείπει, οπότε θα πρέπει να την προσθέσετε. Αν είναι απαραίτητο τα στοιχεία τα σχετικά με την διάταξη του χάρτη μπορούν να μετακινηθούν κάνοντας κλικ και σέρνοντάς τα. Μπορείτε να αλλάξετε τον τίτλο με ένα πιο ταιριαστό τίτλο. Για αν γίνει αυτό κάντε διπλό κλικ πάνω στον τίτλο και αλλάξτε τον τίτλο στο παράθυρο Properties. Αλλάξτε το όνομα σε Παγκόσμιος χάρτης γεννήσεων. Κλικ στο OK. To υπόμνημα περιλαμβάνει όλα τα ορατά επίπεδα, ως εκ τούτου το world30 εμφανίζεται επίσης σε αυτό. Στην πραγματικότητα αυτό δεν είναι απαραίτητο, γι αυτό μπορείτε να το αφαιρέσετε. Διπλό κλικ στο υπόμνημα και το παράθυρο Legend Properties θα ανοίξει. Στην σελίδα της καρτέλας General με κλικ στο Legend Items world30 και έπειτα στο. Κλικ στο OK: το υπόμνημα δεν δείχνει πια το world30. 14
Από το menu χρησιμοποιήστε το Insert μπορείτε να προσθέσετε και άλλα αντικείμενα στο χάρτη, όπως την κλίμακα Πριν να το κάνετε αυτό this, ελέγξετε αν η απόσταση είναι σε χιλιόμετρα. Κλικ στο View > Data Frame Properties και πηγαίνετε στην καρτέλα General. Οι μονάδες θα πρέπει να είναι χιλιόμετρα (kilometres). σε Κλικ στο OK. Ένα έχετε εισάγει κάτι εκ του περισσού (π.χ. 2 σύμβολα προσανατολισμού) είναι εύκολο να το διαγράψετε. Δεξί κλικ στο αντικείμενο και επιλέξτε Delete. Μπορείτε να εξάγετε τον χάρτη μέσα από το File > Export Map. Αυτό μπορεί να είναι χρήσιμο εάν θέλετε να χρησιμοποιήσετε τον χάρτη για δημοσίευση. Φυσικά μπορείτε επίσης να τυπώσετε τον χάρτη. Και αν ο υπολογιστής σας έχει έναν pdf-εκτυπωτή εγκατεστημένο μπορείτε να τυπώσετε τον χάρτη αμέσως σε μορφή pdf. 15
4 Δεδομένα σε (πίτα) διαγράμματα Με τα ArcGIS είναι επίσης δυνατό να παρουσιάσετε πληροφορίες με τη μορφή (πίτας) διαγραμμάτων. Αυτό δίνει τη δυνατότητα να προσθέσετε περισσότερα δεδομένα στον ίδιο χάρτη, προσφέροντας πολλές πληροφορίες για ανάλυση. Ας ξεκινήσουμε ένα νέο χάρτη. Κλικ στο File > New Επιλέξτε Blank Document και κλικ στο OK. Προσθέστε τα αρχεία δεδομένων economics.shp και world30.shp. Σιγουρευτείτε ότι τα έχετε τοποθετήσει σωστά. Η οθόνη σας μοιάζει διαφορετική; Είσαστε ακόμη στην διάταξη θέασης; Αλλάξτε την εμφάνιση του world30 με ένα πιο κατάλληλο χρώμα. Αλλάξτε το επίπεδο economics. Κλικ στην ετικέτα Symbology - Επιλέξτε Graduated Colors με πεδίο τιμών TOT_POP - Επιλέξτε κατάλληλη παλέτα χρωμάτων. Σκεφθείτε γιατί ναι χρωματική παλέτα από κίτρινο προς το κόκκινο είναι η καλύτερη επιλογή από το ανοικτό πράσινο προς το σκούρο πράσινο ; - Αριθμός τάξεων 5 (μη ξεχάσετε να κοιτάξετε για μη δεδομένα (99) και να τα αλλάξετε από πριν). Κλικ στην ετικέτα General και δώστε το όνομα Συνολικός πληθυσμός. Κλικ στο OK. Και μην ξεχνάτε οι υπολογιστές καμιά φορά έχουν τεχνικά προβλήματα. Έτσι μην ξεχνάτε να 16
σώζετε την εργασίας σας. Κλικ στο File > Save as. Επιλέξτε κατάλληλο όνομα για το αρχείο Τώρα πάλι προσθέστε το επίπεδο economics.shp. Θα δημιουργήσετε μια αναπαράσταση με πίτες σε ποσοστά (%) των διαφορετικών τομέων παραγωγής (Πρωτογενής, Δευτερογενής (βιομηχανία) και τριτογενής τομέας παραγωγής) Κλικ στην ετικέτα Symbology. Επιλέξτε από την λίστα Show Charts > Pie. Στην επιλογή του πεδίου (Field Selection) κλικ στο %AG_EMP και έπειτα στο κουμπί >. Θα εμφανιστεί στο δεξί κουτί με μια γραμμή χρωμάτων. Τώρα κάνετε το ίδιο και για τα %IND_EMP και %SVS_EMP. Διπλό κλικ στο χρώμα δίπλα σε κάθε ένα από τα τρία επιλεγμένα επίπεδα για να τα αλλάξετε. Επιλέξτε τα χρώματα: - AG: πράσινο - IND: κόκκινο - SVS: μπλε. Έπειτα διπλό κλικ στο κουμπί με τα χρώματα του υποβάθρου. Επιλέξτε Διάφανο και κλικ στο OK. Εάν δεν κάνετε το υπόβαθρο διάφανο δεν θα δείτε τα χρώματα για τον πληθυσμό. Στην ετικέτα General αλλάξτε το όνομα σε Απασχόληση ανά τομέα παραγωγής. Κλικ στο OK. 17
Κανονικά το διάγραμμα πίτας εμφανίζεται σε 2Δ. Εάν θέλετε να το έχετε σε 3Δ, κλικ στο Properties και τσεκάρετε το κουτί Display in 3D. Όλος ο χάρτης φαίνεται μάλλον δύσκολα να διαβαστεί καθώς οι πίτες έχουν ένα συγκεκριμένο μέγεθος. Κάντε μεγέθυνση για να δείτε τις περιοχές γύρω από την Ελλάδα. Εξετάστε τα αποτελέσματα για αυτή την περιοχή. Τώρα επίσης προσθέστε τα ονόματα των χωρών μέσα από το επίπεδο ιδιότητες και την καρτέλα Labels. Διαλέξτε την επιλογή Label features in this layer. Διαλέξτε την επιλογή κείμενο > Label Field Όνομα_Χώρας. Αφήστε τη γραμματοσειρά του κειμένου ως Arial 8, και κάντε τα έντονα (bold). Κλικ στο OK; 18
Τα έχετε κάνει σωστά αν το αποτέλεσμα είναι όπως αυτό που φαίνεται στο παράδειγμα δεξιά. Εάν δεν είναι το ίδιο κάντε πάλι την άσκηση. Χρησιμοποιήστε File > Save As για να σώσετε την εικόνα ως Economy_Greece_region. 19
5 Πληροφορίες και Ερωτήσεις Η πραγματική δύναμη των GIS σε σύγκριση με τους εκτυπωμένους χάρτες και τις βάσεις δεδομένων δεν είναι μόνο ότι συνδυάζει χάρτες και δεδομένα, αλλά πιο σημαντικό είναι ότι οι πληροφορίες μπορούν εύκολα να ανακτηθούν και (πολύπλοκες) ερωτήσεις να απαντηθούν μέσα από την μελέτη και εμφάνιση διαφορετικών δεδομένων. Γιαυτό θα χρησιμοποιήσετε το αρχείο συσχετισμού για κάθε επίπεδο δεδομένων: το αρχείο των χαρακτηριστικών. Αλλά εδώ θα πρέπει πρώτα να εξηγήσουμε τις διαφορές μεταξύ ενός αρχείου raster και ενός αρχείου vector. Για αυτήν την άσκηση θα ανοίξετε μια νέα εργασία, στην οποία θα ανοίξετε 2 αρχεία: - (Δημογραφία) Demography.shp - Wsiearth.tiff (δορυφορική εικόνα του κόσμου) Σιγουρευτείτε ότι η Wsiearth βρίσκεται κάτω από το demography.shp. Τι θα συμβεί στην περίπτωση που η σειρά είναι διαφορετική; Κάντε κλικ στο κουμπί Zoom In στα Εργαλεία στην εργαλειοθήκη. Τι συμβαίνει με την δορυφορική εικόνα όταν κάνετε μεγέθυνση; Αυτή η εικόνα είμαι μια raster εικόνα, αποτελούμενη από διαφορετικές ψηφίδες (pixels) (όπως μια φωτογραφία από μια ψηφιακή κάμερα). Το αρχείο Demography.shp είναι ένα vector αρχείο, όταν κάνετε μεγέθυνση παραμένει το ίδιο πολύ ευκρινές. Για να μπορείτε να χρησιμοποιήσετε raster εικόνες πρέπει να τις γεωαναφέρετε, δηλαδή θα πρέπει να την τοποθετήσετε στη σωστή θέση του χάρτη. 20
Ανοίξτε τον πίνακα χαρακτηριστικών για κάθε επίπεδο. Αναλύστε και τους δυο πίνακες. Ο πίνακας της εικόνας ράστερ περιέχει μόνο 256 γραμμές (= αριθμός των χρωμάτων) και ένα περιορισμένο αριθμό στηλών (πεδίων): για κάθε χρώμα η τιμή είναι από 3 βασικά χρώματα και τον αριθμό των ψηφίδων των συγκεκριμένων χρωμάτων. Στην πραγματικότητα είναι ακριβώς οι ίδιες πληροφορίες όπως σε μια ψηφιακή φωτογραφία. Τώρα κοιτάξτε τον πίνακα των χαρακτηριστικών της εικόνας vector: κάθε σειρά αντιστοιχεί με μια χώρα, τα πρώτα πεδία περιγράφουν το σχήμα (ως σημείο, γραμμή ή πολύγωνο), όλα τα άλλα πεδία είναι στατιστικές πληροφορίες για αυτές τις χώρες. Και αυτές τις πληροφορίες μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για να κτίσετε τις ερωτήσεις σας. 5.1 Πληροφορίες μέσω του πίνακα χαρακτηριστικών Για να δείτε τον πίνακα χαρακτηριστικών που συνδέεται με το Cities shapefile, δεξί-κλικ στο επίπεδο των Cities στην αριστερή γωνία της οθόνη σας. Επιλέξτε Open Attribute Table από το menu. Θα δείτε το περιεχόμενο του πίνακα που άνοιξε σε ένα νέο παράθυρο, όπως αυτό. Μελετήστε προσεκτικά και τα περιεχόμενα αυτού του πίνακα επίσης. Προσέξτε ότι περιέχει πολλές πληροφορίες (για περισσότερες πληροφορίες στο περιεχόμενο αναφέρονται στις τελευταίες σελίδες αυτής της σειράς μαθημάτων). 21
5.2 Πληροφορίες μέσω του εργαλείου εντοπισμού. Το κουμπί για το εργαλείο εντοπισμού (Identify) μπορείτε να το βρείτε στα εργαλεία της εργαλειοθήκης. Σημείωση: Εάν δεν βλέπετε την εργαλειοθήκη καθόλου, κάντε κλικ στο View > Toolbars > Tools για να εμφανιστεί. Κλικ στο κουμπί Identify Το παράθυρο διαλόγου του Identify ανοίγει. Εάν έχετε πάνω από ένα επίπεδα δεδομένων μπορεί να είναι χρήσιμο να κάνετε επιλογή μέσα από τον κατάλογο: Identify from You can choose: - <All layers> - <Top-most layer>: μόνο από τα επίπεδα δεδομένων που βρίσκονται στην κορυφή του πίνακα των περιεχομένων - <Visible layers>: μόνο τα επίπεδα που έχουν επιλεγεί στο πίνακα περιεχομένων - <Selectable layers>: μόνο τα επίπεδα που έχουν επιλεγεί στην καρτέλα Επιλογής του πίνακα περιεχομένων. 5.3 Μέθοδοι Επιλογής Τα εργαλεία Επιλογής σας επιτρέπουν να απομονώσετε τα χαρακτηριστικά που σας ενδιαφέρουν από ένα σύνολο δεδομένων. Μπορείτε να επιλέξετε να διερευνήσετε διαφορετικές χωρικές ή στατιστικές σχέσεις μέσα σε μια επιλογή ή απλά να επιλέξετε να παρουσιάσετε την επιλογή σας χρησιμοποιώντας διαφορετικά σύμβολα. Τα χαρακτηριστικά μπορούν να επιλεγούν με ένα από τους τρεις τρόπους στο ArcMap: 1) Διαδραστική επιλογή (χρησιμοποιώντας το ποντίκι ως δείκτη), 2) Επιλογή με βάση κάποια ιδιότητα (ή τα χαρακτηριστικά των ερωτήσεων), και 3) Επιλογή με βάση τη θέση. Στην κορυφή της οθόνης θα δείτε το Selection menu. 5.3.1 Διαδραστική επιλογή Όταν χρησιμοποιείται τη Μέθοδο Διαδραστικής επιλογής, το πρώτο βήμα είναι να θέσετε την μέθοδο επιλογής. Ανάλογα με την μέθοδο που επιλέξατε, σε κάθε κλικ του ποντικιού: είτε θα δημιουργείτε μια νέα επιλογή, ή θα προσθέτετε στην τρέχουσα επιλογή ή θα μετακινείτε από την τρέχουσα επιλογή, ή θα επιλέγετε μέσα στην τρέχουσα επιλογή. Μετά την επιλογή μεθόδου, χρησιμοποιήστε το εργαλείο Select Features που βρίσκεται στην εργαλειοθήκη και κάντε αριστερό κλικ στο χαρακτηριστικό που σας ενδιαφέρει. Σε αυτό το παράδειγμα, θα δείτε ότι ένα κράτος φωτίζεται έντονα, ή περιγράφεται με μια γαλάζια γραμμή. Σημείωση: Το εργαλείο Επιλογής στο ArcMap βρίσκεται στο "Create New Selection" από προεπιλογή. Εάν θέλετε να προσθέσετε γρήγορα μια επιλογή, ή να επιλέξετε περισσότερα από ένα χαρακτηριστικά ταυτόχρονα, κρατήστε το πλήκτρο Shift ενώ πατάτε και το κουμπί στο ποντίκι. Μπορείτε να επιλέξετε όσα 22
χαρακτηριστικά θέλετε χρησιμοποιώντας αυτήν την μέθοδο. Αν αφήσετε το πλήκτρο Shift και κάνετε κλικ πάλι, τότε θα χάσετε τις επιλογές σας, ή να κάνετε κλικ στο κουμπί Clear Selected features στα εργαλεία της εργαλειοθήκης. 5.3.2 Επιλογή με ιδιότητες χαρακτηριστικών Αυτή η μέθοδος επιτρέπει να επιλέξετε χαρακτηριστικά με βάση επιθυμητά χαρακτηριστικά ή σειρά από αξίες χαρακτηριστικών. Το menu Select by Attributes σας επιτρέπει να εκτελέσετε το ερώτημα με δύο τρόπους. Ο πρώτος χρησιμοποιεί τον υπολογιστή SQL. Κάντε κλικ στο menu στο Selection > Select By Attributes. Ο υπολογιστής SQL ανοίγει. Υποθέστε ότι θέλετε να γνωρίσετε τις χώρες που η θνησιμότητα το 1970 ήταν μικρότερη από αυτήν του 1999. Διπλό κλικ στο DEATH_70 : Αυτό θα εμφανιστεί παράθυρο του υπολογιστή. Έπειτα κλικ στο κουμπί >. Τελικά διπλό κλικ στο DEATH_99. Κλικ στο OK και εκείνες οι χώρες θα φωτιστούν στον χάρτη. Εάν θέλετε να προσθέσετε άλλη μια αιτιολογία στην επιλογή σας κάντε κλικ στο AND, OR, NOT, για να συνεχίσετε. Κάντε κλικ στο OΚ και πάνω στο χάρτη οι χώρες που πληρούν την επιλογή θα φωτιστούν. 23
Ανοίξτε τον πίνακα χαρακτηριστικών και θα προσέξετε ότι οι γραμμές που συνδέονται με τις επιλεγμένες χώρες είναι επίσης έντονα χρωματισμένες επίσης. Για να καταργήσετε την επιλογή κάντε κλικ στο κουμπί Clear Selected features στην εργαλειοθήκη. 5.3.3 Επιλογή με τη θέση Αυτή η μέθοδος επιλογής είναι χρήσιμη εάν θέλετε να προσδιορίσετε χαρακτηριστικά μέσα σε μια συγκεκριμένη χωρική περιοχή (θέση) σε σχέση με άλλες θέσεις του επιπέδου. Υποθέστε ότι θέλετε να μάθετε πόσες πόλεις στον κόσμο βρίσκονται σε απόσταση 10 km από ένα ενεργό ηφαίστειο. Ανοίξτε μια νέα οθόνη. Προσθέστε τα δεδομένα: - Wsiearth.tif - Cities.shp - volcanoes.shp Αλλάξτε την εμφάνιση των επιπέδων των πόλεων σε μια περισσότερο εφαρμόσιμη. Κάντε κλικ στο menu του Selection > Select by Location 24
Η διερεύνηση είναι: Πόσες πόλεις του κόσμου βρίσκονται σε μια απόσταση 20 km από ένα ενεργό ηφαίστειο. Μεταφράζοντας το ερώτημα μοιάζει όπως φαίνεται στην εκτύπωση της οθόνης: - Κλικ στο cities - source layer είναι τα Volcanoes - η μέθοδος χωρικής επιλογής είναι: θέλουμε να γνωρίζουμε πόσο μακριά οι πόλεις είναι από τα ηφαίστεια, έτσι επιλέγουμε are within a distance of the source layer feature - Κάντε κλικ στο Apply a search distance και κάντε την απόσταση 20 km. Κάντε κλικ στο ΟΚ (και έπειτα στο Close εαν θέλετε να δείτε όλο τον χάρτη). Τώρα στο χάρτη φωτίζονται αυτές οι πόλεις που συνδέονται με το ερώτημα. Πάρτε χρόνο σας για να αναλύσετε τα αποτελέσματα. Γνωρίζετε τα ονόματα αυτών των πόλεων, και τον πληθυσμό τους; Εάν όχι κάντε κλικ πάνω στο. Μη ξεχάσετε να απενεργοποιήσετε την επιλογή σας αν δεν την χρειαζόσαστε πια. 5.3.4 Σώστε την επιλογή σας ως ένα αρχείο επιπέδου Αφού έχετε δημιουργήσει μια επιλογή που θέλετε να κρατήσετε τα επόμενο βήμα είναι να δημιουργηθεί ένα επίπεδο ή ένα σχηματικό αρχείο από τα επιλεγμένα χαρακτηριστικά. Αυτό κάνει την επιλογή πιο μόνιμη. Μπορείτε να τροποποιήσετε το συμβολισμό, να ενεργοποιήσετε τα δεδομένα και να τα; Απενεργοποιήσετε ανάλογα με τις ανάγκες, ή να την προσθέσετε σε διαφορετικό αρχείο ArcMap (.mxd) file. Για να δημιουργήσετε ένα αρχείο με επίπεδα, δεξί-κλικ στο επίπεδο δεδομένων των πόλεων ( cities ) αφού έχετε τελειώσει την επιλογή σας. Επιλέξτε Selection > Create Layer from Selected Features. 25
Ένα νέο αρχείο θα προστεθεί στο επίπεδο δεδομένων στο παράθυρο του πίνακα των περιεχομένων. Μπορείτε να αλλάξετε τα σύμβολα και την θέση του επιπέδου όπως εσείς επιθυμείτε. Αυτή είναι όμως μόνο μια προσωρινή τοποθέτηση. Εάν θέλετε να κάνετε αυτήν την επιλογή πιο μόνιμη, δεξί-κλικ στο νέο επίπεδο και επιλέξτε Save As Layer File. Επιλέξτε μια κατάλληλη θέση που θα αποθηκεύσετε το φάκελο και κάντε κλικ στο OK. 5.3.5 Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ενός shapefile (.shp) και ενός layer file (.lyr); Ένα shapefile είναι ένας γεωγραφικός χάρτης, που περιέχει όλη τις χωρικές πληροφορίες που απαιτούνται για να εμφανιστούν αυτά τα δεδομένα. Ένα.lyr file είναι άμεσα αναγνώσιμο μόνο από το λογισμικό ArcGIS και άλλες νεότερες εφαρμογές λογισμικού. Αυτό το αρχείο δεν περιέχει πραγματικά γεωγραφικά δεδομένα, αλλά μάλλον περιέχει προδιαγραφές για την παρουσίαση άλλων ομάδων δεδομένων. Οι εν λόγω προδιαγραφές περιλαμβάνουν την σκίαση, το χρώμα, την ονοματοδοσία, ιδιότητες για τις ετικέτες (γραμματοσειρά, χρώμα, τοποθετήσεις, κλπ.). Οι ιδιότητες αυτές παρουσίασης είναι συνήθως χρονοβόρες για να δημιουργηθούν, έτσι ένα αρχείο.lyr επιτρέπει σε αυτές τις ρυθμίσεις να μπορούν να αποθηκευτούν και να μοιραστούν. Ανοίξτε μια νέα παρουσίαση και προσθέστε 4 αρχεία δεδομένων: - world30.shp - demography.shp - cities.shp - cities.lyr. Το τελευταίο είναι ένα αρχείο layer. Παρατηρήστε πως οι πόλεις cities παρουσιάζονται στα δύο αρχεία. 26
This project has been funded with support from the European Commission. This report reflects the views only of the project members, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein. 27