ΣΜΖΜΑ ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΖ Π.Μ.. ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΟ MARKETING ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Ζ ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΖ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΑ ΣΟ ΝΔΟ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ ΣΖ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ

ΣΜΖΜΑ ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΖ Π.Μ.. ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΟ MARKETING ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Ζ ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΖ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΑ ΣΟ ΝΔΟ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ ΣΖ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ ΠΑΝΑΓΗΩΣΑ ΠΑΠΑΚΩΝΣΑΝΣΗΝΟΤ ΠΑΣΡΑ, ΟΚΣΧΒΡΗΟ 2009

ΖΜΔΗΧΖ Ζ παξνχζα εξγαζία κε ηίηιν H Φαρμακεσηική Βιομητανία ζηο νέο περιβάλλον ηης παγκοζμιοποίηζης, εθπνλήζεθε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο θνίηεζήο κνπ (2007-2009) ζην Μ.Π.. Φαρμακεσηικό Marketing ηνπ Σκήκαηνο Φαξκαθεπηηθήο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ. Ζ Σξηκειήο Δπηηξνπή πνπ παξαθνινχζεζε ηα ζηάδηα ζπγγξαθήο κέρξη ηελ επηηπρή νινθιήξσζε ηεο ελ ιφγσ εξγαζίαο είλαη: Γξεγφξηνο ηβνιαπέλθν, Αλαπιεξσηήο Καζεγεηήο (Δπηβιέπσλ) Γεψξγηνο Πάτξαο, Δπίθνπξνο Καζεγεηήο σηήξηνο Νηθνιαξφπνπινο, Δπίθνπξνο Καζεγεηήο Πάηξα, Οθηψβξηνο 2009 2

ΠΔΡΗΛΖΦΖ Γηάρπηε είλαη ε γλψκε φηη έρνπκε εηζέιζεη ζε κηα λέα επνρή, ε νπνία πξνζδηνξίδεηαη σο επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο. Όπσο δείρλνπλ νη δηάθνξεο κειέηεο θαη αλαιχζεηο, ηελ παγθνζκηνπνίεζε ηελ σζνχλ θαη πξνζπαζνχλ λα ηελ επηβάιινπλ νη πνιπεζληθέο θαη νη ππεξεζληθέο εηαηξίεο θαη νη ζπγαηξηθέο ηνπο ζε δηάθνξεο ρψξεο, πνπ ζηνρεχνπλ ζηε δηάζεζε ησλ πξντφλησλ ηνπο, ζηελ δηαηήξεζε ηνπ αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηφο ηνπο αιιά θαη ζηε κεγηζηνπνίεζε ησλ θεξδψλ ηνπο. Σηα πλαίζια ηηρ δηµιοςπγίαρ ηηρ Εςπωπαϊκήρ Κοινόηηηαρ, (ΕΚ) δηµιοςπγήθηκε και η ανάγκη ύπαπξηρ µιαρ κοινήρ εζωηεπικήρ αγοπάρ, πος θα είσε ελεςθεπία κινήζεων, δηλαδή ελεςθεπία ζηην κςκλοθοπία ηων επγαζομένων, ηων αγαθών, ηων ςπηπεζιών και ηων κεθαλαίων. Οη ζπλζήθεο πνπ έρνπλ δηακνξθσζεί δηεζλψο θαη δεδνκέλνπ ηεο παγθφζκηαο πιένλ λέαο νηθνλνκίαο ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, είραλ ζαλ απνηέιεζκα ηελ έληνλε επηζπκία ησλ επηρεηξήζεσλ λα επεθηαζνχλ θαη λα θαηαθηήζνπλ κηα απφ ηηο θνξπθαίεο ζέζεηο ζε παγθφζκην επίπεδν κε ηε βνήζεηα ζηξαηεγηθψλ αλάπηπμεο. Μέζα ζ απηφ ην πεξηβάιινλ ηεο παγθνζκηνπνίεζεο ιεηηνπξγεί θαη ε θαξκαθεπηηθή βηνκεραλία, πνπ απνηειεί ην αληηθείκελν ηεο εξγαζίαο καο. θνπφο καο είλαη ε απνηχπσζε ησλ πιενλεθηεκάησλ θαη κεηνλεθηεκάησλ ηνπ ηξφπνπ ιεηηνπξγίαο ηεο γηα ηελ αζθάιεηα ησλ πνιηηψλ, θαζψο ν ηνκέαο ηεο πγείαο είλαη πνιχ ζνβαξφο. Θα αλαθεξζνχκε ζηηο πξνθιήζεηο απφ ηηο παγθφζκηεο εμειίμεηο ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο, πνπ είλαη νη θάησζη: - Ζ νξζνινγηθή ρξήζε θαη ε αζθάιεηα ηεο πγείαο ησλ αζζελψλ - Ζ πξνζπειαζηκφηεηα, ε δηαζεζηκφηεηα θαη ε πνηφηεηα ησλ θαξκάθσλ - Ζ θαηλνηνκία, ε πιεξνθφξεζε θαη ε δηαθάλεηα θαη πσο απηέο πηνζεηνχληαη απφ ηηο θαξκαθεπηηθέο εηαηξείεο θαηά ηηο δηεζλείο ζπλεξγαζίεο πνπ ζπλάπηνληαη, αιιά θαη ζην παγθφζκην εκπφξην θαξκάθσλ. Οη παξάγνληεο θαζνξηζκνχ ζηξαηεγηθψλ αλάπηπμεο, ν θψδηθαο δενληνινγίαο, ε θαηνρχξσζε πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ (παηέληα), νη επελδχζεηο ζηελ έξεπλα θαη αλάπηπμε θαξκάθσλ, απνηεινχλ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο παξάγνληεο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο θαξκαθνβηνκεραλίαο. Μέζσ απηψλ ε θαξκαθεπηηθή βηνκεραλία ζα δηαδξακαηίζεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηνλ παγθφζκην ράξηε πγείαο ησλ ιαψλ θαη ζηηο κειινληηθέο νηθνλνκηθέο εμειίμεηο γηα ηελ αλάπηπμε ηφζν ηεο ίδηαο φζν θαη ησλ θξαηψλ πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη. 3

ABSTRACT Diffuse is the opinion that we have entered in a new season, which is defined as the season of globalization. As shown by various studies and analysis, push globalization and try to impose her the multinational and transnational companies and their subsidiaries in different countries that aim exclusively in the maximization of their profits. As part of creating the European Community (EC, created the need for a common internal market, which would have freedom of movement, namely freedom of movement for workers, goods, services and capital. The conditions that have emerged internationally and in most of the new global economy in recent decades, resulted in the strong desire of the enterprises to expand and conquer one of the top positions at global level through development strategies. In this environment of globalization is functioning also the pharmaceutical industry, that is the subject of our work. Our aim is to reflect the advantages and disadvantages of her operation for the citizens safety, as the sector of health is serious. We will refer the challenges of global developments in health, which are the following: - The rational use and security of patient health - The accessibility, availability and quality of medicines - Innovation, information and transparency and how they are adopted by pharmaceutical companies, not only in international cooperation agreements, but also to the global medicines trade. The determining factors of development strategies, the code of ethics, the ensure of intellectual property (patent), the investments in the research and drugs development, are the major factors for the development of pharmaceutical industry. Through them, the pharmaceutical industry will play an important role on the world map in the future economic trends, not only for her own development but also the development of the states that is been activated. 4

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΔΛΗΓΑ - ΔΗΑΓΩΓΖ 7 - ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΣΖ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ ΣΟ ΥΩΡΟ ΣΖ 9 ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ - ΟΗ ΔΠΗΓΡΑΔΗ ΣΖ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ ΣΖ ΓΗΔΘΝΖ 11 ΚΟΗΝΟΣΖΣΑ - Ζ ΤΓΔΗΑ ΣΟ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ ΣΖ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ 14 - ΦΑΡΜΑΚΟ ΚΑΗ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ 16 - ΦΑΡΜΑΚΟΔΠΑΓΡΤΠΝΖΖ ΚΑΗ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ 18 - ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΖ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΑ ΚΑΗ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ 19 - ΠΩΛΖΔΗ ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΣΩΝ ΠΑΓΚΟΜΗΩ 22 - ΠΩΛΖΔΗ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ 24 - ΣΡΑΣΖΓΗΚΔ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΖ ΦΑΡΜΑΚΟΒΗΟΜΖΥΑΝΗΑ Δ ΠΑΓΚΟΜΗΟ ΔΠΗΠΔΓΟ 26 - ΔΠΗΛΟΓΖ ΣΖ ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ 27 - ΔΡΔΤΝΑ ΚΑΗ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΝΔΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ - ΔΠΔΝΓΤΖ ΣΖΝ ΔΡΔΤΝΑ ΚΑΗ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΑΠΟ ΣΖ ΦΑΡΜΑΚΟΒΗΟΜΖΥΑΝΗΑ - ΣΟ ΚΟΣΟ ΚΑΗ ΟΗ ΔΠΔΝΓΤΔΗ ΣΖ ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΖ 28 28 31 ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΑ ΣΖΝ ΔΡΔΤΝΑ ΚΑΗ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΝΔΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ - ΓΔΩΓΡΑΦΗΚΖ ΔΠΔΚΣΑΖ 33 - ΔΞΑΓΟΡΔ - ΤΓΥΩΝΔΤΔΗ ΚΑΗ ΣΡΑΣΖΓΗΚΔ ΤΜΜΑΥΗΔ ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΩΝ ΔΣΑΗΡΔΗΩΝ - ΛΟΓΟΗ ΠΟΤ ΩΘΟΤΝ Δ ΔΞΑΓΟΡΔ ΚΑΗ ΤΓΥΩΝΔΤΔΗ - ΠΛΔΟΝΔΚΣΖΜΑΣΑ ΚΑΗ ΜΔΗΟΝΔΚΣΖΜΑΣΑ ΣΩΝ ΔΞΑΓΟΡΩΝ ΚΑΗ ΤΓΥΩΝΔΤΔΩΝ 33 35 40 - ΣΟ ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΟ MARKETING ΚΑΗ Ο ΡΟΛΟ ΣΟΤ ΣΗ ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΔ ΔΣΑΗΡΔΗΔ 41 - MARKETING ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΣΑ ΠΛΑΗΗΑ ΣΖ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ 42 - ΗΓΗΟΜΟΡΦΗΔ ΚΑΗ ΚΤΚΛΟ ΕΩΖ ΣΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΣΑ ΠΛΑΗΗΑ ΣΖ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ 44 - ΚΤΚΛΟ ΕΩΖ ΦΑΡΜΑΚΟΤ ΚΑΗ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ - ΦΑΖ ΔΗΑΓΩΓΖ - ΦΑΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ - ΦΑΖ ΩΡΗΜΟΣΖΣΑ - ΦΑΖ ΠΑΡΑΚΜΖ 45 47 47 48 49 - Ζ ΔΣΑΗΡΗΚΖ ΔΗΚΟΝΑ ΣΩΝ ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΩΝ ΔΣΑΗΡΔΗΩΝ ΣΟ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ ΣΖ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ - ΔΣΑΗΡΗΚΖ ΠΡΟΩΠΗΚΟΣΖΣΑ - ΔΣΑΗΡΗΚΖ ΣΑΤΣΟΣΖΣΑ 49 50 51 5

- ΔΣΑΗΡΗΚΖ ΔΗΚΟΝΑ - ΟΦΔΛΖ ΑΠΟ ΜΗΑ ΔΤΝΟΪΚΖ ΔΣΑΗΡΗΚΖ ΔΗΚΟΝΑ - ΓΗΑΣΑΔΗ ΣΖ ΔΣΑΗΡΗΚΖ ΔΗΚΟΝΑ - Ζ ΖΜΑΗΑ ΓΗΑΜΟΡΦΩΖ ΔΣΑΗΡΗΚΖ ΔΗΚΟΝΑ ΓΗΑ ΣΗ 51 52 53 53 ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΔ ΔΣΑΗΡΔΗΔ ΣΟ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ ΣΖ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ - ΓΗΑΜΟΡΦΩΖ ΔΣΑΗΡΗΚΖ ΔΗΚΟΝΑ ΑΠΟ ΗΑΣΡΗΚΟΤ 55 ΔΠΗΚΔΠΣΔ ΠΟΤ ΑΠΟΣΔΛΟΤΝ ΣΟΝ ΤΝΓΔΣΗΚΟ ΚΡΗΚΟ ΜΔ ΣΖΝ ΑΓΟΡΑ - ΔΠΗΚΟΗΝΩΝΗΑΚΟ MARKETING ΣΖΝ ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΖ ΑΓΟΡΑ 56 - BRANDING ΣΩΝ ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΣΩΝ 59 - ΠΑΣΔΝΣΑ: ΚΑΣΟΥΤΡΩΖ ΠΝΔΤΜΑΣΗΚΩΝ ΓΗΚΑΗΩΜΑΣΩΝ 60 - ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΖ ΦΑΡΜΑΚΟΒΗΟΜΖΥΑΝΗΑ - ΠΟΛΗΣΗΚΔ ΣΟΝ ΣΟΜΔΑ ΣΩΝ ΠΑΣΔΝΣΩΝ - ΚΗΝΖΣΡΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΠΡΟΩΘΖΖ ΣΩΝ ΔΠΔΝΓΤΔΩΝ - ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΑΗ ΚΤΚΛΟΦΟΡΗΑ ΣΟΤ - ΣΗΜΟΛΟΓΖΖ ΚΑΗ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ - Ζ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΣΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΦΑΡΜΑΚΟΒΗΟΜΖΥΑΝΗΑ ΣΑ 62 63 64 65 66 67 ΠΛΑΗΗΑ ΣΖ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ - ΣΑ ΥΡΔΖ ΣΩΝ ΝΟΟΚΟΜΔΗΩΝ - ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΖ ΓΑΠΑΝΖ - ΓΟΜΖ ΣΗΜΖ ΦΑΡΜΑΚΟΤ - ΓΗΑΣΗ ΘΑ ΑΤΞΑΝΔΣΑΗ Ζ ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΖ ΓΑΠΑΝΖ - ΑΝΑΛΤΖ ΣΟΗΥΔΗΩΝ ΓΑΠΑΝΖ ΤΓΔΗΑ ΚΑΗ ΦΑΡΜΑΚΟΤ 72 74 75 76 78 - ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ - ΚΩΓΗΚΑ ΓΔΟΝΣΟΛΟΓΗΑ 82 84 - ΣΟ ΘΔΜΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΟΤ ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΟΤ ΚΛΑΓΟΤ 85 ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ - ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΖ ΝΟΜΟΘΔΗΑ ΚΑΗ ΑΣΗΚΖ ΔΤΘΤΝΖ 86 - ΔΓΚΡΗΖ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ 88 - ΚΟΣΟΛΟΓΖΖ - ΤΝΣΑΓΟΓΡΑΦΖΖ 89 92 - ΠΡΟΒΛΖΜΑΣΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΦΑΡΜΑΚΟΒΗΟΜΖΥΑΝΗΑ - ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΖ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΑ ΚΑΗ ΚΟΗΝΩΝΗΑ 93 95 - ΤΜΠΔΡΑΜΑ 96 - ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 99 6

ΔΗΑΓΧΓΖ Γηαλχνληαο έλα κεηαβαηηθφ ζηάδην θαη κεηά ηελ είζνδν ζηε λέα ρηιηεηία, βξηζθφκαζηε ζηελ επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο ηεο νηθνλνκίαο, δειαδή ελφο θαηλνχξγηνπ δηεζλνχο πεξηβάιινληνο ρσξίο ζχλνξα, κηαο θνηλσλίαο ηεο πιεξνθφξεζεο, ηεο ηερλνινγηθήο αλάπηπμεο, θαζψο θαη ηεο ειεχζεξεο θίλεζεο θεθαιαίσλ θαη εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, παξάγνληεο πνπ ζπληεινχλ ψζηε λα κε κείλεη αλεπεξέαζηε ε δηεζλήο βηνκεραλία. Γεκηνπξγείηαη έηζη κηα ζρεηηθά νκνηνγελήο παγθφζκηα αγνξά πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ, κε ηηο επηρεηξήζεηο λα κεγαιψλνπλ γηα λα αληαπνθξηζνχλ ζην κέγεζνο ηεο αγνξάο θαη λα πεξηνξίζνπλ ην θφζηνο ηνπο. Παγθνζκηνπνίεζε είλαη ε απμαλφκελε αιιειεμάξηεζε, ελζσκάησζε θαη ηξηβή κεηαμχ αλζξψπσλ θαη εηαηξεηψλ ζε δηάθνξα κέξε ηνπ θφζκνπ. Δίλαη έλαο γεληθφο φξνο πνπ αλαθέξεηαη ζε έλα ζχκπιεγκα ζρέζεσλ ζηα πεδία ηεο νηθνλνκίαο, ηνπ εκπνξίνπ, ηεο θνηλσλίαο, ηεο ηερλνινγίαο, ηεο θνπιηνχξαο θαη ηεο πνιηηηθήο. Ο φξνο ρξεζηκνπνηείηαη ηνπιάρηζηνλ απφ ην 1944, αιιά ν πξψηνο πνπ ηνλ ρξεζηκνπνίεζε ζε νηθνλνκηθφ πιαίζην ήηαλ ν Θήνληνξ Λέβηη [1]. Ζ παγθνζκηνπνίεζε πξεζβεχεη ηηο αξρέο γηα ηελ εμάπισζε ηεο δεκνθξαηίαο, ηνλ ζεβαζκφ ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, ηελ νηθνλνκία ηεο αγνξάο, ηελ εμάπισζε ηνπ ειεχζεξνπ εκπνξίνπ, ηελ ελδπλάκσζε ησλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ θαη ηε δεκηνπξγία ζπιινγηθψλ θαζεζηψησλ αζθαιείαο. ήκεξα ιφγσ ηεο ξαγδαίαο βειηίσζεο ηνπ παγθφζκηνπ δηθηχνπ, πξνζθέξνληαη πνιιέο δπλαηφηεηεο ζηηο επηρεηξήζεηο κέζα απφ ηνλ ζρεδηαζκφ, ηελ νξγάλσζε, ηνλ πξνγξακκαηηζκφ, ηελ δηαρείξηζε κε ηελ ρξεζηκνπνίεζε ηεο ηειεκαηηθήο θαη ησλ ηειεπηθνηλσληψλ θαζψο θαη ηεο ειεχζεξεο δηαθίλεζεο θεθαιαίσλ λα εμνπδεηεξψλνπλ ζρεδφλ ηα παξαδνζηαθά εκπφδηα ζηελ αλάπηπμε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο πέξα απφ ηνλ εζληθφ ηνπο ρψξν. Με ηελ παγθνζκηνπνίεζε ησλ επηρεηξήζεσλ νη δηακάρεο ησλ ζπκθεξφλησλ κεηαηνπίδνληαη πιένλ απφ ην επίπεδν ησλ θξαηψλ-εζλψλ θαη ησλ πεξηθεξεηαθψλ νξγαλψζεσλ ζην επίπεδν ησλ δηεζληθψλ νκάδσλ επηρεηξήζεσλ κέζσ ησλ ηερλνινγηθψλ εμειίμεσλ. Δπηπιένλ επηβάιιεηαη ε ελνπνίεζε ηνπ παγθφζκηνπ νηθνλνκηθνχ ρψξνπ θαη ε παξαπέξα νξγάλσζε ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ θαη ησλ ζπλαιιαγψλ ζε παγθφζκην επίπεδν. 7

Παξφιν πνπ ε παγθνζκηνπνίεζε είλαη έλα ηδηαίηεξα πεξίπινθν ζχκπιεγκα θαηλνκέλσλ θαη ζρέζεσλ, εληνχηνηο κπνξεί θάπνηνο λα δηαρσξίζεη δηάθνξεο πηπρέο ηεο: βηνκεραληθή παγθνζκηνπνίεζε ε ελίζρπζε θαη επέθηαζε ησλ πνιπεζληθψλ εηαηξεηψλ ρξεκαηνπηζησηηθή παγθνζκηνπνίεζε ε αλάδπζε παγθφζκησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ αγνξψλ θαη ε πην εχθνιε πξφζβαζε ζε εμσηεξηθέο ρξεκαηνδνηήζεηο γηα εηαηξηθνχο δαλεηδφκελνπο πνιηηηθή παγθνζκηνπνίεζε ε επέθηαζε ησλ πνιηηηθψλ ζπκθεξφλησλ ζε πεξηνρέο θαη ρψξεο πνπ δελ γεηηληάδνπλ κε ηα πνιηηηθά ηζρπξά θξάηε παγθνζκηνπνίεζε ηεο πιεξνθφξεζεο αχμεζε ηεο ξνήο πιεξνθφξεζεο κεηαμχ γεσγξαθηθά απνκαθξπζκέλσλ πεξηνρψλ πνιηηηζκηθή παγθνζκηνπνίεζε αλάπηπμε δηαπνιηηηζκηθψλ επαθψλ θαη δεκηνπξγία κηαο παγθφζκηαο θνπιηνχξαο 8

ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΣΖ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ ΣΟ ΥΧΡΟ ΣΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ H νηθνλνκηθή παγθνζκηνπνίεζε απνηειεί θαηλφκελν ησλ ηειεπηαίσλ ρξφλσλ, γέλλεκα φρη ηφζν ηεο ηερλνινγηθήο εμέιημεο, φζν ηεο ζπζζψξεπζεο ηνπ ηδησηηθνχ θεθαιαίνπ. Ζ παγθνζκηνπνίεζε είλαη νπζηαζηηθά ε επέθηαζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ κεγάισλ επηρεηξήζεσλ ζρεδφλ ζηα φξηα ηνπ πιαλήηε. ηα πιαίζηα απηά, νη ηζρπξφηεξεο ρψξεο ειέγρνπλ ζήκεξα ην παγθφζκην ρξεκαηννηθνλνκηθφ ζχζηεκα θαη ηηο ζπλνιηθέο παγθφζκηεο παξαγσγηθέο ξνέο, ελψ νη νηθνλνκίεο ησλ ππνινίπσλ ρσξψλ πθίζηαληαη ηηο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο πνπ απνξξένπλ απφ απηή ηελ θαηάζηαζε. Mπνξεί ινηπφλ ε παγθνζκηνπνίεζε λα νδεγήζεη ζε ηζρπξφηεξεο νηθνλνκίεο, ζε πην νξγαλσκέλα ζπζηήκαηα θαη κεγαιχηεξε αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο θαη ηεο επηθνηλσλίαο. [2] Ζ παγθνζκηνπνίεζε ζπλέβαιε ζηελ δηφγθσζε ηεο πφισζεο ηφζν ζην εζσηεξηθφ, φζν θαη ζην εμσηεξηθφ ηνπ ζπλφινπ ζρεδφλ ησλ ρσξψλ ηνπ πιαλήηε. ην κελ εζσηεξηθφ ηεο θάζε ρψξαο, ε πφισζε δεκηνπξγείηαη ιφγσ ηεο αλεξγίαο θαη ιφγσ ησλ απνθιίζεσλ κεηαμχ ησλ πςειψλ θαη ρακειψλ εηζνδεκάησλ. ε δηεζλή θιίκαθα, παξαηεξείηαη έλα ράζκα κεηαμχ ησλ ρσξψλ πνπ βξίζθνληαη ζην επίθεληξν ηνπ δηεζλνχο θαηακεξηζκνχ εξγαζίαο θαη απηψλ πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηθέξεηα. Καηά ζπλέπεηα ε ζεκεξηλή δηεζλήο νηθνλνκία είλαη έλα ζχζηεκα πνιηηηθά ηεξαξρεκέλν, έηζη ψζηε ζε θάζε επίπεδν νη ηζρπξφηεξεο εζληθέο νηθνλνκίεο λα επηβάιινληαη ζηηο ιηγφηεξν ηζρπξέο. [3] Ζ παγθνζκηνπνίεζε ηνπ θεθαιαίνπ είλαη απνηέιεζκα ηεο αχμεζεο ησλ άκεζσλ επελδχζεσλ εμσηεξηθνχ. ε αληίζεζε κε ηηο άιιεο ζπλαιιαγέο, νη επελδχζεηο απηέο δελ είλαη ξεπζηνπνηεκέλεο θαη έρνπλ δηαρξνληθφ ραξαθηήξα, θαζφζνλ απνζθνπνχλ ζην λα εληνπίζνπλ ηνπο ληφπηνπο αληαγσληζηέο ή λα απνκπδήζνπλ ηηο ληφπηεο ηερλνινγίεο. Οη επελδπηέο [4] κέζσ ηεο κεηεγθαηάζηαζεο ησλ επηρεηξήζεψλ ηνπο ζε κηα μέλε ρψξα, εμαζθαιίδνπλ δηαξθή, καθξνπξφζεζκα νηθνλνκηθά νθέιε, θαζψο επίζεο θαη ην δηθαίσκα ζπκκεηνρήο ζηε δηαρείξηζε θαη ζηε ιήςε ησλ απνθάζεσλ. Ζ παγθνζκηνπνηεκέλε ειεχζεξε αγνξά έρεη δεκηνπξγήζεη λέα, ζπλερψο κεηαβαιιφκελα δεδνκέλα, ηα νπνία δεκηνπξγνχλ, κε ηε ζεηξά ηνπο, λέεο επζχλεο γηα πνιηηεία, πξνκεζεπηέο, θαηαλαισηέο. 9

«Ζ νηθνλνκία ραξαθηεξίδεηαη απφ ηε ζπζζψξεπζε θεθαιαίνπ πνπ δελ απνβιέπεη αλαγθαζηηθά ζηελ αχμεζε ηεο θαηαλαισηηθήο επρέξεηαο αιιά απνηειεί παξαγσγηθφ απηνζθνπφ. Ζ νξζνινγηθή νξγάλσζε ηεο παξαγσγήο κε πξψην θξηηήξην ηε κεηξήζηκε απνδνηηθφηεηα έρεη ζθνπφ ηελ επίηεπμε ελφο ζπλερψο αλαλενχκελνπ θέξδνπο», ζχκθσλα κε ηνλ Max Weber [5]. O Robinson ζεκεηψλεη φηη «ηφρνο θαη ζθνπφο ηεο νηθνλνκηθήο δσήο είλαη λα εμαζθαιίδεη φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξε ρξεζηκφηεηα»[6]. Σα ραξαθηεξηζηηθά ηεο νηθνλνκίαο είλαη: Απειεπζέξσζε θεθαιαηαγνξψλ θαη κεηαθίλεζεο θεθαιαίσλ / επελδχζεσλ Τπεξεζληθφ αληί ηνπ εζληθνχ Απνζέσζε ηεο πιεξνθνξίαο πλδεζε πνιηηηζκνχ κε θεξδντθαλφηεηα Οη ηηκέο δηακνξθψλνληαη, κε βάζε ηελ πξνζθνξά, ηε δήηεζε θαη ηνλ αληαγσληζκφ. Ζ πνηφηεηα, ζπλδέεηαη, κε ηελ αζθάιεηα, ηελ πγηεηλή, ηα πξφηππα, ηελ πηζηνπνίεζε, ηνπο ειεγθηηθνχο κεραληζκνχο, ηηο πξνζδνθίεο ηθαλνπνίεζεο θαη ηελ παηδεία ηνπ πνιίηε-θαηαλαισηή θαη παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν, ζηε δηακφξθσζε ηεο ηειηθήο ηηκήο ελφο πξντφληνο ή ππεξεζίαο. Ζ αθξίβεηα είλαη πξφβιεκα, πνπ βαζαλίδεη έλα κεγάιν θνκκάηη ηεο θνηλσλίαο ζε παγθφζκην επίπεδν. Μηιψληαο γηα ηελ ρψξα καο, νη επηπηψζεηο ηεο αθξίβεηαο θαη ν βαζκφο πνπ νη θαηαλαισηέο ηελ αληηιακβάλνληαη, ζπλδένληαη κε ην δηαζέζηκν εηζφδεκά ηνπο, ην νπνίν είλαη ρακειφ ζε ζρέζε κε ην κέζν επξσπατθφ εηζφδεκα. Οη Έιιελεο εξγαδφκελνη θεξδίδνπλ ιηγφηεξα, απφ ηνπο άιινπο επξσπαίνπο, ελψ, σο θαηαλαισηέο, πιεξψλνπλ αθξηβφηεξα ζε ζρέζε κε απηνχο, γηα αξθεηά πξντφληα θαη ππεξεζίεο. Οη ιφγνη ζηνπο νπνίνπο κπνξεί λα απνδνζεί ην θαηλφκελν είλαη ν αηειήο αληαγσληζκφο, ε κνλνπσιηαθή θαη νιηγνπσιηαθή δηάξζξσζε ηεο εγρψξηαο αγνξάο, πνπ επηηξέπνπλ ελαξκνληζκέλεο εκπνξηθέο πξαθηηθέο [7]. Πνιιά, απφ ηα πξνβιήκαηα ηεο αγνξάο, είηε πεγάδνπλ είηε επηηείλνληαη, απφ γξαθεηνθξαηηθέο αγθπιψζεηο, δπζιεηηνπξγίεο θαη νηθνλνκηθέο επηβαξχλζεηο, πνπ πξνέξρνληαη απφ ηνλ δεκφζην, ηνλ επξχηεξν δεκφζην ηνκέα θαη ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε. 10

ΟΗ ΔΠΗΓΡΑΔΗ ΣΖ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ ΣΖΝ ΓΗΔΘΝΖ ΚΟΗΝΟΣΖΣΑ Ο φξνο παγθνζκηνπνίεζε πεξηγξάθεη ην νηθνλνκηθφ θαηλφκελν ηεο απειεπζέξσζεο ησλ αγνξψλ δηεζλψο, θαη ηεο δεκηνπξγίαο εληαίσλ θαλφλσλ ζην εκπφξην θαη επξχηεξα, ζηελ νηθνλνκηθή δσή (θνξνινγία, θαλφλεο αληαγσληζκνχ, κνληέια ιεηηνπξγίαο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα). Κεθάιαηα, εξγαδφκελνη θαη εκπνξεχκαηα θηλνχληαη παληνχ ειεχζεξα. [8] Παξ φηη νη παξαπάλσ νξηζκνί είλαη ζχγρξνλνη, ε παγθνζκηνπνίεζε έρεη ηζηνξηθφ παξειζφλ. Πξσηνεκθαλίζηεθε ηνλ 19 ν αηψλα (1860-1914), ελψ ε κεηέπεηηα παξνπζία ηεο μεθίλεζε ηε δεθαεηία ηνπ 1980. Οη δηαθνξέο κεηαμχ ησλ δχν πεξηφδσλ παγθνζκηνπνίεζεο αθνξνχλ θπξίσο ηηο αξρηθέο ζπλζήθεο. ηελ αξρή ηεο πξψηεο παγθνζκηνπνίεζεο ν θφζκνο ήηαλ αξθεηά νκνηνγελήο, νκνηνγελψο θησρφο θαη αγξνηηθφο. Ζ ζχγρξνλε παγθνζκηνπνίεζε βξήθε ηνλ θφζκν δηαηξεκέλν κεηαμχ πινχζησλ βηνκεραληθψλ ρσξψλ θαη θησρψλ πξσηνγελψλ παξαγσγψλ. Απηή ε δηαθνξά ζπλεπάγεηαη κηα βαζηθή αιιαγή ζηελ ηππνινγία ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ πνπ ηψξα δηακνξθψλεηαη γχξσ απφ ηηο «ππεξεζίεο», ζε αληίζεζε κε ηελ παγθνζκηνπνίεζε ηνπ 19 νπ αηψλα, πνπ αθνξνχζε απνθιεηζηηθά ην εκπφξην πιηθψλ αγαζψλ, δειαδή εκπνξεπκάησλ. [9] ήκεξα, ην θέληξν βάξνπο κεηαηίζεηαη ζην παγθφζκην επίπεδν αθνχ νη πνιπεζληθέο εηαηξείεο δηεηζδχνπλ ζηνλ θξαηηθφ θαη ηνπηθφ ρψξν ζε βαζκφ πνπ ήηαλ αδηαλφεηνο ζηηο δχν πξνεγνχκελεο παγθνζκηνπνηήζεηο. Ζ ησξηλή παγθνζκηνπνίεζε θαη ιφγσ ηνπ δηεζλνχο αληαγσληζκνχ θαη ιφγσ ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ έρεη νδεγήζεη ζηελ παξαγσγή ηεξάζηηνπ πινχηνπ. Απφ ηελ άιιε κεξηά, αλ νη πινχζηνη γίλνληαη ζπλερψο πινπζηφηεξνη, νη απφιπηα θησρνί δελ γίλνληαη θησρφηεξνη. Λφγσ ηεο ξαγδαίαο αλάπηπμεο ηεο Κίλαο θαη ηεο Ηλδίαο ην πνζνζηφ ησλ αλζξψπσλ πνπ δνπλ θάησ απφ ην φξην ηεο απφιπηεο θηψρεηαο αξρίδεη λα κεηψλεηαη ζεκαληηθά. Δηζη, ελδεηθηηθά, ελψ ην 1970 απηφ ην πνζνζηφ ήηαλ 38%, ην 1992 θαηέβεθε ζην 25% πεξίπνπ θαη ζπλερψο κεηψλεηαη. [10] Ζ ηερλνινγία είλαη ην κέζν κε ην νπνίν πξνσζείηαη ζηηο κέξεο καο ε παγθνζκηνπνίεζε. Ζ πιεξνθνξηθή θαη ην δηαδίθηπν θαζηζηνχλ εχθνιε ηελ επηθνηλσλία ησλ αλζξψπσλ κεηαμχ ηνπο αλεμαξηήηνπ ηφπνπ θαη ρξφλνπ. Ο ηξφπνο πνπ επεξεάδεη ε παγθνζκηνπνίεζε ηνλ θφζκν ζήκεξα είλαη έλαο ζπλδπαζκφο απφ ζρεδφλ φια ηα κέζα θαη φινπο ηνπο παξάγνληεο ηεο επαγγεικαηηθήο, θνηλσληθήο, πνιηηηθήο, ηδησηηθήο θαη θαζεκεξηλήο δσήο. Ζ αιιειεπίδξαζε ησλ 11

πνιηηηζκψλ θέξλεη επαλάζηαζε ζε αμίεο θαη αληηιήςεηο. Ζ πνιηηηθή ηνπ θξάηνπο παληξεχεηαη κε ηελ πνιηηηθή ηεο ζπκκαρίαο ησλ δηεζλψλ πνιηηηθψλ θαη ζηξαηησηηθψλ νξγαληζκψλ θαη έξρεηαη ζε επαθή κε ηελ πεξίπινθε δηεζλή πνιηηηθή. Ζ νηθνλνκία ηεο ρψξαο επεξεάδεη θαη επεξεάδεηαη απφ ηελ νηθνλνκία ηεο πεξηνρήο θαη ηνπ ππφινηπνπ θφζκνπ. Μέζα απφ ην ζχλνιν ησλ θαηεγνξηψλ ησλ επηδξάζεσλ θαη ησλ αιιαγψλ πνπ απηέο θέξλνπλ ζηνλ θφζκν, μερσξίδνπλ ηέζζεξηο βαζηθνί ηνκείο ζηνπο νπνίνπο επηδξά ε παγθνζκηνπνίεζε ζηνπο επαγγεικαηηθνχο θιάδνπο [11]: Α) Ζ νηθνλνκία επεξεάδεηαη απφ ηελ παγθφζκηα αγνξά, απφ ηνλ ηξφπν πνπ ε παγθφζκηα θνηλφηεηα αληηκεησπίδεη ηηο πξνθιήζεηο θαη βξίζθεη ιχζεηο ζηα δεηήκαηα πνπ νξζψλνληαη γχξσ απφ ηελ νηθνλνκηθή επηβίσζε θαη αλάπηπμε. Ζ παγθφζκηα αγνξά επηδξά ζρεδφλ ζηελ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ πεξηπηψζεσλ ζην θάζε θξαηηθφ ή ηδησηηθφ νηθνλνκηθφ ζχζηεκα, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη ε αγνξά επηδξά θαηαιπηηθά ζηελ νηθνλνκηθή πνιηηηθή θαη ζηε δηαρείξηζε ηνπ θάζε επαγγεικαηηθνχ θιάδνπ. Β) Ζ αλάπηπμε ππαγνξεχεη ζηνλ θάζε θιάδν φηη πξέπεη λα αθνινπζεί ηνπο ξπζκνχο ηνπ αληαγσληζκνχ θαη ηεο εμέιημεο. Ζ παγθφζκηα αλάπηπμε επηδξά ζε πνιινχο ηνκείο ζην θάζε επάγγεικα θαη θαζνξίδεη ηελ πνηφηεηα, ηελ βησζηκφηεηα θαη ζπλεπψο θαη ην κέιινλ ζε θάζε ηνκέα. Γ) Ζ παγθφζκηα επηθνηλσλία, δηαρεηξίδεηαη ηελ πιεξνθνξία κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ θαη ησλ κέζσλ καδηθήο ελεκέξσζεο κε απνηέιεζκα λα δηακνξθψλεη ζε κεγάιν βαζκφ ηηο αληηιήςεηο θαη ηηο πεπνηζήζεηο ηεο θνηλήο γλψκεο πάλσ ζε ζέκαηα θάζε επαγγεικαηηθνχ θιάδνπ αιιά θαη ζε γεληθφηεξα δεηήκαηα. Ζ αλάπηπμε θαη ε επίδξαζε ηεο επηθνηλσλίαο είλαη ηέηνηα πιένλ ψζηε θάζε θιάδνο έρεη ηε δηθή ηνπ επηθνηλσληαθή δξάζε θαη πνιηηηθή. Γ) Ζ ηαπηφηεηα ησλ επαγγεικαηηθψλ θιάδσλ είλαη έλα επαίζζεην θαη πνιιέο θνξέο παξακειεκέλν δήηεκα θαζψο πνιινί θιάδνη ζήκεξα αιιάδνπλ θαη πξνζαξκφδνληαη κε βάζε ηελ επηβίσζε θαη ην θέξδνο θαη φρη ηνλ ραξαθηήξα θαη ηελ πνηφηεηα, έλλνηεο πνπ πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη λα ζεσξνχληαη εμίζνπ ζεκαληηθνί παξάγνληεο γηα ηελ ιεηηνπξγηθή επηβίσζε. Ωο αξλεηηθέο επηδξάζεηο ηεο παγθνζκηνπνίεζεο κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ νη θάησζη: Οη επηρεηξήζεηο ζα πηέδνπλ ηηο θπβεξλήζεηο ησλ θξαηψλ ζε πεξηνξηζηηθέο πνιηηηθέο, πξνθεηκέλνπ λα εληζρχζνπλ ηελ αληαγσληζηηθφηεηά ηνπο, φπσο ηελ 12

εηζνδεκαηηθή, θνξνινγηθή πνιηηηθή αιιά θαη ην θξάηνο πξφλνηαο, δειαδή ηελ πγεηνλνκηθή πεξίζαιςε, ηα επηδφκαηα αλεξγίαο, ηηο ζπληάμεηο, θ.ι.π. Έηζη φκσο νη ρψξεο κε ρακειφ θφζηνο εξγαζίαο, ρσξίο ζπζηήκαηα θνηλσληθήο αζθάιηζεο θαη φξνπο γηα πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο δελ ζα κπνξνχλ πνηέ νη ίδηεο λα βειηηψζνπλ ηελ θνηλσληθή ζέζε ησλ εξγαδνκέλσλ απηψλ, παξά κφλν ελ κέξεη ηελ νηθνλνκηθή. Άιιε θνηλσληθή ζπλέπεηα ηεο παγθνζκηνπνίεζεο κπνξεί λα είλαη ε αχμεζε ηεο αλεξγίαο ιφγσ ηεο ππεξεπάξθεηαο αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ πνπ ζα έρνπλ απνηέιεζκα ηε κείσζε ησλ ηηκψλ. Ζ παγθνζκηνπνίεζε ηεο νηθνλνκίαο κε ηνπο μέθξελνπο ξπζκνχο πνπ κπνξεί λα έρεη, θαη κε ηελ ξαγδαία αχμεζε ηνπ παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ, ηελ θαθή ρξεζηκνπνίεζε ησλ πξψησλ πιψλ θαη ηεο αγξνηηθήο νηθνλνκίαο, ηελ αλεμέιεγθηε βηνκεραληθή θαη ηνπξηζηηθή αλάπηπμε, εάλ δελ ειεγρζεί ζσζηά, ζα έρεη σο ζπλέπεηα ηελ ζπλερή ππνβάζκηζε ηνπ νηθνινγηθνχ ζπζηήκαηνο ηνπ πιαλήηε, ηελ ξχπαλζε ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηελ εμάληιεζε ησλ πφξσλ ηεο γεο. Ο θίλδπλνο κε ηελ παγθνζκηνπνίεζε ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ηηο ξαγδαίεο εμειίμεηο ζηηο επηθνηλσλίεο θαη ηηο κεηαθνξέο έρεη ζρέζε κε ηελ επηδίσμε ησλ επηρεηξήζεσλ λα επηβάινπλ ιηγφηεξν επλντθνχο εξγαζηαθνχο φξνπο ζηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο κε ηνλ θφβν ηεο κειινληηθήο αλεξγίαο θαη ηεο κεηεγθαηάζηαζεο παξαγσγηθψλ κνλάδσλ. Ζ εληαηηθνπνίεζε ηνπ αληαγσληζκνχ θαη ε παγθνζκηνπνίεζε ησλ αγνξψλ κε ηηο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο επεξεάδνπλ ηνπο θνηλσληθνχο ζπζρεηηζκνχο πνπ έρνπλ αξλεηηθά απνηειέζκαηα ζηηο θνηλσληθέο ηζνξξνπίεο, δεδνκέλνπ φηη νη ηερλνινγηθέο θαηλνηνκίεο παξεκπνδίδνπλ ηελ απνξξφθεζε ηεο αλεξγίαο. Με ηελ παγθνζκηνπνίεζε ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ αγνξψλ απμάλεηαη ν θίλδπλνο θξίζεσλ ιφγσ αλεπαξθνχο ξπζκηζηηθνχ πιαηζίνπ ζε παγθφζκηα βάζε. Ζ αγνξά ηνπ θφζκνπ θπξηαξρείηαη απφ ηνπο νηθνλνκηθνχο θνινζζνχο κε ην θεθάιαην λα απνδπλακψλεη ηηο κηθξφηεξεο επηρεηξήζεηο. Ζ θαηαλάισζε θαη ε επέλδπζε ησλ ρξεκάησλ γίλεηαη πάλσ ζηε δηαθίλεζε ηνπ θεθαιαίνπ θαη φρη πάλσ ζε πξαγκαηηθά αγαζά. Σν κνλνπψιην, νη ζπκθσλίεο ησλ ιίγσλ θαη ηζρπξψλ εηο βάξνο ησλ πνιιψλ, ε αλαζθάιεηα θαη ε θξίζε ησλ αγνξψλ, ε ηαρχηεηα ησλ αιιαγψλ, ε εηδίθεπζε, ε αλεξγία, νη λέεο αζζέλεηεο πνπ ζπγθινλίδνπλ θαη φια ηα πξνβιήκαηα πνπ ηαιαλίδνπλ ηελ πθήιην, απνηεινχλ κέξνο ησλ πνιιψλ αξλεηηθψλ ζπλεπεηψλ ηεο παγθνζκηνπνίεζεο. 13

Ζ ΤΓΔΗΑ ΣΟ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ ΣΖ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ Ζ πγεία απνηειεί δεκφζην αγαζφ θαη ε ζσξάθηζή ηεο, δνκηθφ ζηνηρείν ηνπ πνιηηηζκνχ κηαο ρψξαο. Οη δαπάλεο γηα ηελ πγεία ζπληζηνχλ επέλδπζε θπξίαξρεο ζεκαζίαο. Ζ απξφζθνπηε πξφζβαζε ησλ πνιηηψλ ζηηο ππεξεζίεο πγείαο, ε βησζηκφηεηα ηνπ αζθαιηζηηθνχ ζπζηήκαηνο, ε νινθιεξσκέλε θαξκαθεπηηθή πεξίζαιςε, απνηεινχλ ηηο βαζηθέο παξακέηξνπο ελφο ζχλζεηνπ θαη άθξσο απαηηεηηθνχ ηνκέα. Ζ πξναγσγή θαη ζσξάθηζε ηεο δεκφζηαο πγείαο, ε δηαζθάιηζε ηεο θαιήο πνηφηεηαο θαη ηεο ζπλερνχο δηαζεζηκφηεηαο ησλ θαξκάθσλ, απνηεινχλ ρξένο ηεο Πνιηηείαο. Ο ηνκέαο ηεο πγείαο είλαη έλαο απφ ηνπο πην λεπξαιγηθνχο θαη θξίζηκνπο ηνκείο ηνπ θνηλσληθνχ θξάηνπο, αιιά θαη ηεο νηθνλνκίαο ζε κηα ζχγρξνλε ρψξα. Γελ λνείηαη ζήκεξα πξνεγκέλε ρψξα ε νπνία λα κελ δηαζέηεη έλαλ ηνκέα πγείαο εμνπιηζκέλν κε φιεο ηηο εμειηγκέλεο θαη δνθηκαζκέλεο ηερληθέο θαη κεζφδνπο. Δίλαη δεδνκέλν φηη ε θαζνιηθή πξφζβαζε ζε πγεηνλνκηθή πεξίζαιςε πςεινχ επηπέδνπ απνηειεί ζεκειηψδεο δηθαίσκα, ην νπνίν αλαγλσξίδεη ε Δπξσπατθή Έλσζε, απνδίδνληάο ηνπ ηδηαίηεξε ζεκαζία. Ζ αλάγθε λα αλαπηπρζεί έλα πλεχκα κέξηκλαο γηα ηελ αζθάιεηα ησλ αζζελψλ ζε φιεο ηηο βαζκίδεο ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο είλαη πξνθαλήο. Ζ Δπξσπατθή Έλσζε έρεη αλαιάβεη πξσηνβνπιίεο θαη δξάζεηο πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ ελίζρπζε θαη ην ζπληνληζκφ ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ, ζηελ εγγχεζε πξντφλησλ, ππεξεζηψλ θαζψο θαη κηαο δηαρείξηζεο πςεινχ επηπέδνπ ζηνλ ηνκέα ηεο πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο θαη ζεξαπεπηηθήο αγσγήο. Ζ θαξκαθεπηηθή πνιηηηθή απνηειεί αλαπφζπαζην ηκήκα κηαο νινθιεξσκέλεο πνιηηηθήο ζην ρψξν ηεο πγείαο. ηα πιαίζηα απηήο ηεο πνιηηηθήο ζηφρνο είλαη ε εμπγίαλζε θαη ν εμνξζνινγηζκφο ηεο θαξκαθεπηηθήο αγνξάο. Ο πνιίηεο πξέπεη λα έρεη πξφζβαζε ζηελ πην ζχγρξνλε θαξκαθνζεξαπεία κε ην κηθξφηεξν δπλαηφ θφζηνο. Δπηδίσμε απνηειεί ε ελίζρπζε ηεο εγρψξηαο θαξκαθνβηνκεραλίαο, ε νπνία πξέπεη λα είλαη βηψζηκε αιιά θαη αληαγσληζηηθή ζε δηεζλέο επίπεδν. Απαηηείηαη ε πξνζέιθπζε λέσλ επελδχζεσλ θαη ε δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο, κε ηε ζεζκνζέηεζε θαλφλσλ αληαγσληζκνχ, κεηαμχ ησλ εηζαγφκελσλ θαη ησλ εγρσξίσο παξαγφκελσλ θαξκάθσλ. 14

ήκεξα, φζνλ αθνξά ηελ Διιάδα παξαηεξείηαη [12]: - Mηα αγνξά εμαξηεκέλε απφ ηηο εηζαγσγέο - Κάζεηε κείσζε ησλ παξαγφκελσλ θαξκάθσλ ζηελ Διιάδα, κε πξνθαλή ζπλέπεηα ηελ απψιεηα ζέζεσλ εξγαζίαο ζηελ εγρψξηα θαξκαθνβηνκεραλία. - Δπηπιένλ, ην πνιπεηέο πάγσκα ηεο ηηκήο δνθηκαζκέλσλ θαη απνηειεζκαηηθψλ θαξκάθσλ είρε ζαλ απνηέιεζκα λα απνζχξνληαη πνιιά απφ απηά ή λα εηζάγνληαη κε ηηκέο πνιιαπιάζηεο. Ζ Διιάδα έρεη απφιπηα ελαξκνληζηεί κε ηελ πνιηηηθή ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, βαζηθνί ζηφρνη ηεο νπνίαο είλαη ε εγγχεζε ηεο πξφζβαζεο ζε θάξκαθα ζε πξνζηηέο ηηκέο, ε αζθάιεηα θαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ θαξκάθσλ, θαζψο θαη ε βειηίσζε ηφζν ηεο πνηφηεηαο φζν θαη ηεο δηάδνζεο ησλ πιεξνθνξηψλ ζηνπο πνιίηεο. Δίλαη δεδνκέλν φηη ε πνηφηεηα ησλ ηαηξηθψλ πξντφλησλ, ηα πξφηππα αζθαιείαο θαη επηδφζεσλ ζηνλ ηνκέα ηεο ηαηξηθήο ηερλνινγίαο θαζψο θαη ε βαζηθή θαηάξηηζε ησλ εξγαδνκέλσλ ζην ρψξν ηεο πγείαο απνηεινχλ ηνκείο δξαζηεξηφηεηαο πνπ έρνπλ θαζνξηζηηθή ζεκαζία γηα ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο θαη ηελ απνθπγή αξλεηηθψλ ζπλεπεηψλ ζηνπο αζζελείο. Ζ παξαγσγή ησλ θαξκαθεπηηθψλ πξντφλησλ είλαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ππνθιάδνπο ηεο ρεκηθήο βηνκεραλίαο. ηε ρψξα καο ν θιάδνο ηεο θαξκαθνβηνκεραλίαο, πνπ αληηπξνζσπεχεη ην 29,3% ηεο ρεκηθήο βηνκεραλίαο θαη ην 2,1% ηεο κεηαπνίεζεο, θηλείηαη αλνδηθά παξά ην απζηεξφηεξν ζεζκηθφ πιαίζην ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ θαη ζεσξείηαη έλαο απφ ηνπο πην δσηηθνχο θιάδνπο [13]. Γηα ηνλ ππνινγηζκφ απηφ ιακβάλεηαη ππφςε, ηφζν ν αξηζκφο ησλ κνλάδσλ θαη ην ζχλνιν ησλ απαζρνινπκέλσλ, φζν θαη ε αθαζάξηζηε θαη πξνζηηζέκελε αμία παξαγσγήο, πσιήζεσλ θαη επελδχζεσλ. ηε ζχγρξνλε παγθνζκηνπνηεκέλε δηεζλή ζπγθπξία, ε έκθαζε ζηελ θαηλνηνκία απνηειεί θαζνξηζηηθφ παξάγνληα γηα ηελ αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο. Ζ έξεπλα θαη ε θαηλνηνκία ζηεξίδεη ηηο επελδχζεηο ζηελ ηερλνινγία. Ζ αμία ηεο έξεπλαο, ηεο αλάπηπμεο θαη ηεο άκεζεο πξφζβαζεο ζε έλα θαηλνηφκν θαξκαθεπηηθφ πξντφλ, είλαη αλακθηζβήηεηε. Αξθεί βέβαηα ε θαηλνηνκία λα αληαπνθξίλεηαη πάληα ζε θξηηήξηα αζθάιεηαο, πνηφηεηαο θαη απνηειεζκαηηθφηεηαο ζηελ θαζεκεξηλή ζεξαπεπηηθή πξάμε. Να πξνζθέξεη πξάγκαηη ζεξαπεπηηθά νθέιε ζε ζρέζε κε ππάξρνπζεο ζεξαπείεο θαη λα κελ επηηαρχλεη κφλν ηελ ππνθαηάζηαζε παιαηφηεξσλ θαξκάθσλ απφ λεφηεξα θαη αθξηβφηεξα, κε κνλαδηθφ απνηέιεζκα ηελ επηβάξπλζε ηεο θαξκαθεπηηθήο δαπάλεο. 15

ΦΑΡΜΑΚΟ ΚΑΗ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ Ωο θάξκαθν νξίδεηαη νηηδήπνηε πξννξίδεηαη γηα ρξήζε κε ζθνπφ λα δηαγλψζεη, λα αληηκεησπίζεη, λα ζεξαπεχζεη, λα πξνιάβεη, λα κεηξηάζεη ηα ζπκπηψκαηα αζζελεηψλ ζε αλζξψπνπο/δψα ή κε ζθνπφ λα επηδξάζεη ζηε δνκή/ιεηηνπξγίεο ηνπ νξγαληζκνχ αλζξψπσλ/δψσλ.[14] Σα θαξκαθεπηηθά πξντφληα θαηεγνξηνπνηνχληαη σο εμήο: - Καηλνηφκν: Απηά ηα θάξκαθα απνηεινχλ ηελ πξψηε ζεξαπεία κηαο αζζέλεηαο. - Βειηηψζεηο: Απηά είλαη θάξκαθα πνπ απνηεινχλ βειηησκέλα αλάινγα παιηφηεξσλ θαξκάθσλ. - Generics: Αληίγξαθα θαξκάθσλ πνπ έρεη ιήμεη ε πεξίνδνο πξνζηαζίαο απφ παηέληα. Σα generics είλαη θζελφηεξα ησλ πξσηνηχπσλ. Τπνινγίδεηαη φηη κφλν γηα ην 2009, 12 απφ 35 θχξηα θάξκαθα ζα ράζνπλ ηελ παηέληα ηνπο. Aπηά είλαη θζελφηεξα αληίγξαθα παηεληαξηζκέλσλ θαξκάθσλ. Πηζηεχεηαη επίζεο, φηη ηα generics ζα παξνπζηάζνπλ αθφκε κεγαιχηεξε αλάπηπμε ζην κέιινλ θαζψο νη παηέληεο ζε πεξηζζφηεξα απφ 60 ζπνπδαία θάξκαθα ζα ιήμνπλ ζχληνκα. - Βiosimilars: Βηνηερλνινγηθά θάξκαθα φκνηα κε θάπνην πνπ ήδε θπθινθνξεί, ηνπ νπνίνπ ε παηέληα έρεη ιήμεη. Γηα ηα biosimilars απαηηείηαη πιήξε αλάπηπμε θιηληθήο ηεθκεξίσζεο. H παγθνζκηνπνίεζε ησλ εζληθψλ αγνξψλ, ζην ρψξν ηνπ θαξκάθνπ, δειαδή ην άλνηγκά ηνπο ζε επελδπηέο, δαλεηδφκελνπο θαη πξντφληα αγνξψλ άιισλ ρσξψλ απνηειεί πξαγκαηηθφηεηα. Ζ παγθνζκηνπνίεζε έρεη επηθέξεη αιιαγέο ζην ρψξν ηεο πγείαο θαη εηδηθφηεξα ηνπ θάξκαθνπ. Ο θαξκαθεπηηθφο ηνκέαο ζπκβάιιεη ζεκαληηθά ζηελ επξσπατθή θαη παγθφζκηα επεκεξία κέζσ ηεο δηαζεζηκφηεηαο θαξκάθσλ, ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαη ηεο βηψζηκεο απαζρφιεζεο. Σν ζεκαληηθφ ζηνηρείν πνπ ιακβάλεη ρψξα ζηα πιαίζηα ηεο παγθνζκηνπνίεζεο είλαη φηη ε θαηλνηνκία ζηα θάξκαθα πνπ πξννξίδνληαη γηα αλζξψπηλε ρξήζε έδσζε ηε δπλαηφηεηα ζηνπο αζζελείο λα επσθεινχληαη απφ ζεξαπείεο πνπ νχηε θαλ κπνξνχζαλ λα ηηο θαληαζηνχλ πξηλ απφ θάπνηεο δεθαεηίεο. Πνιιά έρνπλ επηηεπρζεί. Ωζηφζν, ζεκαληηθέο πξνθιήζεηο ζηνλ 16

ηνκέα ηεο πγείαο, ηεο νηθνλνκίαο θαη ηεο επηζηήκεο εμαθνινπζνχλ λα βξίζθνληαη κπξνζηά καο: - Ζ απμαλφκελε παγθνζκηνπνίεζε ηνπ ηνκέα ζπλεπάγεηαη λέεο επθαηξίεο αιιά θαη λέεο πξνθιήζεηο. - Τπάξρνπλ ειιείςεηο ζηελ αγνξά θαξκάθσλ, γεγνλφο πνπ επεξεάδεη ηελ πξφζβαζε ησλ αζζελψλ ζε θάξκαθα θαη πιεξνθνξίεο, αιιά θαη πνπ εκπνδίδεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηνπ θιάδνπ. Ζ ζπξξίθλσζε ή/θαη πιήξεο θαηάξγεζε ηεο δεκφζηαο δαπάλεο γηα έξεπλα θαηέζηεζε ηηο θαξκαθεπηηθέο επηρεηξήζεηο σο ηνπο κνλαδηθνχο ρξεκαηνδφηεο ηεο θαξκαθεπηηθήο έξεπλαο [15]. ην ρψξν ηνπ θαξκάθνπ φια θηλνχληαη κε βάζε ηνπο λφκνπο ηεο ειεχζεξεο θαπηηαιηζηηθήο αγνξάο φπνπ θπξηαξρεί ε κάρε ησλ ηηκψλ θαη ην ζχγρξνλν marketing. Γεληθφηεξα ε «παγθνζκηνπνίεζε» ηεο αγνξάο θαξκάθσλ ηξνπνπνηεί ην «άξηζην κέγεζνο» ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ηνπο φξνπο πξφζβαζεο ζηελ αγνξά πξνο φθεινο ησλ κεγάισλ δηεζλνπνηεκέλσλ επηρεηξήζεσλ. Απφ ηηο ηξνπνπνηήζεηο απηέο σθειήζεθαλ νη ιεγφκελεο πνιπεζληθέο εηαηξείεο. Οη 10 πην κεγάιεο απφ ηηο νπνίεο αχμεζαλ ην πνζνζηφ ειέγρνπ ηνπο πάλσ ζηελ παγθφζκηα παξαγσγή απφ 32% πνπ ήηαλ ην 1995 ζην 51% ην 2002. Σν πνζνζηφ απηφ αλήιζε ζην 67% ην 2006. ε ζπληνκφηαην ρξφλν ν θιάδνο έρεη πεξηέιζεη ππφ ηνλ έιεγρν ελφο παγθφζκηνπ νιηγνπσιίνπ [16]. 17

ΦΑΡΜΑΚΟΔΠΑΓΡΤΠΝΖΖ ΚΑΗ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ Φαξκαθνεπαγξχπλεζε είλαη ην πιαίζην πνπ αθνξά ζηε ζπλερή παξαθνινχζεζε ηεο αζθάιεηαο ησλ θαξκάθσλ. Δίλαη ε επηζηήκε θαη ε δξαζηεξηφηεηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πξφιεςε αλεπηζχκεησλ επηδξάζεσλ ή άιισλ πξνβιεκάησλ πνπ αθνξνχλ ζε θάξκαθα. Ζ Φαξκαθνεπαγξχπλεζε πεξηιακβάλεη: * Σε ζπιινγή θαη δηαρείξηζε δεδνκέλσλ γηα ηελ αζθάιεηα ησλ θαξκάθσλ * Σελ εμέηαζε ησλ ζηνηρείσλ γηα ηελ αλίρλεπζε "ζεκάησλ" (ή νπνηαδήπνηε λέν ζήκα ή αιιαγή ζε ζέκα αζθάιεηαο). * Σελ αμηνιφγεζε ησλ δεδνκέλσλ θαη ηε ιήςε απνθάζεσλ ζε ζρέζε κε ζέκαηα αζθάιεηαο * Σηο απνθάζεηο γηα ηελ πξνζηαζία ηεο δεκφζηαο πγείαο (ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ξπζκηζηηθψλ δξάζεσλ). * Σελ επηθνηλσλία κε ηνπο ελδηαθεξφκελνπο * Σνλ έιεγρν, ηφζν ησλ απνηειεζκάησλ ησλ δξάζεσλ πνπ αλαιακβάλνληαη αιιά θαη ησλ βαζηθψλ δηαδηθαζηψλ πνπ εθαξκφδνληαη. Απηνί πνπ εκπιέθνληαη άκεζα ζηελ θαξκαθνεπαγξχπλεζε είλαη νη: - Οη αζζελείο, θαζψο είλαη νη ρξήζηεο ησλ θαξκάθσλ - Οη γηαηξνί, θαξκαθνπνηνί, λνζειεπηέο θαη φινη νη άιινη επαγγεικαηίεο ηνπ ηνκέα πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο πνπ ζπλεξγάδνληαη κε ηηο ξπζκηζηηθέο αξρέο ησλ θαξκάθσλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ αξρψλ ησλ θξαηψλ κειψλ πνπ είλαη ππεχζπλεο γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηεο αζθάιεηαο ησλ θαξκάθσλ - Οη θαξκαθεπηηθέο εηαηξείεο, εηαηξείεο εηζαγσγήο ή δηαλνκήο θαξκάθσλ Ζ θαξκαθνεπαγξχπλεζε απνηειεί έλα παγθφζκην ζχζηεκα ζπιινγήο πιεξνθνξηψλ γηα ηα θάξκαθα, αιιά θαη ζχζηεκα δηαρείξηζεο παγθφζκησλ δεδνκέλσλ. Μέζα απφ ηελ παγθνζκηνπνίεζε εμαθξηβψλεηαη ε αζθάιεηα ησλ θαξκάθσλ θαη νη ηπρφλ αλεπηζχκεηεο ελδείμεηο πνπ παξνπζηάδνπλ. Ζ Φαξκαθνεπαγξχπλεζε απνηειεί βαζηθή ιεηηνπξγία ηεο δεκφζηαο πγείαο θαη είλαη αλάγθε λα θαηαβιεζνχλ πξνζπάζεηεο ψζηε λα εμαζθαιηζζεί φηη ζα είλαη κε ην βέιηηζην ηξφπν απνηειεζκαηηθή, θαζψο νη ε θνηλσλία καο αιιάδεη θαη νη πξνζδνθίεο ησλ πνιηηψλ παγθνζκίσο αιιάδνπλ. 18

ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΖ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΑ ΚΑΗ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΖ Ωο θαξκαθεπηηθή βηνκεραλία λνείηαη ε βηνκεραλία πνπ αζρνιείηαη κε ηελ έξεπλα - παξαγσγή - αλάπηπμε - πξνψζεζε θαξκαθεπηηθψλ ζθεπαζκάησλ. Ζ θαξκαθεπηηθή βηνκεραλία ζηεξίδεηαη ζηελ έξεπλα πνπ απνηειεί κηα ζπλερή δηαδηθαζία. χκθσλα κε ηε δξάζε ηνπο νη θαξκαθεπηηθέο βηνκεραλίεο κπνξνχλ λα ραξαθηεξηζηνχλ σο: Δζληθέο (δξάζε θπξίσο εληφο ησλ γεσγξαθηθψλ νξίσλ κηαο ρψξαο). - Γηεζλείο (νη εηαηξείεο πνπ έρνπλ επεθηαζεί εθηφο ησλ νξίσλ ηεο ρψξαο δξαζηεξηφηεηάο ηνπο). - Παγθφζκηεο (νη εηαηξείεο πνπ έρνπλ παξαθιάδηα ζρεδφλ ζε νιφθιεξν ηνλ θφζκν). Αλάκεζα ζηηο ειιεληθέο θαξκαθνβηνκεραλίεο (εζληθέο), πεξηιακβάλνληαη νη Vianex, Lavipharm, Alapis, Demo, Elpen, Kleva, Pharmaten, Genesis. ήκεξα ην 27% ηεο παγθφζκηαο βηνκεραλίαο παξαγσγήο ειέγρεηαη απφ πνιπεζληθέο (εηαηξείεο πνπ έρνπλ παξαξηήκαηα ζε πνιιέο ρψξεο). ηνλ φξν «πνιπεζληθέο» ππάξρνπλ νη εμήο δηαβαζκίζεηο: Μultinational (πεξηνξηζκέλνο αξηζκφο παξαξηεκάησλ ηεο επηρείξεζεο) Transnational (κεγάινο αξηζκφο παξαξηεκάησλ ζε άιιεο ρψξεο) Global (νη επηρεηξήζεηο απηέο έρνπλ εμαπισζεί ηφζν πνιχ, θάηη πνπ θαίλεηαη απφ ην κεηνρηθφ ηνπο θεθάιαην). ην εκπφξην ππφ ηνλ φξν παγθνζκηνπνίεζε ελλννχληαη εμαγσγέο θαη εηζαγσγέο, ελψ ππφ ηνλ φξν πνιπεζληθνπνίεζε άκεζεο επελδχζεηο, ζπγρσλεχζεηο θαη ζπκπξάμεηο. Ζ παγθνζκηνπνίεζε, σο θαηλφκελν ζην ρψξν ηνπ θαξκάθνπ, αλαθέξεηαη ζηηο ηάζεηο αχμεζεο ησλ δηαζπλνξηαθψλ ζπλαιιαγψλ θαη ηεο ζπκκεηνρήο μέλσλ επελδπηηθψλ ή δαλεηνδνηνχκελσλ κνλάδσλ ζε εζληθέο αγνξέο, κε απνηέιεζκα ε δήηεζε θαη ε πξνζθνξά ρξεκαηννηθνλνκηθψλ πξντφλησλ ζε κία αγνξά λα εμαξηάηαη απφ εμειίμεηο θαη κεραληζκνχο ζε άιιεο αγνξέο ηνπ θφζκνπ. Παξάιιεια, παγθνζκηνπνηνχληαη θαη ε εγρψξηα απνηακίεπζε θαη ν εγρψξηνο δαλεηζκφο, κε ηελ έλλνηα φηη νη ελδηαθεξφκελνη εμεηάδνπλ ηηο δπλαηφηεηεο θαη επθαηξίεο πνπ πξνζθέξνληαη παγθνζκίσο είηε γηα ηνπνζεηήζεηο είηε γηα άληιεζε θεθαιαίσλ.[17] 19

Ζ παγθνζκηνπνίεζε ησλ επηρεηξήζεσλ κέζσ ηεο λνκηκνπνίεζήο ηνπο ζε άιιν πεξηθεξεηαθφ ρψξν είλαη, κε κηα πξψηε ηεο κνξθή, ε παγθνζκηνπνίεζε ηεο νηθνλνκίαο θάπνηαο επηρείξεζεο πνπ μεθεχγεη απφ ηα φξηα ηνπ εζληθνχ ρψξνπ θαη πξνβάιιεη σο αλαγθαηφηεηα ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο επηρεηξήζεσο θαη θαη επέθηαζε ηεο βειηίσζεο ηνπ εηζνδήκαηνο ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ηεο απαζρφιεζεο ηεο ρψξαο ηεο πεξηθέξεηαο πνπ βξίζθεηαη ε επηρείξεζε. Άξα κπνξεί λα αλαθεξζεί φηη ε παγθνζκηνπνίεζε ηεο νηθνλνκίαο πξνθχπηεη απφ ηε ζπλερή αλάγθε ησλ επηρεηξήζεσλ λα βειηηψζνπλ ηηο επηδφζεηο ηνπο ζηνλ ηερλνινγηθφ ηνκέα, θαζψο επίζεο θαη λα δηεπξχλνπλ ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπο ζε λέεο αγνξέο, πξντφληα θαη ππεξεζίεο πξνθεηκέλνπ λα εληζρχζνπλ ηελ αληαγσληζηηθή ηνπο ζέζε ζηε δηεζλή αγνξά θαη επηδξά απνθαζηζηηθά ζηε δηακφξθσζε ησλ παγθφζκησλ θαη πεξηθεξεηαθψλ νηθνλνκηψλ. Δπίζεο ην επίπεδν ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ δηαθφξσλ ρσξψλ πξνζδηνξίδεη ην βαζκφ παγθνζκηνπνίεζεο ηεο νηθνλνκίαο ηνπο, δειαδή ην άλνηγκα ησλ νηθνλνκηψλ ηνπο ζηε δηεζλή αγνξά πξντφλησλ, ππεξεζηψλ θαη θεθαιαίνπ, πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ πςειή έληαζε ηνπ εμσηεξηθνχ εκπνξίνπ θαη ηεο θίλεζεο θεθαιαίσλ. Έηζη ινηπφλ ε ινγηθή ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο πνπ νδήγεζε ζηελ παγθνζκηνπνίεζε ησλ επηρεηξήζεσλ δελ είλαη ηίπνηε άιιν απφ κία πνιηηηθή πνπ απνζθνπεί ζηελ κεγηζηνπνίεζε ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ θέξδνπο θαη βάζε γηα λέα ζεσξία πεξί νξγάλσζεο θαη δηαρείξηζεο ησλ επηρεηξήζεσλ. Οη εηαηξείεο ζήκεξα αληηκεησπίδνπλ κηα απμαλφκελε αλάγθε επέθηαζεο ζε λέεο θαη δηεζλείο αγνξέο, λέεο εγθαηαζηάζεηο ζε δηαθνξεηηθέο ρψξεο γηα κεγαιχηεξε πξνζηηζέκελε αμία. Δπίζεο, επηδεηνχλ εηδηθνχο ηξφπνπο ππεξθέξαζεο ησλ ζπλφξσλ. Απηφ πνπ πξηλ απφ 30 ρξφληα θάληαδε ίζσο αδηαλφεην, ζήκεξα είλαη πξαγκαηηθφηεηα. Οη επηρεηξήζεηο παγθνζκηνπνηνχληαη κε θαηαηγηζηηθνχο ξπζκνχο. Ζ γεληθφηεξε ινγηθή πνπ δηέπεη ηηο ζηξαηεγηθέο αλάπηπμεο είλαη φηη νη επηρεηξήζεηο ιεηηνπξγνχλ ζε έλα δπλακηθφ θαη εμειηζζφκελν πεξηβάιινλ θαη πξέπεη λα αλαπηπρζνχλ γηα λα επηβηψζνπλ κε εμάπισζή ηνπο ζην δηεζλέο θαη παγθφζκην πεξηβάιινλ κέζσ ησλ ζπλεξγαζηψλ, ζπγρσλεχζεσλ θαη εμαγνξψλ. ην εξψηεκα πνηνη είλαη νη αληαγσληζηέο καο ζα πξέπεη νη επηρεηξήζεηο λα ςάμνπλ ηελ απάληεζε φρη κφλν ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο αιιά θαη ζην εμσηεξηθφ. Θα πξέπεη λα αλαπηχμνπλ ζηξαηεγηθέο κεζφδνπο πνπ ζα ηνπο επηηξέπνπλ λα αληηκεησπίζνπλ ηελ πνιππινθφηεηα θαη ηηο εμειίμεηο ηνπ παγθφζκηνπ πεξηβάιινληνο. 20

Ζ παγθφζκηα αγνξά δηακνξθψλεη δηαξθψο λέεο επθαηξίεο θαη λέεο απεηιέο πνπ απαηηνχλ απφ ηηο επηρεηξήζεηο ηθαλφηεηα άκεζεο πξνζαξκνγήο ζε απηέο. Ζ θαξκαθεπηηθή βηνκεραλία, κε ζπλνιηθφ θχθιν εξγαζηψλ $ 773 δηζ. απνηειεί κία απφ ηηο πην αλαπηπζζφκελεο θαη πην θεξδνθφξεο βηνκεραλίεο παγθνζκίσο. Ζ ξαγδαία αλάπηπμε ηνπ θαξκαθεπηηθνχ ηνκέα ηξνθνδνηείηαη απφ ηελ θαηλνηνκία θαη ηελ πξφνδν ζηελ έξεπλα θαη ηερλνινγία (R&D). O αληαγσληζκφο κεηαμχ ησλ θαξκαθεπηηθψλ εηαηξεηψλ γηα δεκηνπξγία λέσλ θαξκάθσλ γίλεηαη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν νμχο, δεδνκέλνπ φηη ηνχηεο πξνζπαζνχλ λα πξνσζήζνπλ ζηελ αγνξά θάξκαθα ηα νπνία ζα θαηαζηνχλ επξέσο γλσζηά. Οη κεγάιεο θαξκαθεπηηθέο εηαηξείεο πξνθεηκέλνπ λα επεθηαζνχλ είηε εμαγνξάδνπλ άιιεο κηθξφηεξεο είηε ζπγρσλεχνληαη ψζηε λα δεκηνπξγήζνπλ πην απνδνηηθά ζρήκαηα πνπ ζα είλαη αληαγσληζηηθά ζηε δηεζλή θαξκαθεπηηθή αγνξά. Μεξηθέο απφ ηηο κεγαιχηεξεο θαξκαθεπηηθέο εηαηξίεο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη παγθνζκίσο είλαη νη GlaxoSmithKline, Aventis, Pfizer, Novartis, Roche, American Home Products, Merck, Eli Lilly, Abbott θαη πνιιέο άιιεο. Eπίζεο απφ ηηο ειιεληθέο (εζληθέο) εηαηξείεο, πνπ αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ, νη Lavipharm, Elpen, Alapis, Pharmaten, Genesis δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηνλ παγθφζκην ρψξν κε εμαγσγέο θαη ζπλεξγαζίεο. Γηα παξάδεηγκα ε Lavipharm έρεη έληνλε παξνπζία εδψ θαη πνιιά ρξφληα ζηε Γαιιία θαη πξφζθαηα κεηά απφ έγθξηζε απφ ην FDA ησλ Ζ.Π.Α., πξνεηνηκάδεηαη γηα ηελ παξαγσγή θαη πψιεζε ησλ θαξκάθσλ ηεο ζηελ Ακεξηθή. Ζ Genesis απνηειεί παξάδεηγκα εηαηξείαο κε ζηξαηεγηθέο ζπκκαρίεο κε θαξκαθνβηνκεραλίεο ηνπ εμσηεξηθνχ. 21

ΠΧΛΖΔΗ ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΧΝ ΠΡΟΨΟΝΣΧΝ ΠΑΓΚΟΜΗΧ Σν εκπφξην θαξκάθσλ ζε ηειηθά πξντφληα γίλεηαη αλάκεζα ζηηο ρψξεο ηεο Γπηηθήο Δπξψπεο θαη απφ ηελ Γπηηθή Δπξψπε ζηνλ Σξίην Κφζκν. Οη Ζ.Π.Α. θαη ε Ηαπσλία ζεσξνχληαη απηάξθεηο. Δλδεηθηηθφ είλαη φηη ην 96% ηεο παγθφζκηαο θαηαλάισζεο θαξκάθσλ γίλεηαη ζηηο ΖΠΑ (70%), ηελ Δ.Δ. (20%) θαη ηελ Ηαπσλία 6%). Γηα ηα δηζεθαηνκκχξηα αλζξψπσλ πνπ θαηνηθνχλ ζηνλ ππφινηπν θφζκν κέλεη ην 4%. [16] Οη επξσπατθέο ρψξεο έρνπλ εκπνξηθέο ζρέζεηο θπξίσο κε ηηο ΖΠΑ, ηελ Διβεηία θαη ηελ Ηαπσλία. πγθεθξηκέλα ην χςνο ησλ εμαγσγψλ θαξκάθσλ πξνο ηηο ΖΠΑ αλέξρεηαη ζην 34,4%, πξνο ηελ Διβεηία ζην 13,7% θαη πξνο ηελ Ηαπσλία ζην 4,5%. Αληίζηνηρα νη εηζαγσγέο απφ ηηο ΖΠΑ αλέξρνληαη ζην 43,7%, απφ ηελ Διβεηία ζην 38,8% θαη απφ ηελ Ηαπσλία ζην 3,5% [18] To 2007, νη εηζαγσγέο θαξκάθσλ ζηελ Δπξσπατθή Δλσζε αλήιζαλ ζηα 35,9 δηο. επξψ, κέγεζνο ζρεδφλ ππνδηπιάζην ησλ εμαγσγψλ (74,4 δηο επξψ). Σν γεγνλφο απηφ ηελ θαζηζηά θπξίσο εμαγσγηθή πεξηνρή ζηελ παγθφζκηα αγνξά ηνπ θαξκάθνπ φπσο θαίλεηαη θαη ζην παξαθάησ δηάγξακκα 1, κε ηηο εμαγσγέο θαξκάθσλ λα ππεξέρνπλ ησλ εηζαγσγψλ δηαρξνληθά, θαζηζηψληαο ην εκπνξηθφ ηζνδχγην ζεηηθφ θαη ηδηαίηεξα πςειφ (πξνζεγγίδεη ηα 38,5 δηο επξψ ην 2007) Γηάγξακκα 1: χκθσλα κε ζηνηρεία ηεο IMS Health, γηα ην 2008 νη ζπλνιηθέο πσιήζεηο έθηαζαλ ηα $773 δηζ. ζεκεηψλνληαο αχμεζε θαηά $58 δηζ. ζε ζχγθξηζε κε ην 2007, εληνχηνηο ν ξπζκφο κεηαβνιήο ζην 4,8% απφ 6,6 ην 2007, φπσο θαίλεηαη ζην δηάγξακκα 2: 22

Γηάγξακκα 2: Σν γεγνλφο φηη ε παγθφζκηα θαξκαθεπηηθή αγνξά αλ θαη ζε κηθξφηεξν βαζκφ ζε ζχγθξηζε κε άιινπο θιάδνπο ηεο βηνκεραλίαο- επεξεάδεηαη απφ ηηο εμειίμεηο πνπ ζεκαηνδνηεί ε δηεζλήο νηθνλνκηθή θξίζε, θαζηζηά ηηο πξννπηηθέο γηα ηα επφκελα ρξφληα ηδηαίηεξα αλεζπρεηηθέο (ΗΜS Market Prognosis). πγθεθξηκέλα, ην 2009 ε αγνξά εθηηκάηαη φηη ζα παξνπζηάζεη εηήζην ξπζκφ κεηαβνιήο κφιηο 2,5% - 3,5%. Δπίζεο, εθηφο απφ ηηο πεξηπηψζεηο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο, ε θαξκαθεπηηθή αγνξά πξφθεηηαη λα αληηκεησπίζεη κεγάιν αξηζκφ παηεληψλ γηα εμαηξεηηθά θεξδνθφξα θάξκαθα πνπ πξφθεηηαη λα ιήμνπλ σο ην 2012. Πξέπεη εθ ησλ πξαγκάησλ νη θαξκαθεπηηθέο εηαηξείεο λα πξνζαξκνζηνχλ ζηηο λέεο εμειίμεηο πνπ επηβάιιεη ε νηθνλνκηθή θξίζε θαη λα αλαπξνζαξκφζνπλ ηα επηρεηξεκαηηθά ηνπο κνληέια ζηξεθφκελεο ζηηο αλαδπφκελεο αγνξέο. Πεξίπνπ 50-60 λέα βηνηερλνινγηθά θάξκαθα αλακέλεηαη λα θπθινθνξήζνπλ ζηελ αγνξά ηελ πξνζερή δηεηία. Σα 2/3 απηψλ ησλ πξντφλησλ αθνξνχλ εηδηθά θάξκαθα ηα νπνία ζπληαγνγξαθνχληαη απφ εμεηδηθεπκέλνπο ηαηξνχο. Μεηαμχ ησλ λέσλ θαξκάθσλ πνπ αλακέλνληαη λα θπθινθνξήζνπλ πεξηιακβάλνληαη θάξκαθα γηα ηε ζεξαπεία ηνπ δηαβήηε, ηεο ξεπκαηνεηδνχο αξζξίηηδαο, ηεο ςσξίαζεο, ηεο νζηενπφξσζεο θαη δηαθφξσλ θαξθηλσκάησλ. Σν δεηνχκελν είλαη έλα ζχζηεκα ζην νπνίν ε δεκφζηα πγεία ζα πξνζηαηεχεηαη παξά λα ζπζηάδεηαη ζηνπο λφκνπο ηεο αγνξάο». Κη έλα άκεζν βήκα πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε είλαη νη δηεζλείο θαλφλεο εκπνξίνπ λα αληηκεησπίδνπλ ηα θάξκαθα κε έλα ηξφπν ζεκειησδψο δηαθνξεηηθφ απφ ηα άιια εκπνξεχκαηα [19]. 23

ΠΧΛΖΔΗ ΦΑΡΜΑΚΧΝ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ πλερή άλνδν παξνπζηάδνπλ νη πσιήζεηο θαξκάθσλ ζηε ρψξα καο, κε ηηο εηαηξείεο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ ελ ιφγσ αγνξά λα θαηαγξάθνπλ ηα ηειεπηαία ρξφληα ζεκαληηθή άλνδν ησλ πσιήζεσλ θαη ησλ θεξδψλ ηνπο. Ωζηφζν, παξά ηε γεληθφηεξε αλνδηθή πνξεία, νη θαξκαθεπηηθέο εηαηξείεο δελ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε έλα πεξηβάιινλ ρσξίο πξνβιήκαηα, θάηη πνπ απνδεηθλχεηαη απφ ην γεγνλφο φηη ελψ νη θχθινη εξγαζηψλ θαη ηα θέξδε απμάλνληαη, ε εγρψξηα παξαγσγή κεηψλεηαη δξακαηηθά ηα ηειεπηαία ρξφληα. χκθσλα κε έξεπλα ηεο Stat Bank γηα ηελ πνξεία ησλ θαξκαθεπηηθψλ εηαηξεηψλ ην 2003, απμεκέλα θαηά 36,87% εκθαλίδνληαη ηα ζπλνιηθά θαζαξά θέξδε ησλ 96 κεγαιχηεξσλ (βάζεη πσιήζεσλ) εηζαγσγηθψλ θαη εκπνξηθψλ επηρεηξήζεσλ θαξκαθεπηηθψλ θαη παξα-θαξκαθεπηηθψλ πξντφλησλ ζε ζρέζε κε ην 2002. χκθσλα κε ηελ έξεπλα, ηα ζπλνιηθά θέξδε ησλ ελ ιφγσ εηαηξεηψλ απμήζεθαλ απφ 79,95 εθαηνκκχξηα επξψ ην 2002 ζε 109,43 εθαηνκκχξηα επξψ ην 2003. Έηζη, ζε κηα πεξίνδν θαηά ηελ νπνία ε ζπλνιηθή αγνξά βξίζθεηαη ζε χθεζε, ε νηθνλνκία ηεο πγείαο παξνπζηάδεη εμαηξεηηθή πνξεία. Ζ βειηίσζε ηεο θεξδνθνξίαο ζηεξίρζεθε ζε αχμεζε ηνπ ζπλνιηθνχ θχθινπ εξγαζηψλ ησλ εηαηξεηψλ ηνπ δείγκαηνο θαηά 13,7%. πγθεθξηκέλα, νη ζπλνιηθέο πσιήζεηο ησλ ελ ιφγσ επηρεηξήζεσλ απμήζεθαλ απφ 2,85 δηζεθαηνκκχξηα επξψ ην 2002 ζε 3,25 δηζ. επξψ ην 2003. Οη εηαηξείεο απηέο ιεηηνχξγεζαλ κε κέζν πεξηζψξην θαζαξνχ θέξδνπο 3,4%. Ζ θαιή πνξεία, ζχκθσλα κε φιεο ηηο εθηηκήζεηο παξαγφλησλ ηνπ θιάδνπ, ζπλερίζηεθε θαη ην 2004, ελψ βάζεη ζηνηρείσλ (IMS) ηεο έξεπλαο πνπ νινθιεξψζεθε πξηλ απφ ιίγεο κέξεο, εθηηκάηαη φηη ε ειιεληθή (ηδησηηθή) αγνξά θαξκάθνπ ζα θπκαλζεί ζην επίπεδν ησλ 4,5 δηζ. επξψ. Σν πνζφ απηφ αθνξά ηηο πσιήζεηο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη απφ ηηο θαξκαθεπηηθέο εηαηξείεο, εμαηξνπκέλσλ απηψλ πξνο ηα λνζνθνκεία, ελψ έλα κέξνο ηνπο αθνξά ηηο ιεγφκελεο παξάιιειεο εμαγσγέο θαξκαθεπηηθψλ πξντφλησλ. Σε ζεηηθή πνξεία ηνπ θιάδνπ επηβεβαηψλεη, κηιψληαο ζηελ Οηθνλνκηθή Δπηζεψξεζε θαη ν δηεπζχλσλ ζχκβνπινο ηεο Genesis Pharma, Κσλζηαληίλνο Δπξηπίδεο: «Ζ αγνξά ηνπ θαξκάθνπ ην 2008-2009 εθηηκάηαη φηη ζα θηλεζεί αλνδηθά, ζπλερίδνληαο ηελ εμαηξεηηθή πνξεία πνπ ζεκείσζε ην 2007. Απηφ είλαη ηδηαίηεξα 24

ζεκαληηθφ, δεδνκέλσλ ησλ πξνβιεκάησλ πνπ αληηκεησπίδεη ν θιάδνο, αιιά θαη ζην πιαίζην κηαο νηθνλνκίαο πνπ βξίζθεηαη ζε γεληθφηεξε ακεραλία. ηε ζπλνιηθή αλνδηθή πνξεία έρεη ζπκβάιεη θαηαιπηηθά ε θπθινθνξία πνιιψλ λέσλ θαξκάθσλ ζε παιηέο αιιά θαη λέεο ζεξαπεπηηθέο θαηεγνξίεο απφ φιεο ζρεδφλ ηηο εηαηξείεο ηα ηειεπηαία ρξφληα. Δδψ πξέπεη λα ζεκεηψζνπκε φηη ε θαξκαθεπηηθή βηνκεραλία αλέθαζελ ζηήξηδε ηηο πσιήζεηο θαη ηα θέξδε ηεο ζηα λέα θάξκαθα. Δπνκέλσο, νη εηαηξείεο πνπ έρνπλ θαηλνχξγηα θάξκαθα αλαπηχζζνληαη ξαγδαία». ηνλ παξαθάησ 1 ν πίλαθα απεηθνλίδνληαη νη πξψηεο 20 θαξκαθεπηηθέο επηρεηξήζεηο βάζεη ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ ηνπο γηα ην έηνο 2007: 20 Πρώηες Φαρμακεσηικές Δπιτειρήζεις Βάζει Κύκλοσ Δργαζιών 2007 Κύκλος Δργαζιών Καθαρά Κέρδη 1 PFIZER ΔΛΛΑ ΑΔ 419.202.794 44.366.604 2 SANOFI AVENTIS AEBE 387.990.414 54.064.481 3 ΒΗΑΝΔΞ ΑΔ 323.011.178 64.359.778 4 NOVARTIS HELLAS ΑΔΒΔ 319.155.176 11.292.407 5 ROCHE HELLAS AE 287.206.005 17.334.751 6 GLAXOSMITHKLINE AEBE 272.727.053 16.737.506 7 BOEHRINGER INGELHEIM HELLAS AE 261.965.159 16.109.937 8 ASTRAZENECA ΑΔ 260.540.542 25.067.933 9 JANSSEN - CILAG ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΖ ΑΔΒΔ 236.515.631 12.155.313 10 BAYER ΔΛΛΑ ΑΒΔΔ 179.166.457 1.720.468 11 ΦΑΡΜΑΔΡΒ - ΛΗΛΛΤ ΑΔΒΔ 178.504.630 16.692.450 12 ΓΔΝΔΗ ΦΑΡΜΑ ΑΔ 169.960.256 32.787.355 13 ABBOTT LABORATORIES ΔΛΛΑ ΑΒΔΔ 158.716.003 10.621.958 14 ΓΔΡΟΛΤΜΑΣΟ Π. Ν. ΑΔ 154.736.000 14.672.000 15 BRISTOL-MYERS SQUIBB AE 145.326.042 27.447.229 16 WYETH HELLAS ΑΔΒΔ 131.089.775 1.474.075 17 SCHERING-PLOUGH ΑΦΒ & ΔΔ 118.267.365 16.292.965 18 ELPEN ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΖ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΑ ΑΔ 104.807.603 8.990.399 19 ΦΑΜΑΡ 88.407.044 5.437.148 20 DEMO ΑΒ & ΔΔ 78.136.539 3.592.885 Πίλαθαο 1: Πεγή (ΗΟΒΔ- Δπεμεξγαζία δεκνζηεπκέλσλ νηθνλνκηθψλ ζηνηρείσλ επηρεηξήζεσλ) 25

ΣΡΑΣΖΓΗΚΔ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΖ ΦΑΡΜΑΚΟΒΗΟΜΖΥΑΝΗΑ Δ ΠΑΓΚΟΜΗΟ ΔΠΗΠΔΓΟ Οη ζπλζήθεο πνπ έρνπλ δηακνξθσζεί δηεζλψο θαη δεδνκέλεο ηεο παγθφζκηαο πιένλ λέαο νηθνλνκίαο, ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, είραλ ζαλ απνηέιεζκα ηελ έληνλε επηζπκία ησλ επηρεηξήζεσλ λα επεθηαζνχλ θαη λα θαηαθηήζνπλ κηα απφ ηηο θνξπθαίεο ζέζεηο ζε παγθφζκην επίπεδν κε ηε βνήζεηα ζηξαηεγηθψλ αλάπηπμεο. Έηζη, ηδαληθή ιχζε ζε απηή ηελ πεξίπησζε είλαη: 1. Ζ ζπλερήο έξεπλα θαη αλάπηπμε λέσλ θαξκάθσλ. 2. Ζ γεσγξαθηθή επέθηαζε. 3. Οη εμαγνξέο. 4. Oη ζπγρσλεχζεηο θαη 5. Oη ζηξαηεγηθέο ζπκκαρίεο κεηαμχ ησλ επηρεηξήζεσλ. Οη ζπγρσλεχζεηο θαη νη εμαγνξέο δελ είλαη θάηη θαηλνχξγην, σζηφζν απνηεινχλ ην βαξφκεηξν ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη ζα δηαδξακαηίζνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηηο κειινληηθέο νηθνλνκηθέο εμειίμεηο γηα ηελ αλάπηπμε ηφζν ησλ θξαηψλ φζν θαη ησλ ίδησλ ησλ επηρεηξήζεσλ. ε παξάιιειε ζέζε έξρνληαη νη ζηξαηεγηθέο ζπκκαρίεο, νη νπνίεο αλ θαη έρνπλ «θαξπνθνξήζεη» ηα ηειεπηαία ρξφληα, έρνπλ θαηαθέξεη λα απνθηήζνπλ ηζρπξφ έδαθνο βάζεη ησλ απνηειεζκάησλ ηνπο ελ ζπγθξίζεη κε άιιεο ζηξαηεγηθέο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ νη επηρεηξήζεηο. Αληηκέησπεο κε ηα απμαλφκελα θφζηε λέσλ πξντφλησλ, θξαηηθέο παξεκβάζεηο θαη ειέγρνπο ηηκψλ, απμαλφκελν αξηζκφ παξαγφλησλ γηα ηελ επηινγή πξντφληνο θαη δπλαηφ αληαγσληζκφ, νη Φαξκαθεπηηθέο Δηαηξίεο αληηιακβάλνληαη φηη ην λα θαηαιαβαίλεηο θαιχηεξα θαη λα ελεξγείο γξεγνξφηεξα ζηηο αλάγθεο ηφζν ησλ αζζελψλ φζν θαη ησλ ηαηξψλ είλαη πνιχ θξίζηκν γηα ηελ επηβίσζή ηνπο. Πξέπεη αθνινπζψληαο ζπγθεθξηκέλεο ηαθηηθέο λα: απμήζνπλ ηα έζνδά ηνπο. λα δψζνπλ έκθαζε ζε ζεξαπεπηηθέο θαηεγνξίεο αληί λα είλαη πξντoληηθνθεληξηθέο. θαηαιάβνπλ θαιχηεξα ηηο αλάγθεο ησλ αζζελψλ αιιά θαη ηε ζχλεζε ηαηξηθή πξάμε. ελδπλακψζνπλ ηελ επηθνηλσλία κε ηνπο Ηαηξνχο 26

ΔΠΗΛΟΓΖ ΣΖ ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ Ζ ζέζπηζε ησλ θαηάιιεισλ θηλήηξσλ γηα κηα ζηξαηεγηθή είλαη έλαο απφ ηνπο αθξνγσληαίνπο ιίζνπο ηεο εθηέιεζήο ηεο. Οη άιινη δχν είλαη ε δεκηνπξγία ηεο θαηάιιειεο εηαηξηθήο θνπιηνχξαο θαη νη εγεηηθέο ηθαλφηεηεο ησλ κάλαληδεξ ηεο επηρείξεζεο. Ζ επηρείξεζε ζα πξέπεη λα εληνπίζεη: Σα δπλαηά ηεο ζεκεία, ψζηε κε ηα θαηάιιεια βήκαηα λα ηα κεηαηξέςεη ζε αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα. Σα αδχλαηα ζεκεία ηεο, ηα νπνία κε πξνζεθηηθφ ζρεδηαζκφ δελ ζα επεξεάζνπλ αξλεηηθά ηελ πνξεία ηεο. Σηο πηζαλέο επθαηξίεο πνπ ζα παξνπζηαζζνχλ ζην κέιινλ, ψζηε λα ηηο εθκεηαιιεπζεί εγθαίξσο. Σηο ελδερφκελεο απεηιέο, ηηο νπνίεο θαη ζα αληηκεησπίζεη θαηάιιεια πξνθεηκέλνπ λα κεηψζεη ή αθφκε θαη λα εμαιείςεη ηελ επίδξαζή ηνπο. Με ηε κειέηε ηνπ εζσηεξηθνχ ηεο πεξηβάιινληνο ε επηρείξεζε ζα εληνπίζεη κηα ζεηξά απφ δπλάκεηο θαη αδπλακίεο ελψ κε ηε κειέηε ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο ζα αλαθαιχςεη ηηο επθαηξίεο αιιά θαη ηηο απεηιέο. Μεηά ηελ αλαιπηηθή απεηθφληζε ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο θαη ησλ δεδνκέλσλ, αθνινπζεί ε επηινγή θαη ε αλάπηπμε ζηξαηεγηθήο. Aπφ ηνπο βαζηθνχο ηξφπνπο αλάπηπμεο κηαο επηρείξεζεο, εθηφο απφ ηελ αλάπηπμή ηεο κε ίδηα κέζα, είλαη ε επέθηαζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο κε ηελ ζπλερή έξεπλα, ε γεσγξαθηθή επέθηαζε, ε δηαδηθαζία ησλ ζπγρσλεχζεσλ θαη ησλ εμαγνξψλ ή ε δεκηνπξγία ζπκκαρηψλ, πνπ αλαιχνπκε ακέζσο πην θάησ: 27

Α) ΔΡΔΤΝΑ ΚΑΗ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΝΔΧΝ ΦΑΡΜΑΚΧΝ Ζ αλάγθε ηεο θαξκαθνβηνκεραλίαο γηα ζπλερή ηξνθνδφηεζή ηεο απφ ηνλ ηνκέα έξεπλαο θαη αλάπηπμεο [20], ε νπνία ππήξρε πάληα, έρεη πξνζθάησο ζπληειέζεη ζηε δεκηνπξγία κηαο ηάζεσο πνπ γίλεηαη νινέλα θαη θαλεξφηεξε: ηε κεηαθίλεζε κεγάισλ επξσπατθψλ εηαηξεηψλ πξνο ηηο ΖΠΑ, φπνπ αθελφο ππάξρνπλ κεγάια εξεπλεηηθά εξγαζηήξηα θαη αθεηέξνπ θηιηθφηεξν γηα ηηο επηρεηξήζεηο θιίκα. Γελ πξέπεη λα μερλνχκε πνηέ, φηη ην θάξκαθν είλαη θνηλσληθή πξνζθνξά ζηε δεκφζηα πγεία θαη πξέπεη πάληα λα δηέπεηαη απφ ηα θάησζη ραξαθηεξηζηηθά, φηαλ πξφθεηηαη γηα πξντφληα δηθψλ καο θαξκαθεπηηθψλ εηαηξηψλ: - Φάξκαθα επψλπκα κε εγρψξηα ζήκαλζε, εγρψξηα ππεπζπλφηεηα θπθινθνξίαο, εγρψξηα δηθαηψκαηα ρξήζεο, εγρψξηα αλάπηπμε θαξκαθνηερληθήο κνξθήο θαη θπζηθά εγρψξηα παξαγσγή. χκθσλα κε δείθηεο ηνπ ΗΟΒΔ (2006) έρνπκε κηα ζεκαληηθή αλάπηπμε ησλ θαξκαθεπηηθψλ εηαηξηψλ ζε λέα θάξκαθα θαη εμάπισζε ζε λέεο αγνξέο. Ζ θαηλνηνκία ππνρξεψλεη ηηο εηαηξίεο ζηελ αλαλέσζε ησλ θαξκάθσλ ηνπο κεηά ηελ παξέιεπζε κηαο δεθαεηίαο. Ζ θαηλνηνκία δελ ζπλίζηαηαη κφλν ζε λέα κφξηα θαξκάθσλ αιιά θπξίσο ζηηο ζηξαηεγηθέο ηεο κάξθαο (branding). ΔΠΔΝΓΤΖ ΣΖΝ ΔΡΔΤΝΑ & ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΑΠΟ ΣΖ ΦΑΡΜΑΚΟΒΗΟΜΖΥΑΝΗΑ Ζ δηαδηθαζία αλάπηπμεο ελφο λένπ θαξκάθνπ δηαξθεί πνιιά ρξφληα (10-12) θαη απαηηεί ζεκαληηθνχο νηθνλνκηθνχο πφξνπο. Δίλαη παξάιιεια κηα δηαδηθαζία πνπ ελέρεη πςειφ θίλδπλν απνηπρίαο, αθνχ απφ ηα 10.000 ππνςήθηα θάξκαθα κφλν 5 θαηά κέζν φξν ζα κπνπλ ζηε δηαδηθαζία ησλ θιηληθψλ δνθηκψλ, θαη απφ απηά, ην πνιχ έλα ζα κπνξέζεη λα βγεη ζηελ αγνξά. ην δηάγξακκα 3 πνπ αθνινπζεί κπνξείηε 28

λα δείηε ην χςνο ηνπ θφζηνπο αλάπηπμεο ελφο λένπ θαξκάθνπ, πνπ μεπεξλά ηα 800 εθ. δνιάξηα (ζχκθσλα κε ππνινγηζκνχο ηνπ 2001). Δηάγρακκα 3: [Πεγή: Pharmaceutical Research and Manufacturers of America, Pharmaceutical Industry Profile 2005 (Washington, DC: PhRMA, March 2005)]. ην ζρήκα 1, ακέζσο πην θάησ, κπνξείηε λα δείηε ζρεκαηηθά φιε ηελ πνξεία αλάπηπμεο ελφο λένπ θαξκάθνπ, πνπ κπνξεί λα δηαξθέζεη πάλσ απφ 10 έσο 15 ρξφληα. Ζ πην πνιχπινθε, ρξνλνβφξα θαη αθξηβή θάζε αλάπηπμεο ελφο λένπ θαξκάθνπ είλαη ε δηαδηθαζία ησλ θιηληθψλ δνθηκψλ ζε αλζξψπνπο πνπ γίλεηαη ζε πγηείο θαη αζζελείο εζεινληέο. 29

Κάζε λέν ππνςήθην θάξκαθν, αθνχ θαηνρπξσζεί ε παηέληα ηνπ, μεθηλά ηελ δηαδηθαζία ησλ θιηληθψλ δνθηκψλ ζε αλζξψπνπο πνπ πεξηιακβάλεη 4 θάζεηο [21]: ηε Φάζη 1 ην θάξκαθν δνθηκάδεηαη ζε κηθξφ αξηζκφ πγεηψλ αλζξψπσλ θαη θχξηνο ζηφρνο είλαη λα δηαπηζησζεί αλ ην θάξκαθν είλαη αζθαιέο γηα ρξήζε ζηνλ άλζξσπν. Παξάιιεια νη εξεπλεηέο αληινχλ ζηνηρεία γηα ηηο θαξκαθνθηλεηηθέο ηνπ ηδηφηεηεο (πψο απνξξνθάηαη θαη απεθθξίλεηαη απφ ηνλ νξγαληζκφ) θαη ηηο θαξκαθνδπλακηθέο ηνπ ηδηφηεηεο (π.ρ. αλ έρεη αλεπηζχκεηεο ελέξγεηεο). ηε θάζε απηή ζπκκεηέρνπλ πεξίπνπ 20 έσο 100 πγηείο εζεινληέο. ηε Φάζη 2 ην θάξκαθν δνθηκάδεηαη ζε έλα κεγαιχηεξν αξηζκφ εζεινληψλ αζζελψλ, πνπ ζπλήζσο θπκαίλεηαη απφ 100 έσο 500. ηε θάζε απηή εμεηάδνληαη ηα βξαρππξφζεζκα απνηειέζκαηα ηνπ θαξκάθνπ ζηε πάζεζε γηα ηελ νπνία πξννξίδεηαη, ν κεραληζκφο δξάζεο θαη νη πηζαλέο αλεπηζχκεηεο ελέξγεηεο, ελψ πξνζδηνξίδεηαη θαη ε θαηάιιειε δνζνινγία. Ζ Φάζη 3 είλαη θαη ε πην εθηεηακέλε θαζψο απαηηεί ηε ζπκκεηνρή ζπλήζσο 1.000 έσο θαη 5.000 αζζελψλ, ζπρλά θαη πνιχ πεξηζζφηεξσλ. ηε θάζε απηή νη εξεπλεηέο δηεξεπλνχλ θαη επηδεηνχλ λα απνδείμνπλ, κε ζαθή θιηληθά θαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα, αλ ην θάξκαθν πιεξεί ηηο πξνυπνζέζεηο αζθάιεηαο θαη απνηειεζκαηηθφηεηαο, πξνθεηκέλνπ λα εγθξηζεί απφ ηηο αξκφδηεο ππεξεζίεο πγείαο. Παξάιιεια, νη κειέηεο απηήο ηεο θάζεο πξνζθέξνπλ θαη απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο ψζηε λα θαζνξηζηνχλ ζαθψο νη ελδείμεηο ηνπ θαξκάθνπ, πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιηζηεί ε νξζή ζπληαγνγξάθεζε θαη ρξήζε ηνπ. Σέινο, αθφκα θαη κεηά ηελ έγθξηζε ελφο θαξκάθνπ θαη ηελ θπθινθνξία ηνπ ζηελ αγνξά, ζπλερίδνπλ λα δηελεξγνχληαη κεγάιεο θιηληθέο κειέηεο Φάζης 4, φπνπ επηβεβαηψλεηαη ζηελ θαζεκεξηλή πξαθηηθή ε αζθάιεηα θαη απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ θαξκάθνπ, ελψ γίλεηαη ζπλερήο έιεγρνο γηα αλεπηζχκεηεο ελέξγεηεο, κέζσ ησλ κειεηψλ θαξκαθνεπαγξχπλεζεο. Ζ αξκφδηα αξρή ειέγρνπ γηα ηελ ρψξα καο είλαη ν Δ.Ο.Φ. 30