Τουρκικό αεροπλανοφόρο: µύθος ή πραγµατικότητα;

1 13 Μαρτίου 2012 www.geostrategy.gr Τουρκικό αεροπλανοφόρο: µύθος ή πραγµατικότητα; Του Χρήστου Μηνάγια Στις 12-3-2012 τα τουρκικά ΜΜΕ προέβαλαν την είδηση ότι, σε συνέντευξη του στο περιοδικό PROCEEDINGS (σ.σ. εκδίδεται από τη Ναυτική Ακαδηµία των Ηνωµένων Πολιτειών) ο αρχηγός των ναυτικών δυνάµεων της Τουρκίας ναύαρχος Murat Bilgel υποστήριξε την άποψη ενίσχυσης του τουρκικού στόλου µε ένα αεροπλανοφόρο. Συγκεκριµένα, ο Τούρκος ναύαρχος ανέφερε τα εξής: «Οι στρατηγικές προτεραιότητες του στόλου µας τα επόµενα 5, 10 και 20 χρόνια είναι η δηµιουργία ναυτικών δυνάµεων καλά εκπαιδευµένων και άρτια εξοπλισµένων, οι οποίες θα µπορούν να προωθούνται σε σύντοµο χρονικό διάστηµα και να επιχειρούν στις περιοχές στρατηγικού ενδιαφέροντος. Ο σχεδιασµός των τουρκικών ναυτικών δυνάµεων για την επόµενη δεκαετία περιλαµβάνει και την απόκτηση ενός αεροπλανοφόρου το οποίο θα εστιασθεί στην κάλυψη των επιχειρησιακών αναγκών πέραν των πολεµικών επιχειρήσεων. Σκοπεύουµε να αυξήσουµε τη µεταφορική δυνατότητα των αεροπορικών µας µέσων και να αποκτήσουµε πλοίο υποστήριξης πολεµικών επιχειρήσεων, φρεγάτες πολλαπλού ρόλου, µη επανδρωµένα ελικόπτερα και υποβρύχια που θα επιχειρούν εν καταδύσει για µεγάλο χρονικό διάστηµα. Σχεδιάζουµε την απόκτηση ενός πλοίου πολλαπλών δυνατοτήτων προσνήωσης-απονήωσης, το οποίο θα έχει περιορισµένες δυνατότητες προσβολής στόχων.» Στη συνέχεια, ο Bilgel επισήµανε ότι οι τουρκικές αεροπορικές δυνάµεις δεν διαθέτουν αεροσκάφη που θα µπορούν να προσνηώνονται σε αεροπλανοφόρο, ωστόσο θα προµηθευθούν αεροσκάφη F-35 (STOVL) που έχουν τη δυνατότητα κάθετης προσνήωσης-απονήωσης. Η Τουρκία πρόκειται να προµηθευθεί 100 F-35 (σ.σ. το 2015 θα παραλάβει τα πρώτα δύο αεροσκάφη) και σύµφωνα µε τον Bilgel είτε ένα µέρος αυτών θα είναι τύπου STOVL, είτε θα προβλεφθεί συµπληρωµατική αγορά αεροσκαφών του τύπου αυτού. Αναφορικά µε το αεροπλανοφόρο, ο Τούρκος ναύαρχος γνωστοποίησε ότι αυτό θα παρέχει υποστήριξη στα πολεµικά αεροσκάφη και ελικόπτερα του ΝΑΤΟ κατά τη διεξαγωγή διεθνών επιχειρήσεων, θα είναι 24.000 τόνων, θα έχει µήκος 140 µ., θα κοστίσει 1,5 δισ. δολάρια, θα

2 µπορέσει να ναυπηγηθεί σε 5 χρόνια και θα είναι επιχειρησιακά διαθέσιµο σε 6-7 χρόνια. Επιπρόσθετα, ενδεικτικό της τουρκικής αντίληψης για την θαλάσσια πολιτική και την απόκτηση αεροπλανοφόρου αποτελούν οι απόψεις του ναυάρχου Salim Dervisoglu πρώην αρχηγού των τουρκικών ναυτικών δυνάµεων, ο οποίος σε συνέντευξή του σε τουρκικό think tank (BILGESAM) τον Απρίλιο του 2011 ανέφερε τα εξής: «Όταν αναφερόµαστε στις ένοπλες δυνάµεις δεν πρέπει αµέσως να σκεπτόµαστε την ένοπλη σύρραξη, διότι η µεγαλύτερη χρησιµότητά τους είναι η αποτροπή. Οι ένοπλες δυνάµεις, συµµετέχοντας σε συµµαχικούς συνασπισµούς, συµβάλουν σηµαντικά στις διεθνείς σχέσεις. Ως πρόσφατο παράδειγµα αναφέρω τη Λιβύη: στείλαµε 4 πολεµικά πλοία, ένα πλοίο υποστηρίξεως και ένα υποβρύχιο, πραγµατοποιώντας επιχειρήσεις ανθρωπιστικής βοήθειας, εκκένωσης πληθυσµού, έρευνας-διάσωσης κ.λπ. µε σκοπό να αποκτήσει η χώρα µας µεγαλύτερη προβολή και γόητρο. Οι ναυτικές µας δυνάµεις σε σχέση µε το στρατό και την πολεµική αεροπορία έχουν ένα ξεχωριστό χαρακτηριστικό: κατά την ειρηνική περίοδο είναι πολύ σηµαντικές διότι µε την επίδειξη της τουρκικής σηµαίας στα λιµάνια διαφόρων χωρών που επισκέπτονται αλλά και στα δροµολόγια που ακολουθούν προβάλλουν την ισχύ της χώρας µας. Οι ναυτικές δυνάµεις αναπτύσσουν δραστηριότητες για µεγάλα χρονικά διαστήµατα, όπως, επιχειρούν συνεχώς στις ανοικτές θάλασσες και επιδεικνύουν, µε τη παρουσία τους στις περιοχές των κρίσεων, τη στρατιωτική ισχύ της Τουρκίας. Ο στρατός ξηράς αποτελεί µια δύναµη που διαφυλάττει την άµυνα, τα κυριαρχικά δικαιώµατα και την εσωτερική ασφάλεια της χώρας µας. Η πολεµική αεροπορία, σε διεθνές επίπεδο, πραγµατοποιεί επιχειρήσεις στο διεθνή εναέριο χώρο και στις ανοικτές θάλασσες, ωστόσο όµως για µικρό χρονικό διάστηµα. Εποµένως µόνο οι ναυτικές δυνάµεις δύνανται να επιχειρούν επί µακρόν και σε πολύ µεγάλες αποστάσεις. Τα τελευταία 50 χρόνια και ειδικά µετά την ένταξη µας στο ΝΑΤΟ, αποκτήσαµε µεγάλο αριθµό πολεµικών πλοίων, εκσυγχρονίσαµε το στόλο µας, επαγγελµατοποιήσαµε το προσωπικό και αναβαθµίσαµε την εκπαίδευση του κ.λπ. Στην επίλυση των προβληµάτων του Αιγαίου οι ναυτικές µας δυνάµεις αποτέλεσαν το σηµαντικότερο µέσο. Παρόλο που στο παρελθόν βιώσαµε περιόδους πολύ έντονης κρίσης, η ναυτική µας ισχύς ήταν ένας από τους παράγοντες που δεν δηµιουργήθηκε µια σοβαρή σύγκρουση µεταξύ Τουρκίας και Ελλάδος.. Ο στόλος των υποβρυχίων µας έχει µεγάλη ισχύ και το προσωπικό του είναι πολύ καλά εκπαιδευµένο και ικανό. Η Τουρκία διαθέτει ένα ισχυρό ναρκαλιευτικό στόλο στη ναυτική βάση του Erdek, που δηµιουργήθηκε πρόσφατα (σ.σ. ευρίσκεται στη θάλασσα του Μαρµαρά), µε πολύ σύγχρονα ναρκαλιευτικά και ναρκοθηρευτικά πλοία. Όταν αναφερόµαστε στη ναυτική ισχύ δεν πρέπει να σκεφτόµαστε µόνο τις ένοπλες δυνάµεις, αλλά το σύνολο της ναυτικής µας πολιτικής, της ναυπήγησης πλοίων, της αλιείας και ναυτιλίας του έθνους. Η αµφίβια δύναµη των

3 τουρκικών ναυτικών δυνάµεων ίσως είναι η µεγαλύτερη της Μεσογείου. ιαθέτουµε µια Ταξιαρχία Πεζοναυτών και τα απαραίτητα αποβατικά και αρµαταγωγά πλοία για να τη µεταφέρουν. Επίσης, υπάρχει σε εξέλιξη το πρόγραµµα ναυπήγησης του πλοίου LSD, το οποίο θα µπορεί να µεταφέρει ένα τάγµα πεζοναυτών µε τον εξοπλισµό του και 7-9 ελικόπτερα. Ως εκ τούτου, οι ναυτικές µας δυνάµεις διαθέτουν µια επιχειρησιακή δύναµη που µπορεί να συµµετάσχει σε εθνικές και συµµαχικές επιχειρήσεις σε µεγάλες αποστάσεις Η Τουρκία δίδει ιδιαίτερη βαρύτητα στη δηµιουργία ναυτικών βάσεων. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί η ναυτική βάση του Aksaz, απ όπου µπορούµε να φθάσουµε στις ανοικτές θάλασσες σε σύντοµο χρονικό διάστηµα. Εν γένει, υπάρχει µια συνεχής δραστηριότητα στο θέµα των βάσεων. Κατόπιν των παραπάνω, διαπιστώνουµε ότι οι τουρκικές ναυτικές δυνάµεις έχουν την ικανότητα να καλύψουν τις ανάγκες της Τουρκίας, όπως π.χ. η διαφύλαξη της σταθερότητας στην περιοχή µας, η προάσπιση των εθνικών µας συµφερόντων στη Μεσόγειο ή ακόµη εάν αποσκοπούµε σε µια ηγετική θέση στη Ευρωπαϊκή Ένωση ως µέλος αυτής. Πρέπει να προγραµµατίσουµε την απόκτηση αεροπλανοφόρου για τους εξής λόγους: πρώτον, αυτό θα εξασφαλίσει πολύ µεγάλο γόητρο στις ναυτικές µας δυνάµεις, οι οποίες αποτελούν βασικό µέσο υποστήριξης της εξωτερικής µας πολιτικής. εύτερον, θα µειωθούν οι επιχειρησιακές δαπάνες δεδοµένου ότι το αεροπλανοφόρο θα µεταφέρει αεροσκάφη κάθετης απονήωσης και ελικόπτερα. Τρίτον, ένα αεροπλανοφόρο 14.000 τόνων, όπως της Ταϋλάνδης, µαζί µε τις φρεγάτες που θα το συνοδεύουν θα αποτελούν µία ναυτική δύναµη που θα έχει το δικαίωµα λόγου και την ικανότητα ανάληψης διοικήσεως στα πλαίσια συµµαχικών δυνάµεων. Μια ναυτική δύναµη υποστηρίζεται µε τη δηµιουργία βάσεων και τον ανεφοδιασµό στη θάλασσα. Πέραν τούτου, δεν είναι δυνατόν τον 21 ο αιώνα να διεξαχθεί µια ναυτική επιχείρηση χωρίς την απαραίτητη αεροπορική υποστήριξη. Φυσικά, θα πρέπει τα µέσα της αεροπορικής υποστήριξης, συµπεριλαµβανοµένων και των µαχητικών αεροσκαφών, να ανήκουν οργανικά στις ναυτικές δυνάµεις. Τούτο όµως έχει άµεση εξάρτηση από την οικονοµική κατάσταση. Η Μεσόγειος είναι µια θάλασσα ιδιαίτερης σηµασίας για την Τουρκία. Εκτός από την πολιτική και εµπορική της αξία, σηµαντική είναι η ασφάλεια των θαλασσίων διαδρόµων και ο έλεγχος της θαλάσσιας κυκλοφορίας λόγω της µεταφοράς των προϊόντων ενέργειας.» Το θέµα της απόκτησης αεροπλανοφόρου από την Τουρκία δεν είναι κάτι καινούργιο. Συγκεκριµένα: Στις 14-10-1995 το τουρκικό περιοδικό Αksiyon σε άρθρο του µε τίτλο: «Η Τουρκία υποχρεούται να αποκτήσει αεροπλανοφόρο» γνωστοποίησε ότι η ιοίκηση των Τουρκικών Ναυτικών υνάµεων συνέταξε µια έκθεση προκειµένου ο τουρκικός στόλος να αποκτήσει ένα αεροπλανοφόρο εν

4 όψει των συνεχώς µεταβαλλόµενων διεθνών συνθηκών ασφαλείας και του δόγµατος θαλασσίων επιχειρήσεων εναντίον της Ελλάδος. Στις 13-4-1998 η τουρκική εφηµερίδα Milliyet σε άρθρο της ανέφερε τα εξής: «Πιστεύεται ότι σύντοµα η Τουρκία θα περιλαµβάνεται µεταξύ των 8 χωρών που αποτελούν το κλαµπ των χωρών που διαθέτουν αεροπλανοφόρα. Ένα αεροπλανοφόρο χαµηλού κόστους 10.000-15.000 τόνων θα προσδώσει στη χώρα που το διαθέτει µια µεγάλη ισχύ, θα εξασφαλίσει την επίδειξη της σηµαίας του στόλου της στις ανοικτές θάλασσες, θα της εξασφαλίσει µια θέση µεταξύ των µεγάλων κρατών, ο λόγος της θα ακούγεται από τη διεθνή κοινότητα, θα αυξηθεί η εκτίµησή της και θα λαµβάνονται υπόψη οι θέσεις της.» Στις 3-4-2011 ο υποδιευθυντής της Γενικής ιεύθυνσης Ναυπηγείων του Τουρκικού υφυπουργείου Ναυτιλίας Mustafa Kizilkaya, σχετικά µε τις δυνατότητες της Τουρκίας να ναυπηγήσει αεροπλανοφόρο, ανέφερε τα εξής: «Μέχρι το 2003 στην Τουρκία υπήρχαν 37 ναυπηγεία, ενώ τώρα υπάρχουν 70. Εάν συνυπολογίσουµε και τα 56 ναυπηγεία που κατασκευάζονται, τότε ο συνολικός αριθµός τους θα ανέλθει στα 126. Με την επάρκεια που διαθέτουµε σε εργατικό δυναµικό και σε ικανότητες στον τοµέα της ναυπήγησης πλοίων θα µπορούσαµε να κατασκευάσουµε αεροπλανοφόρο. Απλώς περιµένουµε το πρόγραµµα (σ.σ. εννοεί την επίσηµη εξαγγελία απόκτησης αεροπλανοφόρου). Παγκοσµίως υπάρχουν 23 αεροπλανοφόρα, ενώ σχεδιάζεται η ναυπήγηση 6 επιπλέον. Τα πιο µεγάλα πλοία έχουν µήκος 300 µ. και πλάτος 50 µ. Η δεξαµενή του στρατιωτικού ναυπηγείου µας στο Penkik της Κωνσταντινούπολης έχει µήκος 300 µ. και πλάτος 70 µ. Στα ναυπηγεία µας στην Καλλίπολη συνεχίζονται τα έργα κατασκευής δύο δεξαµενών που θα έχουν µήκος 440 µ. και πλάτος 76 µ. Επιπλέον, ο ναυπηγικός τοµέας, ο οποίος διαθέτει την τεχνολογία και τη δυναµική να κατασκευάσει αεροπλανοφόρο, µέχρι σήµερα πραγµατοποίησε τη ναυπήγηση για αµυντικούς σκοπούς, αξίας 980 εκατ. Τ.Λ., δύο πλοίων της ακτοφυλακής µήκους 35,5 µ., δύο ταχέων σκαφών µήκους 35,5 µ., έξι σκαφών περιπολίας και τεσσάρων σκαφών της ακτοφυλακής. Ο τοµέας της τουρκικής ναυτιλίας στον σηµείο που έφθασε, δεν περιορίζεται µόνο σ αυτά τα πλοία.» Στις 7-5-2011 η τουρκική εφηµερίδα Sabah δηµοσίευσε συνέντευξη του επικεφαλής στο υφυπουργείο Αµυντικής Βιοµηχανίας Murad Bayar, ο οποίος ανέφερε τα εξής: «Προκειµένου η Τουρκία να γίνει µια ισχυρή περιφερειακή δύναµη δεν έχει σηµασία εάν έχει τη δυνατότητα να ναυπηγήσει αεροπλανοφόρο, αλλά εάν υπάρχει η ανάγκη απόκτησής του, δεδοµένου ότι: Το κόστος απόκτησης του είναι πολύ υψηλό. Απαιτούνται ειδικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις συντήρησής του. Για µια επιχειρησιακή του αποστολή απαιτείται η συνοδεία τουλάχιστον δύο φρεγατών, ενός υποβρυχίου, τεσσάρων πυραυλακάτων, αριθµού

5 ελικοπτέρων συµβατικής υποστήριξης, ενός πλοίου ανθυποβρυχιακού πολέµου, ενός πλοίου αεράµυνας, ενός πετρελαιοφόρου και 40 αεροσκαφών που θα έχουν τη δυνατότητα προσνήωσης-απονήωσης σε αεροπλανοφόρο. Επίσης, πέραν των παραπάνω θα πρέπει να λάβουµε υπόψη και το προσωπικό που απαιτείται, 1.000-5.000 άτοµα ανάλογα µε το µέγεθος του αεροπλανοφόρου.» Στις 27-2-2012 η τουρκική εφηµερίδα Radikal αναδηµοσίευσε άρθρο της εφηµερίδας Τakvim, όπου ο Αµερικανός δηµοσιογράφος Seymour Hersh γνωστοποίησε ότι: «Μετά το 2007 η Τουρκία εισήλθε σε µία νέα τροχιά και έχει λόγο σε περιφερειακό επίπεδο. Η Τουρκία που αποτελεί µια περιφερειακή δύναµη, έκανε πολύ σηµαντικά βήµατα στο στρατιωτικό τοµέα για να γίνει µια παγκόσµια δύναµη. Η µόνη αδυναµία της είναι ότι δεν διαθέτει αεροπλανοφόρο, όµως δραστηριοποιήθηκε για να το αποκτήσει.». Επίσης, ο Hersh ανέφερε ότι οι Ηνωµένες Πολιτείες, η Αγγλία, η Γερµανία, η Ρωσία, η Γαλλία και η Ιταλία είναι πολύ ενοχληµένες διότι η Τουρκία έχει λόγο σε περιφερειακό επίπεδο και ότι το επόµενο έτος θα είναι πολύ κρίσιµο διότι θα διαγραφεί το µέλλον των χωρών για τα επόµενα τριάντα χρόνια. Οι κύριες επιχειρησιακές περιοχές της τουρκικής ναυτικής και αεροπορικής ισχύος είναι το Αιγαίο, η Μαύρη Θάλασσα και η Μεσόγειος. Ειδικότερα δε, για το κενό που υποτίθεται ότι δηµιουργεί η έλλειψη αεροπλανοφόρου στις περιοχές αυτές, θα πρέπει να τονισθεί ότι αυτό καλύπτεται από τα 7 αεροσκάφη ΚΤC-135R εναερίου ανεφοδιασµού που διαθέτουν οι τουρκικές αεροπορικές δυνάµεις. Συγχρόνως, θα πρέπει να επισηµανθεί ο προβληµατισµός του Μurat Bayar (σ.σ. θεωρείται ένας από τους στενούς συνεργάτες του Ερντογάν) για το εάν υφίσταται η αναγκαιότητα απόκτησης αεροπλανοφόρου, ο οποίος απ ότι φαίνεται δεν ασπάζεται πλήρως τις απόψεις των Τούρκων ναυάρχων. Αν βέβαια στους προβληµατισµούς του Bayar προστεθεί και ο χρόνος επιχειρησιακής διαθεσιµότητας του αεροπλανοφόρου, µετά από 6-7 χρόνια, οπότε σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις θα έχει διαγραφεί και το µέλλον των εξελίξεων στην Ανατολική Μεσόγειο, τότε η απόκτηση ενός πλοίου της κατηγορίας αυτής από τις τουρκικές ναυτικές δυνάµεις πιθανόν να είναι ετεροχρονισµένη. Όµως, η αναφορά του θέµατος απόκτησης αεροπλανοφόρου, από τον νυν και έναν πρώην αρχηγό των τουρκικών ναυτικών δυνάµεων, ένα υψηλόβαθµο στέλεχος του τουρκικού υφυπουργείου Ναυτιλίας και τον επικεφαλής του υφυπουργείου Αµυντικής Βιοµηχανίας θα πρέπει να αποτελεί αντικείµενο συνεχούς και ψύχραιµης παρακολούθησης χωρίς υπερβολές. Τέλος, θα πρέπει να συνυπολογισθεί το γεγονός ότι οι Ηνωµένες Πολιτείες, η Αγγλία, η Γερµανία, η Ρωσία, η Γαλλία και η Ιταλία θα αντιµετωπίσουν αρνητικά µια τέτοια κίνηση των Τούρκων διότι θα αισθανθούν ότι µειώνεται και κατ επέκταση απειλείται η ισχύς τους στη

6 Μεσόγειο, στη Μέση Ανατολή και στη Βόρειο Αφρική, δεδοµένου ότι η Τουρκία τα τελευταία χρόνια καταδεικνύει µια αλαζονική συµπεριφορά επέκτασης της πολιτικής, πολιτιστικής, οικονοµικής και στρατιωτικής της επιρροής στις εν λόγω περιοχές.