εκείσζε: Δ δσγξαθηά ηνπ εμσθχιινπ είλαη ηνπ Γηαπσλέδνπ δσγξάθνπ Γηανζίηζη Ώνπάθνπα.
Γ Η Α Ν Ν Ζ Τ Φ Α Ν Σ Ζ ΜΤΣΗΚΟΗ ΣΖ ΑΝ Α Σ Ο Λ Ζ * (νύθη, Ηλδνί, Σαό, Εελ) 2
Μ Τ Σ Ε Κ Ο Ε Σ Δ Ώ Ν Ώ Σ Ο Λ Δ * * Σν βηβιίν απηό θπθινθόξεζε πξώηε θνξά κε ην ¼ ησλ ζεκεξηλώλ θεηκέλσλ, από ηηο εθδόζεηο ΚΔΓΡΟ ην 1982. Ύζηεξα θπθινθόξεζε κε δηπιάζηα ύιε από ηηο εθδόζεηο ΔΡΑΣΩ (1989). Σξίηε έθδνζε πιήξεο από ηηο εθδόζεηο ΓΔΛΦΗΝΗ (1995) θαη ηέηαξηε έθδνζε πιήξεο από ηηο εθδόζεηο ΠΑΣΑΚΖ (2000). ήκεξα πεξλά ζε ειεθηξνληθή έθδνζε. Ζ ρξεζηκνπνίεζε νιόθιεξνπ ηνπ βηβιίνπ ή κέξνπο ηνπ (απ όπνηαδήπνηε έθδνζε) απαγνξεύεηαη ρσξίο ηελ πξνεγνύκελε άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα. Κη απηό θπξίσο, γηα λα πξνθπιαρηνύλ ηα «κπζηηθά»* ηνπ βηβιίνπ (γλσζηά κόλν ζηνλ ζπγγξαθέα) θαη ε αηζζεηηθή ηνπ βηβιίνπ, ηελ νπνία νη πεξηζζόηεξνη αδπλαηνύλ λα αληηιεθζνύλ. *Ώο ζεκεησζεί φηη ήδε, ζην παξειζφλ, θάπνηνο αλζνιφγεζε κέξνο ησλ θεηκέλσλ ηνπ βηβιίνπ, ρσξίο ηελ άδεηά κνπ θαη κε αλαθέξνληαο νχηε ην βηβιίν, νχηε η φλνκά κνπ. Ώγλνψληαο ή παξαβιέπνληαο φηη, ππάξρνπλ θείκελα ηνπ βηβιίνπ απηνχ, πνπ παξνπζηάδνληαη απφ κέλα σο πνηήκαηα, ελψ δελ ππάξρνπλ σο πνηήκαηα, νχηε ζην πξσηφηππν, νχηε ζε θάπνηαλ άιιε γιψζζα. Αειαδή, παίξλνληαο ην πνίεκα ηνπ ηάδε Κηλέδνπ, κε αλαγθάδεη λα ηνπ πσ, «δείμε κνπ ην πξσηφηππν ηνπ πνηήκαηνο ή, δείμε κνχ ην κε κνξθή πνηήκαηνο ζε θάπνηα γιψζζα. Κη αθνχ δελ βξίζθεηο πνπζελά έλα ηέηνην πνίεκα, πεο κνπ ηίλνο είλαη; Βγψ πλεπκαηηθά θηλνχκελνο, δελ βάδσ θάησ απφ ην πνίεκα η φλνκά κνπ αιιά ην φλνκα εθείλνπ πνπ κνπ έδσζε ηελ ηδέα. κσο εζχ κε πνην δηθαίσκα νλνκάδεηο πνίεκα ηνπ ηάδε Κηλέδνπ, θάηη πνπ δελ ππάξρεη πνπζελά σο πνίεκα, παξά κφλν ζην βηβιίν κνπ; Κη αλ εγψ έρσ βάιεη εθεί έλα εληειψο δηθφ κνπ πνίεκα (θαη σο ηδέα θαη σο κνξθή) πνπ ην απνδίδσ ζε θάπνηνλ Κηλέδν, γηαηί έηζη κνπ αξέζεη, πνχ ην μέξεηο εζχ;». 3
ΔΜΒΕΧΔ Σ ΟΠΕΘΟΦΤΛΛΟ: κσο γηαηί ιέγνληαη κπζηηθνί; ρη βέβαηα γηαηί θξχβνπλ θάηη, αιιά γηαηί απηφ πνπ νη ίδηνη είλαη δελ δηδάζθεηαη: Αε κπνξείο λα πεξηγξάςεηο ή λα δηδάμεηο ζε θάπνηνλ ηε γεχζε ηνπ θεξαζηνχ πξέπεη ν ίδηνο λα δαγθψζεη ην θεξάζη. Μπζηηθφ είλαη, φρη απηφ πνπ θπιάγεηαη θξπθφ, αιιά ην απφ ηε θχζε ηνπ ακεηάδνην. Ο κπζηηθφο πεγαίλεη ηφζν καθξπά πνπ θηάλεη θάπνηε εθεί πνπ μεθίλεζε. Αηαλχεη ην ρψξν ηεο ζχγρηζεο, ησλ δνγκάησλ θαη ησλ ζεσξηψλ θαη θηάλεη ζην θελφ, ή ζσζηφηεξα, ζηνλ ρανηηθφ ρψξν, πνπ βξίζθεηαη κεηά απφ ην ηέινο θαη πξηλ απφ ηελ αξρή. Σν θηάζηκν ζηνλ ρανηηθφ ρψξν είλαη «έλαο ζάλαηνο ελ δσή», είλαη ε απνπξνζθφιιεζε απφ ην θάζε ηη. Σψξα έρεη πεζάλεη ζε φια θαη γη' απηφ κπνξεί λα γελλεζεί καδί κε φια. Σψξα πνπ δελ αλήθεη πνπζελά, αλήθεη παληνχ. Αε βξίζθεηαη πηα ζηε ζέζε ή ζηελ αληίζεζε είλαη ε ζέζε θαη ε αληίζεζε. Αελ είλαη έλαο θηιφ-ζνθνο, αιιά έλαο ζνθφο. Αελ ςάρλεη γηα ην λφεκα ηεο δσήο, αιιά δεη, είλαη απηφο ν ίδηνο ε δσή. 4
Σ όλα ανεξαιρέτως τα όντα 5
«Πνύ είλαη ε ζνθία πνπ ηε ράζακε ζηε γλώζε; Πνύ είλαη ε γλώζε πνπ ηε ράζακε ζηηο πιεξνθνξίεο;» Σ.. Έιηνη «Σν θιεηδί ηνπ ζεζαπξνύ βξίζθεηαη θάησ από ηε γιώζζα ηνπ πνηεηή». Νηδάκη «γαίε κελ γαξ γαίαλ νπώπακελ, ύδαηη δ ύδσξ αηζέξη δ αηζέξα δίνλ, αηάξ ππξί ππξ αΐδεινλ, ζηνξγήλ δε ζηνξγή, λείθνο δε ηε λείθετ ιπγξώ». Βκπεδνθιήο 6
Ο Τ Φ Η 7
«ην «λνκα ηνπ Ώιιάρ», θαιιηγξάθεκα ηνπ Σδαιίι Ραζνχιη. 8
ΔΗΑΓΧΓΖ Γηα εηζαγσγή ζηνπο ζνχθη*, δε βξίζθσ ηίπνηε πην θαηάιιειν απφ ηα ιφγηα ηνπ θίινπ κνπ αιίθ. Λέεη ινηπφλ ν αιίθ: «Ο ζνύθη κπνξεί λα είλαη ζαλ ηνλ Κίληξ, ηνλ Πξάζηλν, πνπ ηαμηδεύεη ζ όιε ηε γε, κε δηάθνξεο κεηακθηέζεηο θαη κέζα άγλσζηα ζε ζέλα. Μπνξεί ηε κηα κέξα λα βόζθεη πξόβαηα θαη ηελ άιιε λα πίλεη από ρξπζή θνύπα δίπια ζην βαζηιηά. Αλ είλαη δάζθαιόο ζνπ ζα ζ σθειήζεη κε ηε θσηεηλόηεηά ηνπ, είηε ην θαηαιάβεηο απηό εθείλν ηνλ θαηξό είηε όρη. Όηαλ ηνλ ζπλαληάο δξα επάλσ ζνπ, είηε ην ζπλεηδεηνπνηείο είηε όρη. Όηαλ ιέεη ή θάλεη θάηη κπνξεί λα ζνπ θαίλεηαη αζπλεπέο ή αθαηαλόεην, όκσο έρεη ηελ ζεκαζία ηνπ. Απηόο δελ δεη κνλάρα ζηνλ δηθό ζνπ θόζκν. Μπνξεί λα ζε ζηελνρσξήζεη. Όκσο απηό ζα είλαη ζθόπηκν θη αλαγθαίν. Μπνξεί λα ζνπ θαλεί όηη αληαπνδίδεη ην θαιό κε θαθό ή ην θαθό κε θαιό, όκσο απηό πνύ πξαγκαηηθά θάλεη είλαη γλσζηό κόλν ζε ιίγνπο. Μπνξεί λ αθνύζεηο όηη πνιινί ηνλ κηζνύλ αιιά ζ αλαθαιύςεηο όηη ζηελ πξαγκαηηθόηεηα απηνί είλαη ειάρηζηνη. Δίλαη ηαπεηλόο θαη ζ αθήλεη λ αλαθαιύςεηο αβίαζηα απηό πνύ νθείιεηο λ αλαθαιύςεηο. Όηαλ ηνλ ζπλαληάο πξώηε θνξά, κπνξεί λα θαλεί όηη είλαη πνιύ δηαθνξεηηθόο από ζέλα. Γελ είλαη. Μπνξεί λα θαλεί όηη είλαη πνιύ όκνηνο κε ζέλα. Γελ είλαη». * Ή νλνκαζία «ζνχθη» πξνέξρεηαη πηζαλφλ απφ ηελ αξαβηθή ιέμε «ζνχθ» (καιιί) ε νπνία ζπλδέζεθε κε ηνπο ζνχθη αθφηνπ ν κάιιηλνο ζθνχθνο απνηέιεζε ην εμσηεξηθφ ραξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα ησλ ζνχθη. Ίζσο φκσο ε νλνκαζία «ζνχθη» (ην πην πηζαλφ), πξνέξρεηαη απφ ηελ ειιεληθή ιέμε «ζνθφο», αθνχ ε ζνθία είλαη ην εζσηεξηθφ ραξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα ηνπ ζνχθη, θη αθνχ δελ είλαη ιίγεο νη αξαβηθέο ιέμεηο (θπξίσο νη ζρεηηδφκελεο κε ηηο επηζηήκεο θαη ηα γξάκκαηα) πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ ειιεληθή γιψζζα: Υαιθάο (θχθινο), πάηξα (πέηξα) θα άκπα (θχβνο), αι ρεκεία (ε ρεκεία), ιφγα (γιψζζα, ιφγνο). Άιιεο νλνκαζίεο πνπ δίλνληαη ζηνλ ζνχθη είλαη εζσηεξηζηήο, γλψζηεο, θσηηζκέλνο, νηθείνο, θίινο, δεξβίζεο, εξαζηήο, πνηεηήο. Βμάιινπ, ην μεθίλεκα ηνπ Εζιάκ ζπκπίπηεη ζρεδφλ ρξνληθά κε ηε θπγή ησλ Βιιήλσλ ζνθψλ πξνο ηελ Πεξζία, φηαλ ν απηνθξάησξ Θενδφζηνο μεθίλεζε ηνλ κεγάιν ηνπ δησγκφ ελαληίνλ ησλ Βιιήλσλ. 9
ΟΜΏΡ ΥΏΓΕΏΜ* * Οκάξ Υαγηάκ: Γελλήζεθε θαη έδεζε ζηε Νηζαπνχξ ην 12ν αηψλα. Φηιφζνθνο, αζηξνλφκνο, καζεκαηηθφο, πνηεηήο θαη δάζθαινο ζνχθη. Βίλαη γλσζηφο ζηε Αχζε απφ ηα Ρνπκπαγηάη πνπ θαηά ηε ΐηθησξηαλή Πεξίνδν κεηέθξαζε ζη αγγιηθά ν Έληνπαξλη Φηηδέξαιλη. Σα Ρνπκπαγηάη αγαπήζεθαλ θη επέδξαζαλ πνιχ ζηελ Βπξσπατθή πνίεζε θαη δηαλφεζε, φκσο, φπσο καο πιεξνθνξεί ν Ίληξηο αρ, ειάρηζηε ζρέζε έρνπλ κε ηελ πξαγκαηηθή πνίεζε ηνπ Υαγηάκ, πνπ γηα λα ηελ θαηαλνήζεη θαλείο θαη λα ηε κεηαθξάζεη πξέπεη λα είλαη βαζχο γλψζηεο ηφζν ηεο πεξζηθήο γιψζζαο φζν θαη ηνπ ζπκβνιηζκνχ ησλ ζνχθη. «Μηα ζσζηή κεηάθξαζε έγηλε ην 1941 απφ ηνλ νπάκη Γθνβίληα Σίζξα θαί εθδφζεθε κε ηνλ ηίηιν «Σν Νέθηαξ ηεο Υάξεο». Καλείο δελ έδσζε ζεκαζία ζ απηή ηελ εξγαζία. Έηζη ν πξαγκαηηθφο Υαγηάκ παξακέλεη άγλσζηνο ζηε Αχζε». Πάλησο, είηε έηζη ζπκβαίλεη, είηε αιιηψο, («ην πλεχκα φπνπ ζέιεη πλεη» θαη, φπσο ζέιεη πλεη) έλα πξάγκα δελ κπνξεί λα θξπθηεί: Πσο ν Υαγηάκ ήηαλ «γεξφ πνηήξη» θη έλαο ζνθφο πνπ βξηζθφηαλ πνιχ θνληά ζηνπο Έιιελεο πξνζσθξαηηθνχο. ΣΟ ΑΗΜΑ ΣΟΤ ΔΥΘΡΟΤ Πίλσ θξαζί. Κη αθνχσ λα ιέλε δεμηά θη αξηζηεξά: «Μελ πίλεηο, είλαη αληίζεην ζηελ πίζηε». Καη ηψξα πνπ γλσξίδσ εγψ πσο ην θξαζί είλαη αληίζεην ζηελ πίζηε ιέσ: «Μα ην Θεφ αθήζηε κε λα πίλσ ην αίκα ηνπ ερζξνχ κνπ είλαη δίθαην λα ην πίλσ». ΠΟΡΟΗ ΑΝ ΚΗ ΑΤΣΟΤ ην θειί θαη ζηε ζθήηε ζην κνλαζηήξη ή ζηε ζπλαγσγή άιινη θνβνχληαη ηελ θφιαζε άιινη νλεηξεχνληαη ηνλ παξάδεηζν. κσο θαλέλαο άλζξσπνο πνπ πξάγκαηη γλσξίδεη ηνπ Θενχ ηα κπζηηθά δελ έρεη ζπείξεη ζπφξνπο ζαλ θη απηνχο κεο ζηελ θαξδηά ηνπ. ΔΗΜΑΗ Δ θάζε θιίθα ιέεη γηα κέλα ηα δηθά ηεο κα εγψ είκαη ν εαπηφο κνπ, είκαη αθξηβψο απηφ πνχ είκαη. 10
Τ ΠΟΤ ΚΡΑΣΑ ΜΑΕΗ ΜΟΤ ΣΟ ΠΟΣΖΡΗ Ώπηνί πνπ πέξαζαλ πξηλ απφ καο ζπκπφηε θνηκνχληαη ηψξα κεο ζηε ζθφλε ηεο πεξεθάληαο ηνπο. Πίλε θξαζί. Κη άθνπ απφ κέλα ηελ Ώιήζεηα: ιν απηφ πνχ είπαλ, ην θξαηνχκε, κεο ζηα ρέξηα καο, ζπκπφηε. ΑΝ Ο ΟΦΟ ΓΔΝ ΠΗΔΗ ΚΡΑΗ Ναη ην θξαζί απαγνξεχεηαη. Μα εμαξηάηαη απφ, ην πνηνο ην πίλεη, πφζν πίλεη, θαη κε πνηφλ. ηαλ απηνί νη φξνη ηεξεζνχλ, πεο κνπ ζη αιήζεηα αλ ν ζνθφο δελ πηεη θξαζί, πνηνο ζα ην πηεί; ΟΣΑΝ ΔΤΣΤΥΗΜΔΝΟΗ ΠΗΝΔΣΔ Φίινη ζαλ θάλεηε ζπκπφζην ηνλ Φίιν ζπκεζείηε. ηαλ επηπρηζκέλνη πίλεηε θη έξζεη ε ζεηξά κνπ γπξίζηε ην πνηήξη αλάπνδα. ΕΜΠΝ ΒΛ ΦΏΡΕΝΣ Ο ΑΗΧΝΗΟ ΟΤΦΗΜΟ Ώλέθαζελ, ζηνπ Φίινπ καο ηε κλήκε πίλακε θξαζί πξηλ ηε δεκηνπξγία ηνπ ακπειηνχ. 11
ΥΏΚΕΜ ΣΓΏΜΕ* * Ο Μνπιιάο Ννπξεληίλ Ώκπληαξαρκάλ (Κχξην Φσο ηεο Πίζηεο, Τπεξέηεο ηνπ Βιεήκνλα) ν νλνκαδφκελνο Υαθίκ Σδακί, γελλήζεθε ην 1414 ζην Υνξαζάλ θαη πέζαλε ην 1492 ζηε Υεξάη. νχθη, πνηεηήο, αγηνγξάθνο, ηαμηδεπηήο. Έγξαςε ην βηβιίν «Καηνηθία ηεο Άλνημεο» θη επίζεο «ην Ώιεμαλδξηλφ βηβιίν ηεο νθίαο». Θεσξεί ηνλ Πιάησλα, ηνλ Ππζαγφξα, ηνλ Εππνθξάηε θαη ηνλ Βξκή ηνλ Σξηζκέγηζην, κεγάινπο πξνδξφκνπο ζνχθη δηδαζθάινπο. Ο ΠΟΗΖΣΖ ΚΗ Ο ΓΗΑΣΡΟ Έλαο πνηεηήο πήγε ζ έλα γηαηξφ θαη ηνπ είπε: Βίκαη πνιχ άζρεκα, έρσ ηξνκεξά ζπκπηψκαηα, ζηελνρψξηα, ηαξαρή ρέξηα, πφδηα, καιιηά, ππνθέξνπλ». Ο γηαηξφο ηνπ είπε: «Ώιεζεχεη φηη δελ έρεηο αθφκε απαγγείιιεη δεκφζηα ηελ ηειεπηαία ζνπ πνηεηηθή ζχλζεζε;» «Ναη, αιεζεχεη» απάληεζε ν πνηεηήο. «Πνιχ θαιά» είπε ν γηαηξφο, «θάζηζε ινηπφλ λα κνπ απαγγείιιεηο ηα ηειεπηαία ζνπ πνηήκαηα». Ο πνηεηήο απήγγεηιε ηα ηειεπηαία ηνπ πνηήκαηά ηνπ. Ο γηαηξφο ηνχ δήηεζε λα ηα απαγγείιεη μαλά θαη μαλά. Σέινο ηνπ είπε: «ηακάηα. Σψξα είζαη κηα ραξά. Ώπηφ πνπ θξαηνχζεο κέζα ζνπ επεξέαδε φιν ζνπ ην ζψκα. Σψξα πνπ ην έβγαιεο έμσ είζαη πάιη θαιά». Ο ΓΑΚΑΛΟ Ο θπβεξλήηεο είλαη ν βνζθφο θη ν ιαφο είλαη ην θνπάδη ηνπ. Πξέπεη λα ην βνεζά, λα κελ ην θαηαζηξέθεη, λα κελ ην εμνληψλεη. (Ώιιά) ππάξρεη ν βνζθφο γηα ην θνπάδη ή ην θνπάδη γηα ην βνζθφ; Ο ΕΖΣΗΑΝΟ Έλαο δεηηάλνο πήγε ζε κηα πφξηα δεηψληαο λα ηνπ δψζνπλ θάηη. Ο νηθνδεζπφηεο απάληεζε ιέγνληαο: «Λππάκαη αιιά δελ είλαη θαλείο κέζα». «Αε δήηεζα θαλέλαλ» είπε ν δεηηάλνο, «δεηάσ ηξνθή». Ζ ΑΓΑΠΖ πλήζσο ε αλζξψπηλε αγάπε είλαη ηθαλή λα πςψζεη ηνπο αλζξψπνπο ζηελ εκπεηξία ηεο ηέιεηαο αγάπεο. 12
Ζ ΔΝΟΣΖΣΑ Γίλεηαη ηέιεηα ε αγάπε φηαλ ππεξβεί ηνλ εαπηφ ηεο φηαλ απηή θη εθείλν πνπ αγαπηέηαη γίλνπλ έλα θηάλνληαο ζηελ Βλφηεηα ηεο Όπαξμεο. 13
ΏΏΝΣΕ ΣΟΤ ΕΡΏΓ* * εύρεο ααληί ηνπ ηξάδ (1184-1291). Ήηαλ πεξηπιαλψκελνο δεξβίζεο ηνλ ζπλέιαβαλ νη ζηαπξνθφξνη θαη ηνλ ππνρξέσζαλ λ αλνίγεη ηάθξνπο. ηαλ ειεπζεξψζεθε επηζθέθηεθε ηα θέληξα κάζεζεο ζηελ Ώλαηνιή. πνχδαζε ζηε ΐαγδάηε θαη ήηαλ κέινο ηνπ ζνχθηθνπ ηάγκαηνο ησλ Ναθζηκπεληί. Έγξαςε πνίεζε θαη ηζηνξίεο. Έξγα ηνπ: Γθηνπιηζηάλ (Ρνδφθεπνο) θαη Μπνπζηάλ (Μπνζηάλη, Οπσξψλαο). ΓΔΡΒΗΖΓΔ ΚΑΗ ΒΑΗΛΗΑΓΔ Αέθα δεξβίζεδεο κπνξνχλ λα θνηκεζνχλ θάησ απφ κηα θνπβέξηα φκσο δπν βαζηιηάδεο δελ κπνξνχλ λα βαζηιεχνπλ ζε κηα ρψξα. Έλαο επζεβήο άλζξσπνο κπνξεί λα θάεη ην κηζφ ςσκί ηνπ θαη λα δψζεη ην άιιν κηζφ ζηνπο δεξβίζεδεο. κσο έλαο βαζηιηάο, αλ θη έρεη έλα βαζίιεην ζέιεη λα θπξηεχζεη ηνλ θφζκν. Ο ΒΑΗΛΗΑ ΚΗ Ο ΓΔΡΒΗΖ Έλαο άλζξσπνο νλεηξεχηεθε πσο έλαο βαζηιηάο πήγε ζηνλ παξάδεηζν θαη πσο έλαο δεξβίζεο πήγε ζηελ θφιαζε. «Πψο είλαη δπλαηφ απηφ;» κνλνιφγεζε. Σφηε κηα θσλή αθνχζηεθε λα ιέεη: «Ο βαζηιηάο πήγε ζηνλ παξάδεηζν, επεηδή ζεβάζηεθε ηνπο δεξβίζεδεο ν δεξβίζεο πήγε ζηελ θφιαζε, επεηδή ζπκβηβάζηεθε κε ηνπο βαζηιηάδεο». Ζ ΚΑΣΑΥΣΖΖ ΣΟΤ ΚΟΜΟΤ Δ θαηάρηεζε ηνπ θφζκνπ απ άθξε ζ άθξε, αμίδεη ιηγφηεξν απφ κηα ζηαγφλα αίκα πάλσ ζηε γε. Ο ΚΛΔΦΣΖ ΚΑΗ Ζ ΚΟΤΒΔΡΣΑ Έλαο θιέθηεο κπήθε ζην ζπίηη ελφο ζνχθη θαη δε βξήθε ηίπνηε. Καζψο έθεπγε, ν ζνχθη ηνχ πέηαμε ηε κνλαδηθή θνπβέξηα πνπ κέζα ηεο θνηκψηαλ. Γηα λα κε θχγεη ν θιέθηεο κ άδεηα ρέξηα. Ζ ΠΡΟΔΤΥΖ ΣΟΤ ΑΑΝΣΗ Κάκε απηφ πνπ εζχ πηζηεχεηο άμην γηα κέλα Κη φρη απηφ πνπ εγψ πηζηεχσ άμην γηα κέλα. ΠΛΖΡΟΦΟΡΗΔ ΚΑΗ ΓΝΧΖ ζν θη αλ κειεηάο, αλ δελ πξάηηεηο, δε κπνξείο λα γλσξίζεηο. Έλαο γάηδαξνο θνξησκέλνο βηβιία δελ ζεκαίλεη πσο είλαη δηαλννχκελνο ή ζνθφο. 14
ΜΑΡΓΑΡΗΣΑΡΗΑ ΚΑΗ ΚΟΝΖ Ώλ ην καξγαξηηάξη πέζεη κεο ζηε ιάζπε θαη πάιη ζα ρεη αμία. Ώλ ε ζθφλε αλέβεη ζηνλ νπξαλφ θαη πάιη δε ζα ρεη αμία. Ζ ΚΗΒΧΣΟ ηαλ ν Νψε είλαη θαπεηάληνο, ηη θνβάζαη; Ζ ΟΜΗΛΗΑ Ο άλζξσπνο πνπ φιν κηιά πνηέ δε θηάλεη, κέρξη ηα βάζε ηεο αλζξψπηλεο θαξδηάο. ΣΟ ΑΓΟΝΟ ΓΔΝΣΡΟ Καλέλαο δελ πεηξνβνιά η άγνλν δέληξν. ΜΑΘΖΖ Ώπ φζνπο έκαζαλ ηελ ηέρλε ηνπ ηνμφηε απφ κέλα θαλέλαο ηνπο δελ ήηαλ πνπ λα κελ κε θάλεη ζηφρν ηνπ ζην ηέινο. ΣΟ ΣΡΑΓΟΤΓΗ ΣΟΤ ΓΔΡΒΗΖ ΣΖΝ ΔΡΖΜΟ Αε γίλνκαη ζε κηα θακήια βάξνο νχηε θαη κεηαθέξσ κηα θακήια δελ θπβεξλάσ θη νχηε θπβεξληέκαη. Αελ έρσ αλεζπρία γηα ην παξφλ, ην παξειζφλ ή θαη ην κέιινλ. Ώλαπλέσ ζηα γεκάηα, ζηα γεκάηα δσ ηε δσή. Ο ΓΡΟΜΟ Φνβάκαη πσο δε ζα θηάζεηο ζηε Μέθθα Ννκάδα. Γηαηί ν δξφκνο πνχ ηξαβάο πάεη ζην Σνπξθεζηάλ. 15
ΝΏΡΒΝΣΕΝ ΥΟΣΓΏ* * Μπζηθφο ιατθφο ήξσαο ηνπ Εζιακηθνχ θφζκνπ πνπ έρεη ηελ θαηαγσγή ηνπ ζηνπο Πέξζεο θαη Άξαβεο κπζηηθνχο. Ο Μνπιιά Ναζξεληίλ (Ναζξεληίλ Υφηδαο ή απιψο Υφηδαο) ππήξμε ήξσαο δηαθφξσλ θσκηθψλ ηζηνξηψλ πνπ ηηο δεκηνχξγεζαλ νη ζνχθη. Σηο ηζηνξίεο απηέο ηηο ρξεζηκνπνηνχζαλ νη ζνχθη (ζπλήζσο πξηλ απφ θάπνηα νκηιία) φρη ηφζν γηα λα πξνθαιέζνπλ ην γέιην, φζν γηα λα δηψμνπλ ηηο πξνθαηαιήςεηο θαη λα βάινπλ κ επράξηζην ηξφπν ηξηθινπνδηά ζηε ζηελή ινγηθή, ε νπνία κφιηο αλαηξαπεί, αθήλεη ην ρψξν ειεχζεξν λα θπθινθνξήζνπλ ζην λνπ νη αλψηαηεο αιήζεηεο. Ο ΥΟΣΕΑ ΣΟ ΠΑΗΓΗ ΚΑΗ ΣΟ ΓΑΨΓΟΤΡΗ Έλα πξσί ν Ναζξεληίλ πήγε ζην ζηαχιν, ζακάξσζε ην γατδνχξη ηνπ, μχπλεζε θαη ην γην ηνπ, ηνλ έβαιε θαβάια θαη μεθίλεζαλ γηα ην ρσξάθη. ην πξψην θαθελείν κφιηο ηνπο αληίθξηζαλ άξρηζαλ θσλαρηά ηηο επηθξίζεηο. «α δε ληξέπεηαη ην παιηφπαηδν» έιεγαλ, «έρεη ηνλ παηέξα ηνπ λα πεγαίλεη πεδφο θη απηφ κηα ραξά παηδί πάεη θαβάια θνπλψληαο ηα πφδηα ηνπ». Σ αθνπζ ν Υφηδαο θαη ιέεη ζην γην ηνπ: «Καηέβα εζπ βξε παηδί κνπ λα κπσ εγψ θαβάια». Καηέβεθε ην παηδί, κπήθε θαβάια ν παηέξαο θαη ζπλέρηζαλ ην δξφκν ηνπο γηα ην ρσξάθη. ην δεχηεξν θαθελείν άξρηζαλ θαη πάιη ηηο επηθξίζεηο. «Κνίηαμε παηέξαο, απηφο θαβάια θαη ην παηδάθη κε ηα πφδηα, ζα δε ληξέπεηαη ν πιηφγεξνο». Σ άθνπζε ν Υφηδαο, ιέεη ζην γην ηνπ: «Έια βξε παηδί κνπ λα καζηε θαβάια θαη νη δπν, γηαηί δε κπνξψ λ αθνχσ ηηο θαηεγφξηεο ηνπο». Μπήθαλ θ νη δπν θαβάια θαη ζπλέρηζαλ ην δξφκν ηνπο. ην ηξίην θαθελείν, πνιχ ράραλν έθαλαλ κφιηο ηνπο αληίθξηζαλ. «ΐξε ηνπο καζθαξάδεο, βξε ηνπο αθηιφηηκνπο, δπν καληξαραιάδεο θαβάια θ νη δπν, ην μέθακαλ ην θαεκέλν ην δψν». «Να θαηέβνπκε θ νη δπν βξε παηδί κνπ» είπε ν Υφηδαο. «Να θαηέβνπκε θ νη δπν, λα δνχκε ηφηε ηη ζα ρνπλ λα ιέλε». Καηέβεθαλ θ νη δπν θαη πήγαηλαλ κε ηα πφδηα. Κνληά ηνπο βάδηδε θαη ην γατδνχξη ηνπο. ην ηέηαξην θαθελείν, εθεί ήηαλ πνπ μέζπαζαλ ηα δπλαηφηεξα ραραλεηά. «Κνίηα ηνπο βιάθεο» έιεγαλ «θνηηάμηε ηα θνξφηδα" έρνπλ ην γατδνχξη καδί ηνπο, ζακαξσκέλν θη αδεηαλφ, θη απηνί πεγαίλνπλ κε ηα πφδηα». «Καιά, ηί ζέινπλ επηηέινπο» κνπξκνχξηζε φ Υφηδαο, «λα πάξνπκε ην γατδνχξη ζηνπο ψκνπο καο;». Ο ΒΑΡΚΑΡΖ ΚΗ Ο ΓΑΚΑΛΟ Κάπνηε ν Υφηδαο δνχιεπε κε ηε βάξθα ηνπ πεξακαηάξεο ζ έλαλ πνηακφ. Έλαο δάζθαινο ήξζε θαη δήηεζε απφ ην Υφηδα λα ηνλ πεξάζεη απέλαληη. 16
Μπήθαλ θαη νη δπν ζηε βάξθα. ε ιίγα ιεπηά ν δάζθαινο, κελ αληέρνληαο ην πιενλέθηεκα ηεο κφξθσζεο, ίζσο θαη απφ απιή αλάγθε γηα θιπαξία, είπε ζηνλ Υφηδα: «Ξέξεηο θαζφινπ γξάκκαηα;» «Μπα» είπε ν Υφηδαο, «νχηε ηελ αιθαβήηα». «Σφηε» είπε ν δάζθαινο κε ηθαλνπνίεζε θαη πξνζπνηεηή ζιίςε, «ηφηε, έραζεο ηε κηζή δσή ζνπ». Πξνρσξνχζαλ θάηη φκσο ζπλέβε ζηε βάξθα, άξρηζε λα κπάδεη λεξά, ελψ βξηζθφηαλ αθφκα ζηε κέζε ηνπ πνηακνχ. «Ση ζπκβαίλεη;» ξσηάεη έληξνκνο ν δάζθαινο. «Σίπνηε» είπε ν Υφηδαο, θαη ζπκπιήξσζε: «Αάζθαιε, μέξεηο θνιχκπη;» «ρη» είπε ν δάζθαινο. «Έ ηφηε θνβνχκαη πσο έραζεο νιφθιεξε ηε δσή ζνπ». Ο ΥΟΣΕΑ ΘΑΤΜΑΕΔΗ ΣΟΝ ΚΟΜΟ Μηα κέξα ν Υφηδαο είπε ζηε γπλαίθα ηνπ: «Ση σξαίν πνπ ηνλ έθακε ηνλ θφζκν ν Ώιιάρ, πφζν ηέιεην!» «Γηαηί ην ιεο απηφ Υφηδα κνπ;» ξψηεζε ε γπλαίθα. «Β, λα» είπε ν Υφηδαο. «Έρνπκε ην ζπίηη καο θαη πάλσ ηνπ έρνπλ ρηίζεη ηε θσιηά ηνπο νη πειαξγνί. Φαληάζνπ λα είραλ νη γθακήιεο θηεξά θαη λα ρηηδαλ ηε θσιηά ηνπο πάλσ ζην ζπίηη καο. Να πεξπαηνχλ πάλσ ζηε ζηέγε, λα ζπάδνπλ ηα θεξακίδηα, λα θαηνπξνχλ θαη λα θνπξίδνπλ πάλσ καο». Ο ΥΟΣΕΑ ΓΗΚΑΣΖ Κάπνηε ν Υφηδαο ήηαλ δηθαζηήο. Πήγαλ δπν άλζξσπνη γηα λα ηνπο ιχζεη ηε δηαθνξά. Άθνπζε ηνλ έλαλ. «Αίθην έρεηο» ηνπ είπε. «Μα πσο γίλεηαη λα ρεη δίθην, αθνχ ην πξάγκα έρεη έηζη θη έηζη» είπε ν αληίδηθνο. «Κη εζχ δίθην έρεηο» είπε ν Υφηδαο. Κάπνηνο πνπ παξαθνινπζνχζε, είπε: «Μα πψο γίλεηαη θχξηε δηθαζηή λα έρνπλ θαη νη δπν δίθην;» «Κη εζχ δίθην έρεηο», απάληεζε ν Υφηδαο. Ο ΥΟΣΕΑ ΔΜΠΟΡΟ Κάπνηε ν Υφηδαο, θαη γηα κεγάιν δηάζηεκα, κ έλα κηθξφ θαξαβάλη απφ θακήιεο θνξησκέλεο άρπξα, πεξλνχζε ηα ζχλνξα κηαο ρψξαο θαη πήγαηλε ζηε γεηηνληθή ρψξα. ην ηεισλείν ησλ ζπλφξσλ πάληα εξεπλνχζαλ ζρνιαζηηθά ην εκπφξεπκά ηνπ. Τπνςηαδφληνπζαλ πσο θάπνηα πνιχηηκα πξάγκαηα κεηαθέξεη θξπκκέλα ζη άρπξα, γη απηφ θαη πνιιέο θνξέο μεθφξησλαλ ηηο θακήιεο θη έςαρλαλ θαιά κέζα ζη άρπξα φκσο πνηέ δελ βξήθαλ ηίπνηε ζεκαληηθφ κέζα ζηα άρπξα ππήξραλ κφλν άρπξα. 17
Καη μαθληθά, ν Υφηδαο ζηακάηεζε απηή ηε δνπιεηά δελ μαλαπέξαζε κε ην θαξαβάλη απφ ηα ζχλνξα. Κάπνηα κέξα, έλαο απφ ηνπο ηεισλεηαθνχο, ζπλάληεζε ηνλ Υφηδα. Ώπφ ηελ φςε ηνπ, ηε ληπκαζηά ηνπ θαη ηε ζπλνδεία ηνπ, ήηαλ θαλεξφ πσο ν Υφηδαο είρε πινπηίζεη. «Βίλαη θαλεξφ πσο έρεηο πινπηίζεη θίιε Ναζξεληίλ» είπε ν ηεισλεηαθφο. Ώιιά πψο; Πνπιψληαο άρπξν; Γηαηί εκείο πνηέ δελ ζνπ βξήθακε θάπνην πνιχηηκν εκπφξεπκα». «Μα είλαη ηφζν απιφ» είπε ν Υφηδαο. «Βκπνξεπφκνπλα θακήιεο». Ο ΥΟΣΕΑ ΚΑΗ Ζ ΓΟΤΝΑ Κάπνηε ν Υφηδαο πήγε λα κπεη ζ έλα πνιπηειέο εζηηαηφξην, λα θάεη, κα δελ ηνλ άθεζαλ λα κπεη, γηαηί δελ ήηαλ θαινληπκέλνο. Έβιεπε ηνπο άιινπο λα κπαίλνπλ ζην εζηηαηφξην κε ηηο γνχλεο ηνπο. Καηάιαβε. Πήγε ινηπφλ, αγφξαζε κηα γνχλα, θαη λάηνο ηελ άιιε κέξα θνξψληαο ηε γνχλα, έθηαζε κπξνο ζην εζηηαηφξην. «Πεξάζηε, θαζήζηε, ηη ζα πάξεηε;» «Σφζε επγέλεηα» ζπιινγηδφηαλ ν Υφηδαο. «Βίλαη δπλαηφλ, ηφζε επγέλεηα;» Παξήγγεηιε ινηπφλ πηιάθη. ηαλ ηνπ θέξαλ ην πηιάθη, πήξε ην θνπηάιη θη άξρηζε λα ηαύδεη κε πηιάθη ηηο ηζέπεο ηεο γνχλαο ηνπ, ηα καλίθηα ηεο. Έβαδε παληνχ, γέκηδε ηε γνχλα. Οη ζεξβηηφξνη ζάζηηζαλ. Κνηηάρηεθαλ. Απζθεκηδφηαλ δα θαη ην καγαδί. Έλαο ηνπο πήγε γξήγνξα θαη ξψηεζε απζηεξά: «Μα ηη θάλεηε θχξηε; Υψλεηε ην πηιάθη ζηα καλίθηα ζαο; Ση πξάκαηα είλαη απηά;» «ΣαΎδσ ηε γνχλα» είπε ν Υφηδαο. «Ώλ δελ θάλσ ιάζνο ην εζηηαηφξην απηφ είλαη γηα λα ηξψλε νη γνχλεο. Γηαηί ρηεο πνπ ήξζα εγψ κφλνο κνπ, ρσξίο γνχλα, δελ κνπ επηηξέςαηε λα κπσ θαη λα θάσ». Ο ΓΔΗΣΟΝΑ ΜΔ ΣΟ ΜΗΚΡΟ ΠΗΣΗ Έλαο γείηνλαο ηνπ Ναζξεληίλ είρε κηθξφ ζπίηη θαη πνιχ κεγάιε νηθνγέλεηα. πρλά παξαπνληφηαλ ζηνλ Ναζξεληίλ γηα ηε δπζηπρία ηνπ απηή θαη δεηνχζε απφ ην ζνθφ κπαιφ ηνπ Ναζξεληίλ θάπνηα ιχζε. Βλ ηέιεη ν Ναζξεληίλ απνθάζηζε λα ηνλ βνεζήζεη. «Έρεηο δπν θαηζίθεο» ηνπ είπε, «λα ηηο βάιεηο θη απηέο κεο ζην ζπίηη». «Μα είλαη δπλαηφλ; Πνπ λα ηηο βάισ;» είπε ν γείηνλαο. «Γεηάο ηε βνήζεηά κνπ» είπε ν Ναζξεληίλ, «ζα κ αθνχζεηο ινηπφλ;» «Θα ζ αθνχζσ... αιιά... απηφ δελ είλαη ιχζε...» «Έρε κνπ εκπηζηνζχλε» είπε ν Ναζξεληίλ. Ο γείηνλαο έθακε φπσο ηνλ ζπκβνχιεςε ν Ναζξεληίλ. Έβαιε ζην κηθξφ ηνπ ζπίηη θαη ηηο γίδεο. Ή θαηάζηαζε έγηλε πνιχ δχζθνιε. ηαλ ζπλαληήζεθαλ χζηεξα απφ δπν κέξεο, ν Ναζξεληίλ ξψηεζε ην γείηνλα πψο ηα πάεη ηψξα κε ην ζηελφ ηνπ ζπίηη. «Πνιχ δχζθνια» είπε ν γείηνλαο. «Να βάιεηο κέζα ζην ζπίηη θαη ηελ αγειάδα ζνπ ηψξα» πξφζηαμε ν Ναζξεληίλ. Ο γείηνλαο ππάθνπζε, έβαιε θαη ηελ αγειάδα. ηαλ ζπλαληήζεθαλ ηξεηο κέξεο κεηά ν Ναζξεληίλ ξψηεζε: «Πψο πάλε ηα πξάγκαηα γείηνλα;» «Ώζθπθηηθά» απάληεζε ν γείηνλαο. 18
«ΐάιε ηψξα θαη ην γατδνχξη ζνπ» πξφζηαμε ν Ναζξεληίλ. Έβαιε θαη ην γατδνχξη κέζα ζην ζηελφ ηνπ ζπίηη ν άλζξσπνο. Σα πξάγκαηα ήζαλ αθφξεηα, φπσο ιέλε, ηξαγηθά. ηαλ κεηά απφ δπν κέξεο ζπλαληήζεθαλ, ν γείηνλαο είπε ζηνλ Ναζξεληίλ: «Ώκάλ ζνθέ Ναζξεληίλ, είλαη πηα καξηχξην. Πνηαλ άιιε πνηλή ζα κνπ βάιεηο;» «Να κέλεηε έηζη εθεί φινη καδί γηα ηξεηο κέξεο αθφκα» είπε ν Ναζξεληίλ. ηηο ηξεηο κέξεο πνπ ζπλαληήζεθαλ, ν γείηνλαο είπε: «Βίλαη αβάζηαρην Ναζξεληίλ, θάκε θάηη, είλαη απεξίγξαπην». «Να βγάιεηο έμσ ην γατδνχξη» πξφζηαμε ν Ναζξεληίλ. «Έβγαιε ν γείηνλαο απφ ην ζηελφ ηνπ ζπίηη ην γατδνχξη. Έλνησζαλ φινη θάπνηα αλαθνχθηζε. ε ιίγεο κέξεο πνπ αληακψζεθαλ θαη πάιη είπε ν Ναζξεληίλ: «ΐγάιε ηψξα έμσ θαη ηελ αγειάδα». Έβγαιε έμσ θαη ηελ αγειάδα ν γείηνλαο θη έλνησζαλ φινη κεγάιε αλαθνχθηζε, ην ζπίηη άξρηζε λα γίλεηαη άλεην. ηαλ μαλαληακψζεθαλ είπε ν Ναζξεληίλ. «ΐγάιε ηψξα θαη ηηο θαηζίθεο». άλζξσπνο έβγαιε θαη ηηο θαηζίθεο. Σν ζπίηη μαθληθά ήηαλ ηφζν άλεην πνπ ν γείηνλαο θαη ηα παηδηά ηνπ ήζαλ επηπρηζκέλνη. ηαλ μαλαζπλαληήζεθαλ, ξψηεζε ν Ναζξεληίλ πψο ηα πάεη ν γείηνλαο κε ην κηθξφ ηνπ ζπίηη. «Πνιχ άλεζε, είκαζηε ηφζν θαιά, ζ επραξηζηψ πνιχ Ναζξεληίλ, ην ζπίηη κνπ είλαη πηα κεγάιν θη άλεην θη απηφ ην ρξσζηάσ ζε ζέλα» είπε ν γείηνλαο. Ο ΥΟΣΕΑ ΚΗ Ο ΚΑΛΟ ΑΝΘΡΧΠΟ Κάπνηε ν Υφηδαο πεξλψληαο ζηελ άθξε κηαο ιίκλεο γιίζηξεζε θαη παξαιίγν λα πεθηε ζηα λεξά αλ έλαο θαιφο άλζξσπνο δε βξηζθφηαλ εθεί λα ηνλ θξαηήζεη. ε ιίγν θαηξφ ν Υφηδαο ζπλάληεζε ηνλ θχξην. Υαηξεηίζηεθαλ. «Θπκάζαη» ηνπ ιέεη ν άιινο, «Θπκάζαη ηφηε πνπ ζα έπεθηεο κέζα ζηα λεξά θαη ζε γιχησζα;» «Θπκάκαηη» είπε ν Υφηδαο «θαη ζνπ είκαη επγλψκσλ». Πέξαζε θάκπνζνο θαηξφο θαη μαλαζπλαληήζεθαλ. «Θπκάζαη» ιέεη ν άιινο, «εθείλε ηε θνξά πνπ ζα έπεθηεο ζηελ ιίκλε αλ δελ ζε γιχησλα;» «Θπκάκαη θαη ζνπ είκαη πνιχ, κα πνιχ επγλψκσλ», μαλαείπε ν Υφηδαο. Κάζε θνξά πνπ ζπλαληηφληνπζαλ ν άλζξσπνο επαλαιάκβαλε πσο γιχησζε ην Υφηδα απφ ηα λεξά. Έηζη, ζε θάπνηα ηνπο ζπλάληεζε, αθνχ ν άιινο μαλαείπε ηα ίδηα, ν Υφηδαο δελ άληεμε άιιν. Έπηαζε ηνλ άλζξσπν απφ ην κπξάηζν, ηνλ έθεξε ζηελ άθξε ηεο ιίκλεο, ηνλ άθεζε εθεί, θ χζηεξα βνχηεμε ζηα λεξά κέρξη ην ιαηκφ. "Να καη ινηπφλ εδψ κεο ζηα λεξά, ρσκέλνο κέρξη ην ιαηκφ» θψλαμε ζπκσκέλνο ν Υφηδαο, «ζα κε αθήζεηο επηηέινπο ήζπρν;» 19
Ζ ΔΤΛΟΓΗΑ ΚΑΗ ΟΗ ΜΔΣΑΜΦΗΔΔΗ ΣΖ Έλαο δεξβίζεο ζε κηα ζχλαμε ζεθψζεθε θ είπε: «Ο δάζθαιφο κνπ, κνχ είπε λα δηαδψζσ, πσο ε αλζξσπφηεηα δελ ζα ηειεηνπνηεζεί παξά κφλν φηαλ νη άλζξσπνη πνπ δελ αδηθήζεθαλ, αγαλαθηήζνπλ γηα ηελ αδηθία, αθξηβψο φπσο θ νη άλζξσπνη πνπ αδηθήζεθαλ». Σφηε ζεθψζεθε ν Ναζξεληίλ θαη είπε: «Ο δάζθαιφο κνπ κνχ είπε, φηη θαλέλαο δελ ζα έπξεπε λ αγαλαρηεί γηα ηίπνηε, πξηλ βεβαησζεί πσο εθείλν πνπ λνκίδεη αδηθία, άιιν δελ είλαη θαηά βάζνο παξά κηα κεηακθηεζκέλε επινγία». Ο ΝΑΡΔΝΣΗΝ ΓΗΑ ΣΖΝ ΚΖΓΔΗΑ Κάπνηνο ξψηεζε ηνλ Ναζξεληίλ: «ε κηα θεδεία Ναζξεληίλ, πνην είλαη ην ζσζηφ, ν θφζκνο λα πεγαίλεη πξηλ απφ ην θέξεηξν ή λ αθνινπζεί ην θέξεηξν;» «Βίηε κπξνζηά πεγαίλεηο, είηε πίζσ, ην ίδην θάλεη» απάληεζε ν Ναζξεληίλ, «ην πξφβιεκα είλαη λα κελ είζαη κέζα ζην θέξεηξν». Ο ΝΑΡΔΝΣΗΝ ΚΑΗ ΣΟ ΓΔΡΑΚΗ Ο Ναζξεληίλ εξρφηαλ απφ ηελ αγνξά θξαηψληαο έλα θνκκάηη θξέαο πνπ είρε κφιηο αγνξάζεη. ηελ ηζέπε ηνπ είρε θαη ηε ζπληαγή πνπ ηνπ έδσζαλ γηα λα καγεηξέςεη ην θξέαο. Έλα γεξάθη φκσο έθαλε βνπηηά θη άξπαμε ην θξέαο απφ ηα ρέξηα ηνπ Ναζξεληίλ. «Σαιαίπσξν πνπιί» θψλαμε ν Ναζξεληίλ «ηη ζα ην θάλεηο ην θξέαο ρσξίο ηε ζπληαγή;» ΡΏΜΠΕΏ ΏΛ ΏΝΣΟΤΕΓΕΏ (Βαζόξα - 801) ΣΟ ΟΡΑΜΑ Βίδα έλα ιακπξφ δέληξν κε ζαπκάζηνπο ρξπζνχο θαξπνχο. Κ ήκνπλ εγψ ην δέληξν θ νη θαξπνί ηνπ ήζαλ νη επραξηζηίεο κνπ πξνο ηνλ Θεφ. Καη κεξηθνί θαξπνί πέζαλ ζηε γε. Κη εγψ ιππήζεθα θαη ξψηεζα γηαηί απηνί νη θαξπνί πέζαλ ζηε γε. Καη πήξα ηελ απάληεζε πψο ελψ δφμαδα ην Θεφ, γηα ιίγν ζθέθηεθα ηνλ εαπηφ κνπ, γη απηφ θαη πέζαλ νη θαξπνί ζηε γε. «πνηνο ζέιεη λα πάεη θνληά ζην Θεφ, δελ πξέπεη λα θαηέρεη ηίπνηε, νχηε ζ απηφ ηνλ θφζκν, νχηε ζηνλ επφκελν, ράξηλ ηνπ Θενχ». ΛΑΣΡΔΗΑ Κχξηε αλ ζε ιαηξεχσ απφ θφβν γηα ηελ θφιαζε 20
λα κε πεηάμεηο κεο ζηελ θφιαζε αλ ζε ιαηξεχσ γηαηί ζέισ ηνλ παξάδεηζν λα κνπ ηνλ αξλεζείο κ αλ ζε ιαηξεχσ κνλαρά γηα ράξε ζνπ, σ ηφηε κε κνπ αξλείζαη ηελ αηψληα ζνπ σξαηφηεηα. ΥΏΜΠΕΜΠ ΒΛ ΏΣΓΏΜΕ Ζ ΡΑΜΠΗΑ ΚΑΗ Ζ ΑΛΖΘΗΝΖ ΠΝΔΤΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ ηαλ ν Υαζάλ απ ηε ΐαζφξα θάιεζε ηε Ρακπία λα πεξπαηήζνπλ πάλσ ζην λεξφ, ε Ρακπία θάιεζε ηνλ Υαζάλ λα πεηάμνπλ ζηνλ αέξα. «Αελ μέξσ λα πεηψ» είπε ν Υαζάλ. Σφηε ε Ρακπία ηνχ είπε: «Δ ηθαλφηεηά ζνπ λα βαδίδεηο ζην λεξφ, είλαη θάηη πνπ ην δηαζέηνπλ ηα ςάξηα. Δ ηθαλφηεηά κνπ λα πεηψ ζηνλ αέξα, είλαη θάηη πνπ ην δηαζέηνπλ ηα πεηνχκελα. Ώπηέο νη ηθαλφηεηεο, δελ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηελ πξαγκαηηθή αιήζεηα, θαη κπνξνχλ λα γίλνπλ ζεκέιην γηα ηνλ απηνζαπκαζκφ θαη ηνλ αληαγσληζκφ, αιι φρη γηα ηελ πλεπκαηηθφηεηα». ΣΟ ΟΜΟΗΟ ΔΛΚΔΗ ΣΟ ΟΜΟΗΟ Κάπνηε ν Υαζάλ ηεο ΐαζφξαο πήγε λα δεη ηε Ρακπία. Σελ εχξε λα θάζεηαη ηξηγπξηζκέλε απφ δψα. Καζψο ν Υαζάλ πιεζίαδε, εθείλα ζθφξπηζαλ. Ο Υαζάλ ξψηεζε: «Γηαηί έθακαλ έηζη;» Καη ε Ρακπία ηνπ απάληεζε: «Βζχ ηξσο θξέαο. Βγψ ην κφλν πνπ ηξψσ είλαη μεξφ ςσκί». Ζ ΠΟΡΣΑ Ο αιίρ απφ ην Καδνπίλ έιεγε ζπρλά ζηνπο καζεηέο ηνπ: «απηνχο πνπ ρηππνχλ μαλά θαη μαλά, ε πφξηα ζα ηνπο αλνηρηεί». Δ Ρακπία, αθνχγνληάο ηνλ κηα κέξα, ηνπ είπε: «Χο πφηε ζα ηνπο ιεο "ε πφξηα ζα ηνπο αλνηρηεί"; Δ πφξηα πνηέ δελ ήηαλ θιεηζηή». 21
ΏΣΣΏΡ* * Φαξηληνπληίλ Ώηηάξ ν Υεκηθφο. Γελλήζεθε θνληά ζηε Νηζαππνχξ. Ο παηέξαο ηνπ ηνχ άθεζε έλα θαξκαθείν πνπ απηφο ην εγθαηέιεηςε απφ εθεί φκσο πήξε ην επψλπκν ν Υεκηθφο. Έγξαςε εθαηφλ δεθαηέζζεξα έξγα, εθ ησλ νπνίσλ ηα ζπνπδαηφηεξα είλαη ην πλέδξην ησλ Πνπιηψλ, ε Πξφνδνο ηνπ Πξνζθπλεηή θαη Ώπνκλεκνλεχκαηα Φίισλ (ή αθεγήζεηο Ώγίσλ). Άηηάξ πέζαλε φπσο έδεζε, δηδάζθνληαο: Δ ηειεπηαία ηνπ πξάμε ήηαλ ζθφπηκα πξνζρεδηαζκέλε γηα λα θάλεη έλαλ άλζξσπν λα ζθεθηεί ηνλ εαπηφ ηνπ. ηαλ ζηα 1220 εηζέβαιαλ νη Σάηαξνη ζηελ Πεξζία, ν Ώηηάξ ζπλειήθζε, αλ θαη ήηαλ γέξνο 110 ρξφλσλ. Έλαο Σάηαξνο είπε: «Με ζθνηψλεηε απηφλ ηνλ γέξν. Πξνζθέξσ ρίιηα αζεκέληα θνκκάηηα γηα ηελ εμαγνξά ηνπ». Ο Άηηάξ είπε ζ απηφλ πνπ ηνλ ζπλέιαβε λα κελ ηνλ δψζεη γηαηί πεξίκελε κηα θαιχηεξε πξνζθνξά απφ θάπνηνλ άιιν. Λίγν αξγφηεξα ήξζε έλαο άιινο αγνξαζηήο πνχ πξφζθεξε έλα ζαθί άρπξν γηα λα αγνξάζεη ηνλ Ώηηάξ. «Πνχιεζε κε γηα ην άρπξν» είπε ν Ώηηάξ «γηαηί ηφζν αμίδσ». Ο Σάηαξνο ηφηε εμνξγίζηεθε θαη ζθφησζε ηνλ Ώηηάξ. ΣΟ ΦΧ Ο αιεζηλφο εξαζηήο βξίζθεη ην θσο κνλάρα αλ ζαλ ην θεξί απηφο είλαη ην θαχζηκν πιηθφ θαίγνληαο ν ίδηνο ηνλ εαπηφ ηνπ. ΚΗ ΑΤΣΟ ΘΑ ΠΔΡΑΔΗ Έλαο ηζρπξφο βαζηιηάο, θπβεξλήηεο πνιιψλ πεξηνρψλ, απφρηεζε ηφζν κεγαιείν ψζηε ζνθνί άλζξσπνη ηνλ ππεξεηνχζαλ. Ώιιά κηα κέξα βξέζεθε ζε ζχγρπζε θαη θάιεζε ηνπο ζνθνχο ζπκβνχινπο ηνπ λα ηνλ βνεζήζνπλ. Σνπο είπε: «Αελ μέξσ ηελ αηηία κα, θάηη κε ζπξψρλεη λ αλαδεηήζσ έλα νξηζκέλν ηξφπν, πνπ λα κε βνεζάεη λα ρσ ζηαζεξφηεηα θαη γαιήλε. Πξέπεη λ απνρηήζσ θάηη ην νπνίν, απφ ιππεκέλν ζα κε θάλεη ραξνχκελν, θη απφ ραξνχκελν ζα κε θάλεη ιππεκέλν». Οη ζνθνί, έπεζαλ ζε βαζεηά ζπιινγή χζηεξα, ζπκβνπιεχηεθαλ ν έλαο ηνλ άιινλ, θαη ηειηθά απνθάζηζαλ, γηα έλα είδνο δαρηπιηδηνχ πνπ ζα έπξεπε λ απνρηήζεη ν βαζηιηάο. Σν δαρηπιίδη πνπ απνθάζηζαλ λα πξνηείλνπλ ζην βαζηιηά, ζα ήηαλ έλα δαρηπιίδη, πάλσ ζην νπνίν ζα ήηαλ γξακκέλε ή θξάζε: «Κη απηφ ζα πεξάζεη». 22
ΣΑ ΓΤΟ ΓΑΥΣΤΛΗΓΗΑ Έλαο άληξαο αγαπνχζε δπν γπλαίθεο εμίζνπ. Ώπηέο ηνπ δήηεζαλ λα ηνπο πεη πνηαλ απ ηηο δπν αγαπνχζε πεξηζζφηεξν. Ώπηφο ηνπο είπε λα πεξηκέλνπλ γηα λα ην ζθεθηεί. Έθηηαμε δπν δαρηπιίδηα, ην έλα αθξηβψο φκνην κε ην άιιν. ε θάζε γπλαίθα ρσξηζηά, έδσζε θη έλα δαρηπιίδη. Σφηε ηηο θάιεζε θαη ηηο δχν θαη ηνπο είπε: «Ώγαπψ πεξηζζφηεξν, εθείλε πνχ ρεη ην δαρηπιίδη». ΜΏΝΟΤΡ ΏΛ ΥΏΛΏΣΓ* * Μαλζνχξ Ώι Υάιιαηδ (ΥνπζεΎλ Ίκπλ Μαλζνχξ αι Υάιιαηδ) Βίλαη ν κεγάινο κάξηπξαο ησλ ζνχθη. Σν φλνκά ηνπ ζεκαίλεη ιαλαξάο καιιηνχ, ξάθηεο βακβαθεξψλ ή θαηαζθεπαζηήο ραιηψλ. Βζεσξείην αιρεκηζηήο φπσο θαη πνιινί ζνχθη. Ώπέθηεζε κεγάιε επηξξνή δηδάζθνληαο θαη θάλνληαο ζαχκαηα. Βίρε θαηαληήζεη κηα πνιηηηθή θαη ζξεζθεπηηθή απεηιή, θαζψο δίδαζθε φηη, ν ζνπθηζκφο είλαη ε εζσηεξηθή αιήζεηα θάζε αιεζηλήο ζξεζθείαο. Κη επεηδή ηφληδε ηε ζπνπδαηφηεηα ηνπ Εεζνχ ζαλ ζνχθη δαζθάινπ, θαηεγνξήζεθε απφ ηνπο θαλαηηθνχο ζαλ κπζηηθφο ρξηζηηαλφο. Άιιε κηα θαηεγνξία ελαληίνλ ηνπ ήηαλ πψο είρε έλαλ αξηζκφ βηβιίσλ δηαθνζκεκέλσλ. Βπίζεο, θαηεγνξήζεθε ζαλ αηξεηηθφο, γηαηί ηζρπξηδφηαλ φηη ην πξνζθχλεκα ζηε Μέθθα κπνξνχζε λα γίλεη νπνπδήπνηε. Σν πνηήξη ηνπ θαλαηηζκνχ μερείιηζε, φηαλ ζε ζηηγκή έθζηαζεο αλαθψλεζε, «Άλλα ει Υάθι» (είκα ε Ώιήζεηα). Ώξλήζεθε λα αλαθαιέζεη, θη έηζη, θαηεγνξνχκελνο γηα ηε κέγηζηε βιαζθεκία, ζηηο 26 Μαξηίνπ ηνπ 922, εκέξα Σξίηε, ν Υάιιαηδ πξνρψξεζε ζηνλ ηφπν ηεο εθηέιεζήο ηνπ, αθνχ είρε θαηαδηθαζηεί απφ ην ηεξνδηθείν ηνπ Υαιίθε ει Μνπθηακπίξ. Ληζνβνιήζεθε θαη δηακειίζηεθε ρσξίο λα δείμεη θαλέλα θφβν ή λα δηακαξηπξεζεί. ΣΟ ΔΝΑ ΚΑΗ ΣΟ ΓΤΟ Βγψ είκαη ην έλα πνπ αγαπψ, θη εθείλν ην έλα, είλ εγψ. Μαθξηά απφ κέλα θάζε ζθέςε ηνπ δχν. ΕΣΕΜΠΏΡΕ ΟΗ ΜΑΡΣΤΡΔ Σνλ Μαλζνχξ αι Υάιιαηδ ηνλ έθακαλ θνκκάηηα θη αθφκα ήηαλ δσληαλφο. Κ είλαη ν κεγαιχηεξνο κάξηπξαο ζνχθη. Ώιιά γλσξίδεηο ην φλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θνκκάηηαζε; Σνλ νπρξαβαξληί ηνλ ζθφησζαλ κε ην λφκν, αιιά πνηφ είλαη ην φλνκα ηνπ εθηειεζηή ηνπ; Σνπ Γθαδαιί ηα βηβιία ξίρηεθαλ ζηηο θιφγεο, αιιά απφ ηίλνο ηα ρέξηα; Καλέλαο δε ζπκάηαη ηα νλφκαηα απηψλ ησλ αλζξψπσλ, γηαηί νη ζνχθη δε ζέινπλ λα κλεκνλεχνληαη ηα νλφκαηα ησλ άηηκσλ. κσο θαλείο δελ μέξεη ηα νλφκαηα ηνπ Γθαδαιί, ηνπ Μαλζνχξ θαη ηνπ νπρξαβαξληί. 23
Ώιιά, αο ην δνχκε θη αιιηψο. Βκείο ζπκνχκαζηε θαη ηηκνχκε ηα νλφκαηα ησλ κεγάισλ δαζθάισλ. Ώιιά πφζνη ζπκνχληαη απηφ πνπ δίδαμαλ; Πφζνη απ ηνπο αλζξψπνπο πνπ ζέβνληαη ηα νλφκαηα απηψλ ησλ ηξηψλ, επεηδή πιήξσζαλ ηφζν αθξηβά γηα ην έξγν ηνπο, κπαίλνπλ ζηνλ θφπν λα ξσηήζνπλ ηί ην ζπνπδαίν είραλ απηνί νη άλζξσπνη; Ίζσο λα κελ μέξνπκε ηα νλφκαηα ησλ δνινθφλσλ, αιιά νη δηάδνρνί ηνπο καο εθδηθήζεθαλ. Γηαηί ζπκνχκαζηε κελ ηα νλφκαηα ησλ καξηχξσλ καο, έρνπκε φκσο μεράζεη ην έξγν ηνπο θαη ε δσή καο δελ έρεη θακκηά ζρέζε κε ηε δσή ηνπο. ΕΜΠΝ ΒΛ ΏΡΏΜΠΕ* * Εκπλ Βι Ώξάκπη. Γλσζηφο ζαλ εύρ Ώι Ώθκπάξ, ν Μεγάινο εύρεο, ν Μεγάινο Αάζθαινο, ν Μαιζνπζηάλνο, ν Ώλδαινπζηάλνο, γλσζηφο ζηε Αχζε ζαλ Αφθησξ Μάμηκνπο. Γελλήζεθε ζηελ Εζπαλία ην 1164. πνχδαζε ην Κνξάλη θαη ηελ παξάδνζε ζηε εβίιιε. Παξαθνινχζεζε καζήκαηα ζηηο ηάμεηο ηνπ εύρε Βι άξαη. Σα θπξηφηεξα βηβιία ηνπ είλαη ην «Σαξδνπκάλ Ώι Ώζβάθ» (Ο Βξκελεπηήο ησλ επηζπκηψλ) θαη ην «Πηπρέο νθίαο». Πίζηεπε πσο ε πεγή ηεο ζνχθηθεο γλψζεο είλαη ή πξνζσπηθή εκπεηξία (πξάγκα πνπ πίζηεπαλ άιισζηε φινη νη ζνχθη) θαη φρη ε θηινινγία πνπ είλαη κηα απφ ηηο ηζηνξηθέο εθδειψζεηο ηεο. Πίζηεπε επίζεο πσο ην αλζξψπηλν θάιινο ήηαλ κέξνο ηεο ζείαο πξαγκαηηθφηεηαο γη απηφ έγξαςε πνηήκαηα πνπ εμπκλνχζαλ ηελ ηειεηφηεηα ηεο γπλαίθαο. Βπεξέαζε ηελ ηζιακηθή θαη ηε ρξηζηηαληθή ζενινγία. Καηεγνξήζεθε ζαλ αηξεηηθφο (ζηελ Ώίγππην παξαιίγν λα δνινθνλεζεί απφ έλαλ θαλαηηθφ) αγαπήζεθε ζαλ ν κεγάινο πνηεηήο ηεο αγάπεο. Πέζαλε ην 1240 θαη ην έξγν ηνπ ζεσξείηαη απφ ηνπο ζνχθη, πξντφλ ηεο πην πξνρσξεκέλεο αλάπηπμεο πνπ είλαη δπλαηή ζηνλ άλζξσπν. Ο ΑΛΖΘΗΝΟ ΟΦΟ Ο αιεζηλφο ζνθφο, δε δέλεηαη κε θακηά πίζηε. ΣΟ ΠΡΟΧΠΟ ΣΖ ΘΡΖΚΔΗΑ Σψξα απνθαινχκαη ν βνζθφο ησλ γθαδειψλ ηεο έξεκνο Σψξα έλαο ρξηζηηαλφο θαιφγεξνο Σψξα έλαο δσξνάζηξεο. Ο Πνιπαγαπεκέλνο είλαη Σξεηο θη επίζεο Έλαο. Έηζη φπσο αθξηβψο ην ηξία είλαη πξάγκαηη έλα. Ζ ΗΚΑΝΟΣΖΣΑ ΣΖ ΚΑΡΓΗΑ ΜΟΤ Ή θαξδηά κνπ είλαη ηθαλή γηα φια ηα ζρήκαηα. Ή θαξδηά κνπ πνηθίιιεη ζχκθσλα κε ηηο πνηθηιίεο ηεο εζψηαηεο ζπλείδεζεο. Γίλεηαη ε γθαδέια ησλ ιηβαδηψλ, ην κνλαζηήξη ηνπ ρξηζηηαλνχ, ν λαφο ησλ εηδψισλ. Γίλεηαη ν πξνζθπλεηήο ηεο Κάακπα, ηα θχιια ηνπ Κνξαλίνπ, νη πιάθεο ηνπ Σνξάρ. Θξεζθεία κνπ είλαη ε Ώγάπε. Ή Ώγάπε είλαη ην θαζήθνλ κνπ θαη ε πίζηε κνπ. 24
ΟΗ ΑΓΓΔΛΟΗ Οη άγγεινη είλαη δπλάκεηο θξπκκέλεο ζηηο ηθαλφηεηεο θαη ζηα φξγαλα ηνπ αλζξψπνπ. Ζ ΣΔΛΔΗΟΣΔΡΖ ΜΟΡΦΖ ΣΟΤ ΘΔΟΤ* Ο Θεφο πνηέ δε κπνξεί λα ηδσζεί κε άυιε κνξθή. Μηα σξαία γπλαίθα είλαη ε ηειεηφηεξε απ φιε ηηο κνξθέο ηνπ Θενχ. * ρφιην ηνπ Ίληξηο αρ: «Σν πηζαλφηεξν πνπ ζα θάλεη έλαο ζπλεζηζκέλνο άλζξσπνο είλαη λα πεη πσο ε γπλαίθα είλαη έλα ζείν έξγν ηέρλεο». Αε κπνξεί λα δεη ζ απηήλ, ηελ ίδηα ηε ζεφηεηα, φπσο ζα κπνξνχζε λα ηε βιέπεη ν Ίκπλ Έι Ώξάκπη». ΔΗΝ Ο ΘΔΟ Βίλ ν Θεφο πνπ αγαπηέηαη κέζα ζηνλ θαζέλα πνχ αγαπηέηαη. Καη Βηλ ν Θεφο πνπ αγαπά κεο ζηνλ θαζέλα πνπ αγαπά. ΝΕΓΏΜΕ ΣΟ ΚΛΔΗΓΗ Κάησ απφ ηε γιψζζα ηνπ πνηεηή βξίζθεηαη ην θιεηδί ηνπ ζεζαπξνχ. Ο πξνθήηεο θη ν πνηεηήο είλαη ν ππξήλαο. Σα άιια είλαη ην θέιπθνο. ΏΜΠΟΤ ΓΕΏΓΕΝΣ ΏΛ ΜΠΕΣΏΜΕ (9 νο αηώλ κ.υ.) Χ Τ ΔΓΧ Πήγαηλ απ ην Θεφ ζην Θεφ κέρξη πνχ θψλαμ ν Θεφο κεζ απφ κέλα ζε κέλα: Χ ζπ εγψ. 25
ΛΟΓΗΑ Δ ΣΗΓΜΖ ΔΚΣΑΖ Αφμα ζε κέλα. Πφζν ζαπκάζηα είλαη ε κεγαινπξέπεηά κνπ. ΜΟΤΜΠΏΡΏΚ Ο ΒΑΓΗΑΕΗΣ ηαλ θάπνηνο ρηχπεζε ηελ πφξηα ηνπ ΐαγηαδίη,* ν ΐαγηαδίη θψλαμε: «Πνηνλ δεηάο;» «Σνλ ΐαγηαδίη» απάληεζε ν μέλνο. «Κη εγψ ηνλ ΐαγηαδίη δεηάσ, εδψ θαη ηξηάληα ρξφληα, αιιά, αθφκα δελ ηνλ βξήθα», απάληεζε ν ΐαγηαδίη. * Ώκπνχ Γηαδίλη Ώι Μπηζηάκη ΏΜΠΟΤ ΏΨΝΣ, ΓΕΟ ΣΟΤ ΚΏΨΡΏ ΓΗΑ ΝΑ ΓΗΝΔΗ ΟΤΦΗ Γηα λα γίλεηο ζνχθη πξέπεη λα πεηάμεηο πέξα φια πνπ ρεηο ζην θεθάιη ζνπ (θαληαζηηθή αιήζεηα, πξνθαηαιήςεηο, νξνινγίεο) θαη λ αληηκεησπίζεηο απηφ πνπ ζα ζνπ ζπκβεί. ΒΝΏ ΑΒΡΐΕΔ ΣΖΝ ΧΡΑ ηελ ψξα ηεο γαιήλεο, γαιήλε ζηελ ψξα ηεο ζπληξνθηάο, ζπληξνθηά ζηελ ψξα ηεο πξνζπάζεηαο, πξνζπάζεηα ζηελ ψξα ησλ πάλησλ, ηα πάληα. 26
ΒΛ ΓΚΏΓΏΛΕ* * Ο Βι Γθαδαιί ηεο Πεξζίαο, γλσζηφο ζηε Μεζαησληθή Βπξψπε κε ην φλνκα Ώιγθαδέι, ν Ώκπνχ Υακίη Μσράκεη Βι Γθαδαιί, νξθάλεςε ζε κηθξή ειηθία ηνλ αλάζξεςαλ θαη ηνλ κφξθσζαλ νη ζνχθη. Σν φλνκα ηνπ, Γθαδαιί, ζεκαίλεη θιψζηεο (πξάγκα πνπ καο πάεη ζηελ νλνκαζία ζνχθη (καιιί) ζεκαίλεη βαθέαο (πξάγκα πνπ καο πάεη ζηελ θφξε ηνπ Μσάκεζ Φαηηκά, θη αθφκα ζηελ αξάρλε πνπ χθαλε ηνλ ηζηφ ηεο ζηελ είζνδν ηεο ζπειηάο φπνπ θξπβφηαλ ν θαηαδησθφκελνο Μσάκεζ). Δ ιέμε «γθαδαιί» ζεκαίλεη επίζεο γθαδέια, εξαζηήο, εξσηηθφ πνίεκα ή εξσηηθφο ζηίρνο. Ο Βι Γθαδαιί, πήξε φ,ηη πην έμνρν απφ ηνλ Ώξηζηνηέιε, απφ ηνλ ρξηζηηαληζκφ θαη ηνλ ζνπθηζκφ θαη ην πξνζάξηεζε κε επηηπρία ζηε κσακεζαληθή ζενινγία, έηζη πνπ ζεσξείηαη ν ζπκθηιησηήο ηνπ ζνπθηζκνχ κε ην νξζφδνμν Εζιάκ. Βπίζεο βηβιία ηνπ είλαη ην «Ώιρεκεία ηεο Βπηπρίαο» ην «Μηδάι ει Ώκάι» (Ώλαινγίεο ηνπ Έξγνπ), «Μηζθάη ει Ώλνπάξ» (Κφρε θσηφο) θαη ην βηβιίν «Ερπά Βινπινχκ» (Ώλαβίσζε ησλ ζξεζθεπηηθψλ επηζηεκψλ), ην νπνίν θάεθε δεκφζηα ζηελ Εζιακηθή Εζπαλία, πξηλ ν Γθαδαιί αλαγλσξηζηεί ζαλ ε κεγαιχηεξε ζξεζθεπηηθή απζεληία ηνπ Εζιάκ. Ο Γθαδαιί είλαη ν πξψηνο ζνχθη δάζθαινο πνπ ρξεζηκνπνίεζε ηε κνπζηθή γηα ηελ εμχςσζε ηεο αληίιεςεο. ΚΣΖΜΑΣΑ νπ αλήθεη κφλν απηφ πνπ δε ράλεηαη ζ έλα λαπάγην. Ο ΑΝΘΡΧΠΟ ΠΟΤ ΛΗΠΟΘΤΜΖΔ Έλαο άλζξσπνο ιηπνζχκεζε κέζα ζε έλα αξσκαηνπνηείν. ινη πξνζπάζεζαλ λα ηνλ ζπλεθέξνπλ κε ηα πην θαιά αξψκαηα. Ξαθληθά, έλαο άλζξσπνο πνπ ηνλ γλψξηδε είπε: «Βίκαη ζθνππηδηάξεο θαη ηνχηνο είλαη ζπλάδειθφο κνπ. Θα ζπλέξζεη κφλν αλ κπξίζεη θάηη πνπ λα ηνπ είλαη νηθείν». Έηζη βξήθε θάηη βξψκηθν, πνπ κχξηδε άζρεκα, ην θεξε ζηε κχηε ηνπ ιηπφζπκνπ θη εθείλνο ακέζσο ζπλήξζε. Ζ ΓΟΖΣΔΗΑ ΣΧΝ ΓΗΑΖΜΧΝ ηαλ έλαο άλζξσπνο ειεπζεξψλεηαη απφ ηνλ θίλδπλν ελφο άγξηνπ ιηνληαξηνχ, κε ηε βνήζεηα θάπνηνπ άιινπ αλζξψπνπ, δε ξσηά αλ απηφο ν άιινο είλαη άζεκνο ή δηάζεκνο. Σφηε ινηπφλ, γηαηί νη άλζξσπνη δεηνχλ γλψζε απ ηνπο δηάζεκνπο; Ζ ΑΓΝΟΗΑ Οη άλζξσπνη αληηζηέθνληαη ζηα πξάγκαηα γηαηί δελ ηα γλσξίδνπλ. 27
Ο ΥΟΡΟ Έλαο καζεηήο, δήηεζε άδεηα λα πάξεη κέξνο ζην ρνξφ ησλ δεξβίζεδσλ. Ο ζεύρεο ηφηε ηνπ είπε: «Νήζηεςε εληειψο γηα ηξεηο κέξεο. Όζηεξα, καγείξεςε ηα πην λφζηηκα θαγεηά. Ώλ θαη ηφηε πξνηηκάο ην ρνξφ, κπνξείο λα πάξεηο κέξνο ζ απηφλ». Ο ΟΤΦΗΜΟ Ο νπθηζκφο είλαη αιήζεηα ρσξίο κνξθή. Ζ ΦΤΖ ΣΖ ΘΔΗΑ ΓΝΧΖ Σν δήηεκα ηεο ζείαο γλψζεο είλαη ηφζν βαζχ πνπ κφλν απηνί πνπ ηελ θαηέρνπλ ην γλσξίδνπλ πξαγκαηηθά. Έλα παηδί δελ έρεη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα αληίιεςε ηνπ πλεπκαηηθνχ επηπέδνπ ελφο ειηθησκέλνπ. Έλαο ζπλήζεο ειηθησκέλνο δελ κπνξεί λα θαηαλνήζεη ηα επηηεχγκαηα ηνπ πνιπκαζή. Κη έλαο πνιπκαζήο δελ κπνξεί λα θαηαλνήζεη ηελ εκπεηξία ηνπ θσηηζκέλνπ ή ελφο ζνχθη. ΣΟ ΣΗΜΖΜΑ ΣΖ ΓΝΧΖ Καη βέβαηα, ππάξρεη κηα ηηκή ζ απηή ηε γλψζε. Βίλαη ην λα δίλεηαη κφλν ζ απηνχο πνπ κπνξνχλ λα ηελ πάξνπλ θαη λα ηε θπιάμνπλ ρσξίο λα ηε ράζνπλ, Ο ΑΝΘΡΧΠΟ ΦΣΗΑΥΣΖΚΔ ΓΗΑ ΣΖ ΓΝΧΗ Δ θακήια είλαη δπλαηφηεξε απφ ηνλ άλζξσπν. Ο ειέθαο είλαη νγθνδέζηεξνο απφ ηνλ άλζξσπν. Σν ιηνληάξη είλαη γελλαηφηεξν απφ ηνλ άλζξσπν. Σα δψα είλαη θαγαλφηεξα απφ ηνλ άλζξσπν. Σα πνπιηά είλαη εξσηηθφηεξα απφ ηνλ άλζξσπν. Ο άλζξσπνο θηηάρηεθε γηα ηε γλψζε. 28
ΑΥΜΑΝΣ ΜΗΝΑΨ* * Υαθίκ αλάτ: Έδεζε ζηνλ 11ν θαη ηνλ 12ν αηψλα. Βίλαη ν πην παιηφο Ώθγαλφο δάζθαινο πνπ ρξεζηκνπνίεζε ην ζέκα ηεο αγάπεο ζην ζνπθηζκφ. Παξεμεγήζεθε θαη θαηαδηψρζεθε απφ ηνπο θαλαηηθνχο. Ώπνηέιεζε γηα ηνλ Ρνπκί κηα απφ ηηο πεγέο ηεο έκπλεπζήο ηνπ. Γλσζηά βηβιία ηνπ είλαη: «Ο πεξηηεηρηζκέλνο θήπνο ηεο Ώιήζεηαο» «Σν ζπλέδξην ησλ πνπιηψλ», «Σα ηξαγνχδηα ησλ δεξβίζεδσλ». ΟΗ ΓΗΑΝΟΟΤΜΔΝΟΗ ΚΑΗ Ζ ΓΝΧΖ Οη δηαλννχκελνη έρνπλ θαηαξγήζεη θάζε γλψζε πνπ δελ κπνξεί λα πεξηέρεηαη ζηα βηβιία. Ώπηφ δε ζεκαίλεη πσο ε γλψζε απηή δελ ππάξρεη. Ώπιψο είλαη πεξηζζφηεξν δχζθνιν λα ηε βξεηο θαη λα ηε δηδάμεηο, αθ φηνπ νη δηαλννχκελνη έρνπλ αζθήζεη ηνπο αλζξψπνπο λα κελ ςάρλνπλ γη απηή. ΑΚΟΛΟΤΘΖΔ ΣΟ ΜΟΝΟΠΑΣΗ Με κηιάο γηα ηνλ πφλν ηεο θαξδηάο ζνπ γηαηί Βθείλνο ηνλ γλσξίδεη. Μελ Σνλ αλαδεηάο γηαηί Βθείλνο ζε αλαδεηά. Βθείλνο λνηψζεη αθφκε θαη ην άγγηγκα απφ ην πφδη ελφο κπξκεγθηνχ. Κη αλ κεο ζην βξάρν ππάξρεη έλα ζθνπιήθη Βθείλνο ην γλσξίδεη αθφκα θη αλ είλαη θη απφ λα άηνκν κηθξφηεξν. Σνλ ήρν ηεο δνμνινγίαο ηνπ θαη ηελ θξπκκέλε αληίιεςε ηνπ Βθείλνο κε ηε ζεία αληίιεςή ηνπ ηα γλσξίδεη. Βθείλνο έδσζε ηξνθή ζην ζθνπιεθάθη. Βθείλνο ζνπ δεημε ην Αξφκν ησλ Ααζθάισλ. 29
ΕΛΏΥΕ ΝΏΜΏ ΟΗ ΦΤΥΔ ΠΡΗΝ ΑΠΟ ΣΖ ΓΖΜΗΟΤΡΓΗΑ ΣΟΤ ΧΜΑΣΟ Γλψξηζε γηα ην ρξφλν πνπ ππήξραλ ςπρέο θαη φρη ζψκαηα. Ήηαλ έλαο ρξφλνο απνηεινχκελνο απφ ιίγα έηε, πνπ ην θαζέλα ηνπο φκσο ήηαλ κεγάιν φζν ρίιηα δηθά καο. Οη ςπρέο παξαηάρηεθαλ. Δ Γε παξνπζηάζηεθε κπξνζηά ηνπο. Οη ελληά ζηηο δέθα ςπρέο έηξεμαλ πξνο απηήλ. Σφηε παξνπζηάζηεθε ν Παξάδεηζνο κπξνο ζηηο ςπρέο πνπ είραλ απνκείλεη. Οη ελληά ζηηο δέθα ςπρέο έηξεμαλ πξνο απηφλ. Σφηε παξνπζηάζηεθε ε Κφιαζε κπξνο ζηηο ςπρέο πνπ είραλ απνκείλεη. Οη ελληά ζηηο δέθα ςπρέο ζθφξπηζαλ καθξηά ηξνκαγκέλεο. Έηζη απφκεηλαλ ειάρηζηεο ςπρέο, απηέο πνχ δελ επεξεάζηεθαλ απφ ηίπνηε, απηέο πνπ δελ είραλ γνεηεπηεί απφ ηε Γε ή απφ ηνλ Παξάδεηζν θη νχηε είραλ ηξνκάμεη απφ ηελ Κφιαζε. Δ Οπξάληα Φσλή κίιεζε ζ απηέο ηηο ςπρέο πνχ επέδεζαλ θαη ηνπο είπε: «Ώλφεηεο ςπρέο, ηη γπξεχεηε;» Οη ςπρέο απάληεζαλ φιεο καδί: «Βζχ πνπ γλσξίδεηο ηα πάληα, μέξεηο φηη Βζέλα επηζπκνχκε θη φηη δε ζέινπκε λα εγθαηαιείςνπκε ηελ Παξνπζία νπ». Δ Φσλή ηνχο είπε: «Ο πφζνο πνχ ρεηε γηα κέλα είλ επηθίλδπλνο θαη πξνθαιεί ακέηξεηεο θαθνπρίεο» Οη ςπρέο απάληεζαλ: «Βκείο επραξίζησο ζα ππνκείλνπκε ην θαζεηί γηα λα είκαζηε καδί νπ. Βίκαζηε έηνηκεο λα ράζνπκε ην πάληα, γηα λα θεξδίζνπκε ηα πάληα». 30
ΜΒΐΛΏΝΏ ΣΓΒΛΏΛΟΤΝΣΕΝ ΡΟΤΜΕ* * Ο Μεβιαλά Σδειαινπληίλ Ρνπκί («Μεβιαλά ν Βμαίζηνο» φπσο ηνλ απνθαιεί ν Ε. Μ. Παλαγησηφπνπινο), θαηά ιέμε «Ο Αάζθαιφο καο Σδειαινπληίλ ν Ρσκεφο», γελλήζεθε ζηε Μπάιρ ηεο ΐαθηξηααλήο, έλα θέληξν αξραίαο δηδαζθαιίαο, ην 1207. Δ νηθνγέλεηά ηνπ, καδί κε άιιεο νηθνγέλεηεο ζνχθη, ππέζηε δησγκνχο θαη χζηεξα απφ πνιιέο πεξηπιαλήζεηο (ζπλέπεζε θαη ε θάζνδνο ησλ Μνγγφισλ), εγθαηαζηάζεθε ζην Εθφλην ηεο Μηθξάο Ώζίαο. Βθεί έδεζε, δίδαμε. θη έγξαςε ζηελ πεξζηθή γιψζζα (θάπνηε θαη ζηελ ειιεληθή) ηα έξγα πνπ εθηηκήζεθαλ ζε ηέηνην βαζκφ ψζηε λα ηα απνθαινχλ «Σν θνξάλη ζηε γιψζζα Περιεβί». Ή πνίεζή ηνπ, κπζηηθηζηηθνχ θη εξσηηθνχ πεξηερνκέλνπ, πεξηέρεηαη ζηα βηβιία ηνπ «Μαζλαβί η Μαλαβί» (Πλεπκαηηθέο ηξνθέο), «Φίρη Μα Φίρη» ( απηφ φ, ηη θαη ζ Βθείλν), «Νηηβάλ η ακο η Σακπξίδ» (Πνίεκα γηα ηνλ ακςνπληίλ απφ ηελ Σαπξίδα). Ο Ρνπκί έθηνο απφ πνίεζε έγξαθε θαη κνπζηθή. Ίδξπζελ επίζεο ην ηάγκα ησλ Πεξηζηξεθφκελσλ Αεξβίζεδσλ (ηάγκα ησλ Μεβιεβί) φπνπ νη θχθινη θαη νη πεξηζηξνθέο ησλ δεξβίζεδσλ αλαπαξηζηνχλ ηελ θίλεζε ησλ επνρψλ, ησλ πιαλεηψλ θαη άζηξσλ (θη φρη κφλν). Δ φιε ζηαδηνδξνκία ηνπ Ρνπκί φπσο ιέγεηαη, ζπκίδεη ηελ αλαηνιηθή ξήζε: «Γίγαληεο έξρνληαη απφ ην Ώθγαληηζηάλ θαη επεξεάδνπλ ηνλ θφζκν». Πέζαλε ην 1273. Ο ΠΟΛΤΑΓΑΠΖΜΔΝΟ Κάπνηνο ρηχπεζε ηελ πφξηα ηνπ Πνιπαγαπεκέλνπ. Μηα θσλή ξψηεζε: «Πνηνο είλαη;» «Βγψ», απάληεζε ν επηζθέπηεο. Σφηε ε θσλή είπε: «Αελ ππάξρεη εδψ ηφπνο γηα κέλα θαη γηα ζέλα». Κ ε πφξηα έκεηλε θιεηζηή. Όζηεξα απφ ρξφληα κνλαμηάο θαη ζηεξήζεσλ, ν άλζξσπνο μαλαπήγε θαη ρηχπεζε ηελ πφξηα ηνπ Πνιπαγαπεκέλνπ. Ή θσλή ξψηεζε: «Πνηνο είλαη;» «Βζχ», απάληεζε ν επηζθέπηεο. Κ ή πφξηα άλνημε. ΣΑ ΣΡΗΑ ΣΑΓΗΑ Σν αλζξψπηλν γέλνο πεξλά απφ ηξία ζηάδηα: ην πξψην ζηάδην ιαηξεχεη θαλείο άληξα ή γπλαίθα, ρξήκαηα, παηδηά, γε, πέηξεο. ην δεχηεξν ζηάδην, φηαλ έρεη πξννδεχζεη, πάεη ιίγν καθξχηεξα: Λαηξεχεη ηνλ Θεφ. ην ηξίην ζηάδην, παχεη λα ιέεη «ιαηξεχσ ηνλ Θεφ» ή «δελ ιαηξεχσ ηνλ Θεφ». Ώπηφ είλαη ην ηειεπηαίν θη αλψηεξν ζηάδην. ΦΑΡΗΑΨΜΟ ΚΑΗ ΑΜΑΡΣΗΑ Σν παξαπέηαζκα ηνπ θσηφο, ην θξάγκα πνπ πςψλεηαη απφ ηνλ θαξηζατζκφ, είλαη πην επηθίλδπλν, απφ ηνλ πέπιν ηνπ ζθφηνπο, πνπ δεκηνπξγεί ζην λνπ ε ακαξηία. 31
ΚΑΗ ΑΓΑΠΧΜΔΘΑ..Καη αγαπψκεζα. Κη απφ εθείλν είλαη θαιή ε δσή καο. Γηαηί (;) γχξηζεο; γηαηί θφξκηζεο Πέκε ηη πάζρεηο (;) πέκε ηη ράζεο Έια θαιή κνπ, έια άρε κνπ Υαξάλ δελ δίδεηο, δψζε καο άλεκνλ Πνπ δηςά πίλεη, πνχ πνλεί ιαιεί Με δελ ηζάθηζε θαιή ην γπαιί. * Ώπφζπαζκα απφ γθαδέι (εξσηηθφ πνίεκα) γξακκέλν απφ ηνλ Ρνπκί ζηελ ειιεληθή γιψζζα. Ο ΑΝΘΡΧΠΟ ΣΟΤ ΘΔΟΤ Ο Άλζξσπνο ηνπ Θενχ είλαη κεζπζκέλνο ρσξίο θξαζί Ο Άλζξσπνο ηνπ Θενχ είλαη ρνξηαζκέλνο ρσξίο ηξνθή Ο Άλζξσπνο ηνπ Θενχ είλαη εθζηαηηθφο, έθπιεθηνο Ο Άλζξσπνο ηνπ Θενχ είλαη λεζηηθφο θη άππλνο Ο Άλζξσπνο ηνπ Θενχ, είλ έλαο βαζηιηάο ζ έλα καλδχα ηαπεηλφ Ο Άλζξσπνο ηνπ Θενχ, είλ έλαο ζεζαπξφο ζ έλα εξείπην Ο Άλζξσπνο ηνπ Θενχ, δελ είλ απ ηνλ αέξα ή απ ηα λεξά Ο Άλζξσπνο ηνπ Θενχ, δελ είλαη απφ ηε γε ή απ ηε θσηηά Ο Άλζξσπνο ηνπ Θενχ, είλαη κηα ζάιαζζα ρσξίο αθηή Ο Άλζξσπνο ηνπ Θενχ, ησλ καξγαξηηαξηψλ είλαη ε βξνρή Ο Άλζξσπνο ηνπ Θενχ, έρεη εθαηφ θεγγάξηα θη εθαηφ νπξαλνχο Ο Άλζξσπνο ηνπ Θενχ, έρεη εθαηφ ειηφθσηα ζε θφζκνπο κπζηηθνχο Ο Άλζξσπνο ηνπ Θενχ, δελ είλ έλαο ζνθφο απφ βηβιία Ο Άλζξσπνο ηνπ Θενχ, κεο απφ ηελ Ώιήζεηα έρε πάξεη ηε ζνθία Ο Άλζξσπνο ηνπ Θενχ, βξίζθεηαη πέξ απφ ηελ πίζηε θαη ηελ απηζηία Γηα ηνλ Άλζξσπν ηνπ Θενχ, πνηα αξεηή ππάξρεη ή πνηα ακαξηία; Ο Άλζξσπνο ηνπ Θενχ, απ ηελ αλππαξμία θαβαιάξεο έρεη βγεη Ο Άλζξσπνο ηνπ Θενχ, ππέξνρα ηππεχνληαο ζηνλ θφζκν έρεη κπεη Ο Άλζξσπνο ηνπ Θενχ, Βίλαη, Κξπκκέλνο, (σ ακ-ςνπληίλ*!) Φάμηε θαη βξέζηε Σνλ Άλζξσπν ηνπ Θενχ. *Σν φλνκά ηνπ ζεκαίλεη ρξπζά λήκαηα, ήιηνο, αξάρλε, ήιηνο-πθαληήο. ηαλ ν Ρνπκί πξσηναληίθξηζε ηνλ ακςνπληίλ ηφζν πνιχ ελζνπζηάζηεθε πνπ άξρηζε λα ρνξεχεη. ην πξφζσπφ ηνπ αλαγλψξηζε ηνλ αηψλην Ώγαπεκέλν. Οη καζεηέο ηνπ Ρνπκί απφ δεινθζνλία δνινθφλεζαλ ηνλ ακςνπληίλ. 32
ΟΗ ΣΔΔΡΗ ΑΝΘΡΧΠΟΗ ΚΗ Ο ΓΗΔΡΜΖΝΔΑ Σέζζεξηο άλζξσπνη βξήθαλ έλα λφκηζκα. Ο πξψηνο πνπ ήηαλ Πέξζεο είπε: Βγψ κ απηφ ην λφκηζκα ζέισ λ αγνξάζνπκε άγθνπξ. Ο δεχηεξνο πνπ ήηαλ Άξαβαο είπε: Βγψ κ απηφ ην λφκηζκα ζέισ λ αγνξάζνπκε ίλακπ. Ο ηξίηνο πνπ ήηαλ Σνχξθνο είπε: Βγψ δε ζέισ ίλακπ, ζέισ νπδίκ. Ο ηέηαξηνο πνπ ήηαλ Έιιελαο είπε: Βγψ ζέισ ζηαθχιηα. Βπεηδή νη άλζξσπνη απηνί δελ ήμεξαλ ηη ππάξρεη πίζσ απφ ηα νλφκαηα, άξρηζαλ λα θηινληθνχλ. Κάπνηνο πνπ βξέζεθε εθεί θνληά ηνπο είπε: «Με καιψλεηε Με ην έλα ηνχην λφκηζκα εγψ ζα ηθαλνπνηήζσ ζην αθέξαην ηηο επηζπκίεο νινπλψλ. Πήγε θαη ηνπο αγφξαζε ζηαθχιηα, γηαηί θαη νη ηέζζεξηο, ζηε δηθή ηνπ γιψζζα ν θαζέλαο, ήζειαλ ζηαθχιηα. ΓΗΑ ΟΟΤ ΣΟΛΜΟΤΝ ΔΠΔΗΓΖ ΒΡΗΚΟΝΣΑΗ Δ ΑΓΝΟΗΑ Έλα ιηνληάξη κπήθε θάπνηε ζ έλα ζηαχιν, έθαγε ην βφδη πνπ βξήθε εθεί θαη πήξε ηε ζέζε ηνπ. Ο ζηαχινο ήηαλ ζθνηεηλφο θη φηαλ ν ηδηνθηήηεο ηνπ βνδηνχ κπήθε κέζα πξνρψξεζε ςειαθψληαο. Φάρλνληαο άγγημε κε ηα ρέξηα ηνπ ην ζψκα ηνπ ιηνληαξηνχ θαη ην ράηδεςε πηζηεχνληαο πσο ήηαλ ην βφδη ηνπ. Σν ιηνληάξη ζθέθηεθε: «Ώλ ήμεξε πνηνο είκαη ζα πέζαηλε απφ ηνλ θφβν ηνπ. Μα δε θνβάηαη γηαηί λνκίδεη πσο είκαη ην βφδη ηνπ». (Μύζνο πνπ βξίζθεηαη ζην Μαζλαβί) ΔΗΜΑΗ Ζ ΕΧΖ ΣΟΤ ΠΟΛΤΑΓΑΠΖΜΔΝΟΤ ΜΟΤ Ση κπνξψ λα θάκσ πηζηνί; Αελ γλσξίδσ πνηνο είκαη. Αελ είκαη Υξηζηηαλφο, Ββξαίνο, Μάγνο κήηε Μνπζνπικάλνο. Αελ είκαη απ ηελ Ώλαηνιή νχηε απ ηε Αχζε. Οχηε απ ηελ μεξά νχηε απ ηε ζάιαζζα. Οχηε απφ ηελ αλφξγαλε ηε Φχζε, νχηε απ ηνπο νπξαλνχο ηνπο θπθιηθνχο. Οχηε απφ ηε γε ή ην λεξφ, νχηε απ ηνλ αέξα ή ηε θσηηά. Οχηε απ ην ζξφλν ή ην έδαθνο νχηε απ ην γίγλεζζαη ή ην είλαη. Οχηε απ ηελ Ελδία ή ηελ Κίλα, ηε ΐνπιγαξία ή ην αθίλ Οχηε απ ην βαζίιεην ηνπ Εξάθ, κήηε απ ην Υνξαζάλ Οχηε απ ηνλ θφζκν ηνχην ή ηνλ επφκελν: ηνπ Οπξαλνχ θαη ηεο Κφιαζεο. Οχηε απ ηνλ Ώδάκ, ηελ Βχα, ηνπο θήπνπο ηνπ Παξάδεηζνπ ή ηεο Βδέκ. Ώλχπαξθηνο ν ρψξνο κνπ θη αλεχξεηα ηα ίρλε κνπ. Οχηε ςπρή νχηε ζψκα. ια είλ ε δσή Σνπ Πνιπαγαπεκέλνπ κνπ. 33
ΣΗ ΘΑ ΓΗΝΧ Έρσ πάιη θαη πάιη κεγαιψζεη ζα ρνξηάξη. Έρσ ηελ εκπεηξία εθηαθφζησλ εβδνκήληα ζαπηζκάησλ. Πέζαλα ζην βαζίιεην ησλ κεηάιισλ θη έγηλα θπηφ. Πέζαλα ζην βαζίιεην ησλ θπηψλ θη έγηλα ρηήλνο. Πέζαλα ζην βαζίιεην ησλ ρηελψλ θη έγηλα άλζξσπνο. Λνηπφλ γηαηί λα θνβεζψ αθαληζκφ κέζα ζην ζάλαην; Κη φηαλ πεζάλσ ηνχηε ηε θνξά Φηεξά ζα κνπ θπηξψζνπλε θαη ζα πεηψ ζαλ ηνπο αγγέινπο. Κ χζηεξα ζαλ πεζάλσ ζ αλεβψ θη απ ηνπο αγγέινπο πην ςειά Κη απηφ πνπ δε κπνξείο λα θαληαζηείο, απηφ ζα γίλσ. ΣΑ ΟΝΟΜΑΣΑ ΚΑΗ Ζ ΟΤΗΑ Ξέξεηε θάλα φλνκα ρσξίο ην πξάγκα ηνπ ή Μήπσο θαη θφςαηε πνηέ ζαο έλα ηξηαληάθπιιν απ ηα γξάκκαηα «ηξηαληάθπιιν»; Πξνθέξεηε ην φλνκά κνπ Πεγαίλεη φκσο λα γπξέςεηε ην πξάγκα πνπ νλνκάδεηε. Φάμηε γηα ην θεγγάξη ζηα νπξάληα θη φρη κέζα ζηα λεξά φπνπ θαζξεθηίδεηαη. Ώλ πεζπκάηε λα πςσζείηε πεξ απφ η απιά νλφκαηα θαη γξάκκαηα Βιεπζεξψζεηε θαη θαζαξίζηε ζαο ηνπο ίδηνπο απφ θάζε ηδηφηεηα ηνπ «εγψ» ζηε λα δείηε απηή ηελ ίδηα ηε ιακπξή νπζία ζαο. Γλσξίζηε κέζα ζηελ θαξδηά ζαο ηε ζνθία ησλ πξνθεηψλ Υσξίο βηβιία, δηδαζθαιία ή ινγηθή. Ο ΣΟΠΟ ΣΟΤ Τπάξρσ απφ ηε κέξα πνπ αθφκα δελ ππήξραλ ηα νλφκαηα φηαλ ηα πξάγκαηα ππήξραλ δίρσο φλνκα. Βίδα εγψ ηα πξάγκαηα θαη ηα νλφκαηα ηε κέξα πνπ αθφκα δελ ππήξρε «εγψ» θη «εκείο». Έςαμα ζην ζηαπξφ, ζηνπο Υξηζηηαλνχο, κα εθεί δελ ήηαλ. Πήγα ζηνλ ηλδηθφ λαφ θαη ζηελ παγφδα φκσο ηίπνηε. Ώλέβεθα ζην νξνπέδην ηνπ Υεξάη θαη ηνπ Καληάραξ, αλαδήηεζα, κα δελ Σνλ εχξα νχη εθεί νχηε ρακειφηεξα. θαξθάισζα επίκνλα ζηελ θνξπθή ηνπ φξνπο Γθαθ, θη εθεί δελ εχξα παξά κφλν ηε θσιηά ηνπ θνίληθα. ηξάθεθα ηφηε πξνο ηελ Κάακπα ηεο Μέθθαο πνχ λαη ην θαηαθχγην ησλ γεξφλησλ θαη ησλ λέσλ. κσο ηίπνηε. Έηξεμα ζην θηιφζνθν Ώβηθέλα, αιι Βθείλνο βξίζθνληαλ πέξ απφ ην ρψξν ηνπ Ώβηθέλα. Σφηε; Κνίηαμα ηφηε απειπηζκέλνο ζηελ θαξδηά κνπ. Ναη ήηαλ εθεί ζηνλ ηφπν Σνπ. 34
ΔΠΗΚΛΖΖ Χ Θεέ απνθάιπςε ζηελ ςπρή εθείλν ηνλ ηφπν φπνπ αλζίδεη δίρσο ιφγν ν δηάινγνο έλαο ρψξνο απέξαληνο κε πεξηβάιινλ αλνηρηφ απ φπνπ ηξέθεηαη ν ρψξνο ησλ θαληαζηψλ καο γηα ην Ολ. Σεο θαληαζίαο ην βαζίιεην είλαη πην ζηελφ απ ην βαζίιεην ηνπ κεδελφο γη απηφ θ νη θαληαζίεο γίλνληαη πεγή ζιίςεο θαη πφλνπ. Κ ε χπαξμε ε πξαγκαηηθή είλαη πην ζηελή απ ηε θαληαζία. ηελ χπαξμε απηή ε παλζέιελνο ηεο θαληαζίαο γίλεηαη ιεπηή εκηζέιελνο. Κ ε χπαξμε ηνπ θφζκνπ ησλ αηζζήζεσλ θαη ησλ ρξσκάησλ είλαη αθφκα πην ζηελή. Μηα ζθνηεηλή λαη θπιαθή. ΟΗ ΚΟΤΚΟΤΒΑΓΗΔ Μφλν γιπθφθσλα πνπιηά θιείλνληαη ζηα θινπβηά. Οη θνπθνπβάγηεο φρη. ΓΤΟ ΚΑΛΑΜΗΑ Αχν θαιάκηα πίλνπλ απ ην ίδην ην λεξφ. Σν έλα είλαη θνχθην, η άιιν είλαη δαραξνθάιακν. ΠΡΟΠΑΘΔΗΔ Αέζε αληάκα δπν πνπιηά. Αε ζα κπνξέζνπλ λα πεηάμνπλ κ φιν πνπ ηψξα έρνπλε ηέζζεξα θηεξά. ΚΟΝΖ ΣΟΝ ΚΑΘΡΔΦΣΖ Δ Γσληαλή Φπρή κνηάδεη θαζξέθηεο θαζαξφο. Σν ζψκα είλαη ζθφλε πάλσ ηεο. Δ νκνξθηά πνχ είλαη κέζα καο δε βιέπεηαη Γηαη είλαη θάησ απφ ηε ζθφλε. 35
Ζ ΑΛΖΘΗΝΖ ΠΡΑΓΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ Γη απηή θακκία δελ ππάξρεη αθαδεκατθή απφδεημε ζηνλ θφζκν. Γηαηί είλαη θξπκκέλε, θξπκκέλε, θξπκκέλε. ΔΠΗΣΑΦΗΟ ΣΟΤ ΣΕΔΛΑΛΟΤΝΣΗΝ ΡΟΤΜΗ ηαλ ζα είκαζηε λεθξνί λα κε γπξέςεηο ηνλ ηάθν καο πάλσ ζηε γε. Φάμε ζηηο θαξδηέο ησλ αλζξψπσλ. ΟΛΑ ΔΗΜΑΗ ΔΓΧ Ώλ κεο ζηνλ θφζκν ππάξρεη θάπνηνο εξαζηήο σ κνπζνπικάλνη, απηφο, είκαη εγψ. Βγψ είκαη ν πηζηφο ηνπ Ώιιάρ θη ν εξεκίηεο Υξηζηηαλφο. Βγψ είκαη ην θξαζί θη ν ηαβεξληάξεο είκαη ε άξπα θ ε κνπζηθή πνπ βγαίλεη απφ ηελ άξπα. Βίκ εγψ, ν αγαπεκέλνο, ην ιπρλάξη θαη καδί ε αγαπεκέλε. Οη εβδνκήληα δπν ζξεζθείεο θ νη αηξέζεηο κεο ζηνλ θφζκν είκ εγψ. Δ γε, ν αέξαο, ην λεξφ, ε θσηηά, ην ζψκα θ ε ςπρή είκαη εγψ. Σν ςέκα θ ε αιήζεηα, ην θαιφ θαη ην θαθφ, ην δχζθνιν, ην εχθνιν, ην ηέινο θ ε αξρή, είκαη εγψ. Δ κάζεζε, ε γλψζε, ε επζέβεηα, ε άζθεζε, ε πίζηε, είκ εγψ. Σα θάηεξγα ηεο θφιαζεο, ην ππξ πνπ είλ εμψηεξν, νη θπιαθέο απφ θσηηά είκαη εγψ. Ναη, ε Βδέκ θαη ηα νπξί ηνπ παξαδείζνπ είκ εγψ. Ώπηή ε γε θη ν νπξαλφο κε φια πνχ λαη πάλσ ηνπο είκαη εγψ. Οη άγγεινη, ηα πλεχκαηα, ην γέλνο φισλ ησλ αλζξψπσλ είκ εγψ. Ζ ΦΤΥΖ ΣΟΤ ΚΟΜΟΤ Βίκαη ε ζθφλε κεο ζην θσο ηνπ Ήιηνπ θη ν ηξνρφο ηνπ Ήιηνπ. ηε ζθφλε ιέσ «πεξίκελε». ηνλ Ήιην ιέσ «θχια». Βίκαη ε πάρλε ηεο απγήο θ είκαη ηνπ ζνχξνππνπ ε αλάζα. Βίκαη ην ζξφηζκα ηνπ δάζνπο θ είκαη ησλ θπκάησλ ην ηξαγνχδη. Βίκαη ν λαχηεο, ην πεδάιην, ην θαηάξηη ην πινίν θαη ζπλάκα ν χθαινο ησλ θνξαιιηψλ πνπ ην βπζίδεη. Βίκαη ην δέληξν ηεο δσήο θαη ηα πνπιηά επάλσ ζηα θιαδηά ηνπ. 36
Βίκαη ε ζησπή θαη ε ζθέςε, ε γιψζζα θ ε θσλή. Βίκαη ε αλάζα ηεο θινγέξαο θαη ην πλεχκα ηνπ αλζξψπνπ. Βίκαη ε ζπίζα πνπ πεηηέηαη απφ ηελ πέηξα θαη ε ιάκςε ηνπ ρξπζνχ κεηάιινπ.* Βίκαη ε θιφγα θαη ην έληνκν πνπ επίκνλα πεηά νιφγπξά ηεο. Βίκαη ην ξφδν θαη η αεδφλη πνπ κεζάεη απ ην ξφδν. Βίκαη ε αιπζίδα ησλ ππάξμεσλ θη ν θχθινο ησλ ζθαηξψλ. Βίκαη ε θιίκαθα ηνπ θφζκνπ, ε άλνδνο θ ε πηψζε. Βίκαη φ, ηη ππάξρεη θη φ, ηη δελ ππάξρεη, σ εζχ Σδειαινπληίλ, εζχ πνπ μέξεηο πεο ην πσο είκαη ε ςπρή φινπ ηνπ θφζκνπ. * Μήπσο επίζεο δε ζα κπνξνχζακε λα πνχκε Σδειαινπληίλ θαη ηνχην; Δίκαη ε ζπίζα κεο ζηελ πέηξα θαη ην ςήγκα ηνπ ρξπζνύ κέζα ζηελ άκκν. Τπνλνψληαο πσο ε ζπίζα, πνπ ήηαλ κέζα ζηε πέηξα ε νπνία ζξπκκαηίζηεθε, αθφηνπ ζπλαληήζεθε κε ην λεξφ ηνπ πνηακνχ, έγηλε ςήγκα ρξπζνχ κέζα ζηελ άκκν. 37
ΥΏΨΝΣΏΡ Ε ΕΡΝΣΏΝ ΜΗΜΖΣΔ ΚΑΗ ΑΛΖΘΗΝΟΗ Αηάθνξνη ηζαξιαηάλνη, αγχξηεο, ππνθξηηέο θη άιινη πνπ απηαπαηψληαη, απνηεινχλ, θαηά θαηξνχο, ηελ πιεηνςεθία εθείλσλ πνπ θεκίδνληαη ζαλ πλεπκαηηθνί δάζθαινη. Βπεηδή απηνί νη ππνθξηηέο είλαη ηφζν θνηλνί θαη πνιπάξηζκνη, νη άλζξσπνη θξίλνπλ ηνλ θάζε ζνθφ αλάινγα κε ην αλ ζπκπεξηθέξεηαη φπσο απηνί. Οη άλζξσπνη έρνπλ πηνζεηήζεη ιαζεκέλν θξηηήξην. α λα θνηηάδεηο εθαηνληάδεο ζηξείδηα θαη λα καζαίλεηο απφ εθεί πψο λα αλαγλσξίζεηο έλα ζηξείδη φηαλ ην μαλαδείο. Άιια έηζη δε κπνξείο λα αλαγλσξίζεηο πνηα ζηξείδηα πεξηέρνπλ καξγαξηηάξηα. Σν ρακειφ επίπεδν ηεο αλζξψπηλεο ζθέςεο βνεζά ζην λα ππάξρνπλ νη κηκεηέο ησλ αιεζηλψλ ζνχθη. «Πψο ζα αλαγλσξίζσ έλαλ αιεζηλφ ζνχθη;» «Με ην λα είζαη ηίκηνο, γηαηί ν φκνηνο αλαγλσξίδεη ηνλ φκνηφ ηνπ. Ώλ ήζνπλ πξαγκαηηθά ηίκηνο δελ ζα ρξεηαδφηαλ λα θάλεηο απηή ηελ εξψηεζε. Βπεηδή είζαη αλέληηκνο, δελ αμίδεη λα πάξεηο πεξηζζφηεξν απφ απηφ πνπ παίξλεηο». ΟΤΦΕΚΟ ΡΔΣΟ: Ο ΑΣΑΝΑ Φάμε λα βξεηο ηνλ πξαγκαηηθφ αηαλά, ζηνλ ζρνιαζηηθφ ζνθηζηή θαη ζηνλ ιεπηνιφγν ζενιφγν απηνί είλαη ην αληίζεην ηεο Ώιήζεηαο. ΜΟΤΏΚΕΜ ΏΛ ΏΡΕΦΕΝ Ο ΓΔΡΒΗΖ ΚΗ Ο ΓΗΑΒΟΛΟ Βλψ έλαο δεξβίζεο θάπνηε δηαινγηδφηαλ, έλνησζε πσο εθεί ζηκά ηνπ θαζφηαλ έλαο δηάβνινο. Ο δεξβίζεο ηνπ είπε: «Γηαηί θάζεζαη εδψ θαη δελ παο λα θάλεηο θαλέλα θαθφ;» Ο δηάβνινο ηφηε θάπσο ζιηκκέλα ηνπ απάληεζε: «Ώπφ ηφηε πνπ νη ζρνιαζηηθνί θαη νη δήζελ δάζθαινη ηεο Ώιήζεηαο πιήζπλαλ ηφζν πνιχ, δελ απέκεηλε πηα ηίπνηε λα θάλσ εγψ». 38
ΏΣΓΏΜΛ ΣΟΤ ΜΏΝΣΏΚΏΝ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ ΚΑΗ ΟΤΦΗ Τπάξρνπλ ηξεηο ηξφπνη γηα λα παξνπζηάζεηο θάηη: Ο πξψηνο είλαη λα ηα παξνπζηάζεηο φια ν δεχηεξνο λα παξνπζηάζεηο απηά πνχ ζέινπλ νη άλζξσπνη ν ηξίηνο λα παξνπζηάζεηο απηά πνπ ζα ηνπο σθειήζνπλ. Ώλ ηα παξνπζηάζεηο φια, κπνξεί λα ηνπο πξνθαιέζεηο θνξεζκφ. Ώλ παξνπζηάζεηο εθείλα πνπ ζέινπλ, απηά κπνξεί λα ηνπο πλίμνπλ. Ώλ παξνπζηάζεηο εθείλα πνχ ζα ηνπο είλαη πεξηζζφηεξν σθέιηκα, ην ρεηξφηεξν πνπ κπνξεί λα ζπκβεί είλαη, αλ ζε παξαλνήζνπλ, λα ζνπ αληηηαρζνχλ ή λα ζε κηζήζνπλ. κσο αλ ηνπο έρεηο ππεξεηήζεη κ απηφ ηνλ ηξφπν, αζρέησο πξνο ηα θαηλφκελα, ζα ηνπο έρεηο εμππεξεηήζεη αιιά θη εζχ, αζρέησο πξνο πξνο ηα θαηλφκελα, ζα έρεηο σθειεζεί. 39
ΕΝΣΡΕ ΏΥ ΔΞΧΣΔΡΗΚΖ ΣΑΞΖ ΚΗ ΔΧΣΔΡΗΚΖ ΒΑΡΒΑΡΟΣΖΣΑ Ο Μπαρανπληίλ Ναθζκπάλη, έλα πξσί, πήγε ζηε κεγάιε αγνξά ηεο Μπνράξαο θξαηψληαο έλα κεγάιν παινχθη. Άξρηζε λα θσλάδεη δπλαηά κέρξη πνπ έλα πιήζνο καδεχηεθε μαθληαζκέλν απφ απηή ηε ζπκπεξηθνξά ελφο αλζξψπνπ δηαθεθξηκέλνπ θαη θεκηζκέλνπ γηα ηε ζχλεζή ηνπ. Σφηε ν Μπαρανπληίλ, κε ην παινχθη, άξρηζε λ αλαπνδνγπξίδεη φια ηα παξαπήγκαηα πνπ βξίζθνληαλ ζηκά ηνπ κέρξη πνπ βξέζεθε ζηε κέζε ελφο ζσξνχ απφ θξνχηα θαη ιαραληθά. Ο Βκίξεο ηεο Μπνράξαο έζηεηιε κηαλ αληηπξνζσπεία ζην ζπίηη ηνπ Μπαρανπληίλ γηα λα ηνλ θαιέζεη ζε απνινγία. Ο Μπαρανπληίλ είπε ζηελ αληηπξνζσπεία: «Θα έξζσ λ απνινγεζψ, αιιά πείηε ζηνλ Βκίξε πσο ζέισ λα παξαθνινπζήζνπλ ηελ απνινγία κνπ φινη νη λνκνκαζείο, νη έπαξρνη, νη αλψηεξνη αμησκαηνχρνη, νη ζηξαηεγνί, θη φινη νη ζπνπδαίνη έκπνξνη ηεο πφιεο. Ο Βκίξεο θαη νη ζχκβνπινί ηνπ πίζηεςαλ πσο ν Μπαρανπληίλ είρε ηξειαζεί. Ώπνθάζηζαλ ινηπφλ λα ηνλ πάξνπλ κε ην θαιφ κέρξη λα κπνξέζνπλ λα ηνλ νδεγήζνπλ ζε θάπνην άζπιν. Έηζη ηνπ έθακαλ ην ραηίξη θαη θάιεζαλ φινπο εθείλνπο πνπ είρε δεηήζεη λα παξίζηαληαη ζηελ απνινγία ηνπ. ηαλ φινη ζπγθεληξψζεθαλ, ν Μπαρανπληίλ κπήθε ζηελ αίζνπζα ηεο αθξφαζεο. «Μπαρανπληίλ» είπε ν Βκίξεο, «μέξεηο ρσξίο ακθηβνιία γηα πνην ιφγν παξνπζηάδεζαη εδψ. Κη επίζεο μέξεηο γηα πνην ιφγν εκείο νη άιινη βξηζθφκαζηε εδψ. Έηζη, ζε παξαθαινχκε λα καο πεηο απηά πνπ έρεηο λα καο πεηο». «Τςίζηε Πχιε ηεο νθίαο» είπε ν Μπαρανπληίλ, «είλαη γλσζηφ ζε φινπο πσο ε αμία ελφο αλζξψπνπ κεηξηέηαη απφ ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ. Ώπηφ ζηελ θνηλσλία καο έρεη θηάζεη ζε ηέηνην βαζκφ πνπ γηα λα θεξδίζεη θαλείο ηηκέο θαη θήκε, δε ρξεηάδεηαη παξά λα ελεξγήζεη κ έλαλ νξηζκέλν ηξφπν, ρσξίο λα έρεη ζεκαζία πνηα είλαη ή εζσηεξηθή ηνπ θαηάζηαζε. Ώληηζέησο, αλ θάπνηνο θαηά ηχρε θάλεη θάηη απαξάδεθην, ζεσξείηαη θη ν ίδηνο απαξάδεθηνο». Ο Βκίξεο ηνπ είπε: «Αελ θαηαιαβαίλνπκε αθφκε ηη έρεηο ηελ πξφζεζε λα καο δηδάμεηο». Ο Μπαρανπληίλ ζπλέρηζε: «πσο εγψ πνπ είκαη θξφληκνο, κπνξψ λα θάκσ ηηο πξάμεηο πνπ έθακα ην πξσί θαη λα ζεσξεζψ επηθίλδπλνο, έηζη θαη θάπνηνο πνπ είλαη επηθίλδπλνο κπνξεί λα ηεξεί ηνπο λφκνπο θαη λα ζεσξείηαη θξφληκνο. Καη ζπλερίδσ: Κάζε ψξα, θάζε κέξα, ζε θάζε άλζξσπν, ππάξρνπλ ζθέςεηο θαη δηαζέζεηο πνπ, αλ δηλφηαλ ε επθαηξία λα πξαγκαηνπνηεζνχλ, ζα ήηαλ ηφζν επηδήκηεο, φζν θαη νη πξάμεηο κνπ ην πξσί ζηελ αγνξά. Ή δηδαρή κνπ είλαη απηή: Λέσ πσο νη ηέηνηεο ζθέςεηο θαη δηαζέζεηο, κφιν πνπ δελ πξαγκαηνπνηνχληαη, είλαη ηφζν θαηαζηξεπηηθέο, φζν θη αλ πξαγκαηνπνηνχληαλ, επεηδή επηβξαδχλνπλ ηελ εμέιημε ηεο θνηλσλίαο καο, θξαηψληαο ηελ ζ έλα επίπεδν επηθίλδπλεο βαξβαηφηεηαο». Καη πνηα ιχζε πξνηείλεηο;» ξψηεζε ν Βκίξεο. 40