Σχεδιασμός: www.myrmigidesignhouse.gr Κλεισόβης 9, 106 77 Αθήνα Tηλ.: 210 3840774-5 Fax: 210 3804008 E-mail: cnetwork@greenpeace.org www.greenpeace.gr Ψάρια και Θαλασσινά στο Kόκκινο! - μία λίστα με τα είδη που κινδυνεύουν περισσότερο-
Το πρόβλημα! Οι θάλασσες και οι ωκεανοί αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα, το ίδιο και τα ψάρια που ζουν σε αυτές. Η χρόνια υπεραλίευση σημαντικών εμπορικών ειδών, οι καταστροφικές και οι μη επιλεκτικές μέθοδοι αλιείας, αλλά και η καταστροφή των περιοχών αναπαραγωγής και ανάπτυξής τους, έχουν οδηγήσει πολλούς πληθυσμούς ψαριών και θαλασσινών στο χείλος της κατάρρευσης. Αυτό πολύ απλά σημαίνει ότι οι θάλασσες αδειάζουν από ψάρια, ενώ δε γίνεται καμία ουσιαστική προσπάθεια για την προστασία τους! Παράλληλα, οι υδατοκαλλιέργειες δεν αποτελούν βιώσιμη λύση για την παραγωγή ψαριών και θαλασσινών, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις επιβαρύνουν ακόμα περισσότερο την κατάστασή τους. Η ραγδαία μείωση των ιχθυαποθεμάτων, σε συνδυασμό με την καταστροφή των οικοσυστημάτων από την αλιεία, έχει αρνητικές επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον, αλλά και στα εκατομμύρια ανθρώπους, σε όλο τον κόσμο, που βασίζουν την επιβίωσή τους στην αλιεία. Τα 3/4 των ιχθυαποθεμάτων διεθνώς είναι υπεραλιευμένα και απειλούνται άμεσα, βρίσκονται στα όρια της κατάρρευσης ή έχουν ήδη εξαφανιστεί. Οι πληθυσμοί μεγάλων θηρευτών, όπως ο τόνος και ο μπακαλιάρος, έχουν μειωθεί κατά 90%. Σήμερα, μόνο το 1% της έκτασης των ωκεανών διεθνώς υπόκειται σε καθεστώς απόλυτης προστασίας. Είναι ένα ποσοστό πολύ μικρό, ιδιαίτερα αν σκεφτούμε τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι θάλασσες του πλανήτη.
Ποιους κινδύνους αντιμετωπίζουν τα είδη στην κόκκινη λίστα; Υπεραλίευση: έντονη αλιευτική πίεση που οδηγεί τους πληθυσμούς ψαριών σε εξαφάνιση. Θεωρείται ίσως η μεγαλύτερη απειλή για τις θάλασσες παγκοσμίως. Μη επιλεκτικές μέθοδοι αλιείας: η χρήση τους έχει σαν αποτέλεσμα να καταλήγουν στα δίχτυα μεγάλες ποσότητες μη εμπορεύσιμων ειδών που ξαναρίχνονται νεκρά στη θάλασσα (είναι τα λεγόμενα παρεμπίπτοντα αλιεύματα). Πολλά από αυτά τα είδη κινδυνεύουν με εξαφάνιση, όπως δελφίνια, θαλάσσιες χελώνες, καρχαρίες, θαλασσοπούλια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι μηχανότρατες (συρόμενα εργαλεία βυθού) και τα παρασυρόμενα αφρόδιχτα (driftnets). Τα αφρόδιχτα μάλιστα, ενώ έχουν απαγορευτεί, συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται παράνομα. Καταστροφικές μέθοδοι αλιείας: αλιευτικά εργαλεία όπως οι τράτες βυθού σέρνονται στον πυθμένα της θάλασσας, ξεριζώνοντας και καταστρέφοντας σημαντικά θαλάσσια οικοσυστήματα που θέλουν εκατοντάδες χρόνια για να σχηματιστούν (όπως κοράλλια και υποθαλάσσια βλάστηση), θέτοντας παράλληλα σε κίνδυνο πολλά άλλα θαλάσσια είδη.
Παράνομη και ανεξέλεγκτη αλιεία (illegal, unreported, unregulated - IUU): γνωστή και ως πειρατική αλιεία, πραγματοποιείται συνήθως από σκάφη με σημαίες ευκαιρίας, που παραβιάζουν τους υπάρχοντες κανονισμούς αλιείας και υπερβαίνουν τις ποσοστώσεις αλίευσης συγκεκριμένων ειδών. Επίσης, χρησιμοποιούνται και παρασυρόμενα αφρόδιχτα, αλιευτική μέθοδος που έχει απαγορευτεί. Παράλληλα, η πειρατική αλιεία έχει σημαντικές κοινωνικές επιπτώσεις σε παράκτιες κοινότητες που βασίζονται στην αλιεία για την επιβίωσή τους. αλιεύονται ζωντανά και μεταφέρονται για πάχυνση σε κλουβιά, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του ερυθρού τόνου. Ευάλωτα είδη: ο ρυθμός αναπαραγωγής αυτών των ειδών, όπως το κοκκινόψαρο, είναι αργός και δε μπορεί να ανταγωνιστεί τους γρήγορους ρυθμούς της αλιευτικής βιομηχανίας. Υδατοκαλλιέργειες: ασκούν ακόμα μεγαλύτερη πίεση στα ιχθυαποθέματα, επειδή απαιτούν μεγάλες ποσότητες άγριων ψαριών για ιχθυοτροφή. Επιβαρύνουν τη θάλασσα με οργανικά απόβλητα και τοξικές ουσίες, και συχνά είναι καταστροφικές για παράκτια οικοσυστήματα και κοινότητες. Συχνά νεαρά άτομα
Η λύση! Ένα παγκόσμιο δίκτυο θαλάσσιων καταφυγίων που θα καλύπτει το 40% της θαλάσσιας έκτασης. Τα θαλάσσια καταφύγια είναι περιοχές απόλυτης προστασίας, οι οποίες θα δώσουν την ευκαιρία στους πληθυσμούς των ψαριών να αποκατασταθούν. Παράλληλα, στο υπόλοιπο 60% των ωκεανών η εκμετάλλευση των αλιευτικών πόρων θα πρέπει να είναι βιώσιμη, ώστε να διασφαλίζεται ο θαλάσσιος πλούτος. Έτσι, θα είμαστε σίγουροι ότι δε θα πούμε το ψάρι... ψαράκι! Τι είναι η κόκκινη λίστα: - ψάρια και θαλασσινά εισαγωγής - Η κόκκινη λίστα της Greenpeace περιλαμβάνει είδη που εισάγονται στην Ελλάδα και είναι πολύ πιθανό να προέρχονται από πληθυσμούς που κινδυνεύουν λόγω της υπεραλίευσης ή να αλιεύονται με μεθόδους που καταστρέφουν τα θαλάσσια οικοσυστήματα και απειλούν άλλα θαλάσσια είδη. Τα ψάρια αυτά φτάνουν στα ράφια των σούπερ μάρκετ και από εκεί στο πιάτο μας, χωρίς καμία πληροφορία σχετικά με την κατάσταση των πληθυσμών τους ή τις επιπτώσεις στα θαλάσσια οικοσυστήματα από την αλιεία τους, και χωρίς να υπάρχει πρόβλεψη για την προστασία τους. Προσοχή! Τα ψάρια αυτά μπορεί να τα βρείτε σε διάφορες μορφές στα σούπερ μάρκετ: κατεψυγμένα, στον πάγκο με τα φρέσκα ψάρια, σε κονσέρβες (κυρίως τόνος και σολομός), σε έτοιμα πιάτα με ψάρι.
Τόνος (Διάφορα είδη, Thunnus spp) Όλοι οι πληθυσμοί τόνου έχουν φτάσει στο όριο εκμετάλλευσης και πολλοί από αυτούς μειώνονται με γρήγορους ρυθμούς ή έχουν ήδη συρρικνωθεί. Συχνά οι συσκευασίες του τόνου δεν αναγράφουν για ποιο είδος πρόκειται, γι αυτό καλύτερο είναι να τις αποφύγουμε. Το ίδιο πρέπει να κάνουμε και με τον κιτρινόπτερο τόνο, και αν θέλουμε οπωσδήποτε να καταναλώσουμε τόνο, ας προτιμήσουμε το είδος skipjack. Γιατί ο τόνος είναι στο κόκκινο;
Ξιφίας (Xiphias gladius) Πολλοί πληθυσμοί ξιφία έχουν μειωθεί σημαντικά, και η Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης και των Φυσικών Πόρων (IUCN) έχει χαρακτηρίσει τους πληθυσμούς στο Βόρειο Ατλαντικό ως «απειλούμενους με εξαφάνιση». Γιατί ο ξιφίας είναι στο κόκκινο;
Γλώσσα (Solea solea, Pleuronectes platessa) Μαζί με τις γλώσσες αλιεύονται μεγάλοι αριθμοί άλλων θαλάσσιων ειδών που ζουν στο βυθό της θάλασσας. Τα είδη αυτά που μπορεί να αποτελούν μέχρι και το 70% της ψαριάς είναι μη εμπορεύσιμα και ξαναρίχνονται νεκρά στη θάλασσα. Η εμπορική ονομασία του είδους Pleuronectes platessa είναι «φασί Ατλαντικού», συνήθως όμως πωλείται με το όνομα «γλώσσα». Γιατί η γλώσσα είναι στο κόκκινο;
Κοκκινόψαρο (Sebastes spp) Οι πληθυσμοί του κοκκινόψαρου έχουν μειωθεί σημαντικά λόγω της υπεραλίευσης και οι επιστήμονες συνιστούν την παύση της αλιείας του στη Θάλασσα της Νορβηγίας, στη Θάλασσα του Μπάρεντς και στη Γροιλανδία. Γιατί το κοκκινόψαρο είναι στο κόκκινο;
Σολομός (Salmo salar) Ο άγριος σολομός έχει εξαφανιστεί από τις περισσότερες περιοχές της Βόρειας Αμερικής, της Ευρώπης και της Βαλτικής, έπειτα από δεκαετίες εντατικής αλιείας. Για την παραγωγή ενός τόνου σολομού υδατοκαλλιέργειας, απαιτούνται περίπου 2,7 με 3,5 τόνοι άγριων ψαριών για ιχθυοτροφή. Γιατί ο σολομός είναι στο κόκκινο;
Γαρίδες (Διάφορα είδη, Penaeus spp) Σε πολλές τροπικές χώρες οι υδατοκαλλιέργειες γαρίδας έχουν οδηγήσει στην καταστροφή πολύ μεγάλων εκτάσεων παράκτιων οικοσυστημάτων, αλλά και σε παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ντόπιου πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων δολοφονιών. Γιατί οι γαρίδες είναι στο κόκκινο;
Μπακαλιάρος (βακαλάος) (Διάφορα είδη, Merluccius spp.) Οι επιστήμονες συνιστούν από το 2004 την παύση της αλιείας μπακαλιάρου στον Ατλαντικό, κοντά στην Ισπανία και την Πορτογαλία, επειδή οι πληθυσμοί έχουν μειωθεί δραματικά, ενώ στη Μεσόγειο υπάρχει κίνδυνος εξαφάνισης των πληθυσμών λόγω της υπεραλίευσης. Η κατάρρευση των πληθυσμών μπακαλιάρου το 1992 στο Νιουφάουντλαντ του Καναδά οδήγησε 40.000 ανθρώπους στην ανεργία. Γιατί ο μπακαλιάρος είναι στο κόκκινο;
Γλαυκός ή γαλέος (Γαλάζιος καρχαρίας - Prionace glauca) Πολλοί καρχαρίες αλιεύονται μόνο για το πτερύγιό τους και ξαναρίχνονται στη θάλασσα, χωρίς ελπίδα επιβίωσης αφού αυτό κοπεί. Αυτή η πρακτική δεν επιτρέπει να γνωρίζουμε τον πραγματικό αριθμό καρχαριών που αλιεύονται κάθε χρόνο. Η εμπορική ονομασία του γαλάζιου καρχαρία είναι «γλαυκός», αλλά κάποιες φορές πωλείται με το όνομα «γαλέος». Γιατί ο γλαυκός είναι στο κόκκινο;
Τι ζητάει η Greenpeace; Πώς θα γνωρίζουμε αν τα ψάρια που αγοράζουμε είναι μέρος του προβλήματος; Για να μπορούμε εμείς ως καταναλωτές να κάνουμε υπεύθυνες επιλογές συμβάλλοντας ενεργά στην προστασία της θάλασσας, πρέπει τα σούπερ μάρκετ να μπορούν να μας εγγυηθούν ότι τα ψάρια που προσφέρουν στα ράφια τους δεν απειλούνται με εξαφάνιση, ούτε έχουν αλιευθεί με καταστροφικές μεθόδους αλιείας. Η Greenpeace ζητάει από τα σούπερ μάρκετ να προχωρήσουν στη θέσπιση πολιτικής που να εξασφαλίζει ότι τα ψάρια που προμηθεύονται έχουν αλιευθεί με βιώσιμο τρόπο, ο οποίος δε θέτει σε κίνδυνο τη θαλάσσια ζωή!
Τι μπορείς να κάνεις εσύ! Η προστασία της θαλάσσιας ζωής περνάει και από το πιάτο μας. Αν θέλουμε θάλασσες πλούσιες σε ζωή, πρέπει κι εμείς ως καταναλωτές να αναλάβουμε δράση για την προστασία τους. Μερικά απλά πράγματα που όλοι μπορούμε να κάνουμε: Απόφυγε τα ψάρια που περιέχονται στην κόκκινη λίστα! Πειραματίσου με εναλλακτικές συνταγές που δεν περιέχουν τα ψάρια που κινδυνεύουν περισσότερο. Ζήτα κι εσύ από το σούπερ μάρκετ της γειτονιάς σου να προχωρήσει τώρα στη θέσπιση πολιτικής που θα εξασφαλίζει ότι τα ψάρια που αγοράζεις έχουν αλιευθεί με βιώσιμο τρόπο. Έτσι, συμβάλλεις ουσιαστικά στην προσπάθεια της Greenpeace που ζητά από τα σούπερ μάρκετ τη θέσπιση πολιτικής για βιώσιμα αλιεύματα. Με αυτό τον τρόπο, θα ξέρουμε ότι τα ψάρια που επιλέγουμε να καταναλώσουμε δεν κινδυνεύουν με εξαφάνιση! Γίνε μέλος στο Δίκτυο Δράσης Καταναλωτών. Συμπλήρωσε το email σου στην ηλεκτρονική μας σελίδα (www.greenpeace.gr) και πάρε μέρος σε περισσότερες δράσεις για την προστασία της θαλάσσιας ζωής. Υποστήριξε τη Greenpeace! Χάρη στην υποστήριξή σου μπορούμε να διατηρήσουμε την απόλυτη οικονομική ανεξαρτησία μας για να αναδείξουμε τα περιβαλλοντικά προβλήματα και να προωθήσουμε πράσινες λύσεις.
Με το ντόπιο ψάρι τι συμβαίνει; Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, ο μπακαλιάρος και η γαρίδα χαρακτηρίζονται και στην Ελλάδα υπεραλιευμένα και μαζί τους πολλά άλλα είδη, όπως η κουτσομούρα, το χταπόδι, η γάμπαρη, η καραβίδα. Οι πληθυσμοί των ψαριών επιβαρύνονται και από την αλιεία του γόνου, των μικρών δηλαδή ψαριών που δεν έχουν φτάσει ακόμα στο στάδιο αναπαραγωγής. Η Greenpeace ζητάει την προστασία της θαλάσσιας ζωής μέσω της δημιουργίας θαλάσσιων καταφυγίων (έχουμε ήδη καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις για τον Κορινθιακό Κόλπο και τις Βόρειες Κυκλάδες), καθώς και την εφαρμογή της νομοθεσίας ώστε να σταματήσει η αλιεία του γόνου. Μπορείς κι εσύ να βοηθήσεις αποφεύγοντας την κατανάλωση γόνου! Για περισσότερες πληροφορίες http://www.greenpeace.org/greece/207945/207999 Τελικά, τι ψάρι μπορούμε να τρώμε; Το ψάρι μας αρέσει και είναι σημαντικό στοιχείο της διατροφής μας, γι αυτό και θέλουμε να συνεχίσουμε την κατανάλωσή του. Η λίστα μας περιλαμβάνει τα είδη που κινδυνεύουν περισσότερο διεθνώς, αυτό όμως δε σημαίνει ότι τα υπόλοιπα βρίσκονται εκτός κινδύνου. Για να συνεχίσουμε λοιπόν να τρώμε γαύρο, μπακαλιάρο, φαγκρί και άλλα αγαπημένα ψάρια, πρέπει όλοι να αναλάβουμε δράση για την προστασία των θαλασσών! Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την εκστρατεία μας www.greenpeace.gr