Μαρτίνης Αριστοτέλης & Ποϊραζίδης Κωνσταντίνος Καθηγητές Εφαρμογών, Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος, ΤΕΙ Ιονίων Νήσων

Journal Odysseus Environmental & Cultural Sustainability of the Mediterranean Region: 2 (2013): 51-84. http://www.jodysseus.gr Μαρτίνης Αριστοτέλης & Ποϊραζίδης Κωνσταντίνος Καθηγητές Εφαρμογών, Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος, ΤΕΙ Ιονίων Νήσων >51 Οι βασικοί στόχοι για την ανάπτυξη κατά τη νέα χιλιετία που ξεκίνησε έχουν τεθεί με σαφήνεια από τα Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών και είναι η καταπολέμηση της φτώχιας, της πείνας, των ασθενειών, του αναλφαβητισμού και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος. Η Βιοποικιλότητα και η προστασία του φυσικού πλούτου αποτελούν το κεντρικό σημείο των δράσεων, διότι σχετίζονται με την υλοποίηση όλων των παραπάνω στόχων. Αποτελούν κρίσιμο συντελεστή για τη μείωση της φτώχιας μέσα από την αποτελεσματική προστασία και ανάδειξή τους, μέσα από μία αειφόρο διαχείριση θα μπορέσουμε να πετύχουμε βιώσιμη ανάπτυξη στις περιοχές αυτές. H εντυπωσιακή αύξηση του τουρισμού, σύμφωνα και με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού, επιβάλει μια επαγρύπνηση όλων των εμπλεκομένων για να πετύχουμε τη βιωσιμότητα και να δώσουμε νέες ευκαιρίες και νέες ιδέες στις υποβαθμισμένες οικονομικά περιοχές, ώστε να συμμετάσχουν στην προσπάθεια για διατήρηση της βιοποικιλότητας και αειφόρο ανάπτυξη. Η τοπική κοινωνία μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο προς μια αειφόρο ανάπτυξη, η οποία θα συμβάλει στην αναζωογόνηση των τοπικών οικονομιών και στη μείωση της φτώχιας. Όλα τα νησιά του Ιονίου διαθέτουν πλούσια φυσική και πολιτισμική κληρονομιά, πλούσια βιοποικιλότητα η οποία δεν προστατεύεται αποτελεσματικά και δεν αναδεικνύεται ώστε να συμβάλει στη βιωσιμότητα των περιοχών. Σκοπός αυτής της εργασίας είναι η καταγραφή του φυσικού πλούτου, ώστε ο επισκέπτης όχι μόνο να μπορεί να επιλέγει τους προορισμούς του, σύμφωνα με τα ενδιαφέροντά του, αλλά να γνωρίζει και τη σημαντικότητα και το καθεστώς προστασίας των οικοσυστημάτων για την αποτελεσματικότερη προστασία και διατήρησή τους. Η Ζάκυνθος είναι το τρίτο σε έκταση και πληθυσμό νησί των Ιονίων νήσων. Βρίσκεται στο νότιο σημείο του Ιονίου πελάγους και έχει έκταση 406 τετρ. Χλμ. Το μεγαλύτερο και ορεινό μέρος του Νησιού καλύπτεται από χαμηλή μεσογειακή βλάστηση και πευκοδάση, ενώ ο κάμπος είναι εύφορος και πολύ παραγωγικός. Οι δυτικές ακτές είναι απότομες και επιβλητικές, με πολλές σπηλιές οι οποίες, καταφύγια πολλών ειδών θαλάσσιας πανίδας και ορνιθοπανίδας. Η ιδιαίτερη γεωμορφολογία του νησιού και οι διαφορετικοί βιότοποί του το καθιστούν πολύ σημαντικό από οικολογική άποψη. Στα 154 χιλιόμετρα των ακτών που διαθέτει, υπάρχουν πολλές όμορφες παραλίες, οι οποίες σε συνδυασμό με το φυσικό και πολιτισμικό πλούτο που διαθέτει, το καθιστούν ελκυστικό προορισμό για τουρίστες, επισκέπτες και περιηγητές. Πέρα από την εποχιακή μορφή του τουρισμού στη Ζάκυνθο, ένα άλλο χαρα-

>52 κτηριστικό του είναι και η γεωγραφική του συγκέντρωση κοντά στις παραλίες. Ειδικά η περιοχή του κόλπου του Λαγανά συγκεντρώνει πάνω από το 50% του συνολικού αριθμού διανυκτερεύσεων. Μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η μορφή αυτή του τουρισμού απέχει πολύ από την έννοια και τη μορφή μίας μακροπρόθεσμης, οικονομικά βιώσιμης δραστηριότητας, ενώ ταυτόχρονα συνεχώς απομακρύνεται από την προοπτική αυτή διότι ως αναπόφευκτη συνέπειά αυτής της μορφής είναι η συνεχής υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος. ΤΑ ΟΡΕΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΖΑΚΥΝΘΟΥ Τα ορεινά οικοσυστήματα έχουν διαμορφωθεί από τη μακροχρόνια επίδραση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, όπως συμβαίνει με όλα τα Μεσογειακά οικοσυστήματα. Η φυσική τους εξέλιξη συνεχίζει να ακολουθεί τις σημερινές ανθρώπινες πολιτισμικές επιρροές έχοντας ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ανθρωπογενών οικοσυστημάτων με φυσική βλάστηση. Σε αυτά τα οικοσυστήματα περιλαμβάνονται οι φρυγανότοποι, η μακία βλάστηση και τα πευκοδάση που καλύπτουν το χερσαίο τμήμα της. Οι χαμηλοί θαμνότοποι των φρυγάνων και της μακίας κυριαρχούν σε όλη τη λοφώδη έκταση και σε πολλές περιοχές εμφανίζονται μικτά με νεαρά πεύκα σε περιοχές που προϋπήρχαν πευκοδάση που κάηκαν. Τα πεύκα μεγάλης ηλικίας εμφανίζονται σε περιορισμένες εκτάσεις ως δενδρώδεις νησίδες ανάμεσα στους θαμνώνες. Λόγω των πυρκαγιών σε πολλές περιοχές δεν διαχωρίζονται τα όρια της μακίας και των φρυγάνων, όπως και τα όρια των πευκοδασών με τη μακία, διότι συναντώνται μεταβατικά στάδια διαδοχής των οικοσυστημάτων και παρουσιάζονται μικτοί τύποι βλάστησης. Οι ελαιώνες και οι αμπελώνες είναι ανθρωπογενή οικοσυστήματα που διασπούν τη φυσική βλάστηση με καλλιεργημένη γη και δημιουργούν σύνθετα

οικοσυστήματα σημαντικής οικολογικής αξίας για τη βιοποικιλότητα των ορεινών περιοχών. Οι απόκρημνες βραχώδεις ακτές αποτελούν ένα αδιατάρακτο φυσικό οικοσύστημα με λιγότερη ανθρωπογενή επίδραση. Στους επιβλητικούς βραχώδεις γκρεμούς φιλοξενούνται ενδημικά φυτικά είδη και σπάνια αρπακτικά πουλιά, ενώ στα παραθαλάσσια βράχια βρίσκουν καταφύγιο και κούρνια ενδιαφέροντα θαλασσοπούλια. Οικιστικές δραστηριότητες εντοπίζονται σε όλη την έκταση του νησιού με οικισμούς, αλλά και με παραθεριστικές εγκαταστάσεις που κατασκευάζονται σε πλαγιές που καλύπτονται με φυσική βλάστηση ή με ελαιώνες ή μικτές διαπλάσεις φυσικής βλάστησης με ελαιώνες. Την αδιατάρακτη παράκτια περιοχή διασπούν εποχιακές και μόνιμες τουριστικές δραστηριότητες με πρόσβαση από τη θάλασσα και την ξηρά που εντοπίζονται σημειακά σε ορισμένες τοποθεσίες υψηλού τουριστικού ενδιαφέροντος. Οι δυτικές ακτές αποτελούν θαλάσσιους φυσικούς οικότοπους της Μεσογειακής φώκιας και είvαι απόκρημvες και βραχώδεις με πoλλoύς κoλπίσκoυς και vησίδες. Τo θαλάσσιo υπόβαθρo κovτά στηv ξηρά είvαι επίσης βραχώδες και η κλίση τoυ αρκετά απότoμη: η περιoχή απoτελεί μέρoς εvός γεωλoγικoύ ρήγματoς κατά μήκoς τoυ Iovίoυ με μέγιστo βάθoς άvω τωv 500 μέτρωv. Οι αvατoλικές ακτές, όπoυ επίσης υπάρχoυv oρισμέvα σπήλαια πoυ χρησιμoπoιoύvται από τηv φώκια, είvαι επίσης βραχώδεις. Τo υπόβαθρo εδώ είvαι πoλύ περισσότερo oμαλό με λασπώδη βυθό ή καλυμμέvo από λιβάδια πoσειδωvίας (Posidonia oceanica). >53 Ο ΦΥΣΙΚΌΣ ΠΛΟΎΤΟΣ ΤΗΣ ΖΑΚΎΝΘΟΥ Ακρωτήρια Γέρακας ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ-ΧΑΡΤΗΣ Το ακρωτήριο Γέρακας βρίσκεται 17 χιλιόμετρα νότια της πόλης. Είναι το τελευταίο άκρο της χερσονήσου του Βασιλικού. Ανατολικά βλέπει προς την Πελοπόνησο, νότια προς το πέλαγος και τις νήσους Στροφάδες, ενώ δυτικά «προστατεύει» τον κόλπο του Λαγανά και τις σημαντικότερες παραλίες ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta. ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Βρίσκεται στο ανατολικό άκρο του κόλπου του Λαγανά. Πανέμορφη περιοχή με πλούσια μακία βλάστηση και νησίδες χαλεπίου πεύκης. Τα φρύγανα κυριαρχούν, ενώ η τυπική μακκία αποτελείται κυρίως από πουρνάρι (Quercus coccifera), αριά (Quercus ilex), σχίνος (Pistacia lentiscus), Κορονίλα (Coronilla valentin), Σπάρτο (Spartium junceum), και άλλα. "h SCHINARI "h MARATHIAS GERAKAS "h

>54 Στην περιοχή του ακρωτηρίου επικρατούν οι Ασβεστιτικοί ψαμμίτες, οι ψαμμίτες, τα κροκαλοπαγή και ορισμένες παρεμβολές μπλε μαργών. Στη δεξιά πλευρά της παραλίας του Γέρακα υπάρχουν οι «γλίνες», οι οποίες αποτελούν μοναδικό γεωλογικό μνημείο της περιοχής ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ - ΦΥΣΙΚΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ εκτός από την ιδαίτερη ομορφιά του τοπίου και την πανέμορφη παραλία, η περιοχή του Γέρακα έχει ιδιαίτερη οικολογική αξία. Ανήκει στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο και αποτελεί μία από τις σημαντικότερες παραλίες ωοτοκίας της Caretta caretta. ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Η περιοχή του Γέρακα ανήκει στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο και η παραλία ωοτοκίας στη ζώνη Α. Προστατεύεται απόλυτα την περίοδο ωοτοκίας και η πρόσβαση απαγορεύεται μετά τη δύση του ηλίου, για να μην διαταράσσονται οι οικολογικές διεργασίες και συγκεκριμένα οι διαδικασίες αναπαραγωής και ωοτοκίας. ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΑΝΑΨΥΧΗΣ-ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Η Περιοχή του Γέρακα αποτελεί πολύ σημαντικό προορισμό για τουρίστες και επισκέπτες του νησιού. Η γραφικότητα της περιοχής, η φυσική ομορφιά και η οικολογική αξία της, αποτελούν ελκυστικά στοιχεία για κάθε επισκέπτη. Hπεριοχή ανήκει στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο και έχει ιδιαίτερη οικολογική σημασία για την αναπαραγωγή της Caretta caretta. Η διαχείρισή της γίνεται από το Φορέα Διαχείρισης του ΕΘΠΖ υπάγεται σε ειδικό καθεστώς διαχείρισης για την προστασία της. Στην περιοχή γενικότερα υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες για την προώθηση εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Ήδη στην περιοχή έχουν κάνει την εμφάνισή τους «οικολογικές» επιχειρήσεις και η τοπική κοινωνία προσανατολίζεται σε ήπιες μορφές ανάπτυξης, συμβατές με το καθεστώς προστασίας.

Μαραθιάς Κερί ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ-ΧΑΡΤΗΣ Η περιοχή Μαραθιά - Κερίου βρίσκεται στο Δυτικό άκρο του κόλπου του Λαγανά και αποτελεί το νοτιοδυτικό άκρο. Τρία είναι τα κύρια ακρωτήρια του νησιού, τα οποία σχηματίζουν τρίγωνο. Το Σχινάρι, ο Μαραθιάς Κερί και ο Γέρακας. Απέναντι ακριβώς βρίσκεται το πανέμορφο νησάκι του Μαραθονησίου (σχήμα χελώνας). Ανάμεσα στα δύο ακρωτήρια, του Γέρακα και του Μαραθιά Κερίου σχηματίζεται ο κόλπος του Λαγανά, μία από τις σημαντικότερες περιοχές παγκοσμίως ωοτοκίας και αναπαραγωγής της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta. >55 ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Η δυτική περιοχή του κόλπου του Λαγανά παρουσιάζει επίσης ξεχωριστό οικολογικό ενδιαφέρον. Το ακρωτήριο Μαραθιά, το οποίο αποτελεί το δυτικό άκρο της νότιας Ζακύνθου, παρουσιάζει ιδιαίτερη οικολογική, γεωλογική και αισθητική αξία. Η πολύ καλή οικολογική κατάσταση της αντιπροσωπευτική μεσογειακής σκληροφυλλικής βλάστησης, ο υγρότοπος του Κερίου, τα αραιά πεύκα (Pinus halepensis) και η φυσική ομορφιά του τοπίου, δίνουν μια άλλη οικολογική διάσταση στο νησί, η οποία συμπληρώνεται με το Μαραθονήσι ακριβώς απέναντι. Όσον αφορά στα πετρώματα, στην περιοχή κυριαρχούν οι υπόλευκοι έως λευκοί ασβεστόλιθοι, παχυστρωματώδεις και μεσοστρωματώδεις, ηλικίας Παλαιόκαινου. Συχνά συναντούμε καρστικούς σχηματισμούς. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ - ΦΥΣΙΚΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Εκτός από την ιδαίτερη ομορφιά του τοπίου και την πανέμορφη παραλία, η περιοχή του Μαραθιά, σε συνδυασμό και με τη λίμνη Κερίου, έχει ιδιαίτερη οικολογική αξία. Εδώ απαντάται δάσος με Pinus halepensis, καλής δομής και υψηλής αισθητικής αξίας. Τα είδη που εμφανίζονται στον όροφο (μακκία και

>56 φρύγανα) είναι: Erica arborea, Arbutus unedo, Myrtus communis, Quercus coccifera, Pistacia lentiscus, Phillyrea latifolia, Sarcopoterium spinosum, Smilax aspera, Cistus sp., Hypericum sp. και Asparagus sp. Στον όροφο των ποών εμφανίζονται τα είδη Cyclamenso, Brachypodium pinnatum, κ.ά. Επίσης, στην ευρύτερη περιοχή του Μαραθιά και της λίμνης Κερίου, απαντώνται τα σημαντικότερα ενδιαιτήματα που αποτελούν θέσεις φωλιάσματος, διατροφής και ξεκούρασης μεταναστευτικών και ενδημικών πουλιών. ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Η περιοχή του Μαραθιά, λόγω της ιδιαίτερης οικολογικής και αισθητικής της αξίας, υπόκειται σε ιδιαίτερο καθεστώς προστασίας. Μέρος της περιοχής του ακρωτηρίου ανήκει στο χερσαίο τμήμα του Εθνικού Θαλασσίου Πάρκου και το υπόλοιπο, μαζί με τις δυτικές ακτές, μέχρι το βορειοανατολικό τμήμα, ανήκουν ήδη στο δίκτυο Natura 2000». ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΑΝΑΨΥΧΗΣ-ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Η Περιοχή του Μαραθιά ήδη αποτελεί πολύ σημαντικό προορισμό για τουρίστες και επισκέπτες του νησιού. Η γραφικότητα της περιοχής, η φυσική ομορφιά και η οικολογική αξία της, αποτελούν ελκυστικά φυσικά στοιχεία για κάθε επισκέπτη. Στην περιοχή γενικότερα υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες για την προώθηση εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Η θέα προς το Ιόνιο, το πανέμορφο ηλιοβασίλεμα, η ιδιαίτερη γεωμορφολογία της περιοχής, το γραφικό Μαραθονήσι, ο φυσικός πλούτος σε συνδυασμό με την τον πολιτισμό και τη φιλοξενία των τοπικών κοινωνιών, δίνουν ξεχωριστές δυνατότητες για την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Με βασικές υποδομές ανάδειξης του φυσικού και πολιτιστικού πλούτου, η περιοχή μπορεί να στραφεί προς μια αειφόρο ανάπτυξη, με σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον και στην τοπική κοινωνία. Ήδη στην περιοχή έχουν κάνει την εμφάνισή τους «οικολογικές» επιχειρήσεις και η τοπική κοινωνία προσανατολίζεται σε ήπιες μορφές ανάπτυξης, αξιοποιώντας αειφόρα το φυσικό πλούτο, τις παραδοσιακές δραστηριότητες και την τοπική κουζίνα. Σκινάρι ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ-ΧΑΡΤΗΣ Το ακρωτήρι Σκινάρι με τον χαρακτηριστικό του φάρο βρίσκεται στο βορειότερο άκρο. Στα δυτικά του φάρου οι ακτές είναι απότομες και βραχώδεις, ενώ προς τα ανατολικά οι κλιτύες καταλήγουν στο γραφικό χωριό του Αγίου Νικολάου. Τα βορειότερο άκρο του νησιού απέχει από την πόλη της Ζακύνθου περίπου 45 χιλιόμετρα και ο επισκέπτης μπορεί να φτάσει εκεί είτε από το δρόμο ανατολικά του νησιού μέσω Αλυκών, είτε από τα ορεινά, μέσω Λιθακιάς, Κοιλιωμένου, Εξωχώρας ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Η επίσκεψη στο βορειότερο άκρο του νησιού αποτελεί μια ξεχωριστή εμπειρία για τον επισκέπτη. Οι πανέμορφες εικόνες και η τοπική πολιτιστική κληρονομιά μένουν για πάντα χαραγμένα στη μνήμη του επισκέπτη περιηγητή. Στα δυτικά του φάρου οι ακτές είναι απότομες και βραχώδεις, ενώ προς τα ανατολικά οι κλιτύες καταλήγουν στο χωριό του Αγίου Νικολάου. Μεταξύ Σκιναρίου και Αγίου Νικολάου, στα ασβεστολιθικά πετρώματα σχηματίζονται πολλές

σπηλιές, μεταξύ των οποίων και η πιο γνωστή, το «Κυανό Σπήλαιο». Στα σπήλαια, η πρόσβαση οποία είναι εφικτή μόνο από τη θάλασσα και αποτελούν μια άλλη εμπειρία και σημαντικό πόλο έλξης. Οι απότομοι ασβεστολιθικοί σχηματισμοί αποτελούν βιότοπους για πολλά και ενδιαφέροντα φυτικά είδη, κυρίως φρύγανα και θάμνους. Γενικά το τοπίο, οι βραχώδεις σχηματισμοί προς τη θάλασσα και η θέα προς το Ιόνιο και την Κεφαλονιά είναι εντυπωσιακά. >57 ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ - ΦΥΣΙΚΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Η Περιοχή του Σχιναρίου (Βολίμες) παρουσιάζει ιδιαίτερα οικολογικά χαρακτηριστικά. Η μεσογειακή χλωρίδα είναι πλούσια, ενώ οι βραχώδεις απόκρημνες ακτές αποτελούν βιότοπους για πολλά είδη θαλάσσια πανίδας και ορνιθοπανίδας. Επίσης λόγω των ιδιαίτερων κλιματικών και εδαφολογικών συνθηκών, απαντώνται πολλά ενδημικά και σπάνια είδη. ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Η περιοχή του ακρωτηρίου με τις δυτικές ακτές ανήλουν στο δίκτυo «Natura 2000 και υπόκεινται σε ειδικό καθεστώς προστασίας και διαχείρισης. ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΑΝΑΨΥΧΗΣ-ΕΝΑΛΛΑΚΤ. ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Η ευρύτερη περιοχή της βόρεια Ζακύνθου ήδη αποτελεί πολύ σημαντικό προορισμό για τουρίστες και επισκέπτες του νησιού. Η γραφικότητα της περιοχής, η φυσική ομορφιά και η οικολογική αξία της, αποτελούν ελκιστικά στοιχεία για κάθε επισκέπτη. Στην περιοχή γενικότερα υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες για την προώθηση εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Η θέα προς το Ιόνιο και την Κεφαλονιά, η ιδιαίτερη γεωμορφολογία της περιοχής, οι Γαλάζιες Σπηλιές, ο φυσικός πλούτος δίνουν ξεχωριστές δυνατότητες για την ανάπτυξη εναλλακτικών μορ-

>58 φών τουρισμού. Με βασικές υποδομές ανάδειξης του φυσικού και πολιτιστικού πλούτου, η περιοχή μπορεί να στραφεί προς μια αειφόρο ανάπτυξη, με σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον και στην τοπική κοινωνία. Ήδη και στη περιοχή των Βολιμών υπάρχουν «οικολογικές» επιχειρήσεις, προωθούνται τα τοπικά προϊόντα και η τοπική κοινωνία προσανατολίζεται σε ήπιες μορφές ανάπτυξης, αξιοποιώντας αειφόρα το φυσικό πλούτο και τα προϊόντα από παραδοσιακές δραστηριότητες. Πολύ γνωστά είναι και τα υφαντά της περιοχής. ΣΠΗΛΑΙΑ Χαγιώτη ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ Είναι το μεγαλύτερο από τα σπήλαια του νησιού. Βρίσκεται σε απότομη πλαγιά και ο επισκέπτης μπορεί να φτάσει ως εκεί είτε από το χωριό Κούκεσι με δύσκολη ανάβαση, είτε από το Γυρι. "h GALAZIES SPILIES "h CHAGIOTI ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Η μεγαλύτερη και ωραιότερη σπηλιά του Νησιού είναι του Χαγιώτη. Βρίσκεται σε απότομη πλαγιά και ο επισκέπτης μπορεί να φτάσει ως εκεί είτε από το χωριό Κούκεσι με δύσκολη ανάβαση, είτε από το Γύρι. Σημασία έχει ότι ο επισκέπτης θα αποζημιωθεί, όχι μόνο από το σπήλαιο, αλλά και από την υπέροχη θέα προς την πεδιάδα, το λόφο του Γερακαρίου, το Σκοπό και τις οροσειρές της Πελοποννήσου στο βάθος. Το Σπήλαιο είναι αναξιοποίητο και μπορεί ο καθένας να το επισκεφτεί με δική του ευθύνη. Η είσοδος στη Σπηλιά, στην απότομη πλαγιά είναι αρκετά μικρή και κρύβεται από δύο χαρουπιές που είναι κοντά της. Δυστυχώς οι σπασμένοι σταλαγμίτες και σταλακτίτες μας πληροφορούν ότι κάποιοι από τους επισκέπτες δεν είναι όσο θα έπρεπε προσεκτικοί και υπεύθυνοι. Η εξερεύνηση της Σπηλιάς πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή τόσο για την προστασία του επισκέπτη, όσο και. Στην τελευταία και πιο σκοτεινή αίθουσα του Σπηλαίου φωλιάζουν πλήθος νυχτερίδες, οι οποίες λόγω της ανθρώπινης παρουσίας βγάζουν παράξενους ήχους. "h DAMIANOU "h SPILIES KERIOU ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ - ΦΥΣΙΚΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Η παρουσία πολλών νυχτερίδων δίνει μια ξεχωριστή οικολογική αξία στο σπήλαιο. Αποτελεί πεδίο για περατέρω έρευνα, η οποία θα και φέρει στο φως όλα τα ιδιαίτερα φυσικά στοιχοία τοου σπηλαίου.

ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΑΝΑΨΥΧΗΣ-ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Η ανάδειξη και αξιοποίηση του σπηλαίου σε συνδυασμό με τη υπόλοιπη φυσική ομορφιά της ορεινής περιοχής του Βραχιώνα και την υπέροχη θέα από το σημείο του σπηλαίου, θα μπορούσε να συμβάλλει στην προσέλκιση περιηγητών και γενικά στην οικονομική αναζωογόνηση της περιοχής. Επίσης ο επισκέπτης αποζημειώνεται και από την υπέροχη θέα προς όλα τα σημεία του ορίζοντα. Σπήλαιο Δαμιανού ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Τα σπήλαιο βρίσκεται στο χωριό του Αγαλά, ένα γραφικό χωριό μέσα στους ελαιώνες και στα πεύκα, τα οποία συνθέτουν ένα πανέμορφο τοπίο. Η θέα είναι μαγευτική προς το Ιόνιο πέλαγος. Υπάρχει μονοπάτι με σήμανση που οδηγεί στο σπήλαιο Δαμιανού. Διασχίζει τα πεύκα, τους ελαιώνες και τα παραδοσιακά πέτρινα σπίτια, περνά από ανηφορικά δρομάκια και μέσα από πυκνή βλάστηση και πλούσια χλωρίδα φτάνει στο σπήλαιο. Το σπήλαιο παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για γεωλόγους και σπηλαιολόγους, είναι δίπατο και μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει καμιά σχετική μελέτη. Δεν έχει αξιοποιηθεί μέχρι σήμερα και η επίσκεψη είναι ελεύθερη. Πέραν του ενδιαφέροντος του σπηλαίου, ο επισκέπτης θαυμάζει την μαγευτική θέα προς τη θάλασσα και προς τους γύρω λόφους, οι οποίοι είναι καλυμμένοι από πλούσια βλάστηση. Δυστυχώς και η περιοχή αυτή δεν ξέφυγε από τη μανία των πυρκαγιών οι οποίες αποτελούν πλέον μάστιγα για το φυσικό πλούτο του μεσογειακού αυτού νησιού. Κατά την επιστροφή σου από το Σπήλαιο, εάν είναι ώρα ηλιοβασιλέματος, ο επισκέπτης θα έχει την τύχη να απολαύσει ένα από τα ομορφότερα ηλιοβασιλέματα. Τα πέτρινα κτίρια, η εκκλησία του χωριού και το καμπαναριό της είναι επίσης κάποια από τα ενδιαφέροντα της περιοχή, ώστε ο επισκέπτης να έχει μια πλήρη εικόνα. >59 ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΑΝΑΨΥΧΗΣ-ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Η ανάδειξη και αξιοποίηση του σπηλαίου σε συνδυασμό με τη υπόλοιπη φυσική ομορφιά της περιοχής του και την υπέροχη θέα από το σημείο του σπηλαίου, θα μπορούσε να συμβάλλει στην προσέλκιση περιηγητών και γενικά στην οικονομική αναζωογόνηση της περιοχής. Η δημιουργία γεωλογικών διαδρομών στο νησί, λόγω του γεωλογικού ενδιαφέροντος που παρουσιάζει, θα πρέπει να συμπεριλάβει ως προορισμό και το σπήλαιο Δαμιανού. Άλλα μικρότερα σπήλαια Σπηλιά Γριμάνη, Αγίου Γερασίμου, Μαύρη σπηλιά, Δρακοσπηλιά ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Στο δρόμο από Κούκεσι προς Γύρι, δεξιά του χειμάρρου υπάρχει η Κόκκινη Σπηλιά και αριστερά η Μαύρη Σπηλιά. Αριστερά πάνω, σύμφωνα και με τον Λ. Σαλβατόρ, βρίσκεται η Σπηλιά Γριμάνη και πιο πάνω η Μεγάλη Σπηλιά. Στη Μεγάλη Σπηλιά υπάρχουν λίγοι σταλαγμίτες και σε κάποιο σημείο υπάρχει νερό όλο το χρόνο. Πρόκειται για μικρές σπηλιές, οι οποίες αξιοποιούνταν κυρίως ως στάνες από του κατοίκους της περιοχής. Συνδέονται όμως τόσο με την ιστορία, όσο και με την γεωλογία του Νησιού.

>60 Η Σπηλιά του Αγίου Γερασίμου βρίσκεται κοντά στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου των Κρεμνών. Η θέση είμαι μαγευτική για κάποιον που σκοπό έχει την παρατήρηση της φύσης. Στο σπήλαιο αυτό είχε αποσυρθεί να μονάσει ο Άγιος Γεράσιμος, πριν πάει στην Κεφαλονιά. Πάνω από το Μουζάκι, σε μαλακό αργιλώδες έδαφος βρίσκεται η Σπηλιά Μεσονήσι, η οποία μετά τους σεισμούς έχει κατά πολύ μικρύνει. Πάνω από το χωριό Πισινώντας είναι η Δρακοσπηλιά, στην οποία υπάρχουν μεγάλοι όγκοι σταλακτιτών και είναι πολύ πιθανόν να παρουσιάζει ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον για γεωλόγους και σπηλαιολόγους. ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΑΝΑΨΥΧΗΣ-ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Η ανάδειξη και αξιοποίηση των σπηλαίων, μέσα από γεωλογικές διαδρομές, σε συνδυασμό με την υπόλοιπη φυσική ομορφιά της περιοχής και την υπέροχη θέα θα μπορούσε να συμβάλλει στην προσέλκιση περιηγητών, γεωλόγων, σπηλαιολόγων προς όφελος της προστασίας και της οικονομίας της περιοχής. Χαρακτηριστικό είναι ότι από όλα σχεδόν τα μικτά ή μεγαλύτερα σπήλαια, η θέα είναι υπέροχη και ο επισκέπτης φυσιολάτρης αποζημιώνεται και θαυμάζει την πανέμορφη φύση του Ιονίου. Σπήλαια με πρόσβαση από θάλασσα: Γαλάζιες σπηλιές ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ-ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Οι Γαλάζιες σπηλιές βρίσκονται στο βορειότερο σημείο του νησιού και συγκεκριμένα στην βορειανατολική ακτή του ακρωτηρίου Σκινάρι. Είναι ένα από τα πιο πολυφωτογραφημένα φυσικά αξιοθέατα,

μετά την παραλία Ναυάγιο. Ανακαλύφθηκαν το 1897 και προσελκύουν κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες. Βρίσκονται στο βορειότερο σημείο του νησιού και συγκεκριμένα στην βορειανατολική ακτή του ακρωτηρίου Σκινάρι, στη θέση Άσπρος βράχος Αποτελούνται από διαδοχικούς θαλάμους που καταλήγουν στην Μεγάλη και τη Μικρή Σπηλιά. Το όνομά τους το χρωστάνε στο έντονο γαλάζιο χρώμα των νερών τους. Η μεγαλύτερη από τις σπηλιές είναι το λεγόμενο Κυανούν Σπήλαιο. Πρόκειται για ένα μοναδικό θέαμα που συναρπάζει με την γοητεία των βράχων και την ομορφιά της πολύχρωμης θάλασσας. Το έντονο γαλάζιο χρώμα που παίρνει οτιδήποτε βυθιστεί μέσα στα νερά τους έδωσε το όνομα στις σπηλιές αυτές. Οι σπηλιές απέχουν 10 λεπτά με τα ναυλωμένα βαρκάκια που ξεκινούν από το λιμανάκι του Αγίου Νικολάου. Ξενάγηση στις σπηλιές γίνεται και από τα καραβάκια που ξεκινούν από κοντινές παραλίες όπως των Αλυκών ή κάνουν το γύρο του νησιού όπου ξεκινούν από το λιμάνι της πόλης. Οι μικρότερες βάρκες μπαίνουν μέσα στα διάφορα διαμερίσματα του σπηλαίου όπου μαζί με τα τόσα άλλα θα νιώσει ο καθένας μια αποθέωση χρωμάτων κοιτάζοντας με θαυμασμό και περίσκεψη τους σταλακτίτες που κρέμονται σαν πολυέλαιοι από τις κορυφές των αρμονικών βράχων του ξακουσμένου Κυανού Σπήλαιου. Η καλύτερη ώρα για να επισκεφθεί κανείς τις σπηλιές είναι το πρωί γιατί οι αντανακλάσεις που δημιουργούνται εκείνη την ώρα στα τοιχώματα από το έντονο φως του ήλιου και το γαλάζιο χρώμα κάνουν τον πυθμένα να αλλάζει διάφορα χρώματα >61 ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ανήκουν στο δίκτυο NATURA 2000, όπως και όλες οι δυτικές ακτές του νησιού. Σπηλιές Κερίου ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ-ΧΑΡΤΗΣ Οι σπηλιές του Κερίου βρίσκονται στο νοτιοδυτικό τμήμα και η επίσκεψη είναι δυνατή μόνο από τη θάλασσα ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Οι ακτές του Κεριού καλύπτουν περίπου μήκος 18 χιλιομέτρων, με πολλές γραφικές παραλίες, κολπίσκους και φυσικά λιμανάκια. Σε συνδυασμό με το ορεινό τοπίο, τους απότομους γκρεμούς και τις σπηλιές, ο επισκέπτης απολαμβάνει ένα πανέμορφο τοπίο. Το χρώμα του νερού γίνεται πολλές φορές καταγάλανο και γαλαζοπράσινο από τις αντανακλάσεις του ηλίου. Οι Καμάρες είναι δύο φυσικές τεράστιες πέτρινες γέφυρες, αποτέλεσμα της σύστασης των πετρωμάτων σε συνδυασμό με τη διαβρωτική δράση των κυμάτων. Τα νερά στην περιοχή είναι πολύ βαθιά είναι τόσο πεντακάθαρα ώστε διακρίνονται τα πόδια της καμάρας στο βυθό. Μικρές βάρκες περνούν από κάτω. Επίσης ανάμεσα στις σπηλιές ξεπηδούν δύο πελώριοι κάτασπροι βράχοι, οι ξακουστές Μυζήθρες. Οι σπηλιές φιλοξενούν πολλές φορές νυχτερίδες και την φώκια Monachus monachus. Η εναλλαγή των χρωμάτων μέσα και έξω από τις θαλάσσιες σπηλιές είναι αξιοθαύμαστη. Η περιήγηση στις σπηλιές αυτές είναι εφικτή με βάρκες που ξεκινούν καθημερινά από το Κερί. Οι γεωμορφολογικοί σχηματισμοί αποτελούν μεγάλο πόλο έλξης για τους επισκέπτες. Η εναλλαγή των χρωμάτων μέσα και έξω από τις θαλάσσιες σπηλιές είναι αξιοθαύμαστη. Μέσα σε αυτές θαυμάζει κανείς το μπλε χρώμα του νερού και τις αντανακλάσεις πάνω στα βράχια.

>62 ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ - ΦΥΣΙΚΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Οι σπηλιές Κερίου παρουσιάζουν ιδαίτερο οικολογικό ενδιαφέρον. Αποτελούν βιότοπο πολλών θαλάσσιων ειδών. Φιλοξενούν νυχτερίδες και αρκετές φορές φώκιες. ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ανήκουν στο δίκτυο NATURA 2000, όπως όλες οι δυτικές ακτές. ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΑΝΑΨΥΧΗΣ-ΕΝΑΛΛΑΚΤIKOY ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Ανήκει στα φυσικά αξιοθέατα τα οποία δέχονται κάθε χρόνο πολλούς επισκέπτες. Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στον τομέα της προστασίας, διότι όπως αναφέρθηκε, αποτελούν βιότοπο για πολλά θαλάσσια είδη και είδη θαλάσσιας ορνιθοπανίδας και νυχτερίδες. ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΙ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟΊ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ Μυζήθρες ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ-ΧΑΡΤΗΣ Βρίσκονται στο νοτιοδυτικό τμήμα, κοντά στις σπηλιές Κερίου. ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Πρόκειται για εντυπωσιακούς γεωμορφολογικούς σχηματισμούς, οι οποίοι θυμίζουν στους επισκέπτες τη δύναμη της φύσης.

>63 Οι Μυζήθρες, η μικρή και η μεγάλη, είναι δύο κωνικοί πανύψηλοι ολόλευκοι βράχοι, που βρίσκονται ακριβώς κάτω από το φάρο του Κεριού. Έχουν πάρει το όνομά τους από το τοπικό τυρί που παράγεται στο νησί που φυσικά το χρώμα του είναι άσπρο. Αμέσως μετά τον απότομο γκρεμό ξεπηδούν οι βράχοι αυτοί οι ένας δίπλα στον άλλον και μας δίνουν ένα μαγευτικό τοπίο. Τα κρυστάλλινα γαλαζοπράσινα νερά σε συνδυασμό με τις σπηλιές του Κεριού και τις απόκρημνες βουνοπλαγιές συνθέτουν ένα επιβλητικό τοπίο που κανείς ποτέ δεν θα ξεχάσει. Σε αυτόν το σημείο αλλάζει μορφή το ακρωτήρι (το νοτιότερο άκρο του νησιού). Επικρατούν, επίσης, ισχυρά ρεύματα ενώ σε κοντινή απόσταση από τις Μυζήθρες υπάρχει το βαθύτερο σημείο της Μεσογείου, το «Πηγάδι των Οινουσών» με 4500 μέτρα βάθος. Τις Μυζήθρες μπορείς να τις θαυμάσεις από κοντά με πλεούμενα που ξεκινούν καθημερινά από τις κοντινές παραλίες ή να τις θαυμάσεις από ψηλά, από τον φάρο του Κεριού. Το τοπίο, στην κυριολεξία, σου κόβει την ανάσα και σου προκαλεί δέος. Κάτω Λάκκος ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ Στην περιοχή των Μαριών, το επόμενο χωριό μετά την Εξωχώρα, στη θέση Κάτω Λάκκος υπάρχει το βύθισμα με ιδιαίτερο γεωλογικό ενδιαφέρον. ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Πρόκειται για ένα γεωλογικό καρστικό φαινόμενο, ένα βύθισμα του εδάφους, το οποίο με την πάροδο των χρόνων καλύφτηκε με βλάστηση, κυπαρίσσια, ελιές, θάμνους και λίγα αμπέλια. Κοντά στη θέση Κάτου Λάκος, ο περιηγητής μπορεί, πηγαίνοντας προς τη θάλασσα, να περάσει από τη σπηλιά Τσι Πέντε

>64 Πόρτες, ενώ λίγο ψηλότερα υπάρχει και η σπηλιά του Ροδινού. Η γεωμορφολογία του Νησιού γενικότερα και η σύσταση των πετρωμάτων (ασβεστόλιθοι), συμβάλλουν στη δημιουργία σπηλαίων και καρστικών φαινομένων Κορακονήσι ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ-ΧΑΡΤΗΣ Δυτικά, υπάρχει ο βράχος «Κορακονήσι». Μπορεί να φτάσει ο επισκέπτης ως εκεί παίρνοντας το δρόμο περίπου ένα χιλιόμετρο από το Κοιλομένο προς τα αριστερά. ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Πρόκειται για βράχο μέσα στη θάλασσα με εντυπωσιακούς σχηματισμού από τη διάβρωση των θαλάσσιων κυμάτων. Στην κορυφή του βράχου υπάρχει κυρίως βραχόφυλλη και αραιή μακία και φρυγανώδης βλάστηση. Εντυπωσιακή αλλά πολύ επικύνδυνη είναι η «περιήση» στο βράχο. Οι αιχμηρές προεχοχές λόγω της διάβρωσης από τη μία και οι απότομες κλίσεις από την άλλη, καθιστούν την ανάβαση δύσκολη και επικίνδυνη. ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των δυτικών ακτών και ανήκει στο δίκτυο Natura 2000.

ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΑΝΑΨΥΧΗΣ-ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Το Κορακονήσι, ήδη σήμερα δέχεται επισκέπτες εξερευνητές της φύσης. Σε συνδυασμό με τον άλλο φυσικό πλούτο της ορεινής Ζακύνθου, θα μπορούσε ενταχθεί ως γεωλογικό αξιοθέατοσε γεωλογική ή περιηγητική διαδρομή στη Ζάκυνθο.ι Ξύγκια ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ-ΧΑΡΤΗΣ Τα Ξύγια βρίσκονται περίπου 23 χμ βορειοανατολικά της πόλης. >65 ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Πρόκειται για μοναδικό γεωλογικό φαινόμενο στο νησί. Υπάρχουν πηγές στα σπήλαια δίπλα στην παραλία οι οποίες αναβλύζουν θειάφι. Τα νερά της παραλίας θεωρούνται ιαματικά και προσελκύουν πολλούς επισκέπτες κατά του καλοκαρινούς μήνες. Είναι μια γραφική παραλία, με ψιλή χρυσαφένια άμμο και καταγάλανα, κρυστάλλινα, βαθιά νερά. Η μυρωδιά είναι χαρακτηριστική στην περιοχή αυτή καθώς το θειάφι υπάρχει σε μεγάλη αναλογία σε σχέση με το νερό. Γέρακας - Γλίνες ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Βρίσκονται στο δεξιό άκρο της παραλίας του Γέρακα. Αποτελούν ένα ξεχωριστό γεωλογικό φαινόμενο, αποτέλεσμα της σύστασης του εδάφους και της διάβρωσης από τη δράση του νερού της βροχής. Το θέαμα είναι μαγευτικό και σε συνδυασμό με το ακρωτήριο Γέρακα, την παραλία και τη μεσογειακή βλάστηση στην περιοχή με την ο προστατευόμενο τοπίο συνθέτουν ένα πανέμορφο τοπίο, το οποίο αποζημιώνει και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη.

>66 ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ - ΦΥΣΙΚΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Η περιοχή είναι απόλυτα προστατευόμενη (εντός του ΕΘΠΖ) και εδώ η φύση και οι οικολογικές διεργασίες εξελίσσονται χωρίς ανθρώπινες παρεμβάσεις. Η «καλλιτεχνική» πλευρά της φύσης συνεχίζει το έργο της, ενώ λόγω της προστασίας της περιοχής η βλάστηση εξελίσσεται χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση και πολλά είδη πανίδας βρίσκουν καταφύγιο εδώ. ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Η περιοχή των γλινών ανήκει στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο. Ο αριθμός των επισκεπτών είναι ελεγχόμενος και δεν επιτρέπεται καμία ανθρώπινη παρέμβαση. ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΑΝΑΨΥΧΗΣ-ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Η περιοχή σήμερα αποτελεί ήδη πόλο έλξης επισκεπτών, κυρίως λόγω της πανέμορφης παραλίας και της φυσικής ομορφιάς. Οι γλίνες αναδεικνυόμενες ως ιδιαίτερο γεωμορφολογικό φαινόμενο, μπορούν να συμβάλλουν στην κατεύθυνση της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, στο πλαίσιο πάντα Διαχείρισης του Θαλασσίου Πάρκου. Βράχος Βόιδι Απέναντι από την περιοχή Ακρωτήρι βρίσκεται ο βράχος του Βοϊδιού. Ήταν κάποτε ενωμένος με το Ακρωτήρι αλλά λόγω της διάβρωσης διαχωρίστηκε. Σήμερα η θάλασσα συνεχίζει να ξεσπά τη μανία της πάνω στον εναπομείναντα βράχο. Στο βράχο διασώζονται τα ερείπια του παρεκκλησίου του Αγίου Γεωργίου, καθώς και ίχνη από δύο σπιτάκια και μια στέρνα. Πήρε το όνομα Βόϊδι, διότι παλαιότερα πάνω φύτρωναν δένδρα και ένας φοίνικας από μακριά έδινε την εντύπωση κεράτων βοδιού. Οι σεισμοί του 1840 και 1893, έφεραν τη βραχονησίδα στην τωρινή της κατάσταση (Λουδοβίκος Σαλατόρ, 1900).

ΝΗΣΙΑ ΒΡΑΧΟΙ - ΝΗΣΙΔΕΣ >67 Μαραθονήσι ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ Το Μαραθονήσι βρίσκεται στο δυτικό άκρο του κόλπου του Λαγανά. Είναι ακατοίκητο και λοφώδες, με έκταση περίπου 280 στρέμματα. Καλύπτεται από πλούσια τυπική μακκία βλάστηση, η οποία σε πολλά σημεία ξεπερνάει πλέον τα 4 μέτρα. Κυριαρχεί το πουρνάρι, ο σχίνος, η αριά, ο ράμνος και απαντώνται σποραδικά άτομα αρκεύθου φοινικικής και χαλεπίου πεύκης. ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Στο βόρειο άκρο βρίσκεται η μοναδική αμμώδης παραλία, η οποία αποπτελεί περιοχή ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας. Στο πίσω μέρος της παραλίας υπάρχουν σημαντικές αμμοθίνες μα πλούσια αμμοφιλική βλάστηση. Μετά τις αμμοθίνες ακολουθεί φρυγανική βλάστηση (θυμάρι, αστοιβή, αλογοθύμαρο και ναμόμορφα άτομα σχίνου). Εντυπωσιακές είναι οι βραχώδεις ακτές του νησιού με πλούσια βροχόφιλη βλάστηση (κρίταμο, ζακυνθινό λιμόνιο, αγριοκρέμμυδο, αγριο καρότο, δίανθος, κάπαρη, πολυκόμπι, πτιλοστεμο και άλλα). Στο θερμομεσογειακό τύπο κλίματος οφείλουν την παρουσία τους και άτομα αθάνατου (αγαβής). Ο μόνος επίσημος κάτοικος του νησιού είναι η χελώνα Caretta caretta. Tο νησί, όπως και όλος ο κόλπος του Λαγανά προστατεύεται από το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου. Με λίγη φαντασία ο επισκέπτης, από μακριά, βλέπει το σχήμα χελώνας. Ως εκεί μπορεί να φτάσει κάποιος με καραβάκι σε οργανωμένη εκδρομή ή να νοικιάσει δικό σου από το Κερί ή από τον κόλπο του Λαγανά.

>68 Πελούζο ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ Βρίσκεται στον κόλπο του Λαγανά, ανατολικά του Μαραθονησίου. ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Στον κόλπο του Λαγανά βρίσκεται και το Πελούζο, με έκταση 273 στρεμμάτων. Η γεωμορφολογία του και η βλάστηση είναι παρόμοια με αυτά του Μαραθονησίου. Παρουσία αμμοθινών με πλούσια αμμοφιλική βλάστηση, φρύγανα και μακκία συνθέτουν τον πράσινο μανδύα του νησιού. Η πρόσβαση είναι εφικτή μόνο από τη βόρεια πλευρά και γενικά το εσωτερικό του νησιού είναι δύσβατο, όπως και στο Μαραθονήσι. ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Το νησάκι Πελούζο ανήκει εντός της προστατευόμενης περιοχής του Εθνικού Θαλασσίου Πάρκου Ζακύνθου και υπάρχει ειδικό καθεστώς διαχείρισης. Στροφάδια Σε μία απόσταση γύρω στα 20 ναυτικά μίλια από το νοτιότερο σημείο, (37 ν.μ. από το Λιμάνι της Zακύνθου) και 22 ν.μ. περίπου από τη δυτικά παράλια της Πελοποννήσου, εντοπίζονται δύο μικρά νησιά που υπάγονται στο Δήμο Ζακυνθίων και τα οποία χαρακτηρίζονται από τεράστια ιστορική, θρησκευτική και πολιτισμική σημασία καθώς επίσης και από ανεκτίμητη περιβαλλοντική αξία. Είναι τα Στροφάδια ή όπως αλλιώς θα μπορούσε κάποιος να πει τα Γκαλαπάγκος του Ιονίου! Με μία πρώτη ματιά τα Στροφάδια δίνουν την εντύπωση ενός συμπλέγματος από δύο έρημα, μικρά, απομονωμένα νησιά και μερικές ξέρες συνολικής έκτασης 4 τ. χλμ, που καλύπτονται στο μεγαλύτερο ποσοστό τους από αραιούς θαμνώνες. Φυσικά εδώ δεσπόζει το επιβλητικό Καστρομονάστηρο της Θεοτόκου

της Παντοχαράς το οποίο έχτισε στο πρώτο μισό του 13ου αιώνα η Ειρήνη, θυγατέρα του Αυτοκράτορα της Νίκαιας Θεοδώρου Λασκάρεως, και το οποίο ανακαινίσθηκε από τον Αυτοκράτορα Ιωάννη Ε γύρω στα 1440 μ.χ. Tόσο το συνολικό κτιριακό συγκρότημα του Μοναστηριού των Στροφάδων όσο και οι δύο νησίδες ανήκουν διοικητικά και ιδιοκτησιακά στην Ιερά Μονή Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου Ζακύνθου. Στα Στροφάδια εξάλλου ασκήτεψαν πολλοί επώνυμοι και ανώνυμοι μοναχοί, μεταξύ αυτών και ο Άγιος Διονύσιος. Σήμερα, στη Μονή ζει ο σεβάσμιος ιερομόναχος Γρηγόριος, ο οποίος εδώ και πολλά χρόνια δεν έχει αποχωριστεί ούτε για μια στιγμή ο μοναστήρι και τα νησάκια. Αναφοράς χρήζει επίσης και ο φάρος ο οποίος από το 1887 υπάρχει στο δυτικό άκρο του μεγαλύτερου από τα δύο νησιά, έχει εμβέλεια αρκετών μιλίων και πλέον λειτουργεί με φωτοβολταϊκά, αφήνοντας τα σημάδια του πρόσφατου παρελθόντος να αποτυπώνονται στο μισογκρεμισμένο κτήριο των φαροφυλάκων που εργάζονταν κάποτε εκεί. Ακόμα και ο πιο άπειρος παρατηρητής δεν αργεί να διαπιστώσει ότι αυτά τα ωκεάνιου τύπου νησάκια, κυριολεκτικά στο μέσο του πουθενά, σφύζουν από άγρια ζωή. Και μάλιστα ζωή με φτερά! Για το λόγο αυτό αποτελούν μέρος του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου και ο χερσαίος καθώς και θαλάσσιος χώρος τους βρίσκεται στη διαχειριστική εποπτεία του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου. Παράλληλα αποτελούν Καταφύγιο Άγριας Ζωής και έχουν ενταχθεί στον αρχικό κατάλογο* τόπων κοινοτικής σημασίας του Δικτύου ΦΥΣΗ 2000 (κωδικός: GR2210003), για τη μεσογειακή βιογεωγραφική περιοχή σύμφωνα με την οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, μια και γιατί εκτός των σημαντικών οικοσυστημάτων που υπάρχουν στην επιφάνειά τους, αποτελoύν σημαντική περιοχή για τα πουλιά. Πράγματι, πολλά θα μπορούσαν να ειπωθούν για την αξία των νησιών αυτών. Κατά τη μεταναστευτική περίοδο, και ιδιαίτερα κατά την εαρινή, αφού αποτελούν έναν ενδιάμεσο σταθμό ξεκούρασης και τροφοληψίας για δεκάδες είδη πουλιών, ερχόμενα από την υποσαχάρια Αφρική περνώντας στην Ευρώπη από τη μεριά της Δυτικής Κρήτης, τα Αντικύθηρα και Κύθηρα, στρίβοντας από Γύθειο και Γιάλοβα και φθάνοντας στις Πλωτές (έτσι όπως αλλοιώς λέγονται τα Στροφάδια λόγω του χαμηλού υψομέτρου τους, το οποίο και δεν ξεπερνά τα >69

>70 22m). Η σημαντικότητα των νησιών αυτών για τη μετανάστευση ενισχύεται εκτός από τον απομονωμένο χαρακτήρα τους και την ύπαρξη δεκάδων πηγαδιών με νερό, και από το μωσαϊκό ενδιαιτημάτων που συνθέτει η συνύπαρξη καλλιεργειών με σιτηρά, εποχικών υγροτοπικών εκτάσεων, αδιατάρακτων συστημάτων όπως το μοναδικό αιωνόβιο πυκνό κεδροδάσος (Juniperus phoenicea), οι θαμνώδεις εκτάσεις αειφύλλων με κυρίαρχα είδη τον Σχίνο (Pistacia lentiscus), το Πουρνάρι (Quercus coccifera), την Δάφνη (Laurus nobilis), το Φιλλύκι (Phillyrea media) και τη Μυρτιά Myrtus communis καθώς και η παρουσία φυτοκοινωνιών με Euphorbia dendroides και Sarcopoterium spinosum. Από τα πιο σημαντικά μεταναστευτικά είδη που παρατηρούνται σε μεγάλους αριθμούς στα νησιά, περίοπτη θέση κατέχουν τα Τρυγόνια Streptopelia turtur) τα οποία φτάνουν στην Ελλάδα τον Αύγουστο με Σεπτέμβριο κατερχόμενα από πιο Βόρειες χώρες, στις οποίες είχαν πάει περνώντας πάλι από τη χώρα μας, όταν έρχονται από την Αφρική τους ανοιξάτικους μήνες προκειμένου να αναπαραχθούν. Τα Στροφάδια αποτελούν σημαντικό πέρασμα για το είδος αυτό το οποίο δυστυχώς αποτελεί δημοφιλές θήραμα για λαθροθήρες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή.άλλα σημαντικά μεταναστευτικά είδη παγκόσμιου ενδιαφέροντος σύμφωνα και με την τελευταία αναθεώρηση του σχετικού καταλόγου από το BirdLife International, είναι αρπακτικά όπως ο Στικταετός Aquila clanga, το Κιρκινέζι Falco naumai, και η Βαλτόπαπια Aythya nyroca, ενώ φυσικά άφθονα είναι και τα πιο κοινά χελιδόνια. Ιδιαίτερη αναφορά μπορεί να γίνει σε σημαντικά είδη που παρατηρούνται στην περιοχή και για τα οποία η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία έχει υλοποιήσει προγράμματα προστασίας. Τέτοια είναι ο Μαυροπετρί-

της (Falco eleonorae) ο οποίος σε όλο το Ιόνιο καταγράφεται μόνο στις δυτικές ακτές και στα Στροφάδια, και ο Αιγαιόγλαρος (Larus audouinii). Επιπλέον κάποια από τα πολλά είδη που μπορεί να συναντήσει κανείς στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Στροφάδων είναι ο κοινός Ασημόγλαροs (Larus michahellis) ο Μύχος (Puffinus yelkouan) που φωλιάζει στις βραχώδεις ακτές των νησιών, ο Τσαλαπετεινός (Upupa epops) ο Μαυροτσιροβάκος (Sylvia melanocephala) το Βραχοκιρκίνεζο (Falco tinnunculus) η Μικρογαλιάντρα (Calandrella brachydactyla) ο Αετομάχος (Lanius collurio) ο Καστανολαίμης (Saxicola rubetra) ο Θαμνοφυλλοσκόπος (Phylloscopus trochilus) ο Φλώρος (Carduelis chloris) και ο Μυγοχάφτης (Muscicapa striata). Αν κάποιος πάντως θα ήθελε να αποδώσει σε ένα είδος ορνιθοπανίδας συμβολική αξία για τα Στροφάδια, αυτό θα μπορούσε κάλιστα να είναι ο Αρτέμης (Calonectris diomedea), ένα μεταναστευτικό θαλασσοπούλι που καταυθάνει στη Μεσόγειο το Μάρτη και φεύγει πάλι τον Οκτώβριο προς το Νότιο Ατλαντικό ωκεανό. Και στα δύο νησιά όπου αναπαράγεται ο φτερωτός θαλασσοπόρος εντοπίζονται σημαντικότατες αποικίες. Αν και η καταμέτρηση τους βέβαια αποτελεί μία επίπονη διαδικασία καθώς οι Αρτίνες όπως τις λένε οι ντόπιοι φτιάχνουν φωλιές σε βαθειές σχισμές βράχων ή κάτω από πυκνή θαμνώδη βλάστηση κοντά στις ακτές, και επιστρέφουν σε αυτές με τη δύση του ηλίου για να θρέψουν τους νεοσσούς τους, εντούτοις τα πρακαταρκτικά αποτελέσμα πρόσφατης έρευνας της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας σε συνεργασία με το Τμήμα Οικολογίας και Περιβάλλοντος του ΑΤΕΙ Ιονίων Νήσων ήταν άκρως εντυπωσιακά! Στην πραγματικότητα η πρώτη αυτή προσπάθεια ανίχνευσης και καταγραφής θέσεων φωλιάσματος, έδειξαν ότι τουλάχιστον στη νήσο Σταμφάνη που αποτελεί και το μεγαλύτερο από τα δύο νησιά υπάρχουν πολλές δεκάδες φωλιές Αρτέμηδων. Το ίδιο εκτιμάται ότι συμβαίνει και στη νήσο Άρπυια, δηλαδή στο μικρότερο νησί, όπου τα καλοκαιρινά βράδια πραγματοποιούνται ιδιόμορφες καλοκαιρινές «συναυλίες» από τους Αρτέμηδες που καταφθάνουν, έχοντας ως κοινό τουρίστες και ψαράδες που δένουν τα σκάφη τους στους απάνεμους κολπίσκους του νησιού. Αυτά τα καλέσματα των Αρτέμηδων έδωσαν τροφή και στη φαντασία των αρχαίων Ελλήνων, αποδίδοντας τα σε απόκοσμα και λυσσασμένα ουρλιαχτά φτερωτών γυναικείων μορφών που υπηρετούσαν τον Άδη, ονομάζονταν Άρπυιες (άρα και καθόλου τυχαίο το όνομα του μικρού νησιού), προκαλούσαν το κακό και σπέρναν τον πανικό στους θαλασσοπόρους με τα φρενιασμένα χτυπήματα των φτερούγων τους. Η πιο σημαντική απειλή που φαίνεται να υπάρχει για τους Αρτέμηδες αφορά κατά κύριο λόγο στη θηρευτική πίεση που ασκούν οι αρουραίοι (Rattus sp.) και οι οποίοι ιδιαίτερα στις πιο προσβάσιμες φωλιές αποτελούν τον φόβο και τον τρόμο για αυγά νεοσσούς, ακόμα και για τα ώριμα άτομα. Πάντως η μεγάλη αποικία από το συγκεκριμένο θαλασσοπούλι στα Στροφάδια σε συνδυασμό με την παρατήρηση αρκετών ειδών κητωδών στην ευρύτερη περιοχή όπως Φυσητήρες (Physeter macrocephalus), Ζιφιοί (Ζiphius cavirostris), Δελφίνια (Delphinus delphis), Ζωνοδέλφινα (Stenella coeruleoalba), Σταχτοδέλφινα (Grampus griseus), και Ρινοδέλφινα (Tursiops truncatus), τεκμηριώνουν τη μεγάλη παραγωγικότητα του θαλάσσιου οικοσυστήματος στην περιοχή. Εν κατακλείδι θα μπορούσε να πει κανείς ότι τα Στροφάδια αποτελούν έναν τόπο που παρουσιάζει ιδιαίτερο ερευνητικό, μελετητικό και τουριστικό ενδιαφέρον τόσο για επιστήμονες διαφόρων κλάδων όσο και για τους απλούς λάτρεις της άγριας φύσης. >71

>72 ΠΗΓΕΣ - ΠΗΓΑΔΙΑ Πηγή Ηροδότου - Κερί ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Η καρστική Πηγή Ηροδότου βρίσκεται στο χώρο της Λίμνης Κερίου, στο δυτικό άκρο, περίπου 23 χιλιόμετρα από την πόλη. Πρόκειται για πηγές πίσσας στη Λίμνη, οι οποίες αναφέρονται από τον Ηρόδοτο. Στην ιστορία αναφέρεται ότι οι ντόπιοι συνέλεγαν την πίσσα οξυπύθμενους αμφορείς και από το λιμάνι του Κερίου την μετέφεραν σε όλη την Ελλάδα. Δείγματα αυτών των αμφορέων με το περιεχόμενό τους βρέθηκαν στη θάλασσα και φυλάσσονται στο Μουσείο Ζακύνθου. Η περιοχή του υγρότοπου του Κερίου, όπου είναι και η Πηγή, βρίσκεται εντός των ορίων του θαλασσίου πάρκου προστατεύεται από τον κανονισμό λειτουργίας και διαχείρισης του πάρκου. ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΑΝΑΨΥΧΗΣ-ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Η ανάδειξη της Πηγής του Ηροδότου και η ιστορία της σε συνδυασμό με την βιοποικιλότητα του υγροτοπικού οικοσυστήματος της λίμνης και την ευρύτερη ομορφιά και οικολογική αξία του Μαραθιά, θα μπορούσαν να μετατρέψουν την περιοχή σε σημαντικό οικολογικό προορισμό για επισκέπτες και περιηγητές της φύσης και του τοπίου. Υγρότοπος, Πηγή του Ηροδότου, Πανέμορφες παραλίες, Οικολογική αξία Μαραθιά, Θέα και ηλιοβασίλεμα Κερίου, μπορούν να αποτελέσουν ελκυστικά φυσικά αξιοθέατα, ικανά να ικανοποιήσουν κάθε επισκέπτη και να τον κρατήσουν στην περιοχή αρκετές μέρες.

Πέτρινα πηγάδια Εξωχώρας Λούχας - Αγαλά ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Αποτελούσαν τους βασικούς ταμιευτήρες νερού στην ορεινή Ζάκυνθο εδώ και πολλ πα χρόνια και η χρήση τους και η χρησιμότητά τους συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Είναι άμεσα συνδεδεμένα με τις δραστηριότητες της περιοχή. Η λειτουργία των πέτρινων πηγαδιών σχετίζεται με την εδαφολογική σύσταση του εδάφους και το μεγάλο ύψος βροχόπτωσης στο νησί. Σήμερα αποτελούν σημαντικό αξιοθέατο πολιτιστικής κληρονομιάς και συνδέεται άμεσα με τον πολιτισμό και την κουλτούρα των κατοίκων της ορεινής ζώνης του νησιού. >73 ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ NATURA Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ Το Θαλάσσιο Πάρκο περιλαμβάνει την θαλάσσια έκταση και τις νησίδες του Κόλπου του Λαγανά, τις παραλίες ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας και μία ζώνη γης, που περιβάλει αυτές, τον υγρότοπο της Λίμνης Κεριού και τις Νήσους Στροφάδες, οι οποίες βρίσκονται 40 περίπου μίλια νότια. Το Θαλάσσιο Πάρκο περιλαμβάνει την θαλάσσια έκταση και τις νησίδες του Κόλπου του Λαγανά, τις παραλίες ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας και μία ζώνη γης, που περιβάλει αυτές, τον υγρότοπο της Λίμνης Κεριού και τις Νήσους Στροφάδες, οι οποίες βρίσκονται 40 περίπου μίλια νότια. Συνολικά, η Προστατευόμρνη Περιοχή περιλαμβάνει 90 klm2 θαλάσσιας και 36 klm2 χερσαίας περιοχής. ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου (Ε.Θ.Π.Ζ.) ιδρύθηκε με σκοπό την προστασία και διατήρηση των ενδιαιτημάτων ζώων και φυτών που αποτελούν σημαντικότατη φυσική κληρονομιά τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Η διαφύλαξη της φυσικής κληρονομιάς και η διατήρηση της οικολογικής ισορ-

>74 ροπίας της θαλάσσιας και παράκτιας έκτασης του κόλπου του Λαγανά καθώς και όλων των νησίδων του νομού Ζακύνθου με την παράλληλη ανάπτυξη δραστηριοτήτων που εναρμονίζονται με την προστασία της φύσης αποτελούν την κύρια μέριμνα του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου. Στα όρια του Ε.Θ.Π.Ζ. βρίσκεται ένας από τους πιο σημαντικούς βιότοπους αναπαραγωγής της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta στη Μεσόγειο. Επίσης περιλαμβάνονται σημαντικοί βιότοποι της μεσογειακής φώκιας Monachus monachus, της μεταναστευτικής ορνιθοπανίδας, της ενδημικής χλωρίδας καθώς και οικότοποι ευρωπαϊκού και μεσογειακού ενδιαφέροντος όπως των συστημάτων αμμοθινών και αλόφιλης βλάστησης και τα υποθαλάσσια λιβάδια του φυτού Posidonia oceanica. Η Ζάκυνθος αποτελεί το σημαντικότερο βιότοπο ωοτοκίας των θαλασσίων χελωνών στη Μεσόγειο.Πρέπει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα είναι η μοναδική Ευρωπαϊκή χώρα, στην οποία ωοτοκούν οι θαλάσσιες χελώνες Caretta caretta. Περαιτέρω, ένας μόνιμος πληθυσμός του κινδυνεύοντας με εξαφάνιση είδους φώκιας Monachus monachus, υπάρχει στις δυτικές ακτές. Η περιοχή του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου χαρακτηρίζεται από διάφορα είδη οικοσυστημάτων, Εθνικού αλλά και Ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, όπως συστήματα αμμοθινών, υποθαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας Posidonia oceanica) και παράκτια οικοσυστήματα. Σε αυτά απαντώνται εκατοντάδες είδη χλωρίδας και πανίδας. Δυτικές Ακτές Περιοχή Natura ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ-ΧΑΡΤΗΣ Οι δυτικές ακτές καλύπτους τη δυτική ποεριοχή του νησιου από το Κερί μέχρι το ακρωτήρι Σχινάρι, το βορειότερο τμήμα. Αποτελούνται από απότομους ασβεστολιθικούς βράχους οι οποίοι καταλήγουν στη θάλασσα, και καλύπτονται κυρίως από φρυγανική βλάστηση. ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Οι δυτικές ακτές αποτελούν ένα ξεχωριστό γεωλογικό φαινόμενο, εντυπωσιακό όχι μόνο για τον επισκέπτη αλλά και για τους επιστήμονες γεωλόγους. Σε πολλά σημεία οι απότομοι κρημνοί φτάνουν τα 200 μέτρα και είναι πολύ εντυπωσιακοί, όπως εντυπωσιακή είναι και η θέα προς το Ιόνιο και το ηλιοβασίλεμα Οι δυτικές βραχώδεις ακτές αποτελούν από χλωριδική άποψη, το πλέον ενδιαφέρον τμήμα, με πολλά ενδημικά και σπάνια φυτι-

κά είδη. Σε κάποιες περιοχές, οι νησίδες με εναπομείναντα ώριμα άτομα χαλεπίου πεύκης, μας θυμίζουν ότι η περιοχή κάποτε ήταν δασωμένη. Σήμερα δυστυχώς, λόγω των επαναλαμβανόμενων πυρκαγιών, το έδαφος έχει σχεδόν ξεπλυθεί πλήρως και ο ασβεστόλιθος κυριαρχεί παντού. Σε λίγα σημεία, όπου έχει απομείνει έστω και λίγο έδαφος, η φύση κάνει τη φιλότιμη προσπάθειά της να επαναφέρει τα οικοσυστήματα. Η ιδιαίτερη οικολογική αξία της περιοχής οφείλεται στην παρουσία της μεσογειακής φώκιας στις απόκρημνες σπηλιές, των νυχτερίδων και της ενδημικής σαύρας (Argyroides moreoticus), η οποία προστατεύεται από τη συνθήκη της Βέρνης. Η δύσκολη προσβασιμότητα στην περιοχή συμβάλει στην προστασία των βιοτόπων αυτών και στη διατήρηση των οικοσυστημάτων. Στις δυτικές ακτές σχηματίζονται πανέμορφες και εντυπωσιακής αισθητικής παραλίες, οι οποίες ικανοποιούν και τους πιο απαιτητικούς επισκέπτες. Η πιο γνωστή είναι το «Ναυάγιο» στην οποία η πρόσβαση είναι δυνατή μόνο από θαλάσσης. (Το 1983 ένα πλοίο που μετέφερε λαθραία τσιγάρα και ποτά στην Ελλάδα, εντοπίστηκε από το Λιμενικό που το καταδίωξε μέσα στο κακό καιρό, με αποτέλεσμα το πλοίο να ναυαγήσει σε μια παραλία και να μείνει στην άμμο. Έτσι δημιουργήθηκε το Ναυάγιο). >75 ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΔΑΣΗ Δρυοδάσος Υπεραγάθου ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ιδιαίτερη αξία για τη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά μας έχει το βουνό της Υπεραγαθιώτισσας, ανάμεσα στα δύο πανέμορφα χωριά, τον Κοιλιωμένο και τη Λούχα. Η διαδρομή από κοιλιωμένο προς Υπεράγαθο είναι πρωτόγνωρη για τον επισκέπτη. Το πευκοδάσος (δυστυχώς στις τελευταίες πυρκαγιές του καλοκαιριού 2011 μεγάλο μέρος του έχει καεί), η μακκία βλάστηση, οι αρωματικοί θάμνοι και τα φρύγανα, αποτελούν εκπληκτική εμπειρία των αισθήσεων, της όρασης της όσφρησης της αφής και όταν πλησιάσουμε στη Στρατία με τα πηγάδια και τους εκπληκτικούς αμπελώνες, εάν ο επισκέπτης είναι τυχερός μπορεί να γευθεί τις ξεχωριστές ποικιλίες σταφυλιών. Στους πρόποδες του βουνού, υπάρχει το μοναστήρι της Υπεραγάθου του Σινά και μπροστά του απλώνεται η γόνιμη λεκάνη, η οποία συγκεντρώνει και κρατεί το γόνιμο έδαφος, από τη διάβρωση των γειτονικών βουνών.

>76 Το μοναδικό αυτό δάσος στη Ζάκυνθο είναι αποτέλεσμα της προστασίας του από τη μονή. Η οικολογική του αξία είναι πολύ μεγάλη και μπορεί να θεωρηθεί μνημείο της φύσης. Ο Λουδοβίκος Σαλβατόρ αναφέρει στο βιβλίο του «Εκπληκτικές Περιηγήσεις στη Ζάκυνθο, 1900) το δάσος της Υπεραγάθου, εκφράζοντας την ομορφιά του και την επιθυμία του να ήταν και τα άλλα βουνά της Ζακύνθου το ίδιο δασωμένα. «Πόσο ωραίοι θα παρουσιάζονταν οι λόφοι της Ζακύνθου αν ήταν δασωμένοι όπως αυτός!». Λόγγος του Αγίου ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Μια από τις σημαντικότερες περιοχές οι οποίες θυμίζουν την πλούσια βιοποικιλότητα του νησιού. Πανέμορφη περιοχή, εργαστήριο βοτανικής και μεσογειακής βλάστησης, αναπόφευκτα οδηγεί τον επισκέπτη να συγκρίνει την φυσική ομορφιά του Λόγγου του Αγίου με τα γυμνά βουνά, τα οποία δεν είναι αποτέλεσμα φυσικών και οικολογικών διεργασιών, αλλά ανθρώπινης αλόγιστης δράσης. Στην περιοχή βρίσκεται και πηγή που ονομάζεται «Στο Νερό του Αγίου». Όλη η περιοχή είναι καλυμμένη με πλούσια βλάστηση, κυρίως πουρνάρια (Quercus coccifera) σε δενδρώδη μορφή και αριές (Quercus ilex) και αποτελεί μια από τις πιο δασωμένες περιοχές, με ιδιαίτερο οικολογικό ενδιαφέρον, τόσο από πλευράς βιοποικιλότητας, όσο και από προστασίας των απόκρημνων πλαγιών από τη διάβρωση και τις κατολισθήσεις. Θεωρείται επίσης περιοχή υψηλού κινδύνου για καταστροφή από πυρκαγιά, λόγω της πυκνής βλάστησης, της παρουσίας μεγάλου αριθμού τουριστών στην περιοχή και των μη επαρκών μέτρων πρόληψης από την πολιτεία.

Πουρναρόδασος Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Κοντά στο μοναστήρι υπάρχει ωραίο δάσος με πουρνάρια (Quercus coccifera), το οποίο απλώνεται στο πίσω μέρος και κάνει τον επισκέπτη να αναλογιστεί πόσο πιο ωραία και όμορφη θα ήταν η Ζάκυνθος με δασωμένα τα βουνά της. >77 Χερσόνησος Βασιλικού ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ Είναι η χερσόνησος η οποία καταλήγει στο ακρωτήριο Γέρακας. Ανατολικά «βλέπει» προς την Πελοπόννησο και δυτικά σχηματίζει τον Κόλπο του Λαγανά. Εδώ βρίσκονται οι σημαντικότερες παραλίες ωοτοκίας της Caretta caretta (Γέρακας, Δάφνη, Σεκάνια). ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Η χερσόνησος του Βασιλικού, μια πανέμορφη και χιλιοτραγουδισμένη περιοχή, διαθέτει πλούσια βιοποικιλότητα και ταυτόχρονα πανέμορφες παραλίες. Καταπράσινη περιοχή με πεύκα, κυπαρίσσια, ελαιώνες, σχίνους, μυρτιές και φρύγανα. Καταλήγει στο Γέρακα. το μοτιότερο άκρο. Συγκεκριμένα στο Βασιλικό κυριαρχούν τα φρύγανα, ενώ η τυπική μακκία παρατηρείται σε μικρές νησίδες αποτελούμενη κυρίως από πουρνάρι (Quercus coccifera), αριά (Quercus ilex), σχίνος (Pistacia lentiscus), Κορονίλα (Coronilla valentin), Σπάρτο (Spartium junceum), Βάτος (Rubus ulmifolius) και άλλα. Σημαντική είναι και η παρουσία της Χαλεπίου Πεύκης (Pinus halepensis) και των Κυπαρισσιών (Cupressus). Σημαντική οικολογικά (λόγω της σπανιότητας) είναι και η παρουσία ατόμων χνοώδους δρυός (Quercus pubescens). Στο εσωτερικό τμήμα του κόλπου, σημαντικές περιοχές για την ωοτοκία της Caretta caretta είναι ο Γέρακας, Σεκάνια και η Δάφνη. Τα Σεκάνια αποτελούν ζώνη απόλυτης προστασίας του Εθνικού Θαλασσίου Πάρκου και δεν επιτρέπεται η πρόσβαση παρά μόνο για επιστημονικούς λόγους και μετά από ειδική άδεια από το Φορέα Διαχείρισης του Πάρκου. Το χερσαίο τμήμα των δύο περιοχών παρουσιάζει τη μορφή υποβαθμισμένου μεσογειακού οικοσυστήματος, λόγω των πυρκαγιών. Στα Σεκάνια η φυσική αποκατάσταση είναι πλέον εμφανής (συναντώνται τα είδη μυρτιά, χαρουπιά, σχίνος, κουμαριά, φιλλύκι, ασπάλαθος), ενώ στη Δάφνη κυριαρχούν κυρίως τα φρύγανα. Στην περιοχή αυτή βρίσκεται και το μουσείο του πάρκου, όπου ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να ενημερωθεί από τους αρμόδιους σχετικά με τη βιολογία της θαλάσσιας χελώνας και γενικά για το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο. Από τη θέση του Μουσείου η θέα είναι πανέμορφη, αρμονική σύνθεση του αγροτικού και δασικού τοπίου, των ανθρώπινων αγροτικών δραστηριοτήτων και της προστασίας.