Η μανιοκατάθλιψη ή αλλιώς διπολική διαταραχή χαρακτηρίζεται από εναλλαγές φάσεων μανίας και κατάθλιψης. Υπάρχουν και κάποιες παραλλαγές σε αυτήν την ψυχική νόσο αλλά σε αυτό το άρθρο θα ασχοληθούμε με το τι μπορούμε να κάνουμε αν έχουμε μανιοκατάθλιψη και «ανεβαίνουμε», δηλαδή μπαίνουμε σε φάση υπομανίας ή μανίας. Θέλω να ξακαθαρίσω ότι αυτό το άρθρο δεν έχει σκοπό να υποκαταστήσει τον ψυχίατρό σας. Γι αυτό, ένα πολύ βασικό πράγμα είναι, αν δεν το έχετε ήδη κάνει, να συζητήσετε με τον ψυχίατρό σας τι θα κάνετε όταν αισθανθείτε ότι ξεκινάει μια φάση υπομανίας /μανίας, ή αλλιώς, στην κοινή γλώσσα, πάτε να «ανεβείτε», έχετε «ανέβασμα». Όταν ξεκινάει ένα «ανέβασμα», δηλαδή όταν αυξάνεται η μανία, το βασικώτερο πράγμα που κάνουμε είναι να τροποποιήσουμε τα φάρμακα που παίρνουμε αυξάνοντας τη δοσολογία τουλάχιστον του ενός από τα φάρμακά μας, που είναι συνήθως 2-3. Μπορεί, εναλλακτικά, να χρειαστεί να κόψουμε ένα φαρμακο που παίρνουμε (πχ. το αντικαταθλιπτικό) ή να ξεκινήσουμε να παίρνουμε ένα άλλο. Αρμόδιος για να μας τα πει αυτά είναι μόνο ο ψυχίατρος. Το πόσο θα αυξήσουμε τη δοσολογία και σε ποιο φάρμακο ή γενικά πώς θα τροποποιηθεί το φαρμακευτικό σχήμα εξαρτάται από την ακριβή διάγνωση της ασθένειάς μας (δηλαδή από τι ακριβώς πάσχουμε, ποια παραλλαγή διπολικής διαταραχής έχουμε), από το φαρμακευτικό σχήμα που παίρνουμε το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (δηλαδή τι φάρμακα παίρνουμε συνήθως και σε ποια δοσολογία), πόσος χρόνος έχει παρέλθει από τη στιγμή που ξεκίνησε το ανέβασμα και σε ποιο σημείο μανίας έχουμε φτάσει, δηλαδή την κλινική εικόνα που παρουσιάζουμε. Οσο καθυστερούμε να πάρουμε την νέα, τροποποιημένη φαρμακευτική δοσολογία μας, τόσο χειρότερα γινόμαστε ως προς τη μανία και τόσο μεγαλύτερες δόσεις φαρμάκου και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα απαιτούνται ώστε να επιστρέψουμε πάλι στην νορμοθυμία. Είναι λοιπόν πολύ βασικό να συζητήσετε με τον ψυχίατρό σας, πριν ακόμα χρειαστεί, πριν δηλαδή συμβεί κάποιο ανέβασμα, ποιο φάρμακο θα πρέπει να αυξήσετε ή να κόψετε ή να ξεκινήσετε και κατά πόσο. Φυσικά, αμέσως μόλις αντιληφθείτε ότι ανεβαίνετε, πρέπει 1 / 9
οπωσδήποτε να βρείτε το γιατρό σας στο τηλέφωνο και να του πείτε τι συμβαίνει όσο γίνεται πιο λεπτομερώς. Επίσης, πρέπει το συντομώτερο να πάτε να τον δείτε. Θα σας φέρω ένα παράδειγμα από τον εαυτό μου. Πάσχω από μια μορφή διπολικής διαταραχής. Εδώ και δύο χρόνια παίρνω την ημέρα 400 mg καρβαμαζεπίνη, 2.5 mg αλοπεριδόλη και συνήθως 400 mg κουεταπίνη. Αυτήν την δόση κουεταπίνης την παίρνω όταν είμαι νορμοθυμική, δηλαδή ούτε σε μανία, ούτε σε κατάθλιψη. Έχοντας πάρει οδηγίες από τον ψυχίατρό μου, κάθε φορά που αισθάνομαι ότι πάω να «ανέβω», παίρνω για λίγες μέρες περισσότερη κουεταπίνη. Ανάλογα με το πόσο έγκαιρα αντιλαμβάνομαι το ανέβασμα, η δόση κουεταπίνης μπορεί να αυξηθεί κατά 100 mg για λίγες μέρες, ή, αν δω ότι δεν με «πιάνει», κατά αρκετά περισσότερο ακόμα. Πριν αλλάξω φαρμακευτικό σχήμα, έπαιρνα την ημέρα πάλι 400 mg καρβαμαζεπίνη και 100 mg θειοριδαζίνη όταν ήμουν νορμοθυμική. Ο τότε ψυχίατρός μου μού είχε δώσει οδηγίες να αυξάνω την δόση της θειοριδαζίνης κάθε φορά που ανέβαινα. Το πώς θα τροποποιείτε το σχήμα σας καθε φορά που «ανεβαίνετε» θα σας το πει ο γιατρός σας. Με την εμπειρία όμως και την πάροδο του χρόνου, και ανάλογα με το πόσο σταθεροποιημένος είστε, μπορεί να καταλήξετε, μαζί με τον γιατρό σας, σε μια συνηθισμένη τροποποίηση της δόσης (πχ. εγώ ήξερα, πριν λίγα χρόνια, ότι έπρεπε να αυξήσω τη θειοριδαζίνη κατά 200 mg επιπλέον. Αυτή η δόσολογία είχα δει, τόσο εγώ όσο και ο ψυχίατρός μου, ότι ήταν απαραίτητη για να με «πιάσει» και να πάψω να ανεβαίνω, επιστρέφοντας στην νορμοθυμία. Βέβαια μας πήρε χρόνο για να καταλήξουμε σε αυτήν την δοσολογία). Έτσι κι εσείς, σε στενή συνεργασία με τον γιατρό σας, θα μπορείτε να ξέρετε πόσο να τροποποιήσετε την δοσολογία σας και να ξέρετε τι να κάνετε αμέσως μόλις νοιώσετε ότι πάτε να ανέβετε. Αυτό χρειάζεται χρόνο και εμπειρία. Η ψυχιατρική χρειάζεται χρόνο και υπομονή από όλα τα συμβαλλόμενα μέρη, τόσο από τους θεράποντες, όσο και από τον ασθενή, την οικογένεια, τους φίλους, το φροντιστή του κλπ. Αν είστε διπολικός ασθενής, το κλειδί για μια σταθεροποίησή σας που θα μπορεί να κρατήσει πολύν καιρό είναι να μάθετε να καταστέλλετε εγκαίρως και αποτελεσματικά τα ανεβάσματά σας. Οσο μικρότερα τα ανεβάσματα και όσο πιο έγκαιρα καταστέλλονται φαρμακευτικά, τόσο πιο ήπιες θα είναι και οι φάσεις κατάθλιψης 2 / 9
που θα ακολουθούν. Έτσι λοιπόν, ο σκοπός σας θα είναι να καταστέλλετε εγκαίρως και αποτελεσματικά τα ανεβάσματα και αυτό, με τον καιρό, θα σας οδηγήσει σε μακρές περιόδους νορμοθυμίας και λειτουργικότητας. Η έγκαιρη καταστολή των ανεβασμάτων θα σας επιτρέψει να γίνεστε, όλο και πιο αποτελεσματικά, και για όλο και περισσότερο χρόνο, λειτουργικός και κλινικά υγιής. Πρέπει όμως να θυμόμαστε πάντα ότι, σε κάθε οργανισμό, οι διάφορες φαρμακευτικές ουσίες επιδρούν διαφορετικά και κάθε οργανισμός αντιδρά διαφορετικά στις διάφορες φαρμακευτικές ουσίες. Έτσι, κάποιον κάποιο φάρμακο τον «πιάνει» καλύτερα απ ότι ένα άλλο και κάποιος μπορεί να χρειάζεται μεγαλύτερη ή μικρότερη δόση από ένα φάρμακο για να τον πιάσει σε σχέση με κάποιον άλλο. Το ζητούμενο τώρα είναι το πώς αναγνωρίζει κανείς ότι πάει να ανέβει. Το πώς αισθάνομαι τότε είναι μια κατάσταση που εγώ τουλάχιστον δεν μπορώ να την καταγράψω στο χαρτί. Ομως έχω μάθει, με τα χρόνια, πώς αισθάνομαι όταν μου έρχεται υπομανία. Είναι μια κατάσταση που, όταν την αισθάνεσαι ξανά και ξανά, μαθαίνεις με τον καιρό να την αναγνωρίζεις και να την καταλαβαίνεις. Υπάρχουν μερικά χαρακτηριστικά σημάδια που επιτρέπουν στον ασθενή και στους ανθρώπους που μένουν μαζί του, καθώς και στο γιατρό βέβαια, να καταλάβουν ότι μπαίνει σε φάση μανίας. Αυτά τα σημάδια δεν είναι όλα κοινά για ολους τους ασθενείς. Μπορούν όμως να λειτουργήσουν σαν «καμπανάκι» και να μας δώσουν εγκαίρως το μήνυμα ότι πάμε να ανέβουμε. Αν λοιπόν παρατηρήσουμε ότι εμφανίζει η συμπεριφορά μας μερικά από αυτά τα συμπτώματα, πρέπει να επικοινωνήσουμε αμέσως με το γιατρό και τον φροντιστή μας (που μπορεί να είναι μέλος της οικογένειάς μας), δηλαδή το άτομο που είναι υπεύθυνο για μάς. Οσο πιο γρήγορα προλάβουμε την εξέλιξη της μανίας, τόσο πιο γρήγορα και ανώδυνα θα επιστρέψουμε αργότερα στην νορμοθυμία. Ειδικά στην ψυχιατρική, η πρόληψη είναι υψίστης σημασίας. Τα χαρακτηριστικά σημάδια που εμφανίζει η συμπεριφορά ενός διπολικού όταν ανεβαίνει είναι μερικά από τα εξής: α) Αυξημένη κοινωνικότητα. Θέλουμε να μιλάμε πολύ, σε πολλούς ανθρώπους, για πολλά θέματα. Μπορεί να έχουμε την τάση να παίρνουμε πολλά τηλέφωνα και μάλιστα σε ακατάλληλες ώρες. Τα τηλεφωνήματά μας διαρκούν περισσότερο. Μπορεί να μιλάμε με γρηγορότερο ρυθμό. Επίσης μπορεί να πεταγόμαστε από το ένα θέμα στο άλλο και 3 / 9
φραστικά να εκφράζουμε την μία ιδέα μετά την άλλη. Μπορεί να μιλάμε σε ξένους πολύ πιο εύκολα. Μιλάμε πιο δυνατά απ ό,τι συνήθως. Μερικοί μπορεί να έχουν αυξημένη αίσθηση του χιούμορ. Ομως έχουμε την τάση να διακόπτουμε τους άλλους καθώς μιλούν και κάνουμε ερωτήσεις ή δίνουμε απαντήσεις πριν τελειώσει ο συνομιλητής μας τα λόγια του. β) Επικίνδυνος τρόπος οδήγησης. Μπορεί να έχουμε την τάση, όταν οδηγούμε αυτοκίνητο ή μηχανάκι, να κάνουμε οδικές παραβάσεις, δηλαδή να παραβιάζουμε κόκκινα φανάρια, να τρέχουμε υπερβολικά, να κάνουμε αντικανονικά προσπεράσματα ή να προσπερνάμε πιο συχνά,να πιανόμαστε σε καυγάδες με άλλους οδηγούς, να θέλουμε να «φασκελώνουμε» άλλους οδηγούς ή πεζούς κλπ. Γενικά μπορεί να θέλουμε να κάνουμε ριψοκίνδυνα ή υπερβολικά πράγματα. γ) Να κάνουμε επισφαλείς ενέργειες οικονομικής φύσεως όπως να δανειζόμαστε με ευκολία μεγάλα ποσά, να χρεώνουμε πιστωτικές κάρτες και μάλιστα χωρίς να έχουμε εξασφαλισμένη την αποπληρωμή του χρέους. Να θέλουμε να υποθηκεύσουμε ή να πουλήσουμε ή να αγοράσουμε μεγάλα περιουσιακά στοιχεία. δ) Να κάνουμε παρορμητικές ενέργειες. Δηλαδή μπορεί να ψωνίζουμε παρορμητικά πολλά πράγματα που δεν είχαμε προγραμματίσει την αγορά τους, να ψωνίζουμε πολλά πράγματα που δεν χρειαζόμαστε, να ψωνίζουμε το ένα πράγμα μετά το άλλο ή να ψωνίζουμε με πίστωση. Μπορεί να μας «κατεβαίνουν» ξαφνικά ιδέες που τις θεωρούμε καινοτόμες και επαναστατικές, ιδέες για επιχειρηματικά σχέδια που θα μας κάνουν πλούσιους και ιδέες για νέα ξεκινήματα. Συχνά έχουμε την αίσθηση του επείγοντος για πράγματα που θέλουμε να κάνουμε. Μερικοί γίνονται και αγχώδεις. ε) Αυξημένη σεξουαλική δραστηριότητα, η οποία μάλιστα μπορεί να είναι και χωρίς τις συνήθεις προφυλάξεις. Μερικοί μπορεί να κάνουν σεξ εναλλάσσοντας ερωτικούς συντρόφους σε μικρό χρονικό διάστημα. Μπορεί να ντυνόμαστε προκλητικά. Ή να υπάρχει αυξημένη φιλαρέσκεια, συνοδευόμενη από φανταχτερό ντύσιμο ή βάψιμο. στ) Έλλειψη υπομονής στις σχέσεις μας και όχι μόνο. Στην υπομανία/μανία οι καυγάδες με τους δικούς μας είναι συχνότεροι. Νευριάζουμε πιο εύκολα. Μπορεί και να βρίζουμε πιο εύκολα και συχνά ή να «τα βάζουμε» με ανθρώπους και καταστάσεις. 4 / 9
ζ) Ξεχνάμε υποχρεώσεις και πράγματα που έχουμε να κάνουμε.αν η υπομανία/μανία προχωρήσει από ένα σημείο και πέρα, ξεχνάμε να πάρουμε τα φάρμακά μας. Παράλληλα όμως έχουμε καλή μνήμη για γεγονότα και διάφορες εμπειρίες. η) Οταν έχουμε μανία, έχουμε πολύ μεγαλύτερη ενεργητικότητα. Μπορεί να έχουμε κοιμηθεί λίγες ώρες το προηγούμενο βράδυ και την επόμενη μέρα να μην νοιώθουμε υπνηλία. Κουραζόμαστε πολύ λιγώτερο και πολύ πιο δύσκολα και αισθανόμαστε ότι έχουμε μεγάλες αντοχές. Μερικοί μάλιστα αυξάνουν και το βαθμό της σωματικής τους άσκησης όταν είναι στα «πάνω». Επίσης σε πολλούς ανθρώπους η μανία συνοδεύεται από ευφορία και αισιοδοξία. Γινόμαστε αισιόδοξοι για τα πάντα. Μας φαίνεται ότι τίποτα δεν πρόκειται να πάει στραβά στα σχέδιά μας. Τα πιο δύσκολα κατορθώματα και οι πιο υψηλοί στόχοι μας μάς φαίνονται «παιχνιδάκι». Μπορεί να έχουμε εσφαλμένη κρίση και να υποτιμούμε περιορισμούς νομικής φύσεως. Και πολλές φορές, στο πλαίσιο αυτής της ευφορίας, μας αρέσει να «μερακλώνουμε» με δυνατή μουσική και να χορεύουμε. θ) Μεταβολές στην όρεξη και τις διατροφικές συνήθειες.πολλοί άνθρωποι αρχίζουν να τρώνε περισσότερο ή λιγώτερο απ όσο τρώνε όταν είναι σε νορμοθυμία. ι) Διαφορές στην κινητική μας κατάσταση. Μπορεί να κινούμαστε συνεχώς νευρικά, να κουνάμε το πόδι μας ή να στρίβουμε νευρικά τα δάχτυλά μας. κ) Τα χρώματα μπορεί να μάς φαίνονται πιο έντονα και οι ήχοι πολύ δυνατοί. Από άποψη διανοητικών λειτουργιών, να είμαστε σε μεγάλη «φόρμα». Να μπορούμε να θυμόμαστε γεγονότα πολύ ζωντανά και με πολλές λεπτομέρειες. Να σκεπτόμαστε πολύ γρήγορα. Μια ιδέα μπορεί να μας φαίνεται ότι σχετίζεται με μια άλλη. Δεν μπορούμε να σκεφτόμαστε ένα πράγμα τη φορά. Μπορεί να δυσκολευόμαστε να προσηλωθούμε σε κάτι ή να συγκεντρωθούμε. Να διασπάται η προσοχή μας από πράγματα που συμβαίνουν γύρω μας. λ) Να αρχίσουμε να ασχολούμαστε περισσότερο με θρησκευτικά θέματα ή αποκρυφισμό. μ) Να έχουμε αυξημένη αυτοπεποίθηση και ιδέες μεγαλείου. Να θεωρούμε ότι έχουμε ξεχωριστό ταλέντο σε τομείς στους οποίους δεν έχουμε εκπαίδευση, να θεωρούμε ότι είμαστε ασυνήθιστα έξυπνοι ή ότι έχουμε ξεχωριστές δυνατότητες (πχ. ότι μπορούμε να καταλάβουμε τι σκέφτονται οι άλλοι), ότι είμαστε κάποια διασημότητα ή ακόμα και ο ίδιος ο 5 / 9
Θεός. Στην κορύφωση της μανίας μερικοί ασθενείς εμφανίζουν οπτικές, ακουστικές ή ακόμα και ορφρητικές ψευδαισθήσεις (δηλαδή να βλέπουν και να ακούν πράγματα που δεν υπάρχουν) και να έχουν αυταπάτες (δηλαδή πεποιθήσεις που δεν αληθεύουν). ν) Μερικοί από εμάς όταν ανεβαίνουν μπορεί να έχουν την τάση να κάνουν χρήση και κατάχρηση ουσιών (αλκοόλ, ναρκωτικών). Μερικοί πίνουν για να μετριάσουν τα συμπτώματα της μανίας, κάτι που δεν ενδείκνυται. ξ) Υπάρχουν και πολύ σπάνια προειδιποιητικά σημάδια, τα οποία όμως επαναλαμβάνονται κάθε φορά σους ίδιους ασθενείς. Ορισμένοι ασθενείς για παράδειγμα έχουν αναφέρει ότι κατά τη φάση ανεβάσματος έχουν την τάση να τρώνε συγκεκριμένα φαγητά ή να θέλουν να κάνουν παραπάνω από ένα μπάνιο την ημέρα. ο) Αϋπνία. Άφησα αυτό τελευταίο αλλά μπορεί να είναι το πιο σημαντικό «καμπανάκι», η πρώτη ένδειξη ότι κάτι δεν πάει καλά. Οταν ανεβάζουμε μανία, έχουμε την τάση να κοιμώμαστε πολύ λιγώτερο. Μπορεί να δυσκολευόμαστε να μας πάρει ο ύπνος ή να ξυπνάμε πολύ νωρίς το επόμενο πρωί ή να ξυπνάμε στη μέση της νύχτας. Ξαφνικά, η δόση που ήταν αρκετή για να μας κάνει να νυστάξουμε όσο ήμασταν νορμοθυμικοί, μοιάζει να μην φτάνει ώστε να μας «πιάσει». Για μένα προσωπικά το σημάδι του ύπνου είναι συνήθως η πρώτη ένδειξη ότι πάω να ανέβω. Αν πάρω τα βραδυνά μου φάρμακα στην συνηθισμένη τους ώρα και, καθώς περνάει η ώρα (δηλ. πάει μιάμισι, δύο το πρωί) παρατηρώ ότι δεν νυστάζω, αυτό είναι το πιο σίγουρο σημάδι ότι έχω αρχίσει και ανεβαίνω. Αν δεν σηκωθώ από το κρεββάτι και δεν πάρω αμέσως μεγαλύτερη δόση, την επόμενη μέρα θα είμαι κιόλας σε υπομανιακό επεισόδιο. Αυτό το πράγμα, δηλαδή το ότι προλαβαίνω τη μανία από το πρώτο κιόλας 24ωρο, είναι ό,τι πιο χρήσιμο για να προλάβω το υπομανιακό/μανιακό επεισόδιο και να διατηρούμαι νορμοθυμική για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Για να υπάρχει νορμοθυμία και λειτουργικότητα σε εμάς τους μανιοκαταθλιπτικούς, πρέπει να τηρούμε σταθερή ρουτίνα μέσα στο 24ωρο, να υπάρχουν κάθε μέρα περίπου ίδιες ώρες κατάκλισης και έγερσης. Να μην ξενυχτάμε συχνά, και μετά από ξενύχτι να αναπληρώνουμε πάντα τις χαμένες ώρες ύπνου. Το συχνό ξενύχτι πολύ συχνά οδηγεί σε υποτροπές. Αν τυχόν «ανέβει» ένας διπολικός και το ανέβασμά του αυτό δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως φαρμακευτικά, το πιο πιθανό είναι ότι η μανία θα γίνει πιο έντονη και θα κορυφωθεί, ο ασθενής θα αρχίσει να έχει περίεργη συμπεριφορά και μπορεί να καταλήξει σε ακούσια εισαγωγή σε ψυχιατρική κλινική, πιθανόν μετά από εισαγγελική εντολή. 6 / 9
Θα ήταν παράλειψη αν δεν γινόταν μια μικρή αναφορά στις επόμενες μέρες και ώρες, δηλαδή στο τι θα πρέπει να γίνεται μετά την λήψη της αυξημένης φαρμακευτικής δόσολογίας. Ο διπολικός ασθενής, μόλις πάρει την νέα δόσολογία για να καταστείλει την μανία, θα έχει ένα αίσθημα υπνηλίας και μουδιάσματος, θα αισθάνεται σαν «κοτόπουλο», όπως λέμε στην κοινή γλώσσα. Αυτό θα είναι πιο έντονο στην αρχή, αλλά όσο περνούν οι μέρες αυτό το αίσθημα θα γίνεται όλο και λιγώτερο έντονο. Δυστυχώς αυτό είναι κάτι που πρέπει να το περάσουμε και είναι μέσα στο πρόγραμμα της πάλης μας με την μανία. Δεδομένου ότι πολλές φορές η μανία είναι αποτέλεσμα κάποιου χρονικού διαστήματος κατά το οποίο υπάρχει έντονη υπερδραστηριότητα, η φάση αυτή του «μετά» την λήψη της νέας δοσολογίας πρέπει να είναι μια φάση καταλαγιάσματος, ξεκούρασης και ηρεμίας. Είναι η ώρα να ακυρώσουμε ραντεβού, να κλείσουμε τηλεφωνητές και κινητά και να κατεβάσουμε το ακουστικό του σταθερού τηλεφώνου, να μην πάμε στη δουλειά (ή να πάμε για λιγώτερες ώρες), να καθήσουμε σπίτι να κοιμηθούμε, και να περιορίσουμε στο ελάχιστο δυνατό τις δουλειές και τις υποχρεώσεις μας. Εδώ είναι πολύτιμη η συμβολή ενός δικού μας ανθρώπου, που μπορεί να είναι και ο φροντιστής μας. Μπορούμε να ζητήσουμε από εκείνον να ακυρώσει ή να αναβάλει ραντεβού, να απαντήσει αντί για εμάς σε επείγοντα τηλεφωνικά μηνύματα ή e-mails και γενικά να μιλήσει σε άλλους ανθρώπους αντί για εμάς, κυρίως για να αναγγείλει αναβολή. Εμείς σε εκείνη τη φάση πρέπει να μιλάμε σε όσο γίνεται λιγώτερους ανθρώπους και για λιγώτερη ώρα. Σε λίγες μέρες πιθανότατα θα είμαστε ξανά καλά, αλλά πριν μειώσουμε ξανά τα φάρμακά μας και τα φέρουμε στην συνηθισμένη τους δοσολογία (πάντα με την σύμφωνη γνώμη του ψυχιάτρου), πρέπει να ελαφρύνουμε το πρόγραμμά μας σε σχέση με το διάστημα κατά το οποίο συνέβη το «ανέβασμα». Αλλιώς θα πέσουμε σε φαύλο κύκλο που θα ξαναοδηγήσει σε υπερδραστηριότητα και ανέβασμα. Πριν τελειώσω, θα ήθελα να πω ότι θεωρώ πολύ σημαντικό, αν είμαστε αρκετά σταθεροί για να το κάνουμε, αν δηλαδή η κατάστασή μας το επιτρέπει, να παίρνουμε τα φάρμακά μας μόνοι μας. Να μην περιμένουμε από τον φροντιστή μας να μας δώσει τα φάρμακά μας. (Αυτό βέβαια είναι εφικτό αν ζούμε μέσα στην κοινότητα, γιατί στο ψυχιατρείο τις δόσεις των φαρμάκων τις ετοιμάζουν οι νοσηλευτές). Το να παίρνει κανείς τα φάρμακά του ο ίδιος φανερώνει ότι έχει πάρει την ευθύνη της αρρώστειας του στα δικά του χέρια 7 / 9
. Για μένα αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί φανερώνει ωριμότητα και υπευθυνότητα από τον ασθενή. Ο φροντιστής του μπορεί απλά να εποπτεύει με διακριτικότητα οτι, και αν, όλα πάνε καλά. Δεν είμαι υπέρ του να ζούμε σαν ανεύθυνα παιδάκια και να τα περιμένουμε όλα από τους άλλους. Πρέπει να ζούμε και να ενεργούμε ως υπεύθυνοι άνθρωποι, ακόμη κι αν πάσχουμε από ψυχασθένεια. Αλλά ένας ακόμη βασικός λόγος που θεωρώ ότι ο ασθενής πρέπει να παίρνει ο ίδιος τα φάρμακά του είναι ο χρονικός παράγοντας. Η εξέλιξη της μανίας μπορεί να είναι ραγδαία. Μέχρι λοιπόν ο φροντιστής ή ο νοσηλευτής ή ο ψυχίατρος να αντιληφθεί ότι κάτι δεν πάει καλά, μπορεί να έχει παρέλθει τόσος χρόνος και η μανία να έχει κλιμακωθεί τόσο, ώστε να χρειαστούν μετά πολύ μεγαλύτερες δόσεις ή και νοσηλεία, προκειμένου να καταστείλουμε την μανία. Ενώ, αν ο ασθενής είναι υπεύθυνος και έχει μάθει να καταλαβαίνει πότε «ανεβαίνει», θα αντιληφθεί ο ίδιος πολύ νωρίτερα το ανέβασμα και θα τα καταστείλει ο ίδιος πολύ πιο έγκαιρα και ανώδυνα (δηλαδή με μικρότερη αύξηση της δόσης). Θα προλάβει έτσι την κλιμάκωση του μανιακού επεισοδίου, θα αποφύγει την νοσηλεία, θα διατηρήσει την λειτουργικότητά του και, κυρίως, θα αποφύγει τον στιγματισμό του μέσα στην κοινότητα. Μπορεί ο εργοδότης του ή οι πελάτες του για παράδειγμα, να μην καταλάβουν τίποτα την επόμενη μέρα. Κλείνοντας, θα μου επιτρέψετε να συνοψίσω το μήνυμα του άρθρου σε δύο γραμμές: Οταν νοιώσουμε ότι ανεβαίνουμε, καλύτερα να πάρουμε το συντομώτερο την ενισχυμένη φαρμακευτική δοσολογία που ενδείκνυται, ώστε να αποφύγουμε χειρότερες καταστάσεις όπως ακούσια νοσηλεία. Η διπολική διαταραχή έιναι δύσκολη αρρώστεια να την έχει και να την αντιμετωπίζει κανείς, αλλά με όπλο τη γνώση, υπευθυνότητα, θέληση και κουράγιο, μπορεί ο ασθενής να την ελέγξει τόσο καλά, ώστε να φτάσει σε ένα σημείο να ζει πολύ καλύτερα από ανθρώπους που δεν έχουν αυτήν την ασθένεια και πολλοί να τον ζηλεύουν. Υπάρχουν πάρα πολλοί διπολικοί που το έχουν καταφέρει αυτό. 8 / 9
Το παρόν άρθρο υπάρχει δημοσιευμένο και στην ιστοσελιδα www.alternativebipolar.gr Ευχαριστούμε τους ψυχιάτρους Γιώργο Λουκά και Αντώνη Κουρκούμπα για τον έλεγχο του περιεχομένου του άρθρου πριν την δημοσιευσή του. Βιβλιογραφία: 1) The Bipolar Disorder Survival Guide του David Miklowitz, Εκδόσεις The Guilford Press 2) Taming Bipolar Disorder (Σειρά Psychology Today-Here to Help) της Lori Oliwenstein, Εκδόσεις Alpha (Penguin Group, USA) 9 / 9