Κυκλοφορία και Ποιότητα Αέρα ςτη Θεςςαλονίκη Ν. Μουςιόπουλοσ

Laboratory Profile: 3 Faculty Members 7 Senior Researchers 2 Technicians 12 PhD candidates 7 Other Co-workers 11 Pre-graduate Courses Research activity turnover: 0.6 M / a Laboratory of Heat Transfer and Environmental Engineering Main Research Topics: Air Pollution Waste Management Energy Systems and Technology Head: Professor Nicolas Moussiopoulos

Θεςςαλονύκη - διϊγνωςη Μεγάλη πυκνότητα πληθυςμού: ~25.000 κϊτοικοι/km² ςτο κϋντρο του πολεοδομικού ςυγκροτόματοσ (18 km 2 ) Λίγο πράςινο ανϊ κϊτοικο (~2 m 2 /κατ. ςτο Δόμο Θεςςαλονύκησ, 5 m 2 /κατ. ςτουσ Δόμουσ του ΠΘ) 1,6 εκ. μετακινήςεισ / μϋρα Οι κύριεσ αρτηρύεσ ενώνουν το ανατολικό με το δυτικό τμόμα τησ πόλησ, μικρότερα αςτικϊ κϋντρα μεταξύ τουσ και με το κυρύωσ κϋντρο του αςτικού πολεοδομικού ςυγκροτόματοσ υνδυαςμόσ «ςυμπαγούσ» και «διαδρόμου» αςτικόσ δομόσ

Ημέρες Τπέρβαζης (μg/m 3 ) Διαχρονικό μεταβολό τησ αϋριασ ρύπανςησ ςτην ΕΠΘ (1/2) Διαχρονικό εξϋλιξη μϋςων ετόςιων ςυγκεντρώςεων ΡΜ 10 75 70 65 60 55 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 ΔΛ.ΚΟΡ ΠΛ.Α.ΟΦ. ΙΝΓΟ ΠΑΝ ΓΗΜ 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 210 Διαχρονικό εξϋλιξη ετόςιου αριθμού υπερβϊςεων ΡΜ 10 195 180 165 150 135 120 105 90 75 60 45 30 15 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 ΔΛ.ΚΟΡ ΠΛ.Α.ΟΦ. ΙΝΓΟ ΠΑΝ ΓΗΜ

Exceedances (μg/m 3 ) Διαχρονικό μεταβολό τησ αϋριασ ρύπανςησ ςτην ΕΠΘ (2/2) 65 60 Διαχρονικό εξϋλιξη μϋςων ετόςιων ςυγκεντρώςεων ΝΟ 2 55 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 ΑΠΘ ΔΛ.ΚΟΡ ΚΑΛ ΠΛ.Α.ΟΦ. ΠΛ.ΓΗΜ ΙΝΓΟ ΠΑΝ ΝΔΟ 200 180 Διαχρονικό μεταβολό των υπερβϊςεων Ο 3 160 140 120 100 80 60 40 20 ΑΠΘ ΔΛ.ΚΟΡ ΚΑΛ ΠΛ.Α.ΟΦ. ΙΝΓΟ ΠΑΝ ΝΔΟ 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Thessaloniki 1991 (1/3)

1/ 1/ 08 20/ 2/ 08 10/ 4/ 08 30/ 5/ 08 19/ 7/ 08 7/ 9/ 08 27/ 10/ 08 16/ 12/ 08 Δσρώ/Lt υςχϋτιςη τιμόσ τησ βενζύνησ και ςυγκεντρώςεων ρύπων 5,00 4,50 4,00 3,50 co ηιμή αμόλσβδης 1,4 1,2 1 mg/m 3 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 0,8 0,6 0,4 0,2 0 1/1/08 1/2/08 1/3/08 1/4/08 1/5/08 1/6/08 1/7/08 1/8/08 1/9/08 1/10/08 1/11/08 1/12/08 Σταθμόσ Αγ. Σοφίασ, έτοσ αναφοράσ 2008 Πηγή: ΥΠΑΝ, ΠΚΜ

σγκενηρώζεις (μg/m3) Αριθμός σπερβάζεων Επύπεδα των ςυγκεντρώςεων PM 10 ςε διϊφορεσ Ευρωπαώκϋσ πόλεισ 100.0 90.0 80.0 70.0 60.0 50.0 40.0 30.0 20.0 10.0 0.0 Εηήζια Μέζη Τιμή Ημέρες σπέρβαζης ΑΜΣΔΡ. ΑΘΗΝΑ ΒΔΡΟΛΙΝΟ ΒΡΤΞΔΛΛΔ ΘΔ/ΝΙΚΗ ΛΟΝΓΙΝΟ ΜΑΓΡΙΣΗ ΠΑΡΙΙ ΡΩΜΗ Έτοσ αναφορϊσ: 2005 240 220 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0

Αϋρια ρύπανςη και υγεύα Για το 2002 εκτιμόςαμε ότι περύπου 10.200 Χαμϋνα Έτη Ζωόσ μπορούν να αποδοθούν ςτη μακροχρόνια ϋκθεςη ςτα PM 10. Αυτό αντιςτοιχεύ με ϋνα ετόςιο ρυθμό 800 επιπλϋον περιςτατικών πρόωρησ θνηςιμότητασ. Σα παραπϊνω μεταφρϊζονται ςε περύπου 10 μήνεσ μείωςησ του προςδόκιμου βίου. Για το ύδιο ϋτοσ εκτιμόθηκαν 1,6 εκαηομμύρια ημέρες (περίποσ 1,5 ημέρα / κάηοικο) περιοριςμϋνησ δραςτηριότητασ που μπορούν να αποδοθούν ςτη βραχυχρόνια ϋκθεςη ςτα επύπεδα PM 10.

Νομοθεςύα και ςχϋδια δρϊςησ για τον περιοριςμό των επιπϋδων ρύπανςησ Η ιςχύουςα Ευρωπαώκό νομοθεςύα απαιτεύ την έγκαιρη και έγκυρη πληροφόρηςη του κοινού ςχετικϊ με τα επύπεδα αϋριων ρύπων που υπόκεινται ςε θεςπιςμϋνα νομοθετικϊ πλαύςια και την κατϊςτρωςη ςχεδίων δράςησ με ςκοπό τον περιοριςμό των επιπϋδων των εν λόγω ρύπων ςε περιοχϋσ υπερβϊςεων οριακών τιμών. Κύρια εργαλεύα ςτην κατϊςτρωςη και διεξαγωγό ςχεδύων δρϊςησ εύναι τα ςυςτήματα ποιότητασ αέρα. Σα ςυςτόματα αυτϊ, που ςύμφωνα με τη νομοθεςύα μπορούν να ςυνδυϊζουν μετρήςεισ και μαθηματικά μοντέλα ωσ εργαλεύα εκτύμηςησ και διαχεύριςησ τησ ποιότητασ αϋρα, παρϋχουν τη δυνατότητα εξϋταςησ των επιπτώςεων που θα επιφϋρουν ςτα επύπεδα ρύπανςησ μιασ περιοχόσ πιθανϋσ μεταβολϋσ των εκπομπών με γνώμονα τη βελτύωςη τησ ποιότητασ αϋρα.

Κατϊρτιςη ςχεδύων δρϊςησ Η κατϊρτιςη ςχεδύων δρϊςησ απαιτεύ καλό γνώςη των ςχέςεων πηγήσαποδέκτη με χρόςη ολοκληρωμϋνου μεθοδολογικού πλαιςύου αξιολόγηςησ προσ υποςτόριξη τησ λόψησ βϋλτιςτησ απόφαςησ για την υιοθϋτηςη κατϊλληλων μϋτρων αντιρρύπανςησ. Αξιολόγηςη ςτη βϊςη των επιπτώςεων ςτην ποιότητα αέρα και ςτο κοινωνικό ςύνολο, με ςυνεκτύμηςη περιβαλλοντικών και οικονομικών πτυχών των μϋτρων αντιρρύπανςησ. Ποςοςτιαία ςυνειςφορά κατηγοριών πηγών ρύπανςησ ςε επιλεγμένεσ περιοχέσ του ΠΣΘ

υμμετοχό ΕΜΘΠΜ ςε ανταγωνιςτικϊ Ευρωπαώκϊ προγρϊμματα Σο ΕΜΘΠΜ ϋχει ςυμμετϊςχει και ςυμμετϋχει ςε πολλϊ ευρωπαώκϊ ερευνητικϊ προγρϊμματα που διερευνούν ςε βϊθοσ τισ ςχϋςεισ πηγόσ-αποδϋκτη. Ενδεικτικϊ: MERLIN (Multi-Pollutant, Multi-Effect Assessment of European Air Pollution Control Strategies an Integrated Approach) 2001-2004 CITY-DELTA (An Inter-comparison of long-term model responses to urban-scale emission-reduction scenarios) 2003-2004 NEEDS (New Energy Externalities Developments for Sustainability) 2004-2009 MEGAPOLI (Megacities: Emissions, urban, regional and Global Atmospheric Pollution and climate effects, and Integrated tools for assessment and mitigation) 2008-2011 TRANSPHORM (Transport related Air Pollution and Health impacts - Integrated Methodologies for Assessing Particulate Matter) 2010-2012

Αναλύςεισ ποιότητασ αϋρα ςτο πλαύςιο ΜΠΕ με ςυμμετοχό του ΕΜΘΠΜ http://aix.meng.auth.gr/lhtee/20th.html

Προγενϋςτερεσ μελϋτεσ του ΕΜΘΠΜ για τη Θεςςαλονύκη (1/3) Εφαρμογό μοντϋλων ποιότητασ αϋρα για επιλεγμϋνα ςενάρια ςυγκοινωνιακήσ υποδομήσ (ΟΡ.ΘΕ.). Προϋκυψε ςημαντική βελτίωςη τησ ποιότητασ αέρα ςτο μεγαλύτερο τμόμα τησ ΕΠΘ ςε περύπτωςη ριζικόσ αναδιϊρθρωςησ τησ ςυγκοινωνιακόσ υποδομόσ τησ πόλησ. Μελϋτη τησ επύδραςησ ςτην ποιότητα του αϋρα τησ πόλησ τησ καταςκευόσ και τησ λειτουργύασ του μετρό. Σημαντικέσ μειώςεισ ςυγκεντρώςεων αρκετών αϋριων ρύπων ςτο κϋντρο τησ πόλησ (περύπου 15% μεύωςη μϋςων ετηςύων τιμών ΝΟ 2 και ΡΜ 10 ). Έτοσ Βϊςησ (1998) ενϊριο 2014 ενϊριο 2014+

Προγενϋςτερεσ μελϋτεσ του ΕΜΘΠΜ για τη Θεςςαλονύκη (2/3) Επύδραςη λειτουργύασ δικτύου θαλάςςιασ ςυγκοινωνίασ τησ Θεςςαλονύκησ ςτα περιβαλλοντικϊ και κυκλοφοριακϊ χαρακτηριςτικϊ του αςτικού ιςτού τησ ΕΠΘ. Εκτροπή κυκλοφορίασ από κεντρικϋσ οδικϋσ αρτηρύεσ κατϊ περύπου 20%. Μελϋτη τησ επύδραςησ ςτην ποιότητα αϋρα τησ πόλησ τησ λειτουργύασ τησ υποθαλάςςιασ ςήραγγασ (νϋα Δυτικό εύςοδοσ - Νϋα Παραλύα). Αύξηςη επιπέδων ρύπανςησ ςτα ςημεύα εξαεριςμού τησ ςόραγγασ. Σημεία εξέταςησ μελέτησ

Προγενϋςτερεσ μελϋτεσ του ΕΜΘΠΜ για τη Θεςςαλονύκη (3/3) Επιπτώςεισ διαφόρων ςεναρύων μεύωςησ εκπομπών ςτην ποιότητα αϋρα ςτην ΕΠΘ και ανϊλυςη του βαθμού ςυμμόρφωςησ με την Ευρωπαΰκή Νομοθεςία μϋςα ςτα χρονικϊ περιθώρια που αυτό ορύζει. Για το ΝΟ 2 αρκεύ ςυνολικό μεύωςη των εκπομπών ΝO x τησ τϊξησ του 5%, για το Ο 3 οι μειώςεισ των ΝO x θα πρϋπει να ςυνδυαςτούν με πολύ ςημαντικό περιοριςμό των εκπομπών VOCs (ϋωσ και 75%). Για τα ΡΜ 10 θα απαιτηθούν ςημαντικέσ μειώςεισ των ςυνολικών εκπομπών ςε ςυνδυαςμό με ςτοχευμϋνα μϋτρα τοπικού χαρακτόρα. 70 60 50 Υθιζηάμενη Καηάζηαζη Σενάριο 1 (-15%) Σενάριο 2 (-30%) Σενάριο 3 (-45%) Σενάριο 4 (-60%) Σενάριο 5 (-75%) 250 225 200 175 Υθιζηάμενη Καηάζηαζη Σενάριο 1 (-15%) Σενάριο 2 (-30%) Σενάριο 3 (-45%) Σενάριο 4 (-60%) 40 Όριο ΔΔ (2005): 40 μg/m 3 150 Σενάριο 5 (-75%) 30 125 100 20 75 10 50 25 Όριο ΔΔ (2005): 35 ημέρες 0 Αγ.οθίας Κορδ. ίνδ. Παν. 0 Αγ.οθίας Κορδ. ίνδ. Παν. Μϋςη ετόςια τιμό ΡΜ 10 Τπερβϊςεισ ΡΜ 10

Δεύκτεσ περιβϊλλοντοσ και αειφορύασ για τη Θεςςαλονύκη Ανϊπτυξη ςυςτόματοσ δεικτών ωσ προσ: πληροφορύα για το ςχεδιαςμό ςτρατηγικών, αποτύμηςη πορεύασ προσ ςυγκεκριμϋνουσ ςτόχουσ, τη λόψη αποφϊςεων. τα πρότυπα ϊλλων ευρωπαώκών πόλεων, ύπαρξη εργαλεύου παρακολούθηςησ πορεύασ διαφόρων δεικτών αςτικόσ αειφορύασ. Διαπιςτώθηκε μεγϊλη ϋλλειψη ςε πληροφορύα ςε θϋματα κυκλοφορύασ καθώσ και η ανϊγκη για επικαιροπούηςη τησ Γενικόσ Μελϋτησ Μεταφορών και Κυκλοφορύασ για το ΠΘ. Επιβεβαιώθηκε η ςυνεχόσ διαχρονικό αύξηςη του αριθμού των οχημϊτων ςτην ΕΠΘ (από 300 οχόματα/χιλ. κατ. το 1999 ςε 462 οχόματα/χιλ. κατ. το 2006)

Ένα ςύγχρονο ςύςτημα διαχεύριςησ τησ ποιότητασ αϋρα για τη Θεςςαλονύκη Τλοποιεύται ςύςτημα αποτελούμενο από δύο ςυνεργαζόμενα τμόματα: 1. Μια νϋα ϋκδοςη παλιότερου ςυςτόματοσ του ΟΡ.ΘΕ., με βελτιωμϋνη διεπαφό χρόςτη ςτη βϊςη Γεωγραφικού υςτόματοσ Πληροφοριών (GIS). Αυτό θα παρϋχει αυξημϋνεσ δυνατότητεσ κατϊρτιςησ ςεναρύων εκπομπών, με υιοθϋτηςη ςτοχευμϋνων παρεμβϊςεων 2. Ένα διαδικτυακό περιβϊλλον πρόγνωςησ ποιότητασ αϋρα και αποτύμηςησ τησ επύδραςησ ςεναρύων εκπομπών με χρόςη μοντϋλων μετεωρολογύασ, διαςπορϊσ και χημικού μεταςχηματιςμού. Γιεπαθή Βάζης Γεδομένων Δκπομπών GIS 1 2 Γιαδικησακό περιβάλλον πρόγνωζης και σπολογιζμών ζεναρίων Αντύςτοιχο ΔΠΑ ϋχει εγκαταςταθεύ και λειτουργεύ επιχειρηςιακϊ ςτισ αρμόδιεσ για την παρακολούθηςη τησ ποιότητασ αϋρα αρχϋσ τησ Κυπριακόσ Δημοκρατύασ. http://hydra.meng.auth.gr/cyprus/

ΔΠΑ - Βαςικό δομό του ςυςτόματοσ ΣΓΠΑ Ραδιοβολίζεις και Μεηεωρολογικές Μεηρήζεις ζε Επίπεδο Εδάθοσς Μεηεωρολογικό Μονηέλο (ΜΕΜΟ) Μονηέλο Διαζποράς και Υημικού Μεηαζτημαηιζμού (MARS-aero) Αποηελέζμαηα (τάρηες, τρονοζειρές, κηλ.) Σοπογραθία και Υρήζη Γης Πλεγμαηοποιημένες Εκπομπές Οριακές σνθήκες (ζσγκενηρώζεις) Μεηρήζεις Ποιόηηηας Αέρα ζηο επίπεδο ηοσ εδάθοσς Ιζηοζελίδα ελίδες Πληροθόρηζης ηοσ Κοινού: Υάρηες σγκενηρώζεων και Τπερβάζεων ηαηιζηικοί Δείκηες Υάρηες Επικινδσνόηηηας Ανακοινώζεις

ΔΠΑ: Εκτύμηςη ςε πραγματικό χρόνο Χϊρτεσ μϋςων ωριαύων τιμών τησ τρϋχουςασ ώρασ για: Ση διευρυμϋνη περιοχό του επικαιροποιημϋνου ΡΘ και την ΕΠΘ. Σουσ ρύπουσ ΡΜ 10, ΡΜ 2.5, ΝΟ 2, Ο 3 και βενζόλιο Μετεωρολογικϊ πεδύα (ανϋμου, θερμοκραςύασ, υγραςύασ) Αυτόματη δημιουργύα και προβολό ςε ιςτοςελύδα, ωριαύων ανακοινώςεων ςχετικϊ με την τρϋχουςα κατϊςταςη ποιότητασ αϋρα με ςκοπό την πληρϋςτερη ενημϋρωςη του κοινού.

ΔΠΑ: Πρόβλεψη 24ώρου Χϊρτεσ μϋςων 24ωρων τιμών για: Ση διευρυμϋνη περιοχό του επικαιροποιημϋνου ΡΘ και την ΕΠΘ. Σουσ ρύπουσ ΡΜ 10, ΡΜ 2.5, ΝΟ 2, Ο 3 και βενζόλιο. Μετεωρολογικϊ πεδύα (ανϋμου, θερμοκραςύασ, υγραςύασ). Χρονοςειρϋσ ςυγκεντρώςεων για ϋναν προκαθοριςμϋνο αριθμό ςημεύων (ςταθμών). Δυνατότητα υπολογιςμού επιπρόςθετων ςταςτικών δεικτών (μϋγιςτων τιμών, αριθμού υπερβϊςεων) για τισ υπό εξϋταςη χρονικϋσ περιόδουσ.

ΔΠΑ: Κατϊρτιςη ςεναρύων εκπομπών Επιλογή κατηγορίασ πηγήσ προσ επέμβαςη Σύςταςη ςτόλου οχημάτων Εκπομπϋσ ρύπων από την οδικό κυκλοφορύα ςε μορφό καννϊβου

ΔΠΑ: Τπολογιςμού βϊςει ςεναρύων εκπομπών Χρόςτεσ του ΟΡ.ΘΕ. θα μπορούν να αναλύςουν την ποιότητα αϋρα για διϊφορα ςενϊρια εκπομπών δημιουργημϋνα με το αντύςτοιχο λογιςμικό. Η περιοχό υπολογιςμού των ςεναρύων επιλϋγεται από το χρόςτη μϋςω μιασ φιλικόσ διεπιφϊνειασ. Σα αποτελϋςματα των υπολογιςμών εύναι διαθϋςιμα υπό τη μορφό χαρτών, χρονοςειρών και ςτατιςτικών δεικτών. Χρονοςειρϋσ και ςτατιςτικού δεύκτεσ μπορούν να εμφανιςθούν ςε επιλεγμϋνα από τον χρόςτη ςημεύα.

Ήπια κινητικότητα και αναπλϊςεισ χώρων

ενϊρια αναπλϊςεων (1/2) Πλατεία Αγίου Παντελεήμονα Πλατεία Αγίου Νικολάου

ενϊρια αναπλϊςεων (2/2) Πϋραν των ςεναρύων εκπομπών, η ςύζευξη υπολογιςτικών εργαλεύων διαφορετικών κλιμϊκων ςτα πλαύςια ενόσ ΔΠΑ, επιτρϋπει τη μελϋτη ςεναρύων αςτικών αναπλϊςεων Σο ΕΜΘΠΜ ϋχει πραγματοποιόςει ςειρϊ παρόμοιων μελετών για πόλεισ τησ Ελλϊδασ αλλϊ και του εξωτερικού (Αθόνα, τοκχόλμη, Λονδύνο)

υμπερϊςματα Η ποιότητα αϋρα ςτη Θεςςαλονύκη θα ϋπρεπε να εύναι καλύτερη. Γνωρύζουμε αρκετϊ καλϊ τι πρϋπει να γύνει και ϋχουμε τη δυνατότητα να υποςτηρύξουμε τουσ αρμόδιουσ φορεύσ για τη λόψη αποφϊςεων. Χρειϊζεται πολιτικό βούληςη για να γύνουν επιτϋλουσ οι απαραύτητεσ παρεμβϊςεισ. ε κϊθε περύπτωςη, θα απαιτηθεύ ουςιαςτικό ςυμμετοχό των δημοτών.