Μonitoring for Αction),

Τµήµα Οικολογικών & Πολιτιστικών Θεµάτων ευτέρα, 10 εκεµβρίου 2007 Αριθµός ελτίου: 32 ΑΘΗΝΑ

ΜΕ ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ...3 ΛΙΣΤΑ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΛΥΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ...5 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ-ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΜΕ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ...6 ΚΑΙ ΤΑ ΕΝΤΡΑ ΥΠΟΦΕΡΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ...7 ΟΙ ΤΙΓΡΕΙΣ ΚΟΝΤΕΥΟΥΝ ΝΑ ΑΦΑΝΙΣΤΟΥΝ...11 ΕΡΕΥΝΑ ΠΙΣΤΟΠΟΙΕΙ ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ...13 Ο ΝΟΜΠΕΛΙΣΤΑΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΡΟΜΠΕΡΤ ΓΚΡΑΜΠΣ ΜΙΛΑΕΙ ΓΙΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ...15 ΠΗΓΕΣ...18 2

ΜΕ ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ ΛΙΣΤΑ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΛΥΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ- ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΜΕ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ Τη σχετική λίστα κατάρτισε η ιστοσελίδα Carma (Carbon Μonitoring for Αction), καταγράφοντας τις εκποµπές αερίων από 50.000 σταθµούς σε ολόκληρο τον κόσµο. Όπως προέκυψε από τα στοιχεία, στους κατοίκους των ανεπτυγµένων χωρών αναλογεί κατά κεφαλήν µεγαλύτερο µερίδιο εκποµπής των αερίων του θερµοκηπίου, σε σχέση µε τους κατοίκους του αναπτυσσόµενου κόσµου. Σύµφωνα µε έκθεση, που δηµοσιοποίησε η ανεξάρτητη οργάνωση Ευρωπαϊκή Οµοσπονδία για τις Μεταφορές και το Περιβάλλον, οι γαλλικές και ιταλικές αυτοκινητοβιοµηχανίες κατασκεύασαν το 2006 λιγότερα ενεργοβόρα αυτοκίνητα, σε σχέση µε τις γερµανικές. ΚΑΙ ΤΑ ΕΝΤΡΑ ΥΠΟΦΕΡΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Έρευνες δείχνουν ότι τα τροπικά δάση του πλανήτη µας επηρεάζονται από την αύξηση της θερµοκρασίας της γης και δεν µπορούν να απορροφήσουν άνθρακα, όσο αυξάνεται το διοξείδιο του άνθρακα στην ατµόσφαιρα. 3

ΟΙ ΤΙΓΡΕΙΣ ΚΟΝΤΕΥΟΥΝ ΝΑ ΑΦΑΝΙΣΤΟΥΝ Σήµα κινδύνου για την επιβίωση των τίγρεων στέλνουν οι επιστήµονες, καθώς ανακοινώνουν στην κυβέρνηση της Ινδίας ότι, λόγω της λαθροθηρίας και της καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος, ο πληθυσµός των αιλουροειδών που απέµειναν δεν ξεπερνά τα 1.300 ζώα. ΕΡΕΥΝΑ ΠΙΣΤΟΠΟΙΕΙ ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Η κατανάλωση βιολογικών προϊόντων δεν είναι µόνο ζήτηµα µόδας. Σύµφωνα µε τη µεγαλύτερη µελέτη που έχει πραγµατοποιηθεί µέχρι τώρα, στην οποία συµµετείχαν 33 πανεπιστηµιακά ιδρύµατα από όλη την Ευρώπη, τα βιολογικά προϊόντα είναι πιο θρεπτικά και αποτελούν ασπίδα για την υγεία µας απέναντι σε ασθένειες, όπως ο καρκίνος και οι καρδιοπάθειες. Ο ΝΟΜΠΕΛΙΣΤΑΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΡΟΜΠΕΡΤ ΓΚΡΑΜΠΣ ΜΙΛΑΕΙ ΓΙΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ O νοµπελίστας Χηµείας και επίτιµος διδάκτωρ στο Πανεπιστήµιο της Κρήτης Ρόµπερτ Γκραµπς, σε συνέντευξή του σε ηµερήσια εφηµερίδα, προτείνει τρόπους µε τους οποίους ο κόσµος µας θα γίνει πιο πράσινος. Επιµέλεια: Κλαίρη Μαργέλη 4

ΛΙΣΤΑ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΛΥΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Οι Αυστραλοί βαρύνονται κατά κεφαλήν µε τη µεγαλύτερη ευθύνη για τη µόλυνση του περιβάλλοντος, καθώς τους αναλογεί πενταπλάσια ποσότητα εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα που εκλύεται από τους ηλεκτροπαραγωγούς σταθµούς, σε σχέση µε την Κίνα. Οι Αµερικανοί έρχονται δεύτεροι µε 8 τόνους διοξειδίου του άνθρακα κατά κεφαλήν, ξεπερνώντας κατά 16 φορές τους Ινδούς. Τη σχετική λίστα κατάρτισε η ιστοσελίδα Carma (Carbon Μonitoring for Αction), καταγράφοντας τις εκποµπές αερίων από 50.000 σταθµούς σε ολόκληρο τον κόσµο. Όπως προέκυψε από τα στοιχεία, στους κατοίκους των ανεπτυγµένων χωρών αναλογεί κατά κεφαλήν µεγαλύτερο µερίδιο εκποµπής των αερίων του θερµοκηπίου, σε σχέση µε τους κατοίκους του αναπτυσσόµενου κόσµου. Στη µελέτη επισηµαίνεται ότι αν και οι ηλεκτροπαραγωγοί σταθµοί στις Ηνωµένες Πολιτείες Αµερικής εκπέµπουν ετησίως 2,5 δισεκατοµµύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα, στους Αµερικανούς αναλογούν 8,2 τόνοι κατά κεφαλήν, ενώ οι Αυστραλοί βαρύνονται µε δέκα τόνους. Η Κίνα, που έρχεται δεύτερη σε εκποµπές αερίων, µετά τις Ηνωµένες Πολιτείες, παράγει το ένα πέµπτο της Αυστραλίας σε αέρια αν διαιρεθούν οι 2,4 δισ. τόνοι αερίων µε τον αριθµό των κατοίκων της. Η Ινδία κατατάσσεται πέµπτη στη λίστα, καθώς σε κάθε Ινδό αναλογεί µισός τόνος διοξειδίου του άνθρακα. 5

ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ-ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΜΕ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ Στη Γαλλική ΡSΑ Ρeugeot Citro n SΑ απένειµε η Ευρωπαϊκή Οµοσπονδία για τις Μεταφορές και το Περιβάλλον το βραβείο της αυτοκινητοβιοµηχανίας που κατασκεύασε το 2006 τα πιο φιλικά προς το περιβάλλον αυτοκίνητα. Σύµφωνα µε την έκθεση, που δηµοσιοποίησε η παραπάνω ανεξάρτητη οργάνωση, τα αυτοκίνητα της γαλλικής εταιρείας εξέπεµπαν κατά µέσον όρο 142 γραµµάρια διοξειδίου του άνθρακα ανά χιλιόµετρο. εύτερη στον κατάλογο των αυτοκινητοβιοµηχανιών µε τις µεγαλύτερες οικολογικές ευαισθησίες ήρθε η ιταλική Fiat SpΑ, µε 144 γραµµάρια διοξειδίου του άνθρακα ανά χιλιόµετρο, τρίτη η γαλλική Renault SΑ µε 147 γραµµάρια/χλµ. και τέταρτη η ιαπωνική Τoyota Μotor Corp. µε 153 γραµµάρια/χλµ. Σύµφωνα µε την έκθεση, οι γαλλικές και οι ιταλικές αυτοκινητοβιοµηχανίες περιόρισαν στη διάρκεια του 2006 τις εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα κατά 1,6%. Αντιθέτως οι γερµανικές αυτοκινητοβιοµηχανίες αύξησαν τις εκποµπές κατά 0,6%. Υπεύθυνα για τις υψηλότερες εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα αποδείχθηκαν το 2006 τα αυτοκίνητα της Daimler ΑGκατασκευάστριας εταιρείας της Μercedes- και της ΒΜV ΑG. 6

ΚΑΙ ΤΑ ΕΝΤΡΑ ΥΠΟΦΕΡΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Όπως υποστηριζόταν έως πρόσφατα τα δάση είχαν την ικανότητα να απορροφούν µεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα και µε τον τρόπο αυτό να ισοσκελίζεται το επικίνδυνο αέριο που εκλύεται στην ατµόσφαιρα από κάθε είδους ανθρώπινες δραστηριότητες. Μάλιστα, σύµφωνα µε την επιστηµονική επιθεώρηση «Νew Scientist», ήταν διαδεδοµένη η πεποίθηση ότι τα τροπικά δάση, τα οποία αποκαλούνταν και «πνεύµονες της Γης», ήταν σε θέση όχι µόνο να απορροφούν το διοξείδιο του άνθρακα, αλλά και να αποθηκεύουν αρκετό από αυτό, τόσο στον κορµό τους, όσο και στο έδαφος. Έρευνες που είχαν αρχίσει να γίνονται ήδη από τη δεκαετία του 1960, έδειχναν ότι τα δέντρα ήταν σε θέση να απορροφούν το διοξείδιο του άνθρακα. Πειράµατα, που είχαν γίνει µέσα σε ειδικούς θαλάµους, αποδείκνυαν ότι τα δέντρα µπορούσαν να αναπτυχθούν µέχρι και 40% γρηγορότερα από το κανονικό, εφόσον διοχετευόταν στο περιβάλλον τους διοξείδιο του άνθρακα. Φαινόταν δηλαδή ότι το θερµοκηπικό αυτό αέριο βοηθούσε στην πρόωρη ανάπτυξη των δέντρων. Λίγες δεκαετίες αργότερα, το 1995, επιστήµονες από το Πανεπιστήµιο του Εδιµβούργου στη Βρετανία, υποστήριξαν ότι τα τροπικά δάση του Αµαζονίου είναι σε θέση να απορροφούν επίσης το διοξείδιο του άνθρακα από την ατµόσφαιρα. Οι συγκεκριµένοι επιστήµονες, για τις ανάγκες της έρευνάς τους, είχαν επικεντρώσει την προσοχή τους σε µια έκταση ενός τετραγωνικού χιλιοµέτρου στα δάση του Αµαζονίου. Όπως ανέφεραν, είχαν παρατηρήσει ότι ο αέρας έµοιαζε να χάνει το διοξείδιο του άνθρακα όταν βρισκόταν πάνω από το δάσος. Είχαν µάλιστα υπολογίσει ότι η έκταση που µελετούσαν µπορούσε να κατακρατεί µέχρι και 100 τόνους 7

διοξειδίου του άνθρακα ετησίως, ποσό ιδιαίτερα µεγάλο δηλαδή αν αναλογιστεί κάποιος ότι η συνολική έκταση των δασών του Αµαζονίου είναι 6 εκατοµµύρια τετραγωνικά χιλιόµετρα. Ωστόσο, η εικόνα που είχαν αποκοµίσει µέχρι πρόσφατα οι επιστήµονες από τις «επιδόσεις» των δέντρων, άρχισε να αλλάζει µορφή όταν ορισµένες έρευνες, ανάµεσα στις οποίες και µια από το Ινστιτούτο Τροπικών Ερευνών Smithsonian των Ηνωµένων Πολιτειών Αµερικής, έδειξαν ότι τα δάση στις τροπικές περιοχές του πλανήτη µας αναπτύσσονταν µε πιο αργούς ρυθµούς από το κανονικό. επιπλέον ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα. Η µελέτη τους έρχεται να ανατρέψει τη διαδεδοµένη πεποίθηση πως η ανάπτυξη των δέντρων θα µπορούσε να αντισταθµίσει τις αυξανόµενες συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα. Η έρευνα ενός µεγάλου κοµµατιού γης από φυλλοβόλα δέντρα σε δάσος κοντά στη Βασιλεία της Ελβετίας, που είχε ψεκαστεί για χρόνια µε υπερβολικές ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα, έδειξε ότι τα δέντρα δεν είχαν παρουσιάσει καµία τέτοια αύξηση στην ανάπτυξή τους. Και το γεγονός αυτό σηµαίνει, σύµφωνα µε τη Ρέιτσελ Γουόρεν, κλιµατολόγο στο Πανεπιστήµιο της Ανατολικής Αγγλίας, ότι τα δέντρα υποφέρουν ήδη από τη συντελούµενη παγκόσµια κλιµατική αλλαγή. Στο ίδιο συµπέρασµα κατέληξαν από την άλλη πλευρά Ελβετοί επιστήµονες που υποστηρίζουν ότι τα δέντρα δε φαίνεται να αυξάνονται γρηγορότερα όταν τους προσφέρεται «Μερικοί επιστήµονες και πολιτικοί προσκολλώνται στην ιδέα ότι τοπλούσιο σε διοξείδιο του άνθρακα- µέλλον µας, θα ευνοήσει το πρασίνισµα της Γης µας! Έφτασε ο καιρός να απογοητευθούν», αναφέρει ο Κρίστιαν Κόρνερ, οικολόγος στο Πανεπιστήµιο της Βασιλείας και επικεφαλής της µελέτης. Οι επιστήµονες προσπάθησαν να δηµιουργήσουν σήµερα τις κλιµατικές συνθήκες του αύριο. 8

Έφτιαξαν, µε τεχνητό τρόπο, συνθήκες διαρκώς κορεσµένες σε διοξείδιο του άνθρακα, σε ένα κοµµάτι γης έκτασης 500 τετραγωνικών µέτρων. σώµατός τους, επαναπελευθερώνοντάς το γρήγορα µέσω της ρίζας και της κυτταρικής αναπνοής των µικροοργανισµών του εδάφους. Αυτό το πέτυχαν µε τον ψεκασµό καθαρού διοξειδίου του άνθρακα στο κορυφαίο φύλλωµα µιας σειράς από αναπτυσσόµενα φυλλοβόλα δέντρα. εν παρατηρήθηκε κανένα αποτέλεσµα στην ανάπτυξη και τη φωτοσυνθετική διαδικασία των φυτών. Κάθε ηµέρα, κατά τη διάρκεια της εξάµηνης ετήσιας εποχής αύξησής τους, οι επιστήµονες, πέρα από τα βιοµηχανικά απόβλητα, ψέκαζαν επιπλέον δύο τόνους διοξειδίου του άνθρακα στην κορυφή του φυλλώµατος. ηµιουργήθηκε έτσι εικονική ατµόσφαιρα, που περιείχε περίπου 530 ppm (µέρη στο εκατοµµύριο) διοξειδίου του άνθρακα, κατά προσέγγιση µιάµιση φορά περισσότερο από ό,τι υπάρχει σήµερα. Όµως, έπειτα από τέσσερα χρόνια ερευνών, οι επιστήµονες δε βρήκαν κανένα σηµάδι ενίσχυσης της αύξησης της βιοµάζας των µίσχων ή των φύλλων. Τα δέντρα είχαν απλά απορροφήσει τον πρόσθετο άνθρακα µέσω του Τα δάση του πλανήτη µας δεν είναι σε θέση να αποθηκεύουν το επικίνδυνο διοξείδιο του άνθρακα που εκλύεται στην ατµόσφαιρα Σύµφωνα µε µια µελέτη που δηµοσιεύτηκε στα Πρακτικά της Εθνικής Ακαδηµίας Επιστηµών των Η.Π.Α., οι αυξανόµενες θερµοκρασίες θα µπορούσαν να αναγκάσουν τα τροπικά δάση να απελευθερώσουν ασυνήθιστα µεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα και µε αυτόν τον τρόπο να επιδεινώσουν τα αποτελέσµατα της παγκόσµιας ανόδου της θερµοκρασίας. 9

Η Ντέµπορα Κλαρκ του Πανεπιστηµίου του Μισούρι και οι συνάδελφοί της µέτρησαν την ετήσια ανάπτυξη έξι ειδών δέντρων σε ένα τροπικό δάσος παλιάς βλάστησης στην περιοχή La Selva της Κόστα Ρίκα, µεταξύ 1984 και 2000. Οι ερευνητές χρησιµοποίησαν επίσης στοιχεία από τους παγκόσµιους σταθµούς καταγραφής του κλίµατος, για να υπολογίσουν τις εκποµπές του διοξειδίου του άνθρακα από τα τροπικά εδάφη κατά τη διάρκεια του ίδιου χρονικού διαστήµατος. Και η ανάπτυξη των δέντρων και η ποσότητα του διοξειδίου του άνθρακα που ανταλλάσσεται µεταξύ τους µεταβλήθηκαν αρκετά στα 16 αυτά χρόνια και µάλιστα και τα δύο φαινόµενα συσχετίστηκαν µε τη θερµοκρασία. µικρότερη ανάπτυξη και απέβαλαν περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα, όπως αναφέρει η έκθεση των επιστηµόνων. Οι επιστήµονες υπολογίζουν ότι σήµερα τα τροπικά δάση καλύπτουν το 6% του πλανήτη, µόλις τη µισή έκταση απ ό,τι παλιότερα. Η Ένωση για την Τροπική Βιολογία και τη ιατήρηση των ασών υπολογίζει ότι κάθε χρόνο εξαφανίζεται το 1,2% των τροπικών δασών που έχουν αποµείνει. Τα δάση παραµένουν απαραίτητα και πολύτιµα συστατικά στην ατµοσφαιρική διαδικασία. Ακόµα και τα µικρά παιδιά ξέρουν ότι τα δέντρα λειτουργούν ως «αποθήκες» άνθρακα, κατακρατώντας διοξείδιο του άνθρακα και απελευθερώνοντας οξυγόνο. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια των θερµότερων ετών- ιδιαίτερα στην περίοδο 1997-1998 που κατέρριψε όλα τα προηγούµενα ρεκόρ υψηλών θερµοκρασιών, εξαιτίας του φαινοµένου του Ελ Νίνιοτα, δέντρα των τροπικών δασών γνώρισαν τη Μερικές έρευνες όµως δείχνουν ότι τα δάση δεν µπορούν να απορροφήσουν άνθρακα, όσο αυξάνεται το διοξείδιο του άνθρακα στην ατµόσφαιρα (ένα από τα αέρια που προκαλούν το φαινόµενο του θερµοκηπίου) και µάλιστα µπορεί να 10

απελευθερώνουν ακόµα περισσότερο διοξείδιο. Χαρτογραφώντας και παρακολουθώντας την εξέλιξη των δέντρων σε πολλές ηπείρους για µεγάλο χρονικό διάστηµα, οι επιστήµονες βλέπουν ξεκάθαρα πώς επηρεάζουν τα δάση οι ατµοσφαιρικές αλλαγές και πώς εκείνοι πρέπει να τα προστατέψουν. ΟΙ ΤΙΓΡΕΙΣ ΚΟΝΤΕΥΟΥΝ ΝΑ ΑΦΑΝΙΣΤΟΥΝ Σήµα κινδύνου για την επιβίωση των τίγρεων στέλνουν οι επιστήµονες, καθώς ανακοινώνουν στην κυβέρνηση της Ινδίας ότι λόγω της λαθροθηρίας και της καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος ο πληθυσµός των αιλουροειδών που απέµειναν δεν ξεπερνά τα 1.300 ζώα. «Αυτό το µέγεθος πληθυσµού επιστηµονικά δε δίνει καµιά ελπίδα επιβίωσης του είδους. Καταδικάσαµε τις τίγρεις να εξαφανιστούν», δήλωσε ο Βαλµίκ Ταπάρ, ειδικός στις τίγρεις και µέλος της Εθνικής Επιτροπής για την Άγρια Ζωή, σε συνάντηση µε τον πρωθυπουργό της Ινδίας, Μανµοχάν Σινγκ, προκειµένου να του ανακοινώσει το δυσάρεστο γεγονός. «Όµως στον πραγµατικό κόσµο πρέπει να προσπαθείς όσο πιο πολύ µπορείς», τονίζει ο ίδιος. Η εξαφάνιση των τίγρεων- όχι µόνο στην Ινδία αλλά και σε άλλες χώρεςαποτελεί ένα θλιβερό κατηγορητήριο για την εµφανή ανικανότητα της ανθρωπότητας να προστατεύσει τη φύση από την οποία εξαρτάται. Κανείς δε γνωρίζει ακριβώς πόσες τίγρεις έχουν αποµείνει στην Ινδία, τη χώρα όπου βρίσκεται το 80% του παγκόσµιου πληθυσµού αυτού του αιλουροειδούς. Στις αρχές του 20ού αιώνα ο αριθµός τους υπολογιζόταν στις 100.000, στην αρχή της δεκαετίας είχαν µείνει περίπου 5.000, ενώ τα πρώτα στοιχεία της νέας καταµέτρησης δείχνουν ότι έχουν 11

αποµείνει στην Ινδία περίπου 1.300-1.500 ζώα. Τα τελευταία 6 χρόνια θεωρείται ότι σχεδόν κάθε ηµέρα σκοτώνεται µία τίγρη. «Οι νέοι αριθµοί δεν εκπλήσσουν κανέναν εκτός από την κυβέρνηση», δήλωσε η Μπελίντα Ράιτ, διευθύντρια της Εταιρείας Προστασίας Άγριας Ζωής της Ινδίας. Και επισηµαίνει:«στο κρατίδιο Μάντια Πραντές, γνωστό και ως "κρατίδιο της τίγρης", η έρευνα έδειξε µείωση του πληθυσµού κατά 61% από την προηγούµενη καταγραφή». της χρησιµοποιούνται στην παραδοσιακή ιατρική, ενώ το πέος της αρσενικής τίγρης θεωρείται ότι έχει µαγικές ιδιότητες και πωλείται έναντι 20.000 ευρώ το κιλό. Η τίγρη αποτελεί το εθνικό σύµβολο της Ινδίας και κοσµεί όλες τις τουριστικές αφίσες της χώρας. Όµως οι περισσότεροι περιβαλλοντολόγοι αναρωτιούνται εάν τα ζώα µπορούν να επιβιώσουν, σε ένα κράτος που έχει στόχο την ανάπτυξη και ενδιαφέρεται περισσότερο για την οικονοµία. παρά για την προστασία της χλωρίδας και της πανίδας του. Σύµφωνα µε τους ειδικούς, οι λόγοι για τη µείωση του αριθµού των τίγρεων είναι απλοί: τα µέτρα για να σταµατήσει η λαθροθηρία δεν επαρκούν. Οι φτωχοί Ινδοί κερδίζουν µισθούς έξι µηνών σκοτώνοντας µια τίγρη, καθώς υπάρχει µεγάλη ζήτηση για το ζώο αυτό σε χώρες όπως η Κίνα. Το δέρµα της (κοστίζει περίπου 11.000 ευρώ) χρησιµοποιείται σε ρούχα, παπούτσια και διακοσµητικά, τα κόκαλά Τα εθνικά πάρκα, στα οποία ζουν οι τίγρεις περιορίζονται διαρκώς, προκειµένου να κτιστούν κατοικίες για τα εκατοµµύρια Ινδών, που σπεύδουν στις πόλεις, προκειµένου να επιβιώσουν. Στο πάρκο Ράνταµπορ- που θεωρείται το καλύτερο µέρος στον κόσµο για να παρακολουθήσει κάποιος τις τίγρεις- ο αριθµός τους δεν ξεπερνά πλέον τις 35. Στο µεταξύ, ο αριθµός των ανθρώπων που ζουν γύρω από το πάρκο έχει 12

τριπλασιαστεί- από 70.000 το 1980 σε 250.000 σήµερα. Αυτό δηµιουργεί χάος», λέει ο Βάλµικ Ταπάρ. «Η κυβέρνηση ενδιαφέρεται να κτίσει νέα εµπορικά κέντρα και διαµερίσµατα. ΕΡΕΥΝΑ ΠΙΣΤΟΠΟΙΕΙ ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Η κατανάλωση βιολογικών προϊόντων δεν είναι µόνο ζήτηµα µόδας. Σύµφωνα µε τη µεγαλύτερη µελέτη που έχει πραγµατοποιηθεί έως σήµερα, τα βιολογικά προϊόντα είναι πιο θρεπτικά και αποτελούν ασπίδα για την υγεία µας απέναντι σε ασθένειες όπως ο καρκίνος και οι καρδιοπάθειες. Η πιο πρόσφατη και µεγαλύτερη µελέτη, στην οποία συµµετείχαν 33 πανεπιστηµιακά ιδρύµατα απ όλη την Ευρώπη, έδειξε ότι στα βιολογικά δηµητριακά µπορεί να παρατηρηθούν µεγαλύτερες ποσότητες βιταµινών, σε σχέση µε τα συµβατικά αντίστοιχα προϊόντα. µελέτης, τα βιολογικά προϊόντα περιέχουν µεγαλύτερες ποσότητες σε βιταµίνη C και σε ιχνοστοιχεία σιδήρου, χαλκού και ψευδάργυρου, καθώς και µεταβολίτες, οι οποίοι θεωρείται ότι προστατεύουν από τον καρκίνο και τις καρδιοπάθειες. Το συµπέρασµα της µελέτης, η οποία χρηµατοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση και διήρκεσε τέσσερα χρόνια, θέτει τέλος σε µια έντονη και πολύχρονη διαµάχη. Τα βιολογικά φρούτα και λαχανικά περιέχουν 40% περισσότερα αντιοξειδωτικά από τα συµβατικά προϊόντα, µε αποτέλεσµα να προστατεύουν τον οργανισµό από την εκδήλωση σοβαρών παθήσεων. Όπως σηµείωσε ο Κάρλο Λεϊφέρτ, ένας από τους επικεφαλής της 13

Περιέχουν επίσης υψηλότερα επίπεδα µεταλλικών στοιχείων, όπως σίδηρο και ψευδάργυρο. Τα αντιοξειδωτικά θεωρείται ότι προστατεύουν από καρδιοαγγειακές παθήσεις. Σύµφωνα µε τον Κάρλο Λεϊφέρτ, οι διαφορές είναι τόσο εµφανείς, ώστε τα βιολογικά προϊόντα µπορούν να βοηθήσουν στην αύξηση των θρεπτικών συστατικών ακόµη και σε ανθρώπους που δεν καταναλώνουν πέντε µερίδες φρούτων και λαχανικών ηµερησίως, όπως συνιστάται. Για να καταλήξουν στα συµπεράσµατά τους, οι ερευνητές φύτεψαν φρούτα και λαχανικά, ενώ εξέθρεψαν βοοειδή, τόσο µε το συµβατικό, όσο και µε το βιολογικό τρόπο σε µια έκταση κοντά στο Πανεπιστήµιο του Νιούκαστλ και σε άλλα µέρη της Ευρώπης. Όπως διαπίστωσαν, το επίπεδο αντιοξειδωτικών στο γάλα που παράχθηκε βιολογικά ήταν κατά 90% υψηλότερο από το συµβατικό γάλα. Το επίπεδο των αντιοξειδωτικών στα βιολογικά λαχανικά ήταν κατά 40% υψηλότερο, όπως διαπιστώθηκε από βιολογικές ντοµάτες που καλλιεργήθηκαν στην Ελλάδα. «Υπάρχουν αρκετές ενδείξεις τώρα ότι το επίπεδο των καλών στοιχείων είναι υψηλότερο στα βιολογικά προϊόντα», τόνισε ο Λεϊφέρτ, επισηµαίνοντας ότι πρέπει πλέον να εγκαταλειφθεί η άποψη των επίσηµων αρχών πως δεν υπάρχουν διαφορές µεταξύ των βιολογικών και των συµβατικών προϊόντων. Η αγορά βιολογικών προϊόντων έχει γνωρίσει τα τελευταία χρόνια άνθιση της τάξης του 25% και η αξία της εκτιµάται στα 2,8 δισεκατοµµύρια ευρώ ετησίως. Ωστόσο τα βιολογικά προϊόντα είναι κατά 30% ακριβότερα από τα συµβατικά. Αν και επιβαρύνουν την τσέπη του καταναλωτή, φαίνεται ότι κάποιοι τα επιλέγουν για τα οφέλη τους στην υγεία. Μελέτη, που πραγµατοποίησε το Πανεπιστήµιο της Καλιφόρνιας την τελευταία δεκαετία, συνηγορεί υπέρ των συµπερασµάτων της παραπάνω έρευνας, µια και έδειξε ότι οι βιολογικές ντοµάτες περιέχουν αντιοξειδωτικά, που µειώνουν τον κίνδυνο για 14

καρδιοπάθειες, ενώ άλλες εργασίες έχουν καταλήξει στο συµπέρασµα ότι το βιολογικό γάλα περιέχει υψηλότερα επίπεδα σε λιπαρά οξέα, τα οποία προστατεύουν την υγεία. Όλα αυτά ασφαλώς µε την προϋπόθεση ότι υπάρχει πιστοποίηση της βιολογικής παραγωγής. Ο ΝΟΜΠΕΛΙΣΤΑΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΡΟΜΠΕΡΤ ΓΚΡΑΜΠΣ ΜΙΛΑΕΙ ΓΙΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ O νοµπελίστας Χηµείας και επίτιµος διδάκτωρ στο Πανεπιστήµιο της Κρήτης Ρόµπερτ Γκραµπς, σε συνέντευξή του σε ηµερήσια εφηµερίδα, προτείνει τους τρόπους µε τους οποίους ο κόσµος µας θα γίνει πιο πράσινος. «Η µετατροπή των σπορελαίων σε χηµικά συστατικά παρέχει µία ανανεώσιµη πηγή για την παραγωγή πολλών χηµικών προϊόντων, που µέχρι τώρα παράγονταν από πετρελαιοειδή. Τα βιοπαραγόµενα προϊόντα συχνά έχουν καλύτερη ποιότητα από τα αντίστοιχα που φτιάχνονται από πετρέλαιο», λέει ο Γκραµπς, αναφερόµενος στις εφαρµογές της χηµικής µεθόδου που ανακάλυψε- «ολεφινική µέθοδος»- και η οποία θεωρείται «κλειδί» για την παρασκευή οργανικών προϊόντων, όπως είναι τα φάρµακα, τα πλαστικά, τα λίπη, τα έλαια, χωρίς να επιβαρύνεται το περιβάλλον. «Οι περισσότερες µέθοδοι για τη δηµιουργία οργανικών προϊόντων παράγουν απόβλητα- η ανακάλυψή µου όχι. Επιπλέον καταργεί πολλά από τα βήµατα για τη σύνθεση των οργανικών µορίων, κατά τα οποία επίσης παράγονται απόβλητα», επισηµαίνει ο νοµπελίστας. Υπολογίζεται µάλιστα, ότι µε τη µέθοδο του Γκραµπς θα µπορούσε να αποφευχθεί η παραγωγή εκατοµµυρίων τόνων τοξικών αποβλήτων από βιοµηχανίες πλαστικών και φαρµάκων. 15

Αυτή η πορεία διήρκεσε περίπου 35 χρόνια. Τα βασικά κριτήρια της Σουηδικής Ακαδηµίας για να βραβεύσει τον Γκραµπς και δύο ακόµα συναδέλφους του το 2005, όπως αναφέρθηκαν στο σκεπτικό της επιτροπής, ήταν τρία. εκέµβριος του 2005. Ο βασιλιάς της Σουηδίας Κάρολος Γουσταύος απονέµει το Νόµπελ Χηµείας στον Αµερικανό Ρόµπερτ Γκραµπς για τις ανακαλύψεις του, που υπόσχονται να µειώσουν δραστικά τα απόβλητα των φαρµακοβιοµηχανιών και των εταιρειών πλαστικών, καθώς και να βάλουν φρένο στη χρήση φυτοφαρµάκων στις καλλιέργειες Το πρώτο, ότι πρόκειται για µία µέθοδο πιο αποδοτική, που απαιτεί λιγότερα βήµατα, λιγότερες πρώτες ύλες και παράγει λιγότερα απόβλητα, επιπλέον είναι µία µέθοδος απλούστερη στη χρήση και τρίτον είναι φιλική προς το περιβάλλον: δεν εµπλέκει στην παραγωγική διαδικασία επικίνδυνους διαλύτες και παράγονται λιγότερο επιβλαβή απόβλητα. «εν υπήρξε µία στιγµή επιφοίτησης, αλλά µια σειρά συνειδητοποιήσεων. Άρχισα να ασχολούµαι µε το συγκεκριµένο θέµα επειδή δεν µπορούσα να καταλάβω πώς µία βασική χηµική διεργασία ελάµβανε χώρα. Στην πορεία προέκυψε η ανακάλυψή µου», τονίζει ο ίδιος. Από τις πράσινες ανακαλύψεις του 65χρονου Αµερικανού χηµικού προέκυψε άλλο ένα όφελος για την ανθρωπότητα- κυρίως για την παραγωγή γεωργικών προϊόντων: ο τρόπος για να µειωθεί η αλόγιστη χρήση φυτοφαρµάκων, των οποίων κατάλοιπα παραµένουν στα προϊόντα, µολύνουν τα εδάφη και τα υδατικά αποθέµατα και 16

καταστρέφουν την ισορροπία των οικοσυστηµάτων. εργαλείων, που χρησιµοποιούνται στην εξόρυξη πετρελαίου. «Οι φεροµόνες χρησιµοποιούνται από τα έντοµα για να επικοινωνούν µεταξύ τους και σε πολλές περιπτώσεις εκλύονται για το ζευγάρωµα των εντόµων µέσα στα χωράφια. Αν ο καλλιεργητής ραντίσει αυτή την ουσία στις καλλιέργειές του κατά την περίοδο ζευγαρώµατος των εντόµων, τα αρσενικά αποπροσανατολίζονται από τη φεροµόνη και δεν µπορούν να εντοπίσουν τα θηλυκά. Και συνήθως οι µεγαλύτερες ζηµιές στις καλλιέργειες προκαλούνται κατά την περίοδο του ζευγαρώµατος των εντόµων και λίγο µετά κατά την εκκόλαψη. Χρησιµοποιώντας µικρές ποσότητες φεροµόνης- µία ταχύτατα βιοδιασπώµενη ουσία, που δεν αφήνει κατάλοιπα- ο αγρότης έχει τη δυνατότητα να περιορίσει αισθητά τις ποσότητες των φυτοφαρµάκων και έτσι να µην υπάρχουν κατάλοιπά τους», λέει ο Γκραµπς και σηµειώνει ότι το βασικό συστατικό για την παρασκευή της φεροµόνης προκύπτει από τα σπορέλαια µε την ολεφινική µετάθεση. Ήδη η µέθοδός του εφαρµόζεται στην κατασκευή πλαστικών τµηµάτων µεγάλων αγροτικών µηχανηµάτων και «Πρόκειται για αποδοτικές µεθόδους παραγωγής κατά τις οποίες δεν παράγονται απόβλητα. Το βασικότερο είναι ότι χρησιµοποιούν ως πρώτη ύλη ένα υπο-προϊόν της διύλισης του πετρελαίου, το οποίο υπό άλλες συνθήκες θα θεωρείτο απόβλητο», τονίζει ο νοµπελίστας. Εφαρµογές της ανακάλυψης του Γκραµπς εντοπίζονται επίσης στον τοµέα της αεροδιαστηµικής, αλλά και στις βιοϊατρικές επιστήµες. Ρόµπερτ Γκραµς: «εν υπήρξε µία στιγµή επιφοίτησης για την ανακάλυψή µου, αλλά έρευνες που κράτησαν 35 χρόνια» 17

ΠΗΓΕΣ Η Καθηµερινή New Scientist Ινστιτούτο Τροπικών Ερευνών Smithsonian των Ηνωµένων Πολιτειών Αµερικής The Independent The Times Τα Νέα Εταιρεία Προστασίας Άγριας Ζωής της Ινδίας 18