Ιστιοφόρο σκάφος και ταξίδεμα στα όρτσα Πόσες αλλαγές μπράτσου χρειάζονται για να φτάσουμε στον προορισμό μας Του Μάκη Ματιάτου Δεν είναι λίγες οι φορές που το λιμάνι του προορισμού μας βρίσκεται σε τέτοιο σημείο, όπου λόγω της διεύθυνσης του αέρα πρέπει να ταξιδέψουμε στα όρτσα, για να φτάσουμε εκεί μετά από αρκετά τακ. Το ερώτημα είναι πόσα τακ χρειάζονται; Ο παραδοσιακός τρόπος των ιστιοπλόων είναι και ο πιο πρακτικός για να αναπτύξουμε το ένστικτο της αλλαγής μπράτσου. Όσοι ασχολούνται με την ιστιοπλοΐα, γνωρίζουν καλά ότι σπάνια φτάνουν στον προορισμό τους με ένα μπράτσο. Σ? αυτή την περίπτωση διάφορα ερωτήματα έρχονται στο μυαλό μας, όπως π.χ. αν θα ξεκινήσουμε με αριστερό ή δεξί τακ, πόσο πρέπει να ταξιδέψουμε αριστερήνεμοι, πριν κάνουμε τακ για να πάρουμε τον αέρα από δεξιά κ.λπ. Αυτές είναι ερωτήσεις στις οποίες δύσκολα μπορούμε να απαντήσουμε, χωρίς να λάβουμε υπόψη μας παράγοντες όπως π.χ. τα ρεύματα που επικρατούν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού και τις πιθανές αλλαγές του καιρού, μέχρι να φτάσουμε στον προορισμό μας. Μερικές απλές συμβουλές που πρέπει να έχουμε πάντα στο μυαλό μας σε τέτοιες περιπτώσεις ακόμα και αν τρέχουμε σε αγώνα, είναι οι παρακάτω: 1. Σχεδιάζουμε στο χάρτη τη «γραμμή» των όρτσα, δηλαδή μία ευθεία που ξεκινάει από το σημείο του προορισμού μας και καταλήγει στο σημείο του ορίζοντα απ? όπου φυσάει ο πραγματικός άνεμος, με άλλα λόγια απ? όπου είναι ο καιρός (σχήμα 1).
2. Σχεδιάζουμε τα όρια του τακ (με τον τρόπο που θα δούμε παρακάτω), δεξιά και αριστερά από την ευθεία του καιρού. Τα όρια αυτά θα μας ορίσουν, πότε πρέπει ν αλλάξουμε μπράτσο. 3. Σχεδιάζουμε να ταξιδέψουμε μέσα στα όρια που ορίσαμε, σχηματίζοντας τη μικρότερη γωνία με τη διεύθυνση του ρεύματος ή να ταξιδέψουμε, κρατώντας τη μάσκα του σκάφους σταβέντο (υπήνεμη πλευρά). 4. Χαράζουμε την πορεία του σκάφους, λαμβάνοντας πάντα υπόψη μας τον καιρό και τα ρεύματα της περιοχής και την έκπτωση, έτσι ώστε να μπορούμε να ελέγχουμε το στίγμα μας και να το σημειώνουμε στο χάρτη. 5. Είμαστε πάντα έτοιμοι να υπολογίσουμε νέα στοιχεία, σε περίπτωση που αλλάξει ο καιρός. Όταν ταξιδεύουμε, είναι πολύ δύσκολο να βρούμε αμέσως τον πραγματικό αέρα, ο οποίος φυσάει στην περιοχή όπου ταξιδεύουμε γιατί όπως ξέρουμε, ο άνεμος που αισθανόμαστε πάνω στο σκάφος είναι ο φαινόμενος. Για να βρούμε λοιπόν τον πραγματικό, πρέπει ή ν? ακινητοποιήσουμε τελείως το σκάφος μας ή να παρατηρήσουμε την ακριβή διεύθυνσή του, όταν κάνουμε τακ και περνάμε από ένα σημείο, στο οποίο τον έχουμε κατάπλωρα. Υπάρχει όμως μια
ακόμα μέθοδος που είναι και η πιο ενδεδειγμένη. Παρατηρούμε την πορεία πυξίδας στην οξεία εγγυτάτη (κλειστά όρτσα) σε αριστερό τακ και στην ίδια πλεύση σε δεξί τακ. Αν για παράδειγμα στο αριστερό τακ έχουμε μια πορεία πυξίδας 100 μοίρες και σε δεξί τακ πάντα στην οξεία εγγυτάτη 196 μοίρες, τότε ο αέρας είναι στη μέση τιμά, δηλαδή στις 148 μοίρες, σύμφωνα με την πυξίδα μας. Προσοχή όμως πριν χαράξουμε την πορεία τας πυξίδας, πρέπει να μετατρέψουμε την ένδειξη βάσει του πραγματικού βορρά. Αν μας επιτρέπει ο χώρος μπορούμε ταξιδεύοντας όρτσα, να φτάσουμε στον προορισμό μας με δύο μεγάλα μπράτσα. Όμως λόγω αλλαγών του ανέμου είναι πάντα καλύτερα να μένουμε κοντά στη «γραμμή» του καιρού, γιατί μια βολική αλλαγή θα μας βοηθήσει να φτάσουμε πιο γρήγορα στον προορισμό μας. Αυτός είναι και ο χρυσός κανόνας της ιστιοπλοΐας. Ένας κανόνας πολύ γνωστός στους ιστιοπλόους που τρέχουν σε αγώνες, ιδίως όταν αναμένεται κάποιο τοπικό γύρισμα του καιρού ή λαμβάνονται υπόψη οι τοπικοί αέρηδες. Ένας έμπειρος ιστιοπλόος ξέρει βεβαίως πότε πρέπει να κάνει το τακ, αλλά προς αποφυγή λάθους, ειδικότερα όταν δεν υπάρχει και οπτική επαφή με τη στεριά, δεν χάνει τίποτα να σχεδιάσει στο χάρτη τα όρια του κάθε μπράτσου, παρακολουθώντας την κατ? εκτίμηση θέση του σκάφους και απλουστεύοντας το ταξίδεμα. Ειδικά στην εποχή μας υπάρχουν πλέον και πολλά χρήσιμα βοηθήματα, με πρώτο το GPS, που βοηθάει αφάνταστα. Πώς γίνεται όμως αυτός ο σχεδιασμός με την παραδοσιακή μέθοδο; Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για τη χάραξη, όταν ταξιδεύουμε όρτσα. Η πρώτη μας δουλειά είναι να φέρουμε μια ευθεία από το σημείο του προορισμού μας στο σημείο στο οποίο θέλουμε να καβατζάρουμε ένα κάβο, με κατεύθυνση τη διεύθυνση του πραγματικού καιρού. Στη συνέχεια χαράζουμε την πορεία μας στα όρτσα, η οποία τέμνει την ευθεία του πραγματικού ανέμου. Από τη στιγμή που έχουμε περάσει τη γραμμή του αέρα, όπως είναι φυσικό, θα επιχειρήσουμε διαδοχικά τακ για ν? ανέβουμε στον καιρό. Αν δεν περιμένουμε κάποια άμεση αλλαγή, σχεδιάζουμε δύο παράλληλες γραμμές στην ευθεία του ανέμου, ας πούμε 5 ν.μ. δεξιά και 5 ν.μ. αριστερά από την ευθεία του, μέσα στις οποίες πλέουμε (σχήμα 2).
Βεβαίως ανάλογα με το δρόμο που έχουμε να κάνουμε, οι παράλληλες αυτές ευθείες μπορεί να απέχουν λιγότερα ή περισσότερο από 10 ν.μ. Δηλαδή όσο πιο κοντινή απόσταση έχουμε να διανύσουμε, τόσο πιο μικρή πρέπει να είναι και η απόσταση των παράλληλων ορίων για τα διαδοχικά τακ που θα επιχειρήσουμε. Ένας άλλος τρόπος είναι να χαράξουμε δύο ευθείες 5 μοίρες περίπου, δεξιά και αριστερά από την ευθεία του πραγματικού ανέμου και να παραμείνουμε στα πλαίσια που αυτές ορίζουν (σχήμα 3).
Βεβαίως ο τρόπος αυτός ενδείκνυται για κοντινές αποστάσεις. Για μεγαλύτερες είναι ίσως προτιμότερο να χρησιμοποιήσουμε ένα συνδυασμό των δύο παραπάνω. Δηλαδή πρώτα τις παράλληλες μέχρι να φτάσουμε σε μικρή σχετικά απόσταση από το σημείο του προορισμού μας και στη συνέχεια τις δύο ευθείες με γωνία περίπου 20 μοιρών μεταξύ τους (σχήμα 4). Έτσι όσο πλησιάζουμε στον προορισμό μας οπότε και ο χώρος για το τακ μικραίνει, τα διαδοχικά μικρά τακ θα μας φέρουν ακριβώς στο σημείο που θέλουμε να πάμε. Αν όμως περιμένουμε κάποια αλλαγή του καιρού, μπορούμε κάλλιστα να σχεδιάσουμε την ευθεία του
από τον προορισμό μας και στη συνέχεια μία μόνο παράλληλη από την πλευρά που περιμένουμε να γυρίσει ο καιρός (σχήμα 5). Έτσι θα είμαστε βέβαιοι πως τότε θα βρισκόμαστε π.χ. σοφράνο του προορισμού μας και θα μπορούμε να κάνουμε τακ πιο κοντά σ? αυτόν, κερδίζοντας αρκετή απόσταση. Για να μπορέσουμε να εφαρμόσουμε αυτούς τους εύκολους τρόπους στα όρτσα, είναι αναγκαίο να παρακολουθούμε την πορεία επιφανείας και κατά συνέπεια το ίχνος του σκάφους μας την ταχύτητα και την απόσταση, για να ξέρουμε πότε είμαστε στα όρια που θα πρέπει να κάνουμε το τακ. Με ένα GPS τα πράγματα απλουστεύουν καταλυτικά. Βεβαίως απαραίτητη προϋπόθεση είναι να παρακολουθούμε τον καιρό. Αν αλλάξει, θα πρέπει να κάνουμε τις σχετικές διορθώσεις στην πορεία μας σε νέα όρια. Για μεγαλύτερη ευκολία ίσως είναι καλύτερα να σχεδιάσουμε σ? ένα διαφανές χαρτί τα όριά μας για το τακ, έτσι ώστε να είμαστε σε θέση ν αλλάξουμε την ευθεία του καιρού, αν χρειαστεί και στη συνέχεια να υπολογίσουμε τη νέα πορεία πυξίδας για κάθε τακ. Η πείρα του ιστιοπλόου μετράει πολλές φορές περισσότερο. Ο καλός ιστιοπλόος και ειδικότερα ο πεπειραμένος στους αγώνες «μυρίζεται» τον καιρό και κάνει τις απαραίτητες αλλαγές στην πλεύση, πριν να είναι αργά. Μέχρι όμως να πούμε ό,τι γίναμε τόσο έμπειροι, δεν χάνουμε τίποτα
με το να εφαρμόσουμε τρόπους που δεν είναι τυχαίοι, αλλά έχουν επινοηθεί από ιστιοπλόους που έχουν περάσει μια ολόκληρη ζωή στη θάλασσα.