º ÏË Ì ı ÙÚÈ, Ê ÏÂ Ì ıëù

º ÏË Ì ı ÙÚÈ, Ê ÏÂ Ì ıëù Στόχος του βιβλίου αυτού είναι να κατανοήσεις με τον καλύτερο τρόπο όλα όσα περιέχονται στο σχολικό βιβλίο σου και είναι σημαντικά στην καθημερινή σου ζωή. Kάθε διδακτική ενότητα περιλαμβάνει: Τα κύρια σημεία του μαθήματος, αυτά που πρέπει να θυμάσαι. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του Βιβλίου του Mαθητή. Απαντήσεις στις δραστηριότητες του Τετραδίου Εργασιών. Έφη Παφίλη

ÂÚÈÂ fiìâó ΕΝΟΤΗΤΑ 1. ZOYME MAZI (Oμάδα και Kοινωνία Σχέσεις) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Zούμε μαζί και συνεργαζόμαστε Xρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον................................................ 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Για να ζούμε μαζί, χρειαζόμαστε κανόνες.................. 20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Eνδιαφερόμαστε για την κοινότητα........................ 25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Eνημερωνόμαστε: ποιοι αποφασίζουν και τι αποφασίζουν.... 31 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. Eκλογές στο δήμο...................................... 35 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ..................................................... 40 ΕΝΟΤΗΤΑ 2. Ο TOΠOΣ MAΣ (Tόπος και Xώρος Σχέσεις) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Ένας τόπος με χίλια πρόσωπα............................ 47 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Xωριά και πόλεις του τόπου μας.......................... 51 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Δημιουργήματα της φύσης και έργα του ανθρώπου.......... 56 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Eνδιαφερόμαστε για το περιβάλλον....................... 65 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. O χάρτης, μια εικόνα του τόπου μας....................... 71 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. Ένας χάρτης μάς πληροφορεί (α)......................... 79 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. Ένας χάρτης μάς πληροφορεί (β)......................... 83 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ..................................................... 88 ΕΝΟΤΗΤΑ 3. MEΣA ΣYΓKOINΩNIAΣ KAI METAΦOPAΣ (Συγκοινωνίες και Mέσα μεταφοράς Σύστημα) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Tρένα, αυτοκίνητα, πλοία, αεροπλάνα άλλοτε και τώρα....... 95 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Tα μέσα συγκοινωνίας και μεταφοράς στη ζωή μας.......... 99 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Kυκλοφορούμε με ασφάλεια............................ 108 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ.................................................... 113 ΕΝΟΤΗΤΑ 4. ΦYTA KAI ZΩA TOY TOΠOY MAΣ (Φυσικό Περιβάλλον και Άνθρωπος Σχέσεις) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Φυτά του τόπου μας (α)................................ 119 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Φυτά του τόπου μας (β)................................ 131 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. O βλαστός, τα φύλλα και οι ρίζες των φυτών............... 138 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Kατηγορίες φυτών.................................... 144 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. Tα φυτά και το περιβάλλον τους......................... 147 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. Kατοικίδια ζώα....................................... 152 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. Aγρίμια και πουλιά του βουνού και του δάσους............ 158 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8. Zώα της θάλασσας.................................... 167

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9. Zώα του γλυκού νερού................................ 174 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10. Ένα ζωάκι γεννιέται.................................. 184 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ.................................................... 190 ΕΝΟΤΗΤΑ 5. TPOΦH KAI ENEPΓEIA (Φυσικές Eπιστήμες Σύστημα και Σχέσεις) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Aπό πού παίρνουμε ενέργεια;........................... 197 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Eνέργεια, τροφή, ζωή.................................. 201 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ.................................................... 205 ΕΝΟΤΗΤΑ 6. TI XPEIAZOMAΣTE ΓIA NA ZOYME (Aνάγκες, αγαθά και κατανάλωση Σχέσεις) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Άνθρωποι και ανάγκες................................. 211 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Eίμαστε παιδιά και έχουμε δικαιώματα................... 215 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Άντρες και γυναίκες ίσοι στη ζωή και στην εργασία......... 220 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Xρειαζόμαστε όλα αυτά που αγοράζουμε;................. 225 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. Διαφημίσεις παντού!!!.................................. 230 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. Oι συσκευασίες μάς πληροφορούν....................... 235 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ.................................................... 239 ΕΝΟΤΗΤΑ 7. O ΠOΛITIΣMOΣ MAΣ (Πολιτισμός) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. O πολιτισμός των αρχαίων Eλλήνων..................... 247 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. H παράσταση αρχίζει.................................. 254 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. «Mαλαματένιος αργαλειός κι ελεφαντένιο χτένι...».......... 259 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. O πολιτισμός σε κάθε βήμα............................. 266 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. Nους και σώμα....................................... 270 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ.................................................... 281 ΕΝΟΤΗΤΑ 8. EΠIKOINΩNOYME KAI ENHMEPΩNOMAΣTE (Eπικοινωνία και Eνημέρωση) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Eπικοινωνούμε και ενημερωνόμαστε.................... 289 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Ξεπερνάμε τις δυσκολίες στην επικοινωνία............... 297 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Eνημέρωση με χίλιους τρόπους......................... 302 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Mπροστά στην τηλεόραση.............................. 308 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. Tο διαδίκτυο, ένας πολύπλοκος κόσμος!.................. 312 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. Oι εφημερίδες και τα περιοδικά μάς ενημερώνουν......... 314 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ.................................................... 318

ΕΝΟΤΗΤΑ 1 ZOYME MAZI Eισαγωγή Ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει μόνος. Έχει ανάγκη να επικοινωνεί και να συνεργάζεται με άλλους ανθρώπους. Γι αυτό από τα παλιά χρόνια οι άνθρωποι δημιούργησαν κοινότητες και έθεσαν κανόνες για τη σωστή λειτουργία τους. Σήμερα, καθένας από εμάς ανήκει σε κάποια ομάδα μικρή ή μεγάλη.

Κεφάλαιο 1 Zούμε μαζί και συνεργαζόμαστε Xρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον Τι να θυμάμαι Στα πολύ παλιά χρόνια, οι άνθρωποι, για να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες που συναντούσαν στην καθημερινή τους ζωή, δημιούργησαν τις πρώτες κοινότητες. Σήμερα ζούμε σε μικρές κοινότητες, τα χωριά, ή σε μεγαλύτερες, τις πόλεις. Γιατί ζούμε σε πόλεις και σε χωριά; Ζούμε σε πόλεις και σε χωριά γιατί χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλο. Έτσι, αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες και νιώθουμε πιο ασφαλείς. ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ 1 Διαβάζουμε το κείμενο στη σελίδα 10. Τι πιστεύουμε ότι είναι η κοινότητα; 13

Η κοινότητα είναι μια ομάδα ανθρώπων που ζουν στο ίδιο μέρος, έχουν να αντιμετωπίσουν τις ίδιες δυσκολίες και συνεργάζονται για να ξεπεράσουν τα προβλήματά τους και να είναι ασφαλείς. Υπογραμμίζουμε στο παραπάνω κείμενο τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι «είκοσι έξι άνθρωποι». Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι «είκοσι έξι άνθρωποι» είναι: «να ψήνουν το ψωμί» «να κουβαλούν το νερό» «να βράζουν το φαΐ». Αν πηγαίναμε εμείς κατασκήνωση στο βουνό, ποιες δυσκολίες θα αντιμετωπίζαμε; Τι ωφέλειες θα είχαμε; Αν πηγαίναμε κατασκήνωση στο βουνό, θα αντιμετωπίζαμε αρκετές δυσκολίες. Θα έπρεπε να διαλέξουμε ένα ασφαλές μέρος για να κατασκηνώσουμε, να βρούμε τι θα φάμε και πώς θα το μαγειρέψουμε, να σκεφτούμε πώς θα προφυλαχτούμε από τη βροχή, αν αρχίσει να βρέχει, πού θα βρούμε νερό να πιούμε και πώς θα είμαστε ασφαλείς. Οι ωφέλειες από την κατασκήνωση στο βουνό θα ήταν ότι θα βρισκόμασταν στη φύση και στον καθαρό αέρα, θα μαθαίναμε πώς είναι η ζωή χωρίς ανέσεις, θα συνεργαζόμασταν για να αντιμετωπίσουμε όποια προβλήματα εμφανίζονταν και θα περνούσαμε δημιουργικά το χρόνο μας. Αναζητούμε στο λεξικό της τάξης μας τι σημαίνει η λέξη κοινότητα. 14

Κοινότητα: 1) η ένωση προσώπων που έχουν κοινή καταγωγή ή κοινά ενδιαφέροντα και επιδιώξεις 2) η κατώτερη βαθμίδα διοικητικής διαίρεσης του κράτους. 2 Πιανόμαστε χέρι χέρι και κάνουμε έναν κύκλο όπως τα παιδιά της εικόνας (βλ. εικόνα στη σελίδα 10). Ας συζητήσουμε τι μας ενώνει. Μας ενώνει το ότι είμαστε παιδιά, έχουμε την ίδια ηλικία, παίζουμε μαζί, έχουμε ανάγκη το ένα το άλλο, λύνουμε όλα μαζί τα προβλήματά μας, μας ενδιαφέρουν τα ίδια πράγματα και καταλαβαινόμαστε. 3 Στην εικόνα (βλ. σελίδα 11) φαίνονται άνθρωποι μιας κοινότητας που έχουν σχέσεις μεταξύ τους. Για παράδειγμα, τα παιδιά αγοράζουν παγωτά από το περίπτερο. Ποιες άλλες σχέσεις μπορούμε να βρούμε ανάμεσα στους ανθρώπους της εικόνας; Κάποιοι άνθρωποι κάθονται στο καφενείο και συζητούν. Ο ταχυδρόμος μοιράζει τα γράμματα στους ανθρώπους της κοινότητας. Ο οδοκαθαριστής καθαρίζει το δρόμο. Ο μανάβης πουλά φρούτα και λαχανικά. Μια κυρία πηγαίνει τη γάτα της στον κτηνίατρο. Ένας κύριος είναι στο περίπτερο και ψωνίζει. Μια κυρία έχει αγοράσει λουλούδια από κάποιο ανθοπωλείο που βρίσκεται κοντά. 15

Στο συνεργείο αυτοκινήτων οι τεχνικοί επισκευάζουν τα αυτοκίνητα. Τα παιδιά της κοινότητας βρίσκονται στο σχολείο όπου αναπτύσσουν σχέσεις μεταξύ τους αλλά και με τους δασκάλους. Μια κυρία με τα παιδιά της έχουν βγει από το φαρμακείο. 16 4. Συζητάμε τις ιστορίες που μας «διηγούνται» οι εικόνες (βλ. σελίδες 12 και 13). Παραδοσιακοί χοροί. Μια ομάδα νέων που είναι ντυμένοι με παραδοσιακές φορεσιές χορεύουν στην πλατεία. Οι άνθρωποι της κοινότητας είναι συγκεντρωμένοι και τους παρακολουθούν. Πρόκειται ίσως για κάποια γιορτή. Θεατρική παράσταση. Οι μαθητές κάποιου σχολείου «έχουν ανεβάσει» ένα θεατρικό έργο. Το κοινό, γονείς και δάσκαλοι, παρακολουθούν την προσπάθεια των παιδιών. Καρναβάλι. Πλήθος κόσμου συμμετέχει στην αποκριάτικη αυτή παρέλαση, άλλοι μεταμφιεσμένοι και άλλοι όχι. Αφίσα από παιδική γιορτή. Οι μαθητές του 8ου Δημοτικού Σχολείου Παλαιού Φαλήρου έχουν διοργανώσει μια γιορτή σε συνεργασία με το Δήμο Παλαιού Φαλήρου. Καλούν όλους την Τετάρτη 8 Ιουνίου στις 8 μ.μ. να παρακολουθήσουν τη γιορτή. Μεταφορά ασθενούς με ασθενοφόρο. Κάποιος αρρώστησε και μεταφέρεται στο νοσοκομείο από το πλήρωμα ενός ασθενοφόρου. Διάνοιξη δρόμου. Εργάτες με ειδικά μηχανήματα ανοίγουν ένα δρόμο που θα διευκολύνει τους κατοίκους μιας περιοχής. Διάσωση ύστερα από σεισμό. Ειδικά συνεργεία με άνδρες της ΕΜΑΚ και πυροσβέστες προσπαθούν να απεγκλωβίσουν όσους βρίσκονται παγιδευμένοι στα ερείπια του κτιρίου που κατέρρευσε.

Διηγούμαστε στην τάξη χαρούμενες και δύσκολες στιγμές που περάσαμε στη δική μας κοινότητα. Xαρούμενες στιγμές στην κοινότητά μας Δύσκολες στιγμές στην κοινότητά μας Η διοργάνωση της έκθεσης βιβλίου από τους μαθητές των δημοτικών σχολείων. Η βράβευση των μαθητών οι οποίοι συμμετέχουν στο διαγωνισμό ζωγραφικής. Τα εγκαίνια του πολιτιστικού κέντρου. Οι πλημμύρες που κατέστρεψαν την περιουσία πολλών ανθρώπων της κοινότητας. Η πυρκαγιά στο κοντινό δάσος που απείλησε τα σπίτια κάποιων κατοίκων. Η κατάρρευση μιας γέφυρας από τα ορμητικά νερά του ποταμού. Μαζεύουμε φωτογραφίες από τη ζωή της κοινότητάς μας και δημιουργούμε τη δική μας αφίσα. Φτιάχνουμε μια αφίσα συγκεντρώνοντας φωτογραφίες από τη ζωή της κοινότητάς μας. 1 Τι θα σου έλειπε περισσότερο αν ζούσατε, εσύ με την οικογένειά σου, κάπου μόνοι σας; TETPAΔIO EPΓAΣIΩN 17

Οι φίλοι μου. Το παιχνίδι. Το σπίτι μου. H επαφή με άλλους ανθρώπους. Tο σχολείο μου και οι συμμαθητές μου. Τα άτομα της κοινότητάς μου. Η πλατεία όπου μαζευόμαστε και παίζουμε. θα μου έλειπε θα μου έλειπε θα μου έλειπε Έξω από την κοινότητα 2 Συζητήσαμε και ερευνήσαμε γιατί οι άνθρωποι ζούμε σε κοινότητες. Μπορούμε να γράψουμε δύο προτάσεις με τη λέξη κοινότητα; α) Μέσα στην κοινότητα οι άνθρωποι συνεργάζονται και προσπαθούν να ζουν αρμονικά. β) Στην εθνική γιορτή ο πρόεδρος της κοινότητας έβγαλε λόγο στην πλατεία. Παιχνίδι ρόλων 3 Ζωντανεύουμε με ρόλους κάποιες από τις καθημερινές μας σχέσεις με άλλους ανθρώπους της δικής μας κοινότητας. Στο φούρνο Καλημέρα, κυρία Μαρία. 18

Καλημέρα, παιδί μου. Τι να σου δώσω; Θα ήθελα ένα κιλό ψωμί και μισό κιλό κουλουράκια, απ αυτά με την κανέλα που αρέσουν στη γιαγιά μου. Αλήθεια, τι κάνει η γιαγιά σου; Έχω να τη δω μέρες. Είχε γρίπη και ο γιατρός της είπε να μη βγαίνει έξω μέχρι να γίνει εντελώς καλά. Περαστικά να της πεις και να προσέχει. Ορίστε το ψωμί και τα κουλουράκια. Στο περίπτερο Γεια σας, κύριε Τάκη. Γεια σου Νάντια. Δεν έχεις σχολείο σήμερα; Όχι. Σήμερα είναι των Τριών Ιεραρχών είναι σχολική γιορτή. Τι θα ήθελες; Την εφημερίδα που παίρνει ο μπαμπάς μου και ένα πακετάκι τσίχλες. Ορίστε. Θέλεις κάτι άλλο; Όχι, ευχαριστώ. Γεια σας! 19

Κεφάλαιο 2 Για να ζούμε μαζί, χρειαζόμαστε κανόνες Τι να θυμάμαι Για να ζούμε αρμονικά με τους άλλους, βάζουμε κανόνες και τους ακολουθούμε. Όλοι μας είμαστε μέλη μιας κοινότητας και οφείλουμε να τηρούμε τους κανόνες της. Όταν παίζουμε κρυφτό, έχουμε κανόνες. Σε τι μας χρειάζονται οι κανόνες; ΜΑΘΗΤΗ ΒΙΒΛΙΟ Οι κανόνες χρειάζονται για να έχουμε καλές σχέσεις με τους συνανθρώπους μας και να αποφεύγονται οι αδικίες. 1 Στη γειτονιά μας Σήμερα βρήκα στο γραμματοκιβώτιό μας αυτό το φυλλάδιο. Ας το διαβάσουμε και ας συζητήσουμε τους λόγους που ο Δήμος Καλλιθέας το μοίρασε στους δημότες του. 20

Ο Δήμος Καλλιθέας μοίρασε το φυλλάδιο αυτό στους δημότες του για να τους ενημερώσει τι πρέπει να κάνουν με τα σκουπίδια, ώστε ο δήμος τους να είναι καθαρός. Κάποιοι από τους δημότες δεν έριχναν τα σκουπίδια στους κάδους απορριμμάτων, δεν τα έβαζαν σε σακούλες ή τα κατέβαζαν αφού το απορριμματοφόρο είχε περάσει. Τι συμβαίνει συνήθως όταν οι άνθρωποι μιας κοινότητας δε δείχνουν σεβασμό στους κανόνες; Όταν οι άνθρωποι μιας κοινότητας δε δείχνουν σεβασμό στους κανόνες, καθένας κάνει ό,τι θέλει, οι άνθρωποι δεν μπορούν να ζήσουν αρμονικά και δεν είναι ευτυχισμένοι. Yπάρχουν όμως κι άλλοι κανόνες... 2 Ας βρούμε κανόνες που ακολουθούμε τις ώρες που πολλοί άνθρωποι θέλουν να ξεκουραστούν. Όταν οι άνθρωποι θέλουν να ξεκουραστούν, το μεσημέρι και τη νύχτα, δεν πρέπει να κάνουμε φασαρία, πρέπει να χαμηλώνουμε την ένταση της τηλεόρασης, να μη βάζουμε δυνατά μουσική, να αποφεύγουμε εργασίες με μηχανήματα που κάνουν θόρυβο μέσα στο σπίτι ή σε εξωτερικούς χώρους, οι οδηγοί να μην κορνάρουν και να ελέγχουν τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων ή των δικύκλων τους, ώστε να μην προκαλούν ηχορύπανση. 21

3 Παρατηρούμε τις εικόνες και συζητούμε: Ποια ανάγκη, ποιον κανόνα, ποια παράβαση μας δείχνουν; Οι εικόνες δείχνουν το χαμηλό πεζοδρόμιο για την εύκολη διάβαση όσων έχουν κινητικά προβλήματα και μετακινούνται με αναπηρικά αμαξίδια ή των γονέων που βγάζουν βόλτα τα μωρά τους με τα καροτσάκια. Αν και στο χαμηλό πεζοδρόμιο απαγορεύεται η στάθμευση, ορισμένοι παραβιάζουν τον κανόνα και εμποδίζουν τους συνανθρώπους τους που μόνο από εκεί μπορούν να περάσουν. Τι μπορεί να νιώθει εκείνος που μόνο από εκεί μπορεί να περάσει; Όποιος μπορεί να περάσει μόνο από εκεί νιώθει θυμό και αγανάκτηση που κάποιοι αδιαφορούν και σκέφτονται μόνο το συμφέρον τους. Τι θα λέγαμε στον οδηγό; Στον οδηγό του αυτοκινήτου θα λέγαμε ότι στάθμευσε παράνομα και ότι αδιαφορεί για τους συνανθρώπους του που μόνο από εκεί μπορούν να περάσουν. 4 «Oι κανόνες είναι μόνο για τους άλλους». 22 Σχολιάζουμε την άποψη των παιδιών της εικόνας. Η άποψη αυτή των παιδιών δεν είναι σωστή. Οι κανόνες που υπάρχουν σε μια κοινωνία αφορούν όλους τους ανθρώπους και όλοι μας πρέπει να τους τηρούμε. Mόνο έτσι δε θα υπάρχουν προβλήματα και ο ένας θα σέβεται τον άλλο.

Στην τάξη μας 5 Στην τάξη μας έχουμε κανόνες. Ας χωριστούμε τυχαία σε ομάδες, κι ας συζητήσουμε στην ομάδα μας: Ποιοι κανόνες φαίνεται να είναι πιο σημαντικοί για το δάσκαλό μας; Οι πιο σημαντικοί κανόνες για το δάσκαλό μας είναι: α) Προσέχουμε στο μάθημα. β) Δεν κάνουμε φασαρία την ώρα του μαθήματος. γ) Σηκώνουμε το χέρι μας για να πάρουμε το λόγο. δ) Σεβόμαστε τους συμμαθητές μας. ε) Κάνουμε τις ασκήσεις μας και σημειώνουμε όσα δεν έχουμε καταλάβει. στ) Δεν ξεχνάμε στο σπίτι τα βιβλία και τα τετράδιά μας. Με ποιον κανόνα νομίζουμε ότι θα συμφωνούσαν όλοι στην τάξη; Νομίζω ότι όλοι θα συμφωνούσαν με τον κανόνα: «Δεν κάνουμε φασαρία την ώρα του μαθήματος». Αν δεν τηρούμε αυτό τον κανόνα, δεν μπορεί να γίνει μάθημα. Στο σπίτι μας 6 Στο σπίτι μας και στην οικογένειά μας έχουμε κανόνες. Συζητάμε στην ομάδα μας: Ποια πράγματα στο σπίτι δε μας επιτρέπουν οι γονείς μας; Οι γονείς μας δεν μας επιτρέπουν: α) Να κάνουμε φασαρία τις ώρες κοινής ησυχίας. β) Να βλέπουμε πολλές ώρες τηλεόραση. 23

γ) Να παίζουμε, αν δεν έχουμε τελειώσει τα μαθήματά μας. δ) Να αφήνουμε τα παιχνίδια μας σε διάφορα σημεία του σπιτιού. ε) Να μιλάμε άσχημα. TETPAΔIO EPΓAΣIΩN 5 Ας γράψουμε μερικούς κανόνες που πιστεύουμε ότι είναι απαραίτητοι για να συνεργαζόμαστε στις ομάδες μας. Συζητάμε στην τάξη τους κανόνες που γράψαμε στις ομάδες μας. Κανόνες που θα τηρούμε όταν εργαζόμαστε στην ομάδα μας: α) Δε μιλάμε όλοι μαζί, αλλά ακούμε προσεκτικά αυτόν που μιλάει κάθε φορά. β) Λέμε όλοι τη γνώμη μας. γ) Συνεργαζόμαστε με τους συμμαθητές μας. δ) Όταν διαφωνούμε, δεν τσακωνόμαστε. Γράφουμε στον πίνακα ανακοινώσεων τους κανόνες με τους οποίους συμφωνούμε οι περισσότεροι. Αυτός ο κατάλογος μπορεί να εμπλουτίζεται με καινούριους κανόνες, κάθε φορά που θα συμφωνήσουμε ότι μας χρειάζονται. Γράφουμε στον πίνακα ανακοινώσεων τους κανόνες με τους οποίους οι περισσότεροι συμφωνούμε. Για παράδειγμα: «Λέμε όλοι τη γνώμη μας» και «Όταν διαφωνούμε, δεν τσακωνόμαστε». 24

Κεφάλαιο 3 Eνδιαφερόμαστε για την κοινότητα Τι να θυμάμαι Όταν στην κοινότητά μας δημιουργούνται προβλήματα, προσπαθούμε να τα λύσουμε. Επικοινωνούμε με τους αρμόδιους και τους ενημερώνουμε για όποιο θέμα αφορά την κοινότητα. Όλοι μας πρέπει να προσπαθήσουμε ώστε να γίνει το μέρος που ζούμε καλύτερο. ΒΙΒΛΙΟ Με ποιους τρόπους ενδιαφερόμαστε για ΜΑΘΗΤΗ την κοινότητά μας; Ενδιαφερόμαστε για την κοινότητά μας όταν προσπαθούμε να λύσουμε κάθε πρόβλημα που δημιουργείται, όταν επικοινωνούμε με τους αρμόδιους και κάνουμε ό,τι είναι δυνατό για να γίνει καλύτερο το μέρος που ζούμε. 1 Ας πούμε κι εμείς τη γνώμη μας γι αυτό που συζητούν τα παιδιά της εικόνας (βλ. σελίδα 17). 25

Τα παιδιά συζητούν για τα προβλήματα που υπάρχουν στην κοινότητά τους. Η τσουλήθρα στην παδική χαρά είναι σπασμένη, η αυλή του σχολείου είναι όλο μπετόν, ο σωλήνας του νερού μπροστά στο σπίτι ενός παιδιού είναι σπασμένος, δεν υπάρχει χώρος στο πεζοδρόμιο γιατί παρκάρουν τα αυτοκίνητα, η παραλία είναι γεμάτη σκουπίδια και στο Δήμο δεν υπάρχει Πολιτιστικό Κέντρο. Όλοι νοιάζονται και θέλουν να λυθούν αυτά τα προβλήματα. Αντί να περιμένουν από τους μεγάλους πότε θα ασχοληθούν με τα θέματα αυτά, μπορούν να κάνουν τις δικές τους ενέργειες προς τους αρμόδιους. Έτσι, μπορούν να στείλουν μια επιστολή προς το Δήμαρχο και το Nομάρχη στην οποία θα αναφέρουν το πρόβλημα και θα ζητούν την επίλυσή του, να οργανώσουν μια εκστρατεία για τον καθαρισμό της παραλίας με συμμετοχή όλων των μαθητών του σχολείου και τέλος, να κάνουν γνωστά τα προβλήματα στο Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων του σχολείου τους. 26 2 α) Όπως ανακαλύψαμε, όσα συμβαίνουν σε μια κοινότητα αφορούν όλους τους κατοίκους της. Τι μπορεί να κάνει ο καθένας μας; Όσα συμβαίνουν σε μια κοινότητα αφορούν όλους τους κατοίκους της. Βέβαια, καθένας μας πρέπει να γνωρίζει τι συμβαίνει στον τόπο που ζει και να φροντίζει για τη βελτίωσή του. β) Καθένας μόνος του δεν έχει δύναμη, δηλαδή δεν μπορεί να κάνει πολλά πράγματα. Αν όμως ενωθούμε, αποκτούμε δύναμη. Γι αυτό, ας φτιάξουμε ομάδες για δράση. Από εδώ και πέρα έτσι θα εργαζόμαστε!

Βρίσκουμε ονόματα για τις ομάδες μας. Επειδή καθένας μόνος του δεν μπορεί να κάνει πολλά πράγματα, φτιάχνουμε ομάδες των τεσσάρων ατόμων. Τους δίνουμε ονόματα της επιλογής μας. γ) Κάθε ομάδα επιλέγει ένα από τα προβλήματα της πόλης ή του χωριού μας. Συζητάμε, προτείνουμε λύσεις και τις ανακοινώνουμε στην τάξη. Επιλέγουμε ένα πρόβλημα της κοινότητάς μας, για παράδειγμα, την ανάγκη να γίνει ένα Πολιτιστικό Κέντρο στο δήμο μας. Στην αρχή συζητάμε για ποιο λόγο χρειάζεται ένα Πολιτιστικό Kέντρο. Το Πολιτιστικό Kέντρο είναι απαραίτητο, γιατί εκεί θα λειτουργήσει βιβλιοθήκη όπου κάθε δημότης θα μπορεί να δανείζεται όποιο βιβλίο θέλει να διαβάσει, θα υπάρχουν τμήματα με ειδικούς δασκάλους για να μαθαίνουν όσοι θέλουν μουσική, χορό, ζωγραφική, θα διοργανώνονται εκθέσεις και θα γίνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις. Η δημιουργία ενός τέτοιου κέντρου θα ωφελήσει πολύ τους κατοίκους, γιατί θα περνούν ευχάριστα τον ελεύθερο χρόνο τους και παράλληλα θα μορφώνονται. Στη συνέχεια προτείνουμε τι μπορούμε να κάνουμε εμείς. Συζητούμε, για παράδειγμα, με τους δασκάλους μας και με το Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων του σχολείου μας την ανάγκη δημιουργίας του Πολιτιστικού Κέντρου. Όλοι μαζί στέλνουμε μια επιστολή στο Δήμαρχο και στο Νομάρχη της περιοχής μας ζητώντας τους να μελετήσουν το θέμα και να φροντίσουν για την ίδρυση Πολιτιστικού Κέντρου. Επίσης, μπορούμε να ενημερώσουμε τους κατοίκους της περιοχής μέσω της μαθητικής μας εφημερίδας και να ζητήσουμε τη βοήθειά τους. Τέλος, ανακοινώνουμε στην τάξη τις προτάσεις μας. 27

3 Ας ερευνήσουμε λοιπόν ποιοι μπορούν να μας βοηθήσουν να λύσουμε τα προβλήματα που μπορεί να υπάρχουν σε μια κοινότητα. Για να λυθούν τα προβλήματα που υπάρχουν σε μια κοινότητα, μπορούν να μας βοηθήσουν οι υπηρεσίες του δήμου, διάφοροι σύλλογοι ή ακόμα και απλοί πολίτες που θα προσφέρουν εθελοντική εργασία για τη βελτίωση της ζωής στην κοινότητα. Ειδικότερα, για θέματα λειτουργίας της Δημοτικής Βιβλιοθήκης, για την ίδρυση και λειτουργία των ΚΑΠΗ και για τη δημοτική συγκοινωνία αρμόδιες είναι οι υπηρεσίες του δήμου. Για την προστασία των άγριων ζώων της περιοχής αρμόδιοι είναι οι σύλλογοι που ενδιαφέρονται για την πανίδα της περιοχής ή το Κέντρο Προστασίας Άγριων Ζώων. Τέλος, για την προσφορά βοήθειας στους συμπολίτες μας που έχουν ανάγκη χρειάζεται η εθελοντική συμμετοχή όλων μας. Πώς λύνουμε ένα πρόβλημα; 4 Aποφασίζουμε ποιο από τα προβλήματα της πόλης μας ή του χωριού μας μας απασχολεί περισσότερο. Ας υποθέσουμε ότι το πρόβλημα που μας απασχολεί περισσότερο είναι ότι το κτίριο όπου στεγάζεται το σχολείο μας είναι παλιό, πέφτουν σοβάδες από τους τοίχους και οι αίθουσες είναι ακατάλληλες. 28 Εργαζόμαστε σε ομάδες και ερευνούμε ποιοι μπορούν να μας βοηθήσουν να το λύσουμε. Για να λυθεί το πρόβλημα αυτό, μπορούν να βοηθήσουν ο Διευθυντής του σχολείου, οι δάσκαλοί μας, ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων, ο

δήμος, η νομαρχία, αρμόδιες υπηρεσίες, όπως η Πολεοδομία και, τέλος, ο Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων. Όλοι οι παραπάνω φορείς μπορούν να βοηθήσουν ώστε να έχουμε ένα σχολείο κατάλληλο και ασφαλές. Ο δήμος, σε συνεργασία με τον Οργανισμό Σχολικών Κτιρίων, μπορεί να βρει το χώρο και τα χρήματα για την ανέγερση ενός νέου σχολείου και η Πολεοδομία να δώσει την άδεια για την κατασκευή του. Φτιάχνουμε το δικό μας παραμύθι 6 Η κάθε ομάδα γράφει το παραμύθι TETPAΔIO της για να το διαβάσει στις άλλες EPΓAΣIΩN ομάδες. «Κάποτε υπήρχε ένας δήμος που τον έλεγαν Βρομούπολη. Κανένας πολίτης δεν ενδιαφερόταν για τίποτα. Δεν έκαναν τίποτε ούτε για την κακή κατάσταση των δρόμων ούτε για τις πλατείες και τα πάρκα, που είχαν γεμίσει σκουπίδια και αδέσποτα ζώα ούτε για τη δημιουργία χώρων άθλησης και αναψυχής. Όλοι έλεγαν «Τι μπορούμε να κάνουμε; Καθένας μόνος του δεν έχει τη δύναμη να κάνει τίποτα. Ας φροντίσουν οι υπεύθυνοι αυτή είναι η δουλειά τους. Άλλωστε, μπορούμε να ζήσουμε και έτσι». Ξαφνικά, μια μέρα κάτι παράξενο συνέβη. Άρχισε να φυσά δυνατός αέρας και μια άσχημη μυρωδιά κάλυψε την πόλη. Κανείς δεν τολμούσε να βγει από το σπίτι του. Τα δέντρα και τα φυτά είχαν μαραθεί, το νερό είχε μολυνθεί και οι άνθρωποι ο ένας μετά τον άλλο έπεφταν άρρωστοι στο κρεβάτι. Τότε άρχισαν να αναρωτιούνται όλοι τι έφταιγε για το κακό που τους βρήκε. Η απάντηση ήταν εύκολο να βρεθεί. Πλήρωναν για την αδιαφορία τους. Ύστερα από αυτό κατάλαβαν ότι δεν μπορούν να ζουν έτσι και άλλα- 29

ξαν. Αποφάσισαν να ενδιαφέρονται. Δούλεψαν όλοι μαζί κι έφτιαξαν τόσο ωραία την πόλη τους, που την ονόμασαν Ομορφούπολη». 7 Πώς φανταζόμαστε το δήμο μας ύστερα από πολλά χρόνια, όταν θα είμαστε κι εμείς μεγάλοι; Ύστερα από πολλά χρόνια ο δήμος μας θα έχει γίνει σίγουρα ωραιότερος. Όλοι οι δημόσιοι χώροι θα είναι καθαροί, τα κτίρια θα είναι βαμμένα, στους δρόμους θα υπάρχουν δέντρα με πλούσιο φύλλωμα, θα έχουν φτιαχτεί πάρκα, για να παίζουν τα παιδιά και για να ξεκουράζονται οι περαστικοί, θα υπάρχουν πεζοδρόμια, θα έχει μειωθεί η ρύπανση του αέρα, θα έχουν δημιουργηθεί χώροι άθλησης και παιδικές χαρές, θα διοργανώνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις στο Πνευματικό Κέντρο και όλοι οι δημότες θα ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη της περιοχής μας. 30