ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΑΣΠΑΙΤΕ ΕΠΠΑΙΚ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ 9 ο ΜΑΘΗΜΑ «ΔΗΜΙΟΥΡΓΩΝΤΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ» Δρ. Κατσιφή Χαραλαμπίδη Σπυριδούλα Σχολική Σύμβουλος ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2016-17 Β ΕΞΑΜΗΝΟ Λιβαδειά 1

ΕΝΟΤΗΤΕΣ Ι. ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙ Ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΙΙ. Η ΟΜΑΔΑ ΣΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ 1. ΔΕΣΙΜΟ ΟΜΑΔΑΣ ΤΑΞΗΣ 2. ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΑΞΗΣ Α. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ Β. ΚΑΝΟΝΕΣ 3. ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ Α. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΧΩΡΟΥ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ Β. ΤΟ ΘΕΤΙΚΟ ΚΛΙΜΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ 4. ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Α. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ Β. ΕΠΙΛΥΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ Γ. ΕΡΕΥΝΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ 5. ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 6. ΟΜΑΔΙΚΕΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΙΙΙ. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ 2

Ι. ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙ Ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ 1. ΚΑΛΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ: προγραμματίζει, υλοποιεί, αξιολογεί, αναθεωρεί 2. ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΡΟΛΟΥ: εγγενής διαδικασία 3. ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ: Αναγκαία εργαλεία του εκπαιδευτικού 4. ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΡΟΛΟΥ α. Ο ρόλος μας είναι διδακτικός και παιδαγωγικός. Πώς τον αντιλαμβανόμαστε; Η αντίληψη του ρόλου σου πηγάζει από το όραμά σου για το επάγγελμά σου την παιδεία και επηρεάζει τον τρόπο που εργάζεσαι. Μέσα από την κατανόηση του ρόλου μας πρέπει να διαχειριστούμε: τη διδακτέα ύλη, το χώρο της τάξης, το χρόνο, το ανθρώπινο δυναμικό Την πρώτη μέρα που μπαίνετε στην τάξη Κοινοποιείστε το ρόλο σας, του σχολείου, του μαθητή, γιατί η αίθουσα είναι σημαντική, τι σημαίνει ιδανική τάξη, συνεργάσου με τους μ. για να καθορίσουν το ρόλο τους Εκδήλωσε εσύ το είδος της συμπεριφοράς που προσδοκάς από τους μαθητές σου. Τι είναι αυτό που σου αρέσει να βλέπεις. Δίνε παραδείγματα β. Έχουμε πολλούς υπορόλους. Όταν υπάρχει ανάγκη τους υποδυόμαστε, αλλά δεν επιτρέπουμε σε κανέναν να μας «κρατήσει» στον υπορόλο που θέλει αυτός 3

ΙΙ. Η ΟΜΑΔΑ ΣΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΣΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΙΙ. 1. ΔΕΣΙΜΟ ΟΜΑΔΑΣ ΤΑΞΗΣ Α στάδιο: «Η κατανόηση της έννοιας της ομάδας» Β στάδιο: «Η κατανόηση της λειτουργίας της ομάδας» με Δυάδα, Τετράδα, Ολομέλεια Γ. Παραλλαγή: Συζήτηση στο Συμβούλιο τάξης «Τα σημεία σύγκρουσης στο σχολικό περιβάλλον και οι προτάσεις επίλυσης» 4

ΙΙ. 2. ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΑΞΗΣ Επιτυχημένη διαχείριση σημαίνει: 1. εκπαιδευτικός ενημερωμένος για όλα όσα συμβαίνουν στην τάξη, 2. επιβλέπει πολλές δραστηριότητες ταυτόχρονα, 3. κρατά επικεντρωμένη την προσοχή των μαθητών και 3. διαχειρίζεται τις μεταβάσεις / μετακινήσεις των μαθητών στις διάφορες δραστηριότητες κατά τη διάρκεια της διδακτικής ώρας Ο ιδανικός τρόπος για να αντιμετωπιστεί ένα πρόβλημα είναι η αποτροπή της εμφάνισης Επισήμανση: Ξεχωρίστε τις διαδικασίες από τους κανόνες 5

ΙΙ. 2. 1.ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΑΞΗΣ Α. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ Συνήθειες ή ρουτίνες επαναλαμβανόμενων εργασιών Κάποιες διαδικασίες που επαναλαμβάνονται τακτικά γίνονται αυτόματα, κάποιες άλλες θέλουν διδασκαλία και τους διαπραγματεύεσαι με τους μαθητές στο Συμβούλιο τάξης Καταρτίστε τις διαδικασίες και τις συνέπειες 1. Πώς θα συντηρούν τα θρανία, τον εξοπλισμό, τη βιβλιοθήκη κλπ 2. Πώς να μπαίνουν και να βγαίνουν από την τάξη 3. Σινιάλο για να διδάξετε στην τάξη, στο διάδρομο και το προαύλιο 4. Πώς θα γίνονται οι διαδικασίες συμμετοχής στην τάξη 5. Πώς να γίνεται η συλλογή και η επιστροφή των εργασιών 6. Πώς προτείνεται η ησυχία: με σήκωμα και των δυο χεριών από πρωτοβουλία μαθητών 6

ΙΙ. 2. 2. ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΑΞΗΣ Β. ΚΑΝΟΝΕΣ Τους διαπραγματεύεσαι με τους μαθητές στο Συμβούλιο τάξης Να είναι λίγοι έτσι ώστε να τους θυμούνται, καταφατικοί, γενικοί έτσι ώστε να καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα, απαιτείται διευκρίνιση Στοχεύουν στην υπευθυνότητα του κάθε μαθητή ως προς τη μάθηση και τη συνεργασία με τους άλλους πχ. 1. Να είστε ευγενικοί και να βοηθάτε τους άλλους 2. Να ακούτε ήσυχα τους άλλους όταν μιλούν 3. Να τηρείτε τους κανόνες του σχολείου 4. Να είστε στην ώρα σας σε όλες τις δραστηριότητες του σχολείου 5. Να φέρνετε όλα τα πράγματα που χρειάζεστε καθημερινά Κανόνες αδιαπραγμάτευτοι Συμβουλίου τάξης: να μιλούν περισσότερο οι μαθητές που δεν μιλούν πολύ και οι αποφάσεις με ομοφωνία να είναι δεσμευτικές Αντί κανονισμού οι μαθητές εκτιμούν τις ανάγκες τους και στο συμβούλιο τάξης συντάσσουν τη "Διακήρυξη των δικαιωμάτων του μαθητή" 7

ΙΙ.2. 3.1. ΚΑΤΑΡΤΗΣΗ ΚΑΝΟΝΩΝ ανιχνεύστε το πρόβλημα- ξεχωρίστε το από το «θέλω» Η κατάρτιση κανόνων μπορεί να ακολουθήσει τη διαδικασία επίλυσης προβλήματος σε έξι φάσεις: 1. Προσδιορισμός του προβλήματος 2. Σύλληψη δυνατών λύσεων 3. Αξιολόγηση των λύσεων 4. Λήψη απόφασης για την καλύτερη λύση 5. Καθορισμός του τρόπου υλοποίησης της απόφασης 6. Αξιολόγηση του βαθμού και του τρόπου επίλυσης του προβλήματος 8

ΙΙ.2. 3.2. ΚΑΤΑΡΤΗΣΗ ΚΑΝΟΝΩΝ Οι κανόνες εκπονούνται από όλους, αλλά την εποπτεία τήρησής τους την έχει ο εκπαιδευτικός. Οι άτυποι κανόνες τους αντικαταστούν Δεν λύνουμε προβλήματα για τα οποία υπάρχει κανόνας ή νόμος που έχει θεσπιστεί από ψηλότερα κλιμάκια εξουσίας Ο δάσκαλος πρέπει να τοποθετείται μετά τους μαθητές Επιδιώκεται η συμφωνία και όχι η ψηφοφορία Να γράφονται με καταφατικές προτάσεις και να αναρτώνται δίπλα στο πρόγραμμα. Να οπτικοποιούνται. 9

ΙΙ. 3. ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ Α. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΧΩΡΟΥ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ Β. ΤΟ ΘΕΤΙΚΟ ΚΛΙΜΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ 10

ΙΙ. 4.1. ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Απώτερος στόχος: Ο έλεγχος της συμπεριφοράς να γίνεται από τους ίδιους τους μαθητές. Ο εκπαιδευτικός να είναι ο εγγυητής της εκπαιδευτικής διαδικασίας Κατάρτιση κανονισμού τάξης (κανόνων από κοινού) Συμβούλιο τάξης : συζήτηση με μικρόφωνο ή αντικείμενο Ρόλοι μαθητών στο συμβούλιο τάξης: υπεύθυνος κατανομής λόγου, γραμματέας, υπεύθυνος χρόνου ομιλίας με κλεψύδρα, υπεύθυνος ησυχίας (αυτός που έχει το λόγο κρατά ένα αντικείμενο) Κυτίο επικοινωνίας για επόμενο συμβούλιο: Γράφονται στη λίστα δίνοντας όνομα με υπογραφή και το αντικείμενο παρέμβασης (παράπονα- προτάσεις κριτικές- συγχαρητήρια) 11

ΙΙ. 4.2. ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Κανόνες αδιαπραγμάτευτοι: Να μην έχουμε ειρωνείες μεταξύ των μαθητών, Να μιλούν περισσότερο οι μαθητές που δεν μιλούν πολύ, Όλοι οι μ. κοιτάζουν κατά πρόσωπο τον ομιλητή και ακούν με προσοχή, Οι αποφάσεις με ομοφωνία να είναι δεσμευτικές Παιδικό δικαστήριο Αρμοδιότητες μαθητών τόσες όσες είναι και οι μαθητές Κάρτες συνεπειών με αφαίρεση αρμοδιοτήτων Ζώνες επιβράβευσης (πράσινη, κίτρινη, κόκκινη) «Κόκκινη» κάρτα παρόρμησης 12

ΙΙ. 4.3. ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Ησυχία με σήκωμα και των δυο χεριών από πρωτοβουλία μαθητών Κάρτες συναισθημάτων (πρόγραμμα συναισθηματικής νοημοσύνης: συναισθήματα, αυτοεκτίμηση, επίλυση προβλημάτων και συγκρούσεων, φιλία) Επανορθωτική δικαιοσύνη (ηθική και υλική) Δικαστές στην αυλή εκ περιτροπής ή Διαμεσολαβητές στην αυλή Εξατομικευμένα προγράμματα παρέμβασης 13

ΙΙ. 4.4. 1. ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Α. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ: Συνέπειες έναντι ποινών (δεν επιβάλλονται ποινές) Τι σημαίνει συνέπειες: Φυσικές συνέπειες συμβαίνουν φυσικά χωρίς σκόπιμη πρόθεση πχ. αν αργήσει να έρθει θα χάσει πληροφορίες από το μάθημα Λογικές συνέπειες συμβαίνουν ως λογικές αντιδράσεις πχ. αν σπάσεις τη γόμα 14

ΙΙ. 4.4. 2. ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Είδη παρέμβασης: Αγνοούμε, Χρήση μη λεκτικής επικοινωνίας (την γνωρίζουν όλοι ή θέλει εξήγηση;), Κάρτες συναισθημάτων, Αναφορά του κανόνα, Φυσικές συνέπειες και λογικές συνέπειες, και επιλογές, Επανορθωτική δικαιοσύνη (ηθική και υλική), Αφαίρεση αρμοδιοτήτων (ρόλων) για συγκεκριμένο διάστημα Σύστημα παρέμβασης κυρώσεων: Αγνόησε δυο φορές τη συμπεριφορά και ενθάρρυνε τους δεσμευμένους μαθητές, την τρίτη μεταπήδησε στον υπορόλο του αστυνομικού και επέβαλλε τις κυρώσεις (Διαβαθμισμένες Κάρτες συνεπειών ανάλογα με την επανάληψη της παράβασης) γρήγορα, σύντομα, ολιγόλογα, ξεκάθαρα, δίκαια, αμερόληπτα, χωρίς συναισθηματισμούς και θεαματικές κινήσεις και επέστρεψε στο ρόλο του εκπαιδευτικού. Μην πλατειάζεις, μην επιτίθεσαι, μην προσβάλλεις. Θέτεις όρια! Μετά το τέλος του μαθήματος αφιέρωσε χρόνο και μίλα μαζί τους! 15

ΙΙ. 4.4. 3. ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Β. ΕΠΙΛΥΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ Ξεχωρίζουμε ποιο είναι το πρόβλημα και ποιανού. Ποτέ αρνητικά επίθετα, εστιάζουμε στη συμπεριφορά και όχι στο πρόσωπο, στις επιπτώσεις που έχει η συμπεριφορά σε εμάς και στους συμμαθητές και αναφέρουμε τα συναισθήματά μας Διδάσκουμε και χρησιμοποιούμε τις Δεξιότητες ενεργής ακρόασης, διεκδίκησης και επίλυσης συγκρούσεων με διαπραγμάτευση. Υπενθυμίζουμε χωρίς περιστροφές, απολογητικό ύφος και τιμωρητική διάθεση τους κανόνες της τάξης. 16

ΙΙ. 4.5. ΕΡΕΥΝΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ Μπες στο ρόλο του παρατηρητή και αναλογίσου Τι είδους παρεμβάσεις πραγματοποιείς για να ρυθμίζεις τις καταστάσεις; Τι είδους ανατροφοδότηση σου δίνει τότε η τάξη; Ποιες παρεμβάσεις φέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα και ποιες όχι; Τι άλλο θα μπορούσα να κάνω; Ή να είμαι λιγότερο συναισθηματικός στις κυρώσεις Ταιριάζουν στην προσωπικότητα και στο δικό μου στυλ ηγεσίας οι παρεμβάσεις; Τι μπορεί να καταφέρει αυτή η τάξη; Κράτα σημειώσεις και ανατροφοδότησε την τάξη με τα ευρήματά σου Με ποιο τρόπο ενθαρρύνω την επιθυμητή συμπεριφορά; Πόσο συναισθηματικός είμαι; Θα μπορούσα να γίνω πιο συναισθηματικός, πιο ενθουσιώδης; Τι κίνητρα θα μπορούσα να προσθέσω; Το σημαντικό είναι να έχεις ένα ξεκάθαρο σύστημα κυρώσεων και κινήτρων (που ταιριάζουν με το στυλ σου) Θέτεις όρια! 17

ΙΙ. 5.1. ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ομαδική εργασία: μαθητές εργάζονται μαζί; μπορεί να συνεργάζονται ή και όχι, επωμίζονται την εργασία λίγοι μαθητές, κακές διαπροσωπικές σχέσεις, πίεση προς υπακοή στον «ειδήμονα» το βάρος «πέφτει στη διαδικασία και όχι στη μάθηση» Συνεργατική μάθηση (συμμετέχουν όλοι οι μαθητές): παρέχει την κοινωνική ενίσχυση και την υποστήριξη που οι μαθητές χρειάζονται για να προάγουν τη μάθησή τους. Η επεξεργασία, η ερμηνεία, η εξήγηση και η επιχειρηματολογία αποτελούν αναπόσπαστα στοιχεία της δραστηριότητας της ομάδας όπου η μάθηση υποστηρίζεται από τα άλλα άτομα. Εγκρίνεται από όλες τις θεωρίες μάθησης 18

ΙΙ. 5.2. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ (θέλουν εκπαίδευση και εξάσκηση) Αλληλεπίδραση πρόσωπο με πρόσωπο Θετική αλληλεξάρτηση Ατομική υπευθυνότητα Δεξιότητες συνεργασίας Ομαδικές διεργασίες ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ: Αριθμός μαθητών ομάδας (ανάλογα με το σκοπό του μαθήματος) Σύνθεση Ρόλοι (δεν είναι αυτοσκοπός αλλά μέσο για μάθηση) Συνεργασία 19

ΙΙ. 5.3. ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΕ ΟΜΑΔΕΣ Παραδείγματα: 1. Δυάδα- τετράδα- ολομέλεια στη συζήτηση 2. Η μέθοδος Jigsaw 3. Διδασκαλία με ρόλους 20

ΙΙ. 5.4. Η μέθοδος Jigsaw: ομάδες στις ομάδες δίνεται έμφαση στην αλληλεξάρτηση των μαθητών (μαθαίνω όταν διδάσκω) ΣΤΑΔΙΑ: Α. Χωρίζονται σε ομάδες Β. Σε κάθε μέλος της ομάδας δίνεται ένα διαφορετικό μέρος του προς μάθηση υλικού, και ο μαθητής γίνεται «ειδήμων» στο δικό του κομμάτι. Γ. Οι μαθητές που έχουν αναλάβει το ίδιο κομμάτι από κάθε ομάδα συσκέπτονται για να βεβαιωθούν ότι καταλαβαίνουν το κομμάτι που τους έχει ανατεθεί και σχεδιάζουν τρόπους για να διδάξουν τις πληροφορίες στα μέλη της ομάδας τους Δ. Επιστρέφουν στις αρχικές ομάδες, μεταφέροντας τις γνώσεις τους Ε. Οι μαθητές εξετάζονται με ατομικό τεστ που καλύπτει την ύλη, και κερδίζουν βαθμούς για την ομάδα τους 21

ΙΙ. 5.5. 1. ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΜΕ ΡΟΛΟΥΣ ΣΤΗΝ ΟΜΑΔΑ (από την ομάδα στην ολομέλεια) Δύο στόχοι: Α) οι δεξιότητες της ομάδας Β) η κατανόηση του μαθήματος Εξάσκηση ομάδας με σύντομες δραστηριότητες για κατανόηση ενότητας της ομάδας και τρόπου εργασίας Ίδια σύνθεση στις ομάδες για μερικές εβδομάδες Ανακατέψτε αγόρια με κορίτσια, ηγέτες με οπαδούς, ταραχοποιούς με συνεργάσιμους, «καλούς» με «αδύνατους» Εξάσκηση πρώτα σε δυάδες Οδηγίες δασκάλου προς μαθητές Μοιραστείτε- ανταλλάξτε τις ιδέες σας Απευθύνετε και απαντήστε σε ερωτήσεις μεταξύ σας αν δεν καταλαβαίνετε κάτι Σκεφτείτε- δουλέψτε και μοιραστείτε τη δουλειά σας με άλλους στην ολομέλεια με μία απόφαση 22

ΙΙ. 5.5. 2. ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΟΜΑΔΑΣ Κρατήστε την ομάδα προσηλωμένη στη δραστηριότητα Ενθαρρύνετε τη συμμετοχή Αναθέστε ρόλους που να αντικατοπτρίζουν τις παραπάνω επιθυμητές συμπεριφορές: «Εμψυχωτή», «Προϊστάμενου» «Επιμελητή», «Κήρυκα», «Παρατηρητή» Απαιτείται σταδιακή εκμάθηση των επιθυμητών συμπεριφορών Αν και ένας ανακοινώνει το αποτέλεσμα, ξεκαθαρίστε ότι όλοι πρέπει να είναι σε θέση να εξηγήσουν αν ερωτηθούν Στο ΕΝΑ φύλλο εργασίας όλοι σημειώνουν τα ονόματά τους 23

ΙΙ. 5.5. 3. ΡΟΛΟΙ ΜΑΘΗΤΩΝ (αναρτημένο) «Εμψυχωτής» για να συμμετέχουν όλοι (Τι γνώμη έχεις; Πες την ιδέα σου) «Προϊστάμενος» για να διατηρεί την ομάδα προσηλωμένη (Τόσο χρόνο έχουμε ακόμα! Μας ζητάει το εξής Μήπως θα μπορούσαμε να το δούμε και έτσι; ) «Επιμελητής» να ελέγχει αν όλοι κατανοούν και ανταλλάσσουν τις ιδέες τους (Το κατάλαβες; Να σου το εξηγήσω; ) «Κήρυκας» καταγράφει και ανακοινώνει το αποτέλεσμα (Η απόφασή μας είναι Η απάντηση είναι ) «Παρατηρητής» για να αναπτύσσει τη μεταγνώση (Τι κάνετε; Γιατί το κάνετε; Πώς το κάνετε;) 24

ΙΙ. 5.5. 4. ΑΝΗΚΩ ΣΤΗΝ ΟΜΑΔΑ σημαίνει: (αναρτημένο) Μοιράζομαι τις ιδέες μου και τις ανταλλάσσω (ακούω προσεκτικά τις ιδέες των άλλων) Αν δεν καταλαβαίνω κάτι, ρωτώ τους άλλους και απαντώ στις ερωτήσεις τους Συνεργάζομαι με τους άλλους για να βρούμε μια λύση ένα αποτέλεσμα Γνωρίζω το αποτέλεσμα και μπορώ να το ανακοινώσω αν ερωτηθώ άσχετα αν το ανακοινώσει «ο κήρυκας» 25

ΙΙ. 5.5.5. ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΤΗΝ ΟΜΑΔΑ (αναρτημένο) Παράδειγμα: «Βοηθά ο ένας τον άλλον στην ομάδα» Πρώτα με ατομική αξιολόγηση π.χ. Σήμερα προσέφερα βοήθεια στην ομάδα μου Α) καθόλου Β) μερικές φορές Γ) μεγάλη Μετά με ομαδική αξιολόγηση π.χ. Σήμερα τα μέλη της ομάδας μας βοήθησαν το ένα το άλλο Α) πολύ αποτελεσματικά Β) μερικές φορές Γ) όχι και τόσο αποτελεσματικά όσο θα μπορούσαμε 26

ΙΙ. 6. ΟΜΑΔΙΚΕΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΣΚΟΠΟΣ: Οι σχολικές μονάδες οδηγούνται παγκοσμίως στη συλλογική ηγεσία/ συνεργασία και αυτονομία (ποιες δεξιότητες πρέπει να έχουν τα μέλη; ΣΤΟΧΟΙ: όραμα, εσωτερικός κανονισμός, ετήσιος στόχος σχολικής μονάδας ΟΛΕΣ ΟΙ ΟΜΑΔΙΚΕΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΜΕ συντονιστή (προγραμματισμό συναντήσεων, ταξινόμηση προτάσεων, συντονισμό συζήτησης) με γραμματέα για πρακτικά και υπεύθυνο χρόνου Η ομάδα των εκπαιδευτικών του σχολείου: εβδομαδιαία συνάντηση Συναντήσεις εκπαιδευτικών τμημάτων και τάξεων για κοινή γραμμή εβδομαδιαία συνάντηση. Οπωσδήποτε κοινή γραμμή εκπαιδευτικών που διδάσκουν στην ίδια τάξη και συμμετέχουν στο Συμβούλιο τάξης Συναντήσεις γονέων, εκπαιδευτικών και μαθητών Συναντήσεις γονέων, εκπαιδευτικών με ομάδες ψυχολόγων και συνεργατών 27

ΙΙΙ. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ Ενεργής Ακρόασης Ενσυναίσθησης (άδεια καρέκλα) Διεκδίκησης Αυτοδιαχείρισης θυμού Διαπραγμάτευσης Διαμεσολάβησης 28

ΙΙΙ. Α. Ενεργή ακρόαση: «Πώς ακούω κάποιον όταν μου μιλά» 1.Προσπαθώ να καταλάβω το κρυφό μήνυμα των λόγων του 2.Δεν κριτικάρω τα λόγια του ή τις σκέψεις του. 3.Επαναδιατυπώνω τα λόγια του για αποσαφήνιση της συναισθηματικής του κατάστασης 4.Αν δεν καταλαβαίνω το μήνυμα, κάνω μια ανοικτή ή διευκρινιστική ερώτηση 29

ΙΙΙ. Β. Διεκδίκηση: «Πώς λύνουμε ένα πρόβλημα που μας δημιουργούν οι άλλοι» 1. Λέμε στους άλλους τι ακριβώς μας κάνουν 2. Τι δεν θέλουμε να μας κάνουν και 3. Τι συναίσθημα μας δημιουργούν. (το γεγονός- την επίδραση σε μένα- το συναίσθημά μου) 30

ΙΙΙ. Γ. Αυτοδιαχείριση θυμού 1. Δεν καταπνίγουμε το θυμό μας, αλλά ούτε τον αφήνουμε να μας κυριεύει. 2. Διατηρούμε την ψυχραιμία με τεχνικές ηρεμίας 3. Τον αντιμετωπίζουμε όπως όλα τα προβλήματα που μας δημιουργούν οι άλλοι: «Λέμε στους άλλους τι ακριβώς μας κάνουν, Τι δεν θέλουμε να μας κάνουν, Το πρωτογενές συναίσθημα που μας δημιουργούν, Ανιχνεύουμε τις προσδοκίες μας!» 4. Αν δεν μπορέσουμε να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας τότε δε βρίζουμε, δεν αναφερόμαστε στο πρόσωπο του άλλου, αλλά στη συμπεριφορά του 5. Ψάχνουμε να βρούμε λύσεις ώστε να μην επαναληφθεί το πρόβλημα που μας θυμώνει 6. Ζητάμε συγνώμη όταν ξεθυμώσουμε 31

ΙΙΙ. Δ. 1. Διαπραγμάτευση στη σύγκρουση: (εστιάζεις το θέμα- ψάχνεις λύσεις win- win όπως στην κατάρτιση κανόνων τάξης 1. Δε βρίζουμε τον άλλο, αλλά εστιάζουμε στο πρόβλημα 2. Λέμε τι ακριβώς θέλουμε και πώς αισθανόμαστε 3. Σκεφτόμαστε και την πλευρά του άλλου, τι θέλει και πώς αισθάνεται 4. Συνεργαζόμαστε με τον άλλο έτσι ώστε να βρούμε μια κοινά αποδεκτή λύση 5. Δεν αδικούμε κανέναν, αλλά δε δεχόμαστε να μας αδικούν 32

ΙΙΙ. Δ. 2. Ενδεικτικός χειρισμός συγκρούσεων μαθητών από το δάσκαλο /διαμεσολαβητή 1 Γεγονός: Τι έγινε; 2. Συναίσθημα: Πώς αισθάνθηκες, τι ένιωσες; 3. Ενσυναίσθηση: «είσαι θυμωμένος γιατί το ίδιο θα ένιωθα και εγώ αν ήμουν στη θέση σου» 4. Όρια συμπεριφοράς: «δεν είναι σωστό να τον χτυπάς» 5. Εναλλακτικές λύσεις: «τι διαφορετικό θα μπορούσες να κάνεις;» (για να βρει μόνος του λύσεις) 33

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Woolfolk, Α. (2007). Εκπαιδευτική Ψυχολογία. Αθήνα: Εκδόσεις ΕΛΛΗΝ. (Ελληνική έκδοση του βιβλίου Educational Psychology. New York: Pearson. Επιμ. Ε. Μακρή-Μπότσαρη). Elliott S, Kratochwill T, Littlefield-Cook J, Travers J. (2008). Εκπαιδευτική Ψυχολογία. Εκδόσεις Gutenberg. Slavin, R. (2007). Εκπαιδευτική Ψυχολογία Θεωρία και Πράξη. Εκδόσεις Μεταίχμιο (Ελληνική έκδοση του βιβλίου Educational Psychology: Theory and practice Boston : Allyn & Bacon, Επιμ. Κ. Κόκκινος). 34