4+1 ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΎ ΔΗΜΟΣΊΟΥ ΧΡΈΟΥΣ

4+1 ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΎ ΔΗΜΟΣΊΟΥ ΧΡΈΟΥΣ

ΔΙΚΤΥΟ για τη ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ στην Ελλάδα και την Ευρώπη www.todiktio.eu 4+1 ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΎ ΔΗΜΟΣΊΟΥ ΧΡΈΟΥΣ Συγκριτική παρουσίαση τεσσάρων οικονομικών προτάσεων για τη διαχείριση του Ελληνικού Δημοσίου Χρέους και η πολιτική πρόταση για τη δυνατότητα της Εθνικής Συναίνεσης

«ΔΙΚΤΥΟ» για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη Αθ. Διάκου 20 & Συγγρού 1 11743 Αθήνα Τηλ.: 210 9247814 Φαξ: 210 9227244 Email: info@todiktio.eu Web: http://www.todiktio.eu Twitter: https://twitter.com/todiktio Facebook: https://www.facebook.com/todiktio Εκδότης: «ΔΙΚΤΥΟ» για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη Χρονολογία έκδοσης: 2014 Τίτλος: 4+1 ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΎ ΔΗΜΟΣΊΟΥ ΧΡΈΟΥΣ Το «ΔΙΚΤΥΟ ΠΟΛΙΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΜΑΣ» Σχεδιασμός παραγωγή: ACCESS ΓΡΑΦΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ Α.Ε. Ποσειδώνος 23 & Συντ. Δαβάκη 144 51 Μεταμόρφωση Τηλ.: 210 3804 460 - Fax: 210 3847447 e-mail: access@access.gr www.access.gr

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος... 9 Εισαγωγή... 13 1η Ενότητα Η πρόταση του Bruegel... 17 2η Ενότητα Η πρόταση P.A.D.R.E... 21 3η Ενότητα Η «Μετριοπαθής Πρόταση» (Modest Proposal)... 25 4η Ενότητα Πρόταση του Γερμανικού Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων... 31 Επίλογος... 35 7

8 4+1 ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΎ ΔΗΜΟΣΊΟΥ ΧΡΈΟΥΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ τη χώρα μας την οικονομική κρίση τη ζούμε, αλλά αρνούμαστε συστηματικά να συζητήσουμε τις αιτίες που την προκάλεσαν και κυρί- Σ ως να προτείνουμε λύσεις ή βήματα προς τη λύση που να είναι ρεαλιστικά και εναλλακτικά. Οι πολίτες την προοπτική εξόδου από την κρίση θα την καταλάβαιναν κυρίως μέσα από την προοπτική εξεύρεσης εργασίας. Άμεσα ή έστω σε κάποιο ορατό χρονικό διάστημα. Αυτό όμως προϋποθέτει επενδύσεις. Ιδιωτικές κυρίως, αλλά και Δημόσιες. Με άλλα λόγια, χιλιοειπωμένα, χρειαζόμαστε διάθεση ή προσέλκυση κεφαλαίων που θα αισθανθούν ότι το ελληνικό οικονομικό περιβάλλον είναι ευνοϊκό και επομένως μπορούν να επενδύσουν με ασφάλεια και προοπτική κάποιο κέρδος. Και είναι οι επενδύσεις που θα φέρουν τις θέσεις εργασίας τις οποίες αναζητούν απεγνωσμένα 1,5 εκατομμύριο άνεργοι, μέσα στους οποίους η μεγάλη πλειοψηφία είναι νέοι και πολλοί από αυτούς με υψηλά προσόντα. Πώς θα φτάσουμε όμως εκεί; Η συνταγή δεν είναι άγνωστη: να κάνουμε πράξη μια σειρά από μεταρρυθμίσεις στη Δημόσια Διοίκηση, τη φορολογία, τη Δικαιοσύνη. Μεταρρυθμίσεις που θα συμφωνήσουμε στο περιεχόμενό τους για ν αντέξουν στο χρόνο και να παράσχουν τις απαραίτητες εγγυήσεις στους υποψήφιους επενδυτές. Δεν πρέπει να υποτιμούμε καθόλου τις προσπάθειες που έγιναν τα χρόνια της κρίσης, αλλά τα αποτελέσματά τους απέχουν πολύ από τις ανάγκες της χώρας για βαθιές αλλαγές. Αντίστοιχα, δεν πρέπει να θεωρούμε κάθε άλλη, εκτός κατεστημένης αντίληψης πρόταση, ως μη αποδεκτή και εφαρμόσιμη. Με αυτή τη λογική προχωρήσαμε ως «ΔΙΚΤΥΟ» στο τρίτο βήμα μιας προσπάθειας που επιθυμούμε να συμβάλει στη διαμόρφωση συγκεκριμένων προτάσεων για το μεγάλο πρόβλημα της χώρας. Το πρώτο βήμα αφορούσε την παρουσίαση ενός τόμου με τίτλο: «Ο μίτος ανασυγκρότησης της χώρας» με τρεις ενότητες: http://www. todiktio.eu/index.php/topics/debt-management/item/496-mitosanasugkrotisis-tis-xoras 9

4+1 ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΎ ΔΗΜΟΣΊΟΥ ΧΡΈΟΥΣ την διαχείριση του χρέους, τις βασικές μεταρρυθμίσεις και τους τομείς ανάπτυξης και τη χρηματοδότηση τους. Το δεύτερο βήμα ήταν η οργάνωση ενός δημόσιου διαλόγου με εκπροσώπους των κομμάτων Βουλής και Ευρωβουλής με θέμα: «Το εθνικό μας... χρέος στη συναίνεση» http://todiktio.eu/index.php? option=com_k2&view=item&id=477 10 Και το τρίτο βήμα είναι η εκπόνηση μιας μελέτης με τίτλο: «4+1 προτάσεις για τη διαχείριση του Ελληνικού Δημοσίου Χρέους» Οι πολίτες θέλουν τα κόμματα μπορούν; Στη μελέτη αυτή παρουσιάζονται τέσσερις εναλλακτικές προτάσεις για τη διαχείριση του δημοσίου χρέους. Κάθε μία από αυτές έχει ενδιαφέροντα στοιχεία και ιδέες. Ταυτόχρονα υπάρχουν στοιχεία δυσκολίας στην εφαρμογή ή προϋποθέσεις που απαιτούν την συνηγορία πολλών παραγόντων ή ακόμα και αλλαγή θεσμών. Είναι όμως πηγή ιδεών ώστε να αλλάξουμε πορεία. Επιμένουμε στο θέμα του χρέους, γιατί θεωρούμε ότι η σωστή και λειτουργική αντιμετώπιση αυτού του σημαντικού προβλήματος -μαζί με τις μεταρρυθμίσεις- μπορεί να δημιουργήσει σταθερό οικονομικό περιβάλλον στη χώρα μας, ώστε να ξεκινήσει η πολυπόθητη ανάπτυξη και η αύξηση της απασχόλησης. Πεποίθησή μας είναι ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει με την γνωστή ελληνική τακτική: γροθιά παλάμη, δηλαδή ταυτόχρονα και να απειλούμε και να ζητιανεύουμε. Αυτές οι προσεγγίσεις οδηγούν σε παραλυσία διαπραγματευόμαστε σ αυτά που προτείνουν οι άλλοι και όχι σ αυτά που προτείνουμε εμείς. Μια διαπραγμάτευση με εναλλακτική πρόταση για τη διαχείριση του χρέους, έχει σοβαρές πιθανότητες να πετύχει, εάν υπάρχει κοινή εθνική πρόταση με συγκεκριμένο περιεχόμενο και πολιτική δέσμευση για μακρύ χρονικό διάστημα. Το πρώτο λοιπόν ζητούμενο είναι το περιεχόμενο αυτής της πρότασης που θα πρέπει να βασίζεται σε ρεαλιστικά και επεξεργασμένα σε ευρωπαϊκό επίπεδο σενάρια, και το δεύτερο η οργανωμένη διπλωματική κίνηση της χώρας για συζήτηση αυτής της πρότασης με τα 18 Κοινοβούλια έχοντας στο χέρι μας μία πρόταση, όπου όλοι -οφειλέτες και δανειστές- θα έχουν όφελος.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Με απλά λόγια, το «ΔΙΚΤΥΟ» ως ένας οργανισμός που βρίσκεται εκτός των κομμάτων και της κυβέρνησης, θέτει στο τραπέζι της δημόσιας συζήτησης ορισμένες παραδοχές: Το θέμα του χρέους δεν είναι τεχνοκρατικό που χρειάζεται πολιτική διαχείριση, αλλά είναι πολιτικό που έχει ανάγκη τεχνοκρατικής υποστήριξης. Οι πολίτες πρέπει να ξέρουν και οι πολιτικοί να θέλουν και να μπορούν. Η τελική πρόταση δεν μπορεί παρά να είναι των πολιτικών. Καταθέτουμε με εύληπτο και απλό τρόπο, ιδέες οικονομολόγων που θα μπορούσαν να είναι η βάση μια κοινής επεξεργασίας. Ο ελληνικός λαός θα αγκάλιαζε κάθε προσπάθεια που θα έδειχνε, ίσως για πρώτη φορά στην ιστορία μας, ότι μπορεί να γεννήσει τη συναίνεση. Συναίνεση βέβαια δεν σημαίνει ότι η Κυβέρνηση ή η αντιπολίτευση καλούν ο ένας (ή μία) τον άλλον (ή την άλλη) να προσχωρήσουν στις απόψεις του (της). Η οικονομική κρίση στη χώρα είναι φυσικό να βρίσκεται στο επίκεντρο της αγωνίας και των συζητήσεων μας. Γύρω μας όμως συμβαίνουν πολλά. Για δεύτερη φορά μετά τον Β Παγκόσμιο πόλεμο αλλάζουν σύνορα στη γειτονιά μας, η Μέση Ανατολή φλέγεται, ενώ η ευρωπαϊκή οικονομία από την οποία περιμένουμε πολλά έχει τα δικά της μεγάλα προβλήματα. Κανείς δεν θα μας σώσει, εμείς μόνοι μας πρέπει να οργανώσουμε την έξοδο η οποία όμως δεν θα πρέπει να θυμίζει Μεσολόγγι και πολύ περισσότερο Κούγκι. Άννα Διαμαντοπούλου Πρόεδρος του «Δικτύου» 11

12 4+1 ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΎ ΔΗΜΟΣΊΟΥ ΧΡΈΟΥΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΉ ΠΑΡΟΥΣΊΑΣΗ ΤΕΣΣΆΡΩΝ ΠΡΟΤΆΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΎ ΔΗΜΟΣΊΟΥ ΧΡΈΟΥΣ Αθανάσιος Κων. Θανόπουλος Το Ελληνικό δημόσιο χρέος ανέρχεται στο 174,9% του ΑΕΠ και είναι το υψηλότερο στην Ευρώπη. Ως εκ τούτου, από την αρχή της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης έχει τεθεί σε όλα τα fora επιτακτικά το ζήτημα της μακροχρόνιας διαχείρισης και βιωσιμότητάς του, τόσο σε πολιτικό όσο και σε τεχνοκρατικό επίπεδο. Είναι πλέον κοινός τόπος ότι απαιτείται μια συστηματική αντιμετώπιση του προβλήματος χρέους, ενδεχομένως μέσα σε ένα γενικότερο πλαίσιο/ σχέδιο εξυγίανσης που δεν θα αφορά μόνο στην Ελλάδα, αλλά και άλλες χώρες των οποίων το δημόσιο χρέος δεν θεωρείται, με τα τρέχοντα δεδομένα, ότι βρίσκεται σε βιώσιμη τροχιά, όπως πχ η Πορτογαλία (128% του ΑΕΠ), η Ιταλία (127,9% του ΑΕΠ), η Ιρλανδία (123,3% του ΑΕΠ), το Βέλγιο (104,5% του ΑΕΠ), αλλά και η Γαλλία (92,2% του ΑΕΠ) και η Ισπανία (92,1% του ΑΕΠ) 1. Ωστόσο, η συζήτηση για τη διαχείριση και τη μακροχρόνια βιωσιμότητα του ελληνικού δημόσιου χρέους (ΔΧ) δεν θα έπρεπε να θεωρείται μόνο ως μία τεχνοκρατική, ή μια αποστειρωμένα «ακαδημαϊκή» διαδικασία που αφορά έναν κλειστό κύκλο ειδικών. 1. Πηγή: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/government_finance_ statistics /documents/revisions-gov-deficit-debt-2010-2013.pdf 13

4+1 ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΎ ΔΗΜΟΣΊΟΥ ΧΡΈΟΥΣ Πρόκειται για ένα κατεξοχήν πολιτικό θέμα, η διαχείριση του οποίου επηρεάζει πολυδιάστατα -άλλες φορές με περισσότερο και άλλες με λιγότερο εμφανή τρόπο - την οντότητα και το βασικό πυρήνα του ελληνικού κράτους, τη συνέχειά του, και πρωτίστως τη συνέχιση της δυνατότητάς του να λειτουργεί με τις προδιαγραφές ενός σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους που να δύναται να παρέχει στους πολίτες του υψηλού επιπέδου υπηρεσίες και ευρέως φάσματος αγαθά, αντίστοιχα της συνολικής φορολογικής επιβάρυνσης που αυτοί υφίστανται, και την ίδια στιγμή να επιτελεί με επάρκεια τον κοινωνικό του ρόλο. Με λίγα λόγια, το ζήτημα αφορά τη δυνατότητα και την ανάγκη μα ανακτήσει η χώρα την εθνική της κυριαρχία, πάντα εντός του πλαισίου της ΕΕ. Αποτελεί, επομένως, αδήριτη ανάγκη η συζήτηση/ διαβούλευση του ζητήματος της διευθέτησης του ελληνικού δημόσιου χρέους να διεξάγεται υπό την ευρύτερη δυνατή συναίνεση σε επίπεδο πολιτικών δυνάμεων και πληροφόρηση των πολιτών. Η διαμόρφωση, μέσα από μια διαδικασία ευρείας συζήτησης και ουσιαστικής σύνθεσης, μιας κοινής εθνικής θέσης για τη διαχείριση του δημοσίου χρέους η οποία στη συνέχεια θα κοινοποιηθεί και θα γίνει αντικείμενο διαπραγμάτευσης με τους εταίρους και δανειστές μας, θα ενισχύσει σημαντικά τη διαπραγματευτική θέση της ελληνικής πλευράς. Στην παρούσα μελέτη, παρουσιάζουμε μια συγκριτική αξιολόγηση τεσσάρων δημοσίων προτάσεων για τη διαχείριση του ελληνικού δημοσίου χρέους 2 με έμφαση στον εντοπισμό των πεδίων και περιθωρίων σύνθεσης φαινομενικά διαμετρικά αντίθετων απόψεων. Κάποιες από αυτές αφορούν μόνο το ελληνικό δημόσιο χρέος, ενώ κάποιες αναπτύσσουν τη στρατηγική μείωσης του ελληνικού δημόσιου χρέους ως τμήματος μιας γενικότερης στρατηγικής ανασυγκρότησης του δημόσιου χρέους (και εν γένει ανασυγκρότησης και αναπτυξιακής ώθησης των οικονομιών) των 2. Τους τελευταίους μήνες έχουν ενταθεί οι δημόσιες παρεμβάσεις με μανιφέστα / προτάσεις που συνυπογράφονται από ομάδες οικονομολόγων των οποίων επικεφαλής είναι προβεβλημένοι οικονομολόγοι όπως οι J. Stiglitz και T. Piketty. Ωστόσο, οι προτάσεις αυτές έχουν τεθεί σε επίπεδο γενικών αρχών για την αλλαγή της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης και δεν αφορούν μόνο στη διαχείριση του δημοσίου χρέους. Ως εκ τούτου δεν μπορούν να συναξιολογηθούν με αυτές που παρουσιάζουμε στο παρόν κείμενο, σκοπός του οποίου είναι να πραγματευτεί προτάσεις που μπορούν να υιοθετηθούν σχετικά σύντομα. 14

ΕΙΣΑΓΩΓΗ χωρών της ευρωζώνης και σε αυτή εντάσσουν και το ζήτημα της διαχείρισης και βιωσιμότητας του ελληνικού δημόσιου χρέους. Πρόκειται για προτάσεις στις οποίες υπάρχουν ελκυστικά στοιχεία που θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση της διαμόρφωσης μιας εθνικής θέσης για το δημόσιο χρέος. Σίγουρα τα αναλυτικά επεξεργασμένα σενάρια που οι προτάσεις αυτές συνεπάγονται, φαινομενικά (αλλά, σίγουρα, και ουσιαστικά ως προς κάποιες διαστάσεις τους) έχουν πολλές διαφορές, τόσο αναφορικά με τα πεδίο εφαρμογής τους, όσο και σχετικά με το βαθμό εμπλοκής των ευρωπαϊκών θεσμών που απαιτείται για την υλοποίησή τους. Ωστόσο, όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης, δεν υπάρχουν μόνο σημεία διαφοροποίησης και σύγκρουσης, αλλά και πολλά σημεία σύγκλισης τα οποία δείχνουν ότι μπορούν να υποβοηθήσουν μέσα από συναινέσεις, στη διαμόρφωση ενός σχεδίου εθνικής πρότασης. Ο σκοπός λοιπόν της παρούσας μελέτης συνίσταται στον εντοπισμό και την ανάδειξη των σημείων αυτών που θα να αποτελέσουν το έναυσμα για την έναρξη μιας γόνιμης εθνικής προσπάθειας που θα οδηγήσει σε ένα κοινώς συμφωνημένο ελληνικό σχέδιο διαχείρισης του δημόσιου χρέους που θα γίνει εν συνεχεία αντικείμενο διαπραγμάτευσης με τους δανειστές/ εταίρους μας. Αθανάσιος Κων. Θανόπουλος Δρ. Οικονομικών 15

16 4+1 ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΎ ΔΗΜΟΣΊΟΥ ΧΡΈΟΥΣ

1η ΕΝΌΤΗΤΑ: Η ΠΡΌΤΑΣΗ ΤΟΥ BRUEGEL 1η Ενότητα Η ΠΡΌΤΑΣΗ ΤΟΥ BRUEGEL 3 Η πρόταση του Bruegel χρησιμοποιεί ως εργαλείο ένα απλό δυναμικό υπόδειγμα εξέλιξης του ΔΧ προκειμένου να υπολογίσει την τροχιά εξέλιξης του ελληνικού χρέους μέχρι το 2030, εξετάζοντας λεπτομερειακά τη σύσταση αυτού έως το 2018. Η πρόταση βασίζεται σε μία άσκηση ανάλυσης ευαισθησίας γύρω από το βασικό σενάριο (baseline) εξέλιξης του ελληνικού ΔΧ, το οποίο ήδη ενσωματώνει / προεξοφλεί την επέκταση της ωρίμανσης των δανείων στα 50 χρόνια και εξάλειψη του διαφορικού επιτοκίου δανεισμού (spread) σε σχέση με τα Γερμανικά ομόλογα. Πρέπει να σημειωθεί ότι η πρόταση που παρατίθεται εδώ και που διαμορφώθηκε κατά το τρέχον έτος, αποτελεί εξειδίκευση της αρχικής πρότασης του Bruegel «Blue Bond Proposal» 4 που είχε διατυπωθεί το 2010. Η βασική ιδέα του «Blue Bond Proposal» είναι ο διαχωρισμός του δημοσίου χρέους των χωρών της ΕΕ σε «καλό» («γαλάζιο» χρέος) και «κακό» («κόκκινο» χρέος). 3. http://www.bruegel.org/publications/publication-detail/publication/816-thelong-haul-managing-exit-from-financial-assistance/ 4. http://www.bruegel.org/publications/publication-detail/publication/403-theblue-bond-proposal/ 17

4+1 ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΎ ΔΗΜΟΣΊΟΥ ΧΡΈΟΥΣ Καλό χρέος μπορεί να θεωρηθεί ένα ποσοστό που δεν ξεπερνάει το 60% του δημόσιου χρέους (όπως προβλέπει η συνθήκη του Μάαστριχτ). Για το ποσοστό αυτό του χρέους θα καταστούν υπόχρεα από κοινού και εις ολόκληρο τα κράτη-μέλη, και θα αποκτήσει απόλυτη προτεραιότητα εξόφλησης (senior debt status) έναντι άλλων απαιτήσεων, με αποτέλεσμα το κόστος εξυπηρέτησης να πέσει. Αντιθέτως, για το κόκκινο μέρος του χρέους κάθε κράτους-μέλους προβλέπεται δευτερεύουσα προτεραιότητα (junior debt status), και επί του οποίου θα έχει αποκλειστική ευθύνη εξόφλησης το κάθε κράτος μέλος ξεχωριστά και θα υπάρχουν πλήρως προκαθορισμένες διαδικασίες συντεταγμένης χρεοκοπίας με αποτέλεσμα να αυξάνεται το κόστος εξυπηρέτησης αυτού και αυτό το γεγονός να λειτουργεί ως ενδογενής ισχυρός μοχλός πίεσης για δημοσιονομική πειθαρχία. Οι υποθέσεις αυτές (επέκταση της ωρίμανσης των δανείων στα 50 χρόνια και εξάλειψη του διαφορικού επιτοκίου δανεισμού (spread) σε σχέση με τα Γερμανικά ομόλογα) επαναφέρουν την τροχιά εξέλιξης του ΔΧ σε τροχιά «σύγκλισης» και δείχνουν σημαντική περιστολή (contraction) αυτού σε βιώσιμα επίπεδα. Ωστόσο, οι συντάκτες της πρότασης του Bruegel διαπιστώνουν μέσω της εκπόνησης μιας ανάλυσης ευαισθησίας της προβλεπόμενης τροχιάς του ελληνικού ΔΧ, ότι η εξέλιξη αυτή είναι εξαιρετικά ευαίσθητη στις αρχικές συνθήκες και ιδιαίτερα ευάλωτη σε (αρνητικές) αποκλίσεις, ακόμα και οριακής τάξης μεγέθους, στις υποθέσεις για την εξέλιξη του ΔΧ. Οι υποθέσεις αυτές έχουν να κάνουν με την εξέλιξη κάποιων βασικών μεταβλητών του απλού δυναμικού υποδείγματος εξέλιξης του ΔΧ, όπως: 1. H επιβράδυνση της (ονομαστικής) μεγέθυνσης (nominal GDP growth) κατά 1 ποσοστιαία μονάδα 2. H μείωση του πρωτογενούς πλεονάσματος του προϋπολογισμού (Primary Balance) ακόμα και κατά 1 ποσοστιαία μονάδα 3. H αύξηση κατά 1 ποσοστιαία μονάδα του επιτοκίου δανεισμού της Γερμανίας (interest rate) 4. H αύξηση του κόστους ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών (bank recapitalization) κατά 5% του ΑΕΠ. 18

1η ΕΝΌΤΗΤΑ: Η ΠΡΌΤΑΣΗ ΤΟΥ BRUEGEL Σύμφωνα με το Bruegel, το κάθε ένα από τα ως άνω 4 σενάρια είναι πολύ πιθανό να γίνει πραγματικότητα, και υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να συμβούν και τα 4 μαζί (ιδιαίτερα δοθέντος του γεγονότος ότι τα 4 σενάρια δεν είναι στατιστικά ανεξάρτητα), πράγμα που αρκεί θα θέσει εκ νέου το ελληνικό ΔΧ σε μη βιώσιμη τροχιά απόκλισης. Κατ ουσίαν, η πρόταση το Bruegel συνοψίζεται στην: Απαλλαγή της Ελλάδας από την υποχρέωση πληρωμής τόκων στα επίσημα δάνεια εάν και μόνο εάν το ΔΧ θα έχει καταστεί και αποδειχθεί μη βιώσιμο, παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα θα έχει εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της έναντι του δανείου. Σχηματικά, μπορεί να αποδοθεί ως εξής: Απόδειξη ότι το ΔΧ είναι Μη Βιώσιµο Aπαλλαγή της Ελλάδας από την υποχρέωση πληρωµής τόκων στα επίσηµα δάνεια Μηχανισµός πιστοποίησης συµµόρφωσης Εκπλήρωση των υποχρεώσεων έναντι των δανειστών Προκειμένου να ενεργοποιηθεί η πιο πάνω πρόταση απαιτείται η απόδειξη εκ μέρους των Ελλάδας της ισχύος των δύο προϋποθέσεων που έχουν τονιστεί με κόκκινα γράμματα: (ι) Της απόδειξης ότι το χρέος έχει καταστεί μη βιώσιμο, και αφετέρου (ιι) Της απόδειξης ότι η Ελλάδα έκανε ότι ήταν δυνατό προκειμένου να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της έναντι των δανειστών της. Αντιλαμβάνεται κάποιος, ότι προκειμένου να πιστοποιηθεί το γεγονός ότι η Ελλάδα θα έχει εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της και θα έχει τηρή- 19

4+1 ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΎ ΔΗΜΟΣΊΟΥ ΧΡΈΟΥΣ σει τις δεσμεύσεις της, θα πρέπει να δημιουργηθεί (ή να ενεργοποιηθεί κάποιος υπάρχων) ένας μηχανισμός παρακολούθησης και επιτήρησης (surveillance) της πορείας της ελληνικής οικονομίας. Αυτό το πλαίσιο θα βασίζεται σε τρεις πυλώνες: 1. Εξασφάλιση των χρηματοδοτικών αναγκών της Ελλάδας εκτός αγορών έως το 2030 μέσω ενός νέου προγράμματος ύψους 40δις. 2. Ανάληψη υποχρεώσεων για μεταρρυθμίσεις δημοσιονομικού και διαρθρωτικού χαρακτήρα οι οποίες θα επιτηρούνται από τους δανειστές. 3. Υποστήριξη για την οικονομική ανάπτυξη (για όλη την ευρωπαϊκή περιφέρεια) μέσω ευρωπαϊκών επενδύσεων στην Ελλάδα (μέσω της ΕΤΕπ) Το Bruegel υποστηρίζει ότι στο βαθμό που οι ως άνω τρεις πυλώνες λειτουργήσουν, δεν θα υπάρξει ανάγκη για «κούρεμα» του χρέους, όπως άλλωστε δείχνει το αναθεωρημένο βασικό σενάριο (πέρα από την επέκταση των ωριμάνσεων στα 50 χρόνια και τον μηδενισμό του ανοίγματος δανεισμού σε σχέση με τα γερμανικά επιτόκια των υπαρχόντων δανείων). 20

2η ΕΝΌΤΗΤΑ: Η ΠΡΌΤΑΣΗ P.A.D.R.E. 2η Ενότητα Η ΠΡΌΤΑΣΗ P.A.D.R.E. 5 Η πρόταση PADRE στηρίζεται στη λογική της ανταλλαγής (swap) χρέους μεταξύ της Κεντρικής Τράπεζας ενός υπερχρεωμένου κράτους και του Υπουργείου Οικονομικών. Το σχέδιο PADRE εκκινεί από τη θέση ότι οι χώρες της Ευρωζώνης έχουν συγκεντρώσει δημόσιο χρέος το οποίο είναι μη βιώσιμο. Η «μη βιωσιμότητα» δεν σημαίνει ότι οι Κυβερνήσεις έχουν χρεοκοπήσει διότι τεχνικά, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, τα κράτη θα μπορούσαν να αντλήσουν επαρκή κεφάλαια από τις αγορές, δοθέντος επαρκούς χρόνου. Η μη βιωσιμότητα σημαίνει ότι τη χρονική στιγμή που η παρούσα κρίση χρέους θα έχει παρέλθει, πολλά κράτη θα έρθουν αντιμέτωπα με ένα χρέος το οποίο θα καθηλώνει τις προοπτικές οικονομικής μεγέθυνσης, θα απαγορεύει τη χρήση δημοσιονομικής πολιτικής -του μόνου μακροοικονομικού εργαλείου που απομένει στα πλαίσια μιας νομισματικής ένωσης- για την αντιμετώπιση των οικονομικών κύκλων, και γενικά θα τα καταστήσει εξαιρετικά ευάλωτα στο θυμικό των αγορών. Όλα αυτά, σύμφωνα με την πρόταση PADRE, συνεπάγονται ότι το δημόσιο χρέος πρέπει να αναδιαρθρωθεί. 5. Των Pierre Paris και Charles Wyplosz http://www.voxeu.org/sites/default/ files/geneva_special_report_3.pdf 21

4+1 ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΎ ΔΗΜΟΣΊΟΥ ΧΡΈΟΥΣ Κράτος εκτός νομισματικής ένωσης Σε κράτη εκτός μιας νομισματικής ένωσης (όπως είναι η Ευρωζώνη), κάτι τέτοιο είναι σχετικά απλό: Εφόσον τόσο η ΚΤ όσο και το Υπουργείο Οικονομικών αποτελούν τομείς της κυβέρνησης, κατ ουσίαν, η ΚΤ αγοράζει ένα μέρος του χρέους (προς ιδιώτες) επί τη εμφανίσει εκδίδοντας χρήμα με το οποίο εξοφλεί τους ιδιώτες, και ταυτόχρονα αποσύρει την υπερβάλλουσα προσφορά χρήματος από την αγορά εκδίδοντας δικά της ομόλογα (ή άλλα χρηματοοικονομικά εργαλεία) σε όποιο επιτόκιο απαιτείται προκειμένου η ΚΤ να απορροφήσει όλη τη νέα προσφορά χρήματος και να μην υπάρξει (υπερ)πληθωρισμός. Πλέον, λογιστικά, ένα μεγάλο μέρος του ΔΧ του εν λόγω Κράτους ανήκει στην ΚΤ του, και έχει αποσυρθεί από τις αγορές. Το Κράτος φυσικά δεν έχει κίνητρο να προβεί σε παύση πληρωμών, καθώς θα επρόκειτο για παύση πληρωμών προς τον εαυτό του, καθώς η ΚΤ του ανήκει. Όσο περνάει ο χρόνος, αυτή η κίνηση θα επαναφέρει την εμπιστοσύνη των αγορών στο Κράτος που θα μπορεί και πάλι να δανείζεται από τις αγορές καθώς το ποσοστό του χρέους που θα έχει απομείνει (δεν θα έχει αγοραστεί από την ΚΤ) θα θεωρείται εξυπηρετήσιμο. Πρόκειται λοιπόν για μια απόλυτα «εργαστηριακά» και «αποστειρωμένα» ελεγχόμενη νομισματοποίηση (monetization) του χρέους. Προφανώς, καθώς τα ομόλογα με τα οποία η ΚΤ αγόρασε κρατικό χρέος θα φτάνουν στη λήξη τους, η ΚΤ θα προβαίνει σε ανανέωσή τους (rollover) και οι αγορές πάντα θα εμπιστεύονται την ΚΤ ως προς αυτό, καθώς η μόνη παράμετρος ως προς την οποία η ΚΤ πρέπει να είναι συνεπής, είναι η εντολή της για διατήρηση της νομισματικής σταθερότητας (της αξίας του χρήματος). Εάν η ΚΤ «τιμήσει» την αποστολή της, τότε δεν υπάρχει κίνδυνος για μαζική ρευστοποίηση ομολόγων (αποτιμώμενων σε χρήμα που εκδίδει η ΚΤ) και άρα το νομισματοποιημένο μέρος του ΔΧ μπορεί να θεωρηθεί ασφαλές. Αυτό θα επιτρέψει στην οικονομία να απελευθερώσει αναπτυξιακούς πόρους και να αυξήσει το ΑΕΠ, και ως εκ τούτου ο λόγος του χρέους που νομισματοποιήθηκε ως προς το έτι αυξανόμενο ΑΕΠ να βαίνει περαιτέρω μειούμενος. 22

2η ΕΝΌΤΗΤΑ: Η ΠΡΌΤΑΣΗ P.A.D.R.E. Κράτος εντός μιας νομισματικής ένωσης (πχ Κράτος-Μέλος της Ευρωζώνης) Ωστόσο, στην περίπτωση ενός Κράτους Μέλους της Ευρωζώνης, το σχήμα PADRE είναι πιο περίπλοκο, καθώς το εκδοτικό προνόμιο ανήκει στην ΕΚΤ της οποίας μέτοχοι είναι κατ αναλογία, όλα τα Κ-Μ που συμμετέχουν στην οικονομική και νομισματική ένωση, και όχι μόνο το Κ-Μ υπέρ του οποίου πρόκειται να ενεργοποιηθεί η πρόταση PADRE. Ως εκ τούτου, εάν η ΕΚΤ αγοράσει (=αποσύρει από τις αγορές), ομόλογα, φερ ειπείν, του ελληνικού δημοσίου, αναλαμβάνει τον κίνδυνο να μην πληρωθούν από το ελληνικό δημόσιο και να υποστούν ζημιές (κατ αναλογία προς το μερίδιο ιδιοκτησίας τους στην ΕΚΤ) και τα άλλα κράτη μέλη. Αξίζει να σημειώσει ο αναγνώστης ότι στην περίπτωση ενός Κράτους που δεν είναι μέλος μιας νομισματικής ένωσης δεν υπήρχε τέτοιος κίνδυνος, καθώς αναστολή πληρωμών έναντι της ΚΤ του, θα ισοδυναμούσε με αναστολή πληρωμών προς τον εαυτό του, αφού η ΚΤ τελούσε πλήρως υπό την ιδιοκτησία του. Σε αυτή την περίπτωση, η πρόταση PADRE μπορεί να ενεργοποιηθεί: Με τη συμβολή της ΕΚΤ Αντί της ΕΚΤ, με τη συμβολή του ESM στο ρόλο της ΕΚΤ 23

4+1 ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΎ ΔΗΜΟΣΊΟΥ ΧΡΈΟΥΣ Τα βασικά στάδια της πρότασης συνοψίζονται σχηματικά στα εξής: 1. Aπόσυρση από την αγορά µέρους του χρέους του Δηµοσίου από την ΕΚΤ Eξαγορά σε ονοµαστική αξία οµολόγων του Δηµοσίου Mετατροπή τους σε δικαιώµατα επί ισόποσων δόσεων εκτεινοµένων στο διηνεκές, πληρωτέων από το Κράτος - Μέλος µε µηδενικό επιτόκιο (ανήκουν στο ενεργητικό της ΕΚΤ) 6 2. Περιορισµός της υπερβάλλουσας προσφοράς χρήµατος που δηµιουργήθηκε στο πρώτο στάδιο Έκδοση οµολόγων στην αγορά (ΕCB Notes) σε επιτόκιο που αρκεί για να αποσύρει όλη την υπερβάλλουσα προσφορά χρήµατος (εµφανίζονται στο παθητικό της ΕΚΤ) 3. Έναρξη "αποπληρωµής" του χρέους κάθε Κ-Μ (στο διηνεκές) µέσω της µη απόδοσης του νοµισµατικού µερίσµατος στο Κ-Μ Δηµιουργία µηχανισµών δηµοσιονοµικής πειθαρχίας στο Κ-Μ Δικλείδα αποτροπής υποτροπών / ποινή αναγκαστικής ρευστοποίησης των δικαιωµάτων του σταδίου 1, ανάλογα µε την υπέρβαση του στόχου Χρέους/ΑΕΠ 6. Τα τραπεζογραμμάτια που εκδίδονται από την Κεντρική Τράπεζα ουσιαστικά είναι ένα δάνειο μηδενικού επιτοκίου προς την Κεντρική Τράπεζα. To «νομισματικό μέρισμα/ εισόδημα» (seigniorage income) είναι ένα κλάσμα της συνολικής αξίας των τραπεζογραμματίων που έχουν εκδοθεί και κατ ουσίαν αντιστοιχεί στην απόδοση που θα έπρεπε να αποκομίζει η Κεντρική Τράπεζα (εν προκειμένω η ΕΚΤ) για όλα τα περιουσιακά στοιχεία που ανήκουν στο ενεργητικό της. Σε μια χώρα που έχει το δικό της νόμισμα, όπως το ΗΒ, αυτό το εισόδημα αποδίδεται εξ ολοκλήρου στην Κυβέρνηση. Στην Ευρωζώνη, το εισόδημα από τη συνολική έκδοση Ευρώ διαιρείται ανάμεσα στις εθνικές ΚΤ των 18 χωρών που την απαρτίζουν κατ αναλογία με το ποσοστό των μετοχών τους στην ΕΚΤ, και οι Εθνικές ΚΤ το αποδίδουν στις Κυβερνήσεις τους. 24

3η 3η ΕΝΌΤΗΤΑ: Η Η «ΜΕΤΡΙΟΠΑΘΉΣ ΜΕΤΡΙΟΠΑΘΉΣ ΠΡΌΤΑΣΗ» ΠΡΌΤΑΣΗ (MODEST PROPOSAL) 3η Ενότητα Η «ΜΕΤΡΙΟΠΑΘΉΣ ΠΡΌΤΑΣΗ» (MODEST PROPOSAL) 7 Η «Μετριοπαθής Πρόταση» υποστηρίζει τις υπάρχουσες δομές και θεσμούς της ΕΕ και δεν προτείνει τη δημιουργία νέων ευρωπαϊκών θεσμών ή την αναθεώρηση των υφιστάμενων Συνθηκών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα τέσσερα επί μέρους μέτρα-προτάσεις που τη συνιστούν δεν απαιτούν κάποια αναθεώρηση των Συνθηκών (κάτι το οποίο κρίνεται ότι θα ήταν εξαιρετικά χρονοβόρο και ενδεχομένως πολιτικά ριψοκίνδυνο και αντιπαραγωγικό). Αυτό που προτείνεται είναι μια σειρά αλλαγών στη λειτουργία των υφισταμένων ευρωπαϊκών θεσμών, αλλαγών οι οποίες, αν και σύμφωνες με την ισχύουσα ευρωπαϊκή νομοθεσία, θα αλλάξουν, σύμφωνα με τους συντάκτες της πρότασης, την αρχιτεκτονική της ευρωζώνης «με τρόπο που θα την καταστήσουν βιώσιμη και θα πλήξουν καίρια την Κρίση του Ευρώ». Οι εν λόγω ευρωπαϊκοί θεσμοί, τη λειτουργία των οποίων επανεξετάζεται προτείνοντας αλλαγές, είναι οι εξής: Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ / ECB) Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ / EIB) Ευρωπαϊκό Επενδυτικό Ταμείο (ΕΕΤ / EIF) Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ / ESM) 7. Των Yanis Varoufakis, Stuart Holland και James K. Galbraith http://varoufakis. files.wordpress.com/2013/07/a-modest-proposal-for-resolving-theeurozone-crisis-version-4-0-final1.pdf 25

4+1 ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΎ ΔΗΜΟΣΊΟΥ ΧΡΈΟΥΣ Τα τέσσερα επί μέρους μέτρα που αποτελούν τους πυλώνες της μετριοπαθούς πρότασης δίδονται σχηματικά πια κάτω: 2. Πρόγραµµα µερικής µετατροπής του ΔΧ των Κ-Μ της Ευρωζώνης 3. Πανευρωπαϊκό Επενδυτικό Πρόγραµµα (New Deal) 1. Πρόγραµµα σταδιακής, και κατά περίπτωση) επίλυσης της Τραπεζικής Κρίσης) Mετριοπαθής Πρόταση 4. Πρόγραµµα Κοινωνικής Αλληλεγγύης Στο παρόν κείμενο θα επικεντρωθούμε στους δύο πρώτους πυλώνες, τουτέστιν: το πρόγραμμα επίλυσης της Τραπεζικής Κρίσης και Στο πρόγραμμα μερικής μετατροπής του Δημοσίου Χρέους των Κ-Μ της Ευρωζώνης καθώς αυτοί είναι οι άμεσα συνδεδεμένοι με τη διαδικασία διαχείρισης του δημοσίου χρέους. Ο πρώτος πυλώνας ουσιαστικά συνίσταται στη διαδικασία απευθείας ανακεφαλαιοποίησης (recapitalization) των πτωχευμένων τραπεζών από τον ESM. Η διαδικασία ενεργοποίησης του μηχανισμού είναι η ακόλουθη: Όταν ο εποπτικός μηχανισμός της ΕΚΤ διαπιστώσει ότι τράπεζα της ευρωζώνης αντιμετωπίζει θέμα κεφαλαιοποίησης το κράτος-μέλος στο οποίο έχει την έδρα της η τράπεζα μπορεί, κατά το δοκούν, να ζητήσει την άμεση ανακεφαλαιοποίησή της από τον ESM, παραπέμποντας την τράπεζα στον ESM και στην ΕΚΤ (και αποποιούμενο τη δική του εποπτική ευθύνη όσον αφορά την εν λόγω τράπεζα). Σ αυτή την περίπτωση, ο ESM λαμβάνει μετοχές της εν λόγω τράπεζας, ενώ η ΕΚΤ διορίζει νέο Διοικητικό Συμβούλιο στην τράπεζα, απαρτιζόμενο από στελέχη που δεν έχουν υπηρετήσει στο παρελθόν σε Διοικητικό 26

3η 3η ΕΝΌΤΗΤΑ: Η Η «ΜΕΤΡΙΟΠΑΘΉΣ ΜΕΤΡΙΟΠΑΘΉΣ ΠΡΌΤΑΣΗ» ΠΡΌΤΑΣΗ (MODEST PROPOSAL) Συμβούλιο τράπεζας της ίδιας χώρας και με εντολή την εκκαθάριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων της τράπεζας, με σκοπό την εξυγίανση και τη μεταπώλησή της εντός έτους στον ιδιωτικό τομέα. Σύμφωνα με τους συντάκτες της πρότασης, αυτό το μέτρο «θέτει τέλος στο θανάσιμο εναγκαλισμό κρατών και τραπεζών» και στον φαύλο κύκλο μεταξύ των ελλειμμάτων του δημοσίου τομέα και αυτών του τραπεζικού συστήματος 8 και εγγυάται ότι ούτε οι πλεονασματικές ούτε οι ελλειμματικές χώρες-μέλη της ευρωζώνης θα κληθούν να σηκώσουν στους ώμους τους τεράστιες ζημιές. Αυτό δε, σύμφωνα με τους συντάκτες της «Μετριοπαθούς Πρότασης» πραγματοποιείται χωρίς αλλαγή των βασικών Συνθηκών της ΕΕ. Αυτά που απαιτούνται είναι τα εξής: οι εθνικές κυβερνήσεις να αποποιούνται το «δικαίωμα» να διασώζουν πτωχευμένες τράπεζες (όταν δεν έχουν τους πόρους να το κάνουν), μεταβιβάζοντάς το στην ΕΚΤ και στον ESM. το δικαίωμα του ESM να λαμβάνει μετοχές ύψους ίσου με το κεφάλαιο που κρίνεται αναγκαίο για τη διάσωση της τράπεζας (έτσι ώστε τα χρήματα της ανακεφαλαιοποίησης της τράπεζας να μην προσμετρώνται στο δημόσιο χρέος της χώρας στην οποία βρίσκεται η έδρα της), και το δικαίωμα της ΕΚΤ να προτείνει στις κυβερνήσεις τα ονόματα των νέων μελών των Διοικητικών Συμβουλίων των υπό εκκαθάριση και εξυγίανση τραπεζών. Η ως άνω διαδικασία του μηχανισμού ανακεφαλαιοποίησης αποδίδεται σχηματικά ως εξής: O SSM διαπιστώνει πρόβληµα κεφαλοποίησης σε τράπεζα Το Κ-Μ έδρας της Τράπεζας ζητάει άµεση ανακεφαλοποίηση από τον ESM Το Κ-Μ αποποιείται την εποπτική αρµοδιότητα για την εν λόγω Τράπεζα O ESM λαµβάνει µετοχές της Τράπεζας αξίας ίσης µε το κεφάλαιο που απαιτήθηκε και η ΕΚΤ διορίζει νέο ΔΣ Mετά 1 χρόνο η Τράπεζα πωλείται στον ιδιωτικό τοµέα Ο δεύτερος πυλώνας της «μετριοπαθούς πρότασης» (ΜΠ) συνίσταται σε ένα πρόγραμμα μερικής μετατροπής του Δημοσίου Χρέους των κρατών μελών της Ευρωζώνης. 8. Συμπεράσματα Eurogroup Δεκεμβρίου 2013 27

4+1 ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΎ ΔΗΜΟΣΊΟΥ ΧΡΈΟΥΣ Σύμφωνα με τη συνθήκη του Μάαστριχτ (1992) και το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (1997), το ποσοστό χρέους κάθε κράτους-μέλους δεν πρέπει να ξεπερνά το 60% του εθνικού εισοδήματος (ΑΕΠ). Όμως από το 2008 και μετά, τα περισσότερα κράτη της ευρωζώνης έχουν ξεπεράσει αυτό το όριο. Ορισμός της έννοιας του κατά Μάαστριχτ νόμιμου χρέους: Ορίζεται ως «κατά Μάαστριχτ νόμιμο» (ή ΚΜΝ) το μέρος του δημόσιου χρέους ενός κράτους-μέλους που ανέρχεται στο 60% του ΑΕΠ της χώρας. Το μέτρο που εφαρμόζει τον δεύτερο πυλώνα της ΜΠ περιγράφεται ως εξής: Η ΕΚΤ προσφέρει την εξής δυνατότητα στα κράτη-μέλη που ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν στη «μετατροπή» του ΚΜΝ χρέους τους: Κάθε φορά που ομόλογο του συμμετέχοντος κράτους-μέλους ωριμάζει, η ΕΚΤ αποπληρώνει ποσοστό του ομολόγου ίσο με το ποσοστό του ΚΜΝ χρέους του κράτους-μέλους επί του συνολικού χρέους. Π.χ., στην περίπτωση μιας της Ελλάδας με ποσοστό χρέους 175% του ΑΕΠ (αντί για το κατά Μάαστριχτ επιτρεπτό 60% του ΑΕΠ), η ΕΚΤ θα αποπληρώνει η ίδια το 34,3% όλων των ομολόγων του ελληνικού κράτους τη στιγμή που ωριμάζουν καταφεύγοντας σε δανεισμό από τις αγορές. Παράλληλα, η ΕΚΤ θα ανοίγει χρεωστικό λογαριασμό για την Ελλάδα, και εκείνη δεσμεύεται ότι, σε βάθος χρόνου, θα αναλάβει το κόστος εξυπηρέτησης των ομολόγων της ΕΚΤ που εκδόθηκαν υπέρ της, καταβάλλοντας το επιτόκιο που εξασφάλισε η ΕΚΤ. Αναγκαίες συνθήκες προκειμένου να λειτουργήσει ο μηχανισμός αυτός είναι οι κάτωθι: Εξασφάλιση super-seniority για την ΕΚΤ: Για να διασφαλίσει η ΕΚΤ ότι τα χρήματα αυτά θα καταβληθούν από τα κράτη-μέλη στους χρεωστικούς λογαριασμούς τους που διατηρούν μαζί της, το κάθε συμμετέχον κράτος-μέλος πρέπει να δεσμευτεί, νομικά, ότι θα δίνει την ίδια προτεραιότητα αποπληρωμής προς την ΕΚΤ που δίνει και στα δάνεια του ΔΝΤ (super-seniority). Εξασφάλιση/ Προστασία (backstopping) της EKT από τον ESM: Επιπλέον, προτείνεται ο ESM να ασφαλίζει τα ομόλογα της ΕΚΤ για την περίπτωση που κάποιο κράτος-μέλος αδυνατεί να τα αποπληρώσει 28